ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΩΤΟ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΡΑΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α. ΒΑΣΙΚΟΣ ΔΟΓΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ (Αυτό που κυρίως προσπαθούμε να μείνει στα παιδιά ως στοιχείο κατήχησης) Να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά πως ο Θεός Πατέρας είναι ο δημιουργός του ορατού κόσμου. (Πιστεύω εις έναν Θεόν, ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων) Β. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ( Μια σύντομη απεικόνιση του μαθήματος για πιο εύκολη δική μας απομνημόνευση) Αποκάλυψη στο Μωυσή, έκφραση της Αγάπης του Θεού στο μικρό ανθρώπινο μυαλό μας. Αρχή του χρόνου και του σύμπαντος 1η ημέρα φως σκοτάδι 2η ημέρα στερέωμα ατμόσφαιρα 3η ημέρα στεριά θάλασσα 4η ημέρα ήλιος σελήνη αστέρια 5η ημέρα θαλάσσιοι και εναέριοι οργανισμοί 6η ημέρα χερσαία ζώα άνθρωπος 7η ημέρα ανάπαυση Έννοια της 7ης ημέρας Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΙΗΓΗΣΗ (Μια ιδέα για τον τρόπο αφήγησης) Σε κάθε ιστορία και γεγονός που θέλουμε να διηγηθούμε αρχίζουμε με το πότε ακριβώς έγινε. Ακόμα και τα παραμύθια που έφτιαξαν οι άνθρωποι ξεκινούν με τη φράση «μια φορά κι έναν καιρό». Φανταστείτε, λοιπόν, το χτυποκάρδι του Μωυσή, του ανθρώπου που τόσο αγάπησε το Θεό και το λαό Του, όταν το Άγιο Πνεύμα του αποκάλυψε την πιο παλιά ιστορία απ όλες: τη στιγμή που ο Θεός από αγάπη δημιούργησε το χρόνο και το σύμπαν. Τότε άρχισαν να μετρούν τα λεπτά και οι ώρες για πρώτη φορά, τότε, όπως μας λέει η Αγία Γραφή στο ιερό βιβλίο της Γένεσης, έγινε η αρχή του κόσμου. Πώς να χωρέσει ο νους του Μωυσή όλη αυτήν την αγάπη του Θεού αλλά και το μεγαλείο της δημιουργίας, που αιώνες η επιστήμη ερευνά και σίγουρη απάντηση δεν μπορεί να μας δώσει; Αυτά που σήμερα με θαυμασμό διαβάζουμε στα βιβλία ή παρακολουθούμε στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο για την αρχή του κόσμου, πριν μερικές δεκαετίες ούτε που τα φανταζόμαστε κι ίσως σε λίγα χρόνια να είναι ξεπερασμένα μπροστά στις νέες ανακαλύψεις. Μα ο παντοδύναμος Θεός βρήκε τρόπο να δείξει στα πνευματικά μάτια του Μωυσή το έργο της δημιουργίας, ώστε να μπορέσει να το διηγηθεί και σ εμάς. Του το παρουσίασε σαν μια μεγάλη πορεία έξι ημερών. Τι να σημαίνουν άραγε αυτές οι μέρες του Θεού, που στη γλώσσα της Αγίας Γραφής ξεκινούσαν απ το σούρουπο και προχωρούσαν προς το πρωινό φως; Μέρες όπως εμείς τις μετράμε ή πολύ μεγαλύτερες περίοδοι χιλιάδων χρόνων; Ή μήπως όλα έγιναν μ ένα λόγο του Κυρίου κι απλώς, για να μπορέσουμε κι εμείς να τα καταλάβουμε και να τα θαυμάσουμε, μας τα παρουσιάζει χωριστά; 11
