ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΣΑ ΘΕΜΑΣΑ ΣΟΤ ΔΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ ΣΩΝ ΑΡΦΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ (Γ ΚΤΚΛΟ) Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΞΕΝΟΥΩΝ, ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4, ΠΑΡΑΓΡΑΥΟΙ 18-19. Ταῦτα δ εἰπὼν καὶ μεταστραφεὶς πρὸς τοὺς ἐναντίους ἡσυχίαν εἶχε καὶ γὰρ ὁ μάντις παρήγγελλεν αὐτοῖς μὴ πρότερον ἐπιτίθεσθαι πρὶν *ἂν+ τῶν σφετέρων ἢ πέσοι τις ἢ τρωθείη ἐπειδὰν μέντοι τοῦτο γένηται ἡγησόμεθα μέν ἔφη ἡμεῖς νίκη δ ὑμῖν ἔσται ἑπομένοις ἐμοὶ μέντοι θάνατος ὥς γέ μοι δοκεῖ. Καὶ οὐκ ἐψεύσατο ἀλλ ἐπεὶ ἀνέλαβον τὰ ὅπλα αὐτὸς μὲν ὥσπερ ὑπὸ μοίρας τινὸς ἀγόμενος ἐκπηδήσας πρῶτος, ἐμπεσὼν τοῖς πολεμίοις ἀποθνῄσκει καὶ τέθαπται ἐν τῇ διαβάσει τοῦ Κηφισοῦ οἱ δ ἄλλοι ἐνίκων καὶ κατεδίωξαν μέχρι τοῦ ὁμαλοῦ. Ἀπέθανον δ ἐνταῦθα τῶν μὲν τριάκοντα Κριτίας τε καὶ Ἱππόμαχος τῶν δὲ ἐν Πειραιεῖ δέκα ἀρχόντων Χαρμίδης ὁ Γλαύκωνος τῶν δ ἄλλων περὶ ἑβδομήκοντα. Καὶ τὰ μὲν ὅπλα ἔλαβον τοὺς δὲ χιτῶνας οὐδενὸς τῶν πολιτῶν ἐσκύλευσαν. Ἐπεὶ δὲ τοῦτο ἐγένετο καὶ τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀπεδίδοσαν προσιόντες ἀλλήλοις πολλοὶ διελέγοντο.
Β. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Ταῦτα δ'εἰπὼν< μέχρι τοῦ ὁμαλοῦ. Μονάδες 30 Αφού είπε αυτά κι έστρεψε το πρόσωπό του προς το μέρος των εχθρών, περίμενε γιατί και ο μάντης τους συμβούλευε να μην κάνουν επίθεση πρωτύτερα, παρά όταν κάποιος από τους δικούς τους ή σκοτωθεί ή τραυματιστεί «όταν, λοιπόν, γίνει αυτό, εγώ θα προχωρήσω μπροστά», είπε, «κι εσείς ακολουθώντας με θα νικήσετε, εγώ όμως θα σκοτωθώ, όπως τουλάχιστον προαισθάνομαι». Και δε διαψεύσθηκε (ο μάντης), αλλά μόλις πήραν τα όπλα, και αυτός, αφού πρώτος πήδηξε ορμητικά προς τα μπρος σαν να σπρωχνόταν από κάποια μοίρα, αφού έπεσε πάνω στους εχθρούς σκοτώνεται, και έχει ταφεί στο πέρασμα του Κηφισού οι άλλοι όμως νικούσαν και (τους) καταδίωξαν ως το ίσιωμα. 2. Τι γνωρίζετε για την καταγωγή (γέννηση, οικογενειακό περιβάλλον), τη μόρφωση του Ξενοφώντα και τις πολιτικές συνθήκες της εποχής του; Μονάδες 10 ΑΠΑΝΣΗΗ: O Ξενοφών γεννήθηκε (μεταξύ 431 και 429 π.χ.) στον δήμο της Ερχιάς της Αττικής. O πατέρας του Γρύλλος ήταν εύπορος κτηματίας, ο Ξενοφών πήρε καλή μόρφωση και διατήρησε σ' όλη του τη ζωή την αγάπη για τα άλογα και για την οργάνωση και διαχείριση ενός αγροκτήματος. Yπηρέτησε στο σώμα των ιππέων, μαζί με άλλους εύπορους νέους της εποχής του, γνωρίστηκε με τον Σωκράτη και έζησε τις περιπέτειες της Αθήνας στα ταραγμένα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου ως την ήττα του 404 π.χ., την άνοδο των τριάκοντα τυράννων στην εξουσία και την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 403 π.χ.
