ΑΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ Τµήµα Μηχανικών Πληροφορικής ΤΕ Δηµιουργία Ιστότοπου αγγελιών για τους φοιτητές του ΤΕΙ µε τη χρήση του Joomla! ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τσιώτα Ιωάννα-Ζωή (ΑΜ: Τ-1620) Επιβλέπων: Σάββας Ηλίας, PhD University of Ireland ΛΑΡΙΣΑ 2014
«Εγώ η Τσιώτα Ιωάννα-Ζωή, δηλώνω υπεύθυνα ότι η παρούσα Πτυχιακή Εργασία µε τίτλο «Δηµιουργία Ιστότοπου αγγελιών για τους φοιτητές του ΤΕΙ µε τη χρήση Joomla!»είναι δική µου και βεβαιώνω ότι: Σε όσες περιπτώσεις έχω συµβουλευτεί δηµοσιευµένη εργασία τρίτων, αυτό επισηµαίνεται µε σχετική αναφορά στα επίµαχα σηµεία. Σε όσες περιπτώσεις µεταφέρω λόγια τρίτων, αυτό επισηµαίνεται µε σχετική αναφορά στα επίµαχα σηµεία. Με εξαίρεση τέτοιες περιπτώσεις, το υπόλοιπο κείµενο της πτυχιακής αποτελεί δική µου δουλειά. Αναφέρω ρητά όλες τις πηγές βοήθειας που χρησιµοποίησα. Σε περιπτώσεις που τµήµατα της παρούσας πτυχιακής έγιναν από κοινού µε τρίτους, αναφέρω ρητά ποια είναι η δική µου συνεισφορά και ποια των τρίτων. Γνωρίζω πως η λογοκλοπή αποτελεί σοβαρότατο παράπτωµα και είµαι ενήµερος(-η) για την επέλευση των νοµίµων συνεπειών» -2-
Εγκρίθηκε από την τριµελή εξεταστική επιτροπή Τόπος: Ηµεροµηνία: ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 1. 2. 3. -3-
Ευχαριστίες Ολοκληρώνοντας την παρούσα πτυχιακή εργασία, θα ήταν παράληψη να µην ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή µου κ. Σάββα Ηλία, για την εποπτεία και την σωστή καθοδήγηση που µου παρείχε. Όπως επίσης, συγγενείς και φίλους, για την ψυχολογική υποστήριξη τους κατά την διάρκεια αποπεράτωσης της εργασίας αυτής. Τσιώτα Ιωάννα Ζωή Τελειόφοιτη του τµήµατος Τεχνολογίας Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών -4-
Περιεχόµενα Ευχαριστίες 4 Εισαγωγή- Δοµή και Μεθοδολογία της εργασίας 7 Κεφάλαιο 1: Δεδοµένα- Πληροφορία- Περιεχόµενο 9 1.1 Εισαγωγή 9 1.2 Το περιεχόµενο δεν είναι µόνο δεδοµένα 9 1.2.1 Περιεχόµενο = Πληροφορία + Δεδοµένα 11 1.3 Μορφή περιεχοµένου 11 1.4 Δοµή περιεχοµένου 12 1.4.1 Σηµαντικότητα της δοµής περιεχοµένου 12 1.4.2 Κατηγοριοποίηση της δοµής περιεχοµένου 14 1.5 Η λειτουργικότητα αποτελεί και αυτή περιεχόµενο 15 Βιβλιογραφία πρώτου κεφαλαίου 17 Κεφάλαιο 2: Διαχείριση περιεχοµένου - Συστήµατα Διαχείρισης Περιεχοµένου 18 2.1 Η έννοια της διαχείρισης περιεχοµένου 18 2.2 Η Διαχείριση πληροφορίας αποτελεί υποδοµή υπολογιστών 19 2.2.1 Στατικός διαδικτυακός κόµβος (static Web site) 20 2.2.2 Δυναµικός διαδικτυακός κόµβος (dynamic Web site) 20 2.3 Πλήρες ΣΔΠ για το διαδίκτυο 23 2.4 Εισαγωγή στα κύρια µέρη ενός ΣΔΠ 25 2.4.1 Το σύστηµα συλλογής 27 2.4.2 Το σύστηµα διαχείρισης 27 2.4.3 Το σύστηµα δηµοσίευσης (Publishing System) 28 2.5 Δηµοσιεύσεις ιστού (Web publications) 29 Βιβλιογραφία δεύτερου κεφαλαίου 31 Κεφάλαιο 3: Τα ΣΔΠ για το διαδίκτυο 32 3.1 Δυνατότητες ενός ΣΔΠ 32 3.2 Μετρικές για τα ΣΔΠ 35 3.2.1 Πλεονεκτήµατα από τη χρήση µετρικών 35 3.2.2 Κατηγοριοποίηση των µετρικών για τα ΣΔΠ 36 3.2.3 Σωστή εφαρµογή των µετρικών 40 Βιβλιογραφία τρίτου κεφαλαίου _42 Κεφάλαιο 4: ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα (Open Source CMS) 43 4.1 Εισαγωγή 43 4.2 Κατηγοριοποίηση ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα 43 4.3 Πλεονεκτήµατα ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα 44 4.4 Μειονεκτήµατα ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα 47-5-
4.5 Τεχνολογίες ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα 49 4.5.1 Apache server 49 4.5.2 MySQL 49 4.5.3 PHP 50 Βιβλιογραφία τέταρτου κεφαλαίου 51 Κεφάλαιο 5: Το ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα Joomla 52 5.1 Εισαγωγή 52 5.2 Χαρακτηριστικά του Joomla 52 5.3 Κύρια δοµή του Joomla 53 5.4 Εγκατάσταση του Joomla 57 5.5 Διαχείριση του Joomla 71 5.5.1 Διαχείριση Χρηστών 71 5.5.2 Διαχείριση Πολυµέσων 72 5.5.3 Διαχείριση Περιεχοµένου 73 5.5.4 Διαχείριση Μενού 74 5.6 Joomla SEO 74 5.6.1 Διαδικασίες που δεν πρέπει να γίνουν: 75 5.6.2 Διαδικασίες που πρέπει να γίνουν: 76 Βιβλιογραφία πέµπτου κεφαλαίου 79 Κεφάλαιο 6: Δηµιουργία της πύλης Εκπαιδευτικού Υλικού 80 6.1 Λειτουργικές Προδιαγραφές 80 6.1.1 Χρήστες 80 6.1.2 Δοµή του ιστότοπου 81 6.1.3 Διαχείριση του ιστότοπου 84 6.2 Υλοποίηση 87 6.2.1 Marketplace 6.2.2 Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) 6.2.3 Φόρµες 6.2.4 Newsletter 6.2.5 Χάρτης 6.2.6 Η Εφαρµογή Κ2 6.2.7 Ένθεµα mod news pro 6.2.8 Στατιστικά Στοιχεία 6.3 Επίλογος 115 87 96 99 102 105 108 111 113-6-
Εισαγωγή Δοµή και Μεθοδολογία της εργασίας Η παρούσα πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια των σπουδών µου στο τµήµα Τεχνολογίας Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Τ.Ε.Ι. Λάρισας και πραγµατοποιήθηκε κατά το ακαδηµαϊκό έτος 2013-2014 υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. Σάββα Ηλία. Είναι ευρέως γνωστό ότι οι υπολογιστές κατασκευάστηκαν για να επεξεργάζονται δεδοµένα, τα οποία δεν είναι άµεσα κατανοητά από τους ανθρώπους καθώς δεν έχουν σαφή δοµή. Πλέον επιθυµούµε οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές να επεξεργάζονται περιεχόµενο, το οποίο αποτελεί και αυτό πληροφορία όπως και τα δεδοµένα αλλά έχει κατανοητή µορφή και σαφές νόηµα και έτσι δηµιουργείται µια καινούργια έννοια, αυτή της διαχείρισης περιεχοµένου. Τα τελευταία χρόνια δεν έχει αυξηθεί µόνο αριθµός των πυλών του παγκοσµίου ιστού αλλά και το µέγεθος αυτών. Πλέον ένας µεγάλος αριθµός κόµβων µπορεί να φιλοξενεί τεράστιο αριθµό ιστοσελίδων είτε αυτές κατασκευάζονται δυναµικά είτε στατικά. Είναι λοιπόν, πιθανό ένας κόµβος στον οποίο δεν γίνεται κατάλληλη διαχείριση περιεχοµένου να περιέλθει σε χαοτική κατάσταση και η προσθήκη ή η επεξεργασία περιεχοµένου σε αυτόν να γίνει εξαιρετικά επίπονη διαδικασία. Για αυτό τον λόγο, είναι πολλές φορές αναγκαία η χρησιµοποίηση ενός συστήµατος διαχείρισης περιεχοµένου (ΣΔΠ) ώστε η διαχείριση της πύλης να γίνει αποτελεσµατικότερη. Σε αυτήν την πτυχιακή εργασία µελετάµε τα συστήµατα διαχείρισης περιεχοµένου. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρουµε και εξηγούµε τις έννοιες πληροφορία, δεδοµένα, περιεχόµενο. Στο δεύτερο κεφάλαιο µελετάµε την έννοια της διαχείρισης του περιεχοµένου και ξεκινάµε να περιγράφουµε τα συστήµατα διαχείρισης περιεχοµένου. Στο επόµενο κεφάλαιο ασχολούµαστε µόνο µε τα ΣΔΠ που έχουν αναπτυχθεί για να διαχειρίζονται περιεχόµενο στους διαδικτυακούς κόµβους, αναφέροντας τις δυνατότητες αυτών και παραθέτουµε ορισµένες µετρικές για να µπορούµε να µετρήσουµε το κατά πόσο ένα ΣΔΠ µας βοηθάει. -7-
Στο τέταρτο κεφάλαιο µελετάµε τα ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατά τους έναντι των εµπορικών ΣΔΠ, τις τεχνολογίες που χρησιµοποιούνται σε αυτά. Στο πέµπτο κεφάλαιο αναλύουµε το ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα, Joomla και Στο έκτο κεφάλαιο επικεντρωνόµαστε στην ανάπτυξη και στη διαδικασία υλοποίησης της ιστοσελίδας των αγγελιών των φοιτητών του Τ.Ε.Ι. Λάρισας. -8-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΔΕΔΟΜΕΝΑ-ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ-ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.1 Εισαγωγή Η αρχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι να επεξεργάζονται δεδοµένα (data), τα οποία είναι µικρά τµήµατα πληροφορίας που δεν είναι εύκολο να γίνουν κατανοητά από ανθρώπους και προορίζονται για τους υπολογιστές. Σήµερα, ζητάµε από τους υπολογιστές να επεξεργαστούν περιεχόµενο (content), του οποίου η δοµή διατηρείται ώστε να έχει σαφές νόηµα και να γίνεται κατανοητή από τους ανθρώπους. Το περιεχόµενο όπως και τα δεδοµένα αποτελούν πληροφορία. Ως χρήστες θέλουµε, οι υπολογιστές οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί να επεξεργάζονται δεδοµένα, να επεξεργάζονται περιεχόµενο, το οποίο είναι πλούσιο σε έννοιες και νόηµα. Προκύπτει έτσι, το εύλογο ερώτηµα του πως θα µπορέσουµε να χρησιµοποιήσουµε τεχνολογίες δεδοµένων ώστε να διαχειριστούµε περιεχόµενο το οποίο δεν βρίσκεται σε µορφή δεδοµένων. Αν η µορφή που βρίσκεται η πληροφορία µας µοιάζει πολύ µε δεδοµένα, τότε δεν είναι ευκολονόητη από στους χρήστες, ενώ αν η πληροφορία µας είναι τόσο πλούσια ώστε να µοιάζει µε περιεχόµενο, τότε δεν είναι εύκολο σε έναν υπολογιστή να την επεξεργαστεί. 1.2 Το περιεχόµενο δεν είναι µόνο δεδοµένα Οι υπολογιστές πρωτοκατασκευάστηκαν για να κάνουν υπολογισµούς, που θα έπαιρναν πολύ χρόνο αν τους έκαναν άνθρωποι. Το µοντέλο κατασκευής ήταν, και είναι σε ένα µεγάλο ποσοστό ακόµα και σήµερα, το εξής: Αν µπορούµε να µειώσουµε ένα πρόβληµα σε απλές µηχανικές πράξεις πάνω σε αριθµούς και λογικές οντότητες τότε το πρόβληµα αυτό, δύναται να επιλυθεί από τον υπολογιστή. Σήµερα οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, όχι µόνο κάνουν απλές µαθηµατικές πράξεις, αλλά µεταφέρουν και επεξεργάζονται πληροφορίες στη µορφή και στην ποιότητα που έχουν συνηθίσει οι άνθρωποι από άλλα µέσα, όπως είναι τα βιβλία, οι ταινίες και η τηλεόραση. -9-
Ενώ οι ανάγκες και οι απαιτήσεις των χρηστών άλλαξαν, οι βασικές αρχές των υπολογιστών παρέµειναν οι ίδιες. Ενώ µερικά χρόνια πριν, οι χρήστες χρησιµοποιούσαν τους υπολογιστές µόνο για εισαγωγή, εξαγωγή και επεξεργασία δεδοµένων, σήµερα τους χρησιµοποιούν για να βρουν και να επεξεργαστούν περιεχόµενο. Αν για παράδειγµα υποθέσουµε µια τυπική διαδικασία πλοήγησης σε ένα ηλεκτρονικό κατάστηµα (e-shop), φυλλοµετρώντας (browsing) βρίσκουµε µια σελίδα µε ένα προϊόν που µας ενδιαφέρει. Προσθέτουµε λοιπόν το προϊόν στο καλάθι αγορών και το πληρώνουµε µε πιστωτική κάρτα. Κάνοντας αυτήν την διαδικασία, διαπιστώνουµε πως οι ιστοσελίδες µε τα προϊόντα, οι πληροφορίες των προϊόντων καθώς και τα κουµπιά που χρησιµεύουν για την αγορά, διαχειρίζονται και επεξεργάζονται περιεχόµενο, ενώ στην πραγµατικότητα γίνεται ένα σύνολο βασισµένων ενεργειών πάνω σε δεδοµένα (data-oriented). Βέβαια πολλά από τα δεδοµένα µοιάζουν κατά πολύ µε περιεχόµενο. Στην βάση δεδοµένων του παραδείγµατός µας, τα δεδοµένα όπως το όνοµα ενός προϊόντος, η φωτογραφία του και ένα σύντοµο άρθρο του, αποθηκεύονται σε διπλανά πεδία ενώ άλλα πεδία στην βάση µοιάζουν περισσότερο µε απλά δεδοµένα καθώς αποτελούνται µόνο από αριθµούς όπως ο αριθµός της πιστωτικής κάρτας ή ο αριθµός της παραγγελίας. Συνοπτικά, σε µια βάση δεδοµένων τα πάντα είναι δεδοµένα ενώ σε µια ιστοσελίδα τα δεδοµένα συναλλαγής (αριθµός πιστωτικής κάρτας, αριθµός παραγγελίας) µοιάζουν µε απλά δεδοµένα ενώ το όνοµα, η φωτογραφία και το άρθρο του προϊόντος µοιάζουν περισσότερο µε περιεχόµενο. Έτσι καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι από τη σκοπιά του απλού χρήστη η πληροφορία αποτελεί και πρέπει να αποτελεί περιεχόµενο, ενώ από την προοπτική του προγραµµατιστή τα πάντα είναι δεδοµένα. Εποµένως µια πρόκληση για τα συστήµατα διαχείρισης περιεχοµένου, σε µια εποχή που οι τεχνολογίες των υπολογιστών στηρίζονται σε δεδοµένα (datadriven technologies), είναι η χρήση των τεχνολογιών δεδοµένων για την αποθήκευση και παρουσίαση περιεχοµένου. -10-
1.2.1 Περιεχόµενο = Πληροφορία + Δεδοµένα Η πληροφορία δεν µπορεί να επεξεργαστεί τόσο εύκολα όσο τα απλά δεδοµένα, αφού δεν περιέχει ρητά όλα όσα µεταβιβάζει αλλά πολλές από τις έννοιες της υπάρχουν στο µυαλό του ανθρώπου που την παρήγαγε, σε αντίθεση µε τα δεδοµένα όπου αυτό που βλέπουµε είναι και αυτό που λαµβάνουµε. Για να µπορέσει ένας υπολογιστής να διαχειριστεί την πληροφορία χρησιµοποιούνται τα µεταδεδοµένα, τα οποία καθιστούν την ουσία και το νόηµα της πληροφορίας και έτσι µπορούµε να ορίσουµε µε σαφή τρόπο τους τελικούς αποδέκτες που θα έχει η πληροφορία. Προσθέτοντας δεδοµένα στην πληροφορία, την κρατάµε συγκεντρωµένη και δίνουµε τη δυνατότητα σε τεχνικές δεδοµένων να την διαχειριστούν αποδοτικά. Έτσι λοιπόν η αρχή των µεταδεδοµένων είναι ότι βάζουµε µια ετικέτα σε ένα µπλοκ δεδοµένων έτσι ώστε ο υπολογιστής διαβάζοντας αυτήν την ετικέτα να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει µε την συγκεκριµένη πληροφορία. Εποµένως το περιεχόµενο είναι πληροφορία που έχει µια ετικέτα δεδοµένων έτσι ώστε ένας υπολογιστής να µπορεί να οργανώσει και να συστηµατοποιήσει τη συλλογή, την διαχείριση και την έκδοση του περιεχοµένου. Επιπλέον, ένα σύστηµα διαχείρισης περιεχοµένου κρίνεται επιτυχηµένο αν µπορεί να εφαρµόσει µεθοδολογίες δεδοµένων χωρίς να αφαιρέσει το νόηµα και την συνοχή της πληροφορίας. 1.3 Μορφή περιεχοµένου Είναι σηµαντικό ότι για να ανταλλάξουµε την πληροφορία θα πρέπει πρώτα να την κωδικοποιήσουµε. Η κωδικοποίηση στον κόσµο των υπολογιστών είναι γνωστή και ως µορφή (format) και κυρίως αναφερόµαστε σε δυο βασικές έννοιες µορφής: Δυαδική µορφή (Binary format) και αποθήκευση πληροφορίας: -11-
Η οποία αναφέρεται και ως µορφή αρχείων (file format), αφού ένας τρόπος για να αποθηκεύουµε δυαδικά δεδοµένα είναι τα αρχεία των υπολογιστών. Η κωδικοποίηση των δεδοµένων είναι µια από τις σηµαντικότερες πληροφορίες ώστε µια εφαρµογή να ξέρει πώς να ερµηνεύσει τα δυαδικά δεδοµένα. Για παράδειγµα τα περισσότερα αρχεία κειµένου κωδικοποιούνται κατά ASCII ή κατά Unicode. Μορφή παρουσίασης (rendering format): Η οποία χρησιµοποιείται κυρίως µε την έννοια της παρουσίασης. Για παράδειγµα σε ένα κείµενο, µε την έννοια µορφή, συµπεριλαµβάνουµε χαρακτηριστικά όπως είναι η έντονη γραφή (bold), τα πλάγια γράµµατα (italic), ή το υπογραµµισµένο κείµενο. Η παρουσίαση του περιεχοµένου θα πρέπει να διαχωρίζεται από το περιεχόµενο έτσι ώστε να παράγονται διάφορες µορφές παρουσίασης του ίδιου του περιεχοµένου. 1.4 Δοµή περιεχοµένου Ως δοµή (structure) ορίζουµε τον τρόπο που τοποθετούµε τις πληροφορίες µαζί. Η δοµή περιλαµβάνει τα τµήµατα και τα κοµµάτια µιας βάσης περιεχοµένου καθώς και τις πληροφορίες που τα συσχετίζουν. Για παράδειγµα ο τίτλος µιας ιστοσελίδας, θα πρέπει σχετίζεται µε τις επιµέρους σελίδες της. Η δοµή αποτελεί βασική ιδιότητα του περιεχοµένου και χαρακτηρίζεται πιο σηµαντική από την µορφή, καθώς η σωστή χρήση της δοµής οδηγεί στην εύκολη µορφοποίηση του περιεχοµένου. 1.4.1 Σηµαντικότητα της δοµής περιεχοµένου Μία καλά δοµηµένη βάση περιεχοµένου έχει κάποιες σηµαντικές ιδιότητες που την χαρακτηρίζουν: Το περιεχόµενο της βάσης περιεχοµένου διαιρείται σε ορισµένες κατηγορίες τους λεγόµενους τύπους περιεχοµένου (content types). -12-
Μέσα στους τύπους περιεχοµένου, τα τµήµατα του περιεχοµένου διαιρούνται σε διαχειρήσιµα µπλοκ, τα συστατικά περιεχόµενου (content components). Κάθε συστατικό περιεχοµένου διαιρείται σε ένα καλά καθορισµένο σύνολο τµηµάτων, τα στοιχεία (elements). Κάθε στοιχείο σχετίζεται µε άλλα στοιχεία του ίδιου ή και διαφορετικού συστατικού περιεχοµένου. Εικόνα 1.1: Παράδειγµα δοµής µιας βάσης περιεχοµένου Αν υποθέσουµε ότι µια εταιρία παράγει δηµοσιεύσεις για να προωθήσει τα προϊόντα της, τότε σύµφωνα µε την δοµή της βάσης του περιεχοµένου που είδαµε προηγουµένως, κάθε δηµοσίευση που παράγει η εταιρία είναι ένα συστατικό περιεχοµένου και κάθε δηµοσίευση έχει µια καθορισµένη δοµή µε στοιχεία όπως είναι, για παράδειγµα, ο τίτλος ή η περιγραφή. Το αποτέλεσµα που εκπίπτει είναι ότι µπορούµε να διαχειριστούµε ευκολότερα τις δηµοσιεύσεις και να τις αποθηκεύσουµε σε ένα είδος ηλεκτρονικής αποθήκης για να ανατρέχουµε σε αυτές όταν τις χρειαζόµαστε. Κάθε συστατικό µιας δηµοσίευσης µπορεί να επαναχρησιµοποιηθεί όπου και όταν το χρειαζόµαστε. -13-
Όταν όλες οι δηµοσιεύσεις αναλύονται και µοντελοποιούνται κατ αυτόν τον τρόπο συµπεραίνουµε ότι πολλοί τύποι δεδοµένων µοιράζονται στοιχεία και έτσι καταλήγουµε σε δύο τρόπους οι οποίοι µας βοηθούν στην επίτευξη του αποτελέσµατος που επιθυµούµε: 1. Αν πρωτοτυποποιηθεί η ονοµατολογία των στοιχείων, η αναζήτησή τους στην αποθήκη του περιεχοµένου θα γίνει αποδοτικότερη. 2. Αν το µοντέλο του περιεχοµένου οργανωθεί ορθολογικά, τότε θα µπορούµε να χρησιµοποιούµε ένα απλό στιγµιότυπο ενός στοιχείου το οποίο µπορεί να χρησιµοποιείται σε περισσότερα συστατικά. Συµπερασµατικά, µία καλά δοµηµένη βάση περιεχοµένου είναι καλά οργανωµένη, όπως ένας καλά οργανωµένος χώρος έντυπων εγγράφων όπου κάθε έγγραφο τοποθετείται σε ένα συγκεκριµένο φάκελο, κάθε φάκελος σε ένα συγκεκριµένο συρτάρι και κάθε συρτάρι σε µια προκαθορισµένη θέση. 1.4.2 Κατηγοριοποίηση της δοµής περιεχοµένου Η δοµή περιεχοµένου µπορεί να ενταχθεί σε τρείς κατηγορίες: 1. Δοµή βάσει σκοπού δηµιουργίας (structure by purpose) Δηµιουργία δοµής περιεχοµένου για µια δηµοσίευση µε σκοπό την παρουσίαση µιας δηµοσίευσης. Δηµιουργία δοµής περιεχοµένου για µια βάση περιεχοµένου, όπου ο σκοπός της δηµιουργίας αυτής της δοµής είναι η ευκολότερη δηµιουργία περιεχοµένου και η αποτελεσµατικότερη διαχείρισή του. 2. Δοµή βάσει τύπου (structure by type) Διαιρετική δοµή περιεχοµένου (divisional structure), όπου το περιεχόµενο διαιρείται σε χρήσιµα µπλοκ. -14-
Δοµή περιεχοµένου βάσει πρόσβασης (access structure), όπου το περιεχόµενο διαιρείται σε τµήµατα ανάλογα µε τα δικαιώµατα πρόσβασης του χρήστη στα συγκεκριµένα τµήµατα. Δοµή περιεχοµένου βάσει διαχείρισης (management structure), η οποία καθορίζει τα γνωρίσµατα ενός συστατικού περιεχοµένου τα οποία µας δίνουν τη δυνατότητα να το διαχειριστούµε. Εµπεριεκτική δοµή περιεχοµένου (inclusional structure), η οποία καθορίζει ποια συστατικά περιέχουν άλλα. Για παράδειγµα, για µια αναφορά σε εικόνα σε µια σελίδα HTML, τοποθετείται ένα κοµµάτι εµπεριεκτικής δοµής το οποίο αναζητά τη συγκεκριµένη εικόνα και την συµπεριλαµβάνει στη συγκεκριµένη σελίδα. 3. Δοµή περιεχοµένου βάσει εµβέλειας (structure by scope) Δοµή περιεχοµένου που δεν µας απασχολεί (structure below the radar), όπου πρόκειται για την δοµή που υπάρχει αλλά δεν µας ενδιαφέρει. Για παράδειγµα, σε µία βιβλιοθήκη κάθε βιβλίο έχει ξεχωριστή δοµή η οποία όµως, δεν ενδιαφέρει τον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης αφού κάθε βιβλίο αντιπροσωπεύεται από ένα καρτελάκι. Εσωτερική δοµή περιεχοµένου (inner structure), η οποία είναι η εσωτερική δοµή των συστατικών. Στο προηγούµενο παράδειγµα, τα περιεχόµενα του βιβλίου, µπορούν να αποτελέσουν εσωτερική δοµή. Εξωτερική δοµή περιεχοµένου (outer structure), η οποία καθορίζει την συσχέτιση των συστατικών µεταξύ τους. Στο προηγούµενο παράδειγµα σαν εξωτερική δοµή µπορούµε να αναφερθούµε στον κατάλογο των καρτών που οργανώνουν και αντιπροσωπεύουν τα βιβλία. 1.5 Η λειτουργικότητα αποτελεί και αυτή περιεχόµενο Η λειτουργικότητα (functionality) περιγράφει την κάθε διαδικασία που γίνεται στον υπολογιστή, πραγµατοποιεί µια διαδικασία συναλλαγών µεταξύ ανθρώπου και υπολογιστή -15-
χρησιµοποιώντας µια διεπαφή (interface) και είναι ο τρόπος µε τον οποίο παράγουµε έργο χρησιµοποιώντας τον υπολογιστή. Η έννοια της διαχείρισης περιεχοµένου αναφέρεται στη συλλογή, διαχείριση και προβολή περιεχοµένου. Το περιεχόµενο ορίζεται ως πληροφορία που εµπλουτίζεται µε δεδοµένα και προορίζεται για µια συγκεκριµένη χρήση και ως επέκταση αυτού του ορισµού, µπορεί να συµπεριληφθεί στο περιεχόµενο και η λειτουργικότητα που εµπεριέχεται σε αντικείµενα ή σε κώδικα. -16-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Bob Boiko, Content Management Bible, October 2004 2. Papers and Case Studies for Content Management Systems: 3. http://www.steptwo.com.au/papers/index.php?subject=cm -17-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ 2.1 Η έννοια της διαχείρισης περιεχοµένου Ο όρος «Διαχείριση Περιεχοµένου» (Content Management) σηµαίνει διαφορετικά πράγµατα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Μέχρι πριν µερικά χρόνια, η Διαχείριση Περιεχοµένου είχε ταυτιστεί µε την κατασκευή εφαρµογών του Web και χρήσης τεχνολογιών Ηλεκτρονικού Εµπορίου. Η τεχνολογία είναι αναµφισβήτητα µία πολύ σηµαντική διάσταση της Διαχείρισης Περιεχοµένου, όχι όµως η µοναδική. Η σηµαντικότερη διάσταση είναι αυτή των εµπλεκόµενων µε το περιεχόµενο, δηλαδή αυτών που το δηµιουργούν, το αποθηκεύουν, το προωθούν, το ανανεώνουν, το εγκρίνουν ή το καταστρέφουν. Εάν θα θέλαµε να περιγράψουµε, λοιπόν, όσο καλύτερα µπορούσαµε τη Διαχείριση Περιεχοµένου µε απλά λόγια, θα λέγαµε ότι είναι µία επαναλαµβανόµενη µέθοδος αναγνώρισης των αναγκών ενός συστήµατος σε περιεχόµενο, και η επιτυχής παροχή του στους ενδιαφερόµενους. Το µεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που ασχολείται µε την ΔΠ, κατά κύριο λόγο ασχολείται µε την κατασκευή µεγάλων ιστοτόπων. Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία των διαδικτυακών κόµβων άλλαξε ριζικά και πλέον οι κόµβοι που αναπτύσσονται είναι µεγάλου µεγέθους µε πολλές σελίδες οι οποίες µπορεί να τροποποιούνται δυναµικά. Έτσι, για την καλύτερη και επιτυχέστερη οργάνωση του περιεχοµένου σε τέτοιους κόµβους και για να αποφύγουµε τυχόν χαοτικές και ατέρµονες καταστάσεις, η ΔΠ αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Για αυτόν τον λόγο έχουν κατασκευαστεί από εταιρίες τα λεγόµενα Συστήµατα Διαχείρισης Περιεχοµένου (ΣΔΠ), τα οποία είναι συστήµατα που ικανοποιούν τις ανάγκες για ΔΠ και βοηθούν στις κατασκευές µεγάλων διαδικτυακών κόµβων. Τα ΣΔΠ µας βοηθούν κυρίως στην υψηλού επιπέδου οργάνωση του ιστότοπου που αναπτύσσουµε, ώστε να µπορεί αυτός να µεγαλώνει και να αλλάζει γρήγορα. -18-
Εκτός βέβαια από τον κυριότερο ρόλο της ΔΠ, που είναι η ανάπτυξη και διαχείριση µεγάλων ιστοτόπων, µία εταιρία µπορεί να εκµεταλλευτεί τη διαχείριση περιεχοµένου µε πολλούς τρόπους και ανάλογα µε ποια προοπτική µπορεί η έννοια της ΔΠ να υπηρετήσει έναν οργανισµό δίνονται και οι διάφοροι ορισµοί της: Από την προοπτική των στόχων µια επιχείρησης η ΔΠ διανέµει επιχειρησιακές αξίες (business value). Από την προοπτική της ανάλυσης η ΔΠ ισορροπεί τις δυνάµεις της επιχείρησης. Από την επαγγελµατική προοπτική η ΔΠ συνδυάζει αρχές σχετικές µε το περιεχόµενο. Από την προοπτική µιας διαδικασίας η ΔΠ συλλέγει, διαχειρίζεται και Δηµοσιεύει την πληροφορία. Από µια τεχνική προοπτική η ΔΠ είναι µια τεχνική υποδοµή. 2.2 Η Διαχείριση πληροφορίας αποτελεί υποδοµή υπολογιστών Ένα ΣΔΠ δεν είναι απλά µια δοµή υπολογιστών αλλά ένας συνδυασµός από υλικό και λογισµικό. Εν µέρει η υποδοµή των υπολογιστών είναι πολύ σηµαντική καθώς χωρίς αυτή δεν µπορεί να υλοποιηθεί ακόµα και το καλύτερο σχέδιο διαχείρισης περιεχοµένου, όµως µπορούµε να πούµε ότι είναι και το τελευταίο βήµα όλης της διαδικασίας. Θα πρέπει πρωτίστως, δηλαδή, να έχουµε αποσαφηνίσει το πως ένα ΣΔΠ διανέµει τις επιχειρησιακές αξίες, πως ισορροπεί τις δυνάµεις της επιχείρησης και τι είδους διαδικασίες συλλογής, διαχείρισης και δηµοσίευσης χρειάζονται και ύστερα να αναλύσουµε το τι είδους υποδοµή υπολογιστών απαιτείται για την υλοποίηση του. Συνοπτικά, θα εξετάσουµε την έννοια της ΔΠ από την προοπτική της υπολογιστικής υποδοµής που χρειαζόµαστε. -19-
2.2.1 Στατικός διαδικτυακός κόµβος (static Web site) Ένας στατικός κόµβος αποτελείται από ένα σύνολο ιστοσελίδων δηµιουργηµένες σε κώδικα HTML (Hypertext Markup Language) και από διάφορα αρχεία σχετιζόµενα µε τις σελίδες αυτές, όπως για παράδειγµα, αρχεία εικόνας. Οι στατικές σελίδες αποθηκεύονται σε ανεξάρτητα αρχεία στον εξυπηρετητή (web server) και είναι προκατασκευασµένες δηλαδή δεν κατασκευάζονται κατά την διάρκεια της εκτέλεσης ούτε είναι προσωποποιηµένες, ενώ για να ενηµερώσουµε ή να αλλάξουµε το περιεχόµενό τους απλά τις αντικαθιστούµε µε καινούργιες σελίδες. Εικόνα 2.1: Στατικός διαδικτυακός κόµβος Οι στατικοί διαδικτυακοί κόµβοι αποτελούν την απλούστερη περίπτωση διαδικτυακών κόµβων, γιατί είναι συνήθως µικροί, δεν αλλάζουν συχνά και δεν απαιτούν προσωποποίηση. Ένα σηµαντικό πλεονέκτηµά τους είναι η ταχύτητα µε την οποία ένας εξυπηρετητής εξυπηρετεί αυτού τους είδους τις σελίδες αφού δεν χρειάζονται επεξεργασία για να δηµιουργηθούν, ενώ το µειονέκτηµά τους είναι η υστέρηση σε ευελιξία και δυνατότητα κλιµάκωσης. 2.2.2 Δυναµικός διαδικτυακός κόµβος (dynamic Web site) Ένας δυναµικός διαδικτυακός κόµβος ή αλλιώς «κόµβος οδηγούµενος από βάση δεδοµένων (database-driven site)», είναι ένα σύστηµα που παράγει τις ιστοσελίδες κατά την εκτέλεση, δηλαδή όταν οι σελίδες ζητούνται από τους χρήστες. -20-
Στον εξυπηρετητή υπάρχει µια πηγή δεδοµένων, η οποία µπορεί να είναι µία σχεσιακή βάση δεδοµένων ή µία δοµή ΧΜL, η οποία δέχεται αιτήµατα από τους χρήστες, όπως για παράδειγµα ένα «κλικ» σε κάποιο σύνδεσµο που είναι και το πιο σύνηθες. Αφού δοθεί το αίτηµα, για να µεταφραστεί, ενεργοποιείται µια template σελίδα η οποία περιέχει έναν απλό κώδικα HTML και επιπρόσθετα µπορεί να περιέχει στοιχεία όπως κώδικες προγραµµατισµού (programming scripts), αντικείµενα ή και άλλα προγράµµατα τα οποία συνδέονται στην πηγή δεδοµένων για να λάβουν το απαραίτητο περιεχόµενο, ώστε να γίνουν οι διεργασίες που είναι απαραίτητες για τη διαµόρφωση µιας HTML σελίδας, όπου - όταν δηµιουργηθεί - ο εξυπηρετητής τη στέλνει στο φυλλοµετρητή (browser) του χρήστη. Εικόνα 2.2: Δυναµικός διαδικτυακός κόµβος Σε ένα δυναµικό διαδικτυακό κόµβο δεν υπάρχουν σελίδες HTML, αλλά κατασκευάζονται δυναµικά όταν αυτές ζητούνται. Οι δυναµικοί κόµβοι εύκολα συγχέονται µε τα συστήµατα διαχείρισης περιεχοµένου, αφού όσο τα ΣΔΠ όσο και οι δυναµικοί κόµβοι διαχειρίζονται βάσεις δεδοµένων ή δοµές XML, ανακτούν το κατάλληλο περιεχόµενο και επιστρέφουν έτοιµες σελίδες. Η διαφορά τους, όµως, είναι ότι οι δυναµικοί κόµβοι δεν µπορούν να διαχειρίζονται περιεχόµενο και έτσι συµπεραίνουµε πως ένα ΣΔΠ µπορεί να κάνει ότι και ένας δυναµικός κόµβος αλλά, αντίθετα, ένας δυναµικός κόµβος δεν µπορεί να κάνει ότι και ένα ΣΔΠ. Υποθέτοντας ότι έχουµε ένα µεγάλο δυναµικό κόµβο που χρησιµοποιεί κώδικα για την κατασκευή µιας διεπαφής (interface) µε ένα σύστηµα, θα δούµε ότι το σύστηµα διαχειρίζεται τις αιτήσεις των χρηστών και αποστέλλει σαν απάντηση τις αντίστοιχες ιστοσελίδες που ζητήθηκαν. Αυτό το σύστηµα δεν είναι ένα ΣΔΠ, είναι απλά µια εφαρµογή ιστού, δηλαδή ένας δυναµικός κόµβος. -21-
Ένα ΣΔΠ χαρακτηρίζεται από την πολυπλοκότητά του, όπως για παράδειγµα, όταν περιέχει εκατοµµύρια τµήµατα και παράγει εκατοντάδες δηµοσιεύσεις (publications) και κάθε µια από αυτές τις δηµοσιεύσεις είναι και ένας διαδικτυακός κόµβος ή όταν µπορεί και παράγει έναν στατικό κόµβο. Επίσης, η απλότητα είναι αυτή που χαρακτηρίζει ένα ΣΔΠ, αφού σε περίπτωση που θέλουµε να αλλάξουµε κάτι στον κόµβο είναι τόσο απλό όσο και να τον δηµιουργήσουµε. Εικόνα 2.3: Ένα ΣΔΠ µπορεί να δηµιουργεί και στατικές σελίδες Συµπερασµατικά, δεν θα πρέπει να συγχέονται τα ΣΔΠ µε τους δυναµικούς κόµβους ούτε είναι ανάγκη να δηµιουργούνται δυναµικοί κόµβοι µέσω ενός ΣΔΠ. Αν µπορούµε να κατασκευάσουµε έναν στατικό κόµβο µέσω του ΣΔΠ τότε αυτό θα ήταν προτιµότερο, καθώς ένας στατικός κόµβος είναι γρηγορότερος και σταθερότερος, αν και είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις που αρκεί η κατασκευή ενός στατικού κόµβου. Στις περισσότερες των περιπτώσεων χρειάζεται να δηµιουργήσουµε δυναµικό κόµβο, καθώς δεν µπορούµε να γνωρίζουµε από πριν το περιεχόµενο που θέλουµε να µεταφέρουµε στους χρήστες. Σε έναν δυναµικό κόµβο, ένα µεγάλο µέρος του περιεχοµένου παραµένει στατικό όπως είναι το µενού πλοήγησης ή η µπάρα του τίτλου, όπως στατικά µένουν και τµήµατα πληροφορίας όπως, για παράδειγµα, τα τελευταία νέα. -22-
Αντίθετα αν χρειάζεται να καθορίσουµε δυναµικά κάποιο περιεχόµενο που ανήκει στην σελίδα που κατασκευάζουµε, τότε χρειαζόµαστε ένα δυναµικό σύστηµα. Αν κόµβος µας είναι προσωποποιηµένος, δηλαδή αν αλλάζει το περιεχόµενο του ανάλογα µε τις απαιτήσεις χρήστη, τότε χρειαζόµαστε επεξεργαστική ισχύ στον εξυπηρετητή την οποία µπορεί να την δώσει µόνο ένα δυναµικό σύστηµα. Ένας δυναµικός κόµβος, τέλος, µπορεί να περιέχει πολλές από τις δυνατότητες ενός ΣΔΠ: Οι σελίδες ενός δυναµικού κόµβου µοιάζουν πολύ µε αυτές ενός ΣΔΠ, αφού χρησιµοποιούν γλώσσες προγραµµατισµού όπως PHP, JSP, ASP οι οποίες είναι εικονικά απεριόριστες σε εµβέλεια και µε αυτές µπορούµε να δηµιουργήσουµε οποιοδήποτε είδος διάταξης σελίδας επιθυµούµε. Οι τύποι των πηγών δεδοµένων σε ένα δυναµικό κόµβο είναι παρόµοιοι ή ακόµα µε ένα ΣΔΠ, αφού και στα δυο συστήµατα µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε την ίδια βάση δεδοµένων ή τις ίδιες δοµές XML, να γράψουµε τον ίδιο κώδικα για την πλοήγηση και την επιλογή του περιεχοµένου. 2.3 Πλήρες ΣΔΠ για το διαδίκτυο Όταν πλέον µιλάµε για διαχείριση περιεχοµένου, η σκέψη µας περιστρέφεται κυρίως γύρω από την κατασκευή ενός µεγάλου κόµβου και παρόλο που η δηµιουργία του είναι πρωταρχικής σηµασίας για τα ΣΔΠ, αυτά µπορούν να βοηθήσουν ποικιλότροπα. Ένα πλήρες ΣΔΠ παρέχει µια αποθήκη περιεχοµένου, η οποία µπορεί να παράγει κόµβους και κάθε άλλου είδους δηµοσίευση που επιθυµούµε και µπορούµε να δουλέψουµε πάνω στην πληροφορία ανεξάρτητα από τις σελίδες που βασίζονται πάνω σε αυτήν. Οι διαδικτυακοί κόµβοι δεν είναι εξ ολοκλήρου στατικοί ή δυναµικοί. Συνήθως ένα µέρος τους είναι στατικό και αποτελείται από στατικές, HTML σελίδες και ένα άλλο δυναµικό που να παράγεται δυναµικά από µία βάση δεδοµένων. -23-
Σε ένα πλήρες ΣΔΠ για το διαδίκτυο υπάρχουν τα παρακάτω συστήµατα: Μια εφαρµογή ΣΔΠ: Λειτουργεί πίσω από τον εξυπηρετητή (server), συλλέγει το περιεχόµενο και διαχειρίζεται την ροή του, ενώ η αρχιτεκτονική ποικίλει µεταξύ των διαφορετικών εφαρµογών. Σε µερικά ΣΔΠ, ένα µέρος του λογισµικού βρίσκεται µέσα στο τοπικό δίκτυο (LAN), µε σκοπό να συλλέγει και να ελέγχει το περιεχόµενο και ένα άλλο µέρος του λογισµικού βρίσκεται έξω από αυτό, µέσα στον διαδικτυακό εξυπηρετητή (web server), για να εξυπηρετεί δυναµικά τις σελίδες. Μια αποθήκη δεδοµένων: Όπως οι εφαρµογές ΣΔΠ, έτσι και η αποθήκη δεδοµένων λειτουργεί πίσω από τον εξυπερετητή και βρίσκεται µια σχεσιακή βάση δεδοµένων ή µία δοµή XML. Σε αυτήν την αποθήκη αποθηκεύεται όλο το περιεχόµενο, τα δεδοµένα διαχείρισης και οτιδήποτε χρειάζεται για την κατασκευή του κόµβου, όπως είναι το γραφιστικό µέρος. Ένα σύνολο αρχείων HTML: Στην ουσία µε αυτά τα αρχεία, το ΣΔΠ διαχειρίζεται το στατικό µέρος του κόµβου. Μια ενεργή πηγή δεδοµένων: Είναι η βάση δεδοµένων που δηµιουργείται από το ίδιο το ΣΔΠ. Λειτουργεί στον εξυπηρετητή και χρησιµεύει για το δυναµικό µέρος του κόµβου, όπου µπορούµε να διαχειριστούµε το δυναµικό περιεχόµενο ακόµα και πίσω από ένα τείχος προστασίας (firewall), χωρίς να το δηµοσιοποιούµε. Άλλες πηγές δεδοµένων: Είναι οι πηγές δεδοµένων, οι οποίες δεν συνδέονται µε το ΣΔΠ και µπορούν να συνδεθούν στον κόµβο. Πρότυπα (Templates): Χρησιµοποιούνται για να µεταφέρουν τα δεδοµένα στην µορφή που χρειάζεται ώστε να παρουσιαστούν σωστά στον κόµβο. -24-
Εικόνα 2.4: Ένα ΣΔΠ µπορεί να υποστηρίζει όλα τα δυναµικά και στατικά µέρη του κόµβου Εποµένως µπορούµε, σε σχετικά σύντοµο χρόνο, να δηµιουργήσουµε έναν αρκετά πολύπλοκο κόµβο, πολλών τµηµάτων υλικού και λογισµικού τα οποία πρέπει να συντονιστούν και πολύπλοκων δοµών οι οποίες πρέπει να αποθηκευτούν και να µεταφερθούν σωστά. 2.4 Εισαγωγή στα κύρια µέρη ενός ΣΔΠ Τα ΣΔΠ είναι συστήµατα τα οποία συλλέγουν, διαχειρίζονται και δηµοσιεύουν πληροφορία και λειτουργικότητα και αν θα θέλαµε να τα περιγράψουµε, θα τα παρουσιάζαµε ως υλικό και λογισµικό, ως διεργασίες ή ως επιχειρησιακά εργαλεία. Συνοπτικά, τα ΣΔΠ είναι συναφή και πολύπλοκα συστήµατα και όχι ένα µπλεγµένο σύνολο από γεγονότα και συσχετίσεις. -25-
Εικόνα 2.5: Μια σχηµατική απεικόνιση ενός ΣΔΠ Ένα σύστηµα διαχείρισης περιεχοµένου µπορούµε να το διαχωρίσουµε σε τρία τµήµατα: 1. Το σύστηµα συλλογής (Collection System) 2. To σύστηµα διαχείρισης (Management System). 3. To σύστηµα δηµοσίευσης (Publishing System). Προτού προχωρήσουµε στην ανάλυση αυτών των τριών συστηµάτων, ας επισηµάνουµε ότι η συλλογή, η διαχείριση και η δηµοσίευση είναι βασικές έννοιες και τα υποσυστήµατα που αναφέρονται σε αυτές µπορεί να µην είναι άµεσα διακριτά σε ένα εµπορικό ΣΔΠ. Στην Εικόνα 6 φαίνεται πως διαχωρίζονται τα συστήµατα αυτά. Καταρχήν, κοιτώντας από αριστερά προς δεξιά παρατηρούµε πως η ακατέργαστη πληροφορία περνάει µέσα από το σύστηµα συλλογής και µετατρέπεται σε συστατικά περιεχοµένου, τα οποία στη συνέχεια αποθηκεύονται στο σύστηµα διαχείρισης, που είναι ένα είδος βάσης δεδοµένων. Κατόπιν, τα συστατικά περιεχοµένου εξάγονται από το σύστηµα δηµοσίευσης και τα µετατρέπονται σε υλικό έτοιµο προς δηµοσίευση. Τα τρία αυτά µέρη του συστήµατος, παρόλο που χωρίζονται λογικά µπορεί να αλληλοκαλύπτονται ως εξής: Ø Το σύστηµα διαχείρισης µπορεί να εξυπηρετήσει και ως σύστηµα συλλογής, όταν καταθέτουµε περιεχόµενο στην αποθήκη του συστήµατος διαχείρισης πριν το επεξεργαστούµε. Ø Το σύστηµα διαχείρισης µπορεί να εξυπηρετήσει και ως σύστηµα δηµοσίευσης, όταν η αποθήκη δεδοµένων δεν µπορεί να διαχωριστεί µε σαφή τρόπο από το σύστηµα που δηµοσιεύει τον κόµβο. Ø Το σύστηµα δηµοσίευσης µπορεί να εξυπηρετήσει και ως σύστηµα συλλογής, το περιεχόµενο αποθηκεύεται στην αποθήκη δεδοµένων. -26-