Βοήθημα Κατηχητικών Σχολείων Το σίγουρο είναι πως μας αποκάλυψε όσα ακριβώς χρειαζόμαστε για να Τον γνωρίσουμε και να Τον αγαπήσουμε! Και να το ταξίδι μας στην αρχή του χρόνου: Στην αρχή ο Θεός έπλασε το υλικό του σύμπαντος, σκοτεινό, και το Πνεύμα Του σκέπαζε τα πάντα. Έπειτα μ έναν Του λόγο: Την πρώτη μέρα έπλασε το φως, χωρίζοντάς το απ το σκοτάδι. Τη δεύτερη μέρα δημιούργησε την ατμόσφαιρα, χωρίζοντας το νερό που κάλυπτε τη γη από τα σύννεφα και τους υδρατμούς. Την τρίτη μέρα άφησε να φανεί η ξηρά χωρίζοντάς την από τους ωκεανούς. Έπλασε τότε και το φυτικό βασίλειο σ αυτήν. Την τέταρτη μέρα άφησε να φανούν ο ήλιος, το φεγγάρι και τα μακρινά μας αστέρια. Την πέμπτη μέρα δημιούργησε τους θαλάσσιους οργανισμούς κι όσα πλάσματα πετούν στην ατμόσφαιρα και τα ευλόγησε. Την έκτη ημέρα γέμισε τη στεριά με ζώα κατάλληλα να επιβιώσουν σ αυτή. Μα το πιο θαυμαστό ήταν που με φροντίδα όλης της Αγίας Τριάδας τη μέρα αυτή δημιουργείται το ανθρώπινο ζευγάρι, ο άνδρας και η γυναίκα, με σκοπό τους να μοιάσουν στο Θεό και να εξουσιάζουν με αγάπη όλη την πλάση, φροντίζοντάς την. Στο τέλος κάθε ημέρας ο Θεός έβλεπε στα έργα Του να καθρεφτίζεται η καλοσύνη και η σοφία Του. Γι αυτό και όσα δημιούργησε τα ονόμασε «κόσμο», δηλαδή στολίδι, κόσμημα. Και μόλις ο Θεός τελείωσε τον κόσμο Του χάρηκε κι ευλόγησε την έβδομη ημέρα σαν ημέρα που ξεκουράστηκε απ το σοφό Του έργο. Ξέρουμε, βέβαια, πως ο Θεός μας ανάγκη να αναπαυτεί δεν έχει, ούτε και σταματά ποτέ να δίνει ζωή στη δημιουργία. Η μέρα, λοιπόν, αυτή ευλογήθηκε πιο πολύ ως δώρο στον άνθρωπο, για να ξεκουράζεται και να την αφιερώνει στο Θεό, ευχαριστώντας Τον για όσα του προσφέρει. Δ. ΣΥΝΘΗΜΑ (Μια σύντομη πρόταση που θα μπορούσαμε να δίνουμε στα παιδιά σε τετραδιάκι κλπ) Ο Θεός από αγάπη δημιούργησε τέλειο όλο τον ορατό κόσμο και τον χάρισε στο αγαπημένο του πλάσμα, τον άνθρωπο. Ε. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (Παράπλευρες γνώσεις που θα μπορούσαν να κερδίσουν τα παιδιά αν καλύψουμε το βασικό μας στόχο και γίνει συζήτηση) Να γνωρίσουν τα παιδιά ότι: Η διήγηση για τη δημιουργία του ορατού κόσμου υπάρχει στο βιβλίο της Γένεσης, το πρώτο δηλαδή βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, που γράφτηκε με Θεία έμπνευση από το Μωυσή. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην Ιστορία και το παραμύθι. Σ όλους τους αρχαίους πολιτισμούς έχουμε μύθους για τη δημιουργία του κόσμου, που συχνά διέσωζαν και στοιχεία αλήθειας (από τη συλλογική μνήμη των ανθρώπινων κοινωνιών). Μόνο όμως στη Γένεση έχουμε την Αλήθεια προσαρμοσμένη, βέβαια, στο μέτρο των δικών μας δυνατοτήτων κατανόησης. Τα στάδια της δημιουργίας δόθηκαν πολύ συνοπτικά, αλλά ταυτόχρονα και με τόση σοφία, ώστε δεν αντιτίθενται στα αποδεδειγμένα συμπεράσματα της επιστήμης και εδραιώνουν την πίστη μας στο Θεό- Δημιουργό για τη σωτηρία μας. Κάθε ημέρα κλείνει ξεκινώντας από την εσπέρα προς το πρωί, από το σκοτάδι προς το φως και την ελπίδα ( στην Εκκλησία μας ξεκινάμε τη νέα ημέρα με τον εσπερινό ). Ο Θεός είναι έξω απ το χρόνο και προϋπήρχε της ύλης και του σύμπαντος. Για όλα τα δημιουργήματα αρκούσε ένας λόγος του Θεού, για τον άνθρωπο όμως φαίνεται η ιδιαίτερη φροντίδα και συνεργασία της Αγίας Τριάδας ( η λεπτομερής αναφορά θα γίνει στο επόμενο μάθημα). 12
Η δημιουργία του ορατού κόσμου Η επιστήμη είναι δοσμένη απ το Θεό στον άνθρωπο ως επιθυμία να γνωρίσει τη δημιουργία και να φτάσει στο Δημιουργό, αλλά τα συμπεράσματά της συνεχώς αναπροσαρμόζονται. Ο Χριστιανός μελετά την επιστήμη χωρίς να ξεχνά πως είναι παροδική και πεπερασμένη και γι αυτό δε συγκρίνεται με το Λόγο του Θεού. Η ανάπαυση της 7ης ημέρας (του Σαββάτου σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο, της Κυριακής μετά την Ανάσταση του Κυρίου μας) δε σημαίνει πως ο Θεός σταμάτησε να φροντίζει και να ζωοποιεί τον κόσμο, αλλά αποτελεί προτύπωση του Σαββάτου που ο Χριστός μας ήταν στον τάφο (τούτο εστί το ευλογημένον Σάββατον) και ημέρα που ο άνθρωπος αφιερώνει ευχαριστιακά στο Θεό. ΣΤ. ΠΙΘΑΝΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ( Δυσκολίες που συναντήσαμε στο παρελθόν και ιδέες αντιμετώπισης ) Το βιβλίο της Γένεσης είναι από τα δυσκολότερα αλλά και ωραιότερα της Αγίας Γραφής. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια μελέτης από μέρους μας για να παρουσιάσουμε έστω αυτήν την τόσο απλοποιημένη προτεινόμενη διήγηση. Τα παιδιά ίσως έχουν ακούσει ή διαβάσει τη διήγηση της δημιουργίας, χωρίς όμως απαραίτητα να ξέρουν πως αποτελεί μόνο όσα μας αποκάλυψε για τη σωτηρία μας ο Θεός από το πολύπλοκο και ασύλληπτο δημιουργικό Του έργο. Εκείνος εξάλλου μας χάρισε την επιθυμία της επιστημονικής έρευνας που, αν γίνεται με πίστη σ Αυτόν, φέρνει χαρά και θαυμασμό για όσα μας χάρισε. Τα παιδιά μπορεί να έχουν γίνει αποδέκτες διηγήσεων (από γονείς, εκπαιδευτικούς κλπ ), κειμένων ή οπτικοακουστικού υλικού με θεωρίες βασισμένες σε επιστημονικά ευρήματα, που φαινομενικά αντικρούουν τη διήγηση της Γένεσης. Θα πρέπει να διαβεβαιώσουμε τα παιδιά πως συνήθως οι άνθρωποι κι όχι αυτά καθ αυτά τα ευρήματά τους απιστούν στη Γένεση, καθώς και πως οι περισσότεροι που μιλούν αρνητικά γι αυτήν δεν την έχουν μελετήσει ως μέλη της Εκκλησίας (δηλαδή με ερμηνεία των Πατέρων και με πνεύμα προσευχής και πίστης) ούτε έχουν εμβαθύνει στο πνεύμα της. Ξέρουμε πως όλη η Αγία Γραφή είναι Αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο και πως διαβάζεται σωστά μόνο μέσα στο Σώμα του Χριστού, που τη διέσωσε και τη βιώνει (αλλιώς πέφτουμε εύκολα σε πλάνη). Σε πιθανές ερωτήσεις του τύπου «Πώς έγιναν πρώτα τα φυτά κι έπειτα φάνηκε ο ήλιος;» εξηγούμε στα παιδιά πως οι φυσικοί νόμοι που σήμερα γνωρίζουμε ισχύουν μετά την ολοκλήρωση της δημιουργίας (κατά τη διάρκειά της μόνο ο Θεός ξέρει πώς έθεσε το κάθετι σε λειτουργία). Αυτό που σίγουρα προκύπτει από το θεόπνευστο κείμενο είναι πως ο άνθρωπος δεν είναι αποτέλεσμα εξέλιξης από ζώο (εξάλλου όλα τα ευρήματα που έχουμε είναι μεταπτωτικά, τότε που η φύση είχε εξεγερθεί εναντίον μας λόγω της αμαρτίας μας και ως οργανισμοί αναπτύξαμε πλήθος αμυντικών μηχανισμών για να επιβιώσουμε). Ζ. ΠΗΓΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ (Απαραίτητα αγιογραφικά χωρία και βοηθητικά ερμηνευτικά έργα) Γένεσις (1,1 2,3 ) Γένεσις, Μελέτη Παλαιάς Διαθήκης υπό Ιερεμίου Φούντα, Ιερά Μητρόπολις Πειραιώς 1985. Γένεσις, Ερμηνεία Παλαιάς Διαθήκης υπό Ιερεμίου Φούντα, Ιανουάριος 1986, Πειραιεύς. Τίς Θεὸς μέγας, ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν, σὺ εἶ ὁ Θεός, ὁ ποιῶν θαυμάσια μόνος. Η. ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΥΜΝΟΣ 13
Βοήθημα Κατηχητικών Σχολείων Θ. ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΑΓΙΟΣ Ο ΘΕΟΣ Αν μπορούσες να βρεθείς ψηλά στον ουρανό θα άκουγες εκεί τούτον τον ψαλμό κι αν μπορούσες να βρεθείς στου δέντρου τα κλαδιά θα άκουγες εκεί να λένε τα πουλιά. Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς (x2) Αν μπορούσες να βρεθείς στο γαλάζιο του βυθού θα άκουγες εκεί τη φωνούλα του ψαριού κι αν μπορούσες να βρεθείς στην ψηλότερη κορφή θα άκουγες εκεί την ίδια προσευχή. Άγιος ο Θεός Αν μπορούσες να βρεθείς στο περιβόλι της καρδιάς θα άκουγες με μιας τον ύμνο της Χαράς κι αν μπορούσες ν αγαπάς και φίλους και εχθρούς θα άκουγες κι εκεί τους ίδιους τους ψαλμούς. Άγιος ο Θεός I. ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΟ ΜΑΝΤΙΛΙ Θα μπορούσε να παιχτεί το γνωστό παιχνίδι με το μαντίλι, αντιπαρατάσσοντας 2 ομάδες μέχρι έξι παιδιών και βάζοντας στο κέντρο ένα μαντίλι (ή άλλο αντικείμενο). Αντί να δώσουμε αριθμούς, όπως γίνεται στο κανονικό παιχνίδι, εμείς δίνουμε και στις 2 ομάδες από ένα δημιούργημα της ίδιας ημέρας (π.χ. στην Α ομάδα θα είναι το παιδί-φως και στη Β το παιδί-σκοτάδι). Μόλις ο κατηχητής φωνάξει «ημέρα πρώτη» τα δυο συγκεκριμένα παιδιά προσπαθούν, χωρίς να πιαστεί ο ένας από τον άλλον, να πάρουν το μαντίλι, κερδίζοντας ένα πόντο για την ομάδα τους. Αν θέλουμε, με το σύνθημα «ημέρα έβδομη» επιτρέπουμε σε όλα τα παιδιά μαζί να προσπαθήσουν, οπότε θα γίνει και η αναμενόμενη μεγάλη αναστάτωση. 14
Η δημιουργία του ορατού κόσμου ΙA. ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ 15
Βοήθημα Κατηχητικών Σχολείων IB. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 1 Κυκλώστε τις 5 λέξεις που έχουν σχέση με το μάθημα: Π Ε Υ Β Ν Ο Υ Ξ Λ Ο Ω Γ Π Β Δ Η Μ Ι Ο Υ Ρ Γ Ο Σ Ρ Α Α Θ Τ Κ Ζ Ξ Κ Α Δ Ι Π Α Ι Γ Ε Α Ε Τ Υ Ι Ο Κ Σ Ξ Φ Γ Α Ξ Χ Ν Ψ Β Ν Μ Ω Υ Σ Η Σ Π Ι Ο Τ Υ Ρ Τ Σ Χ Δ Μ Κ Λ Η Ρ Α Ι Κ Ο Σ Μ Ο Σ Ν Η Ζ Ενώστε όσα ταιριάζουν: ημέρα τέταρτη παλαιά ημέρα έκτη άνδρα γυναίκα ζώα στεριάς ήλιος διαθήκη Διαλέξτε το σωστό βιβλίο που μας μιλά για τη δημιουργία: ΑΠΟΚΑΛΥΨΗΕΞΟΔΟΣΕΥΑΓΓΕΛΙΟΓΕΝΕΣΗΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! 16