3. Γιατί ο Θρασύβουλος δεν έδωσε αμέσως το πρόσταγμα της μάχης, αλλά «ἡσυχίαν εἶχε» ; Μονάδες 10 ΑΠΑΝΣΗΗ: Ο Θρασύβουλος δεν έδωσε αμέσως το πρόσταγμα της μάχης, αλλά περίμενε, σεβόμενος τη σύσταση του μάντη να μην επιτεθεί κανείς δημοκρατικός, αν δεν χτυπήσουν πρώτα οι αντίπαλοι. Οι μάντεις θεωρούνταν θεόπνευστοι, πρόσωπα ιερά και ερμηνευτές της βούλησης των θεών, ακολουθούσαν πάντα το στρατό και με τις μαντείες τους επηρέαζαν συχνά τις πολεμικές εξελίξεις. 4. α. Σε ποια χρονική στιγμή, σύμφωνα με τον μάντη, θα έπρεπε να επιτεθούν οι δημοκρατικοί ενάντια στους εχθρούς και γιατί; β. Πώς χαρακτηρίζετε το μάντη από τα λόγια και τα έργα του; Μονάδες 10 ΑΠΑΝΣΗΗ: α).ο μάντης συστήνει στους δημοκρατικούς να μην επιτεθούν πριν σκοτωθεί ή τραυματιστεί κάποιος από τους δικούς τους. Ο μάντης δηλαδή επιδιώκει να έχουν την ευθύνη του αλληλοσπαραγμού και της αιματοχυσίας οι Τριάκοντα και όχι ο Θρασύβουλος. β). Ο μάντης προφήτευσε ότι, αν σκοτωθεί κάποιος από τους δικούς τους, θα νικήσουν. Ο ίδιος αυτοθυσιαζόμενος σκοτώνεται, για να επαληθευτεί η προφητεία του. Η θυσία του μάντη εκφράζει την ιδέα της θυσίας του ενός για χάρη των πολλών, καθώς με το θάνατό του εγκαρδιώνει τους αγωνιστές και αυτοί κατατροπώνουν τον αντίπαλο. Είναι γενναίος, ανιδιοτελής και προβάλλει το πρότυπο του «πολιτικοποιημένου» ατόμου, με την έννοια ότι θέτει το συλλογικό καλό πάνω από το ατομικό.
5. Πώς συμπεριφέρθηκαν οι δημοκρατικοί στους νεκρούς συμπολίτες τους; Τι δείχνει η στάση τους αυτή; Μονάδες 10 ΑΠΑΝΣΗΗ: Μετά τη μάχη οι δημοκρατικοί πήραν τα όπλα των νεκρών αντιπάλων τους, αλλά δεν τους εξευτέλισαν ξεγυμνώνοντάς τους. Με αυτόν τον τρόπο δείχνουν ότι δεν έχουν χάσει την ανθρωπιά και την ευσέβειά τους και ότι τιμούν τους αθηναίους συμπολίτες τους, παρόλο που αυτοί πολέμησαν στο πλευρό των αιμοσταγών Τριάκοντα. Επιδεικνύουν λοιπόν ανωτερότητα και πολιτισμό. 6.α) καταστροφή, επίθεση, σφετερισμός, επομένως, κατάληψη: Να συνδέσετε τις λέξεις με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια. Μονάδες 5 ΑΠΑΝΣΗΗ: καταστροφή : μεταστραφεὶς επίθεση : ἐπιτίθεσθαι σφετερισμός : σφετέρων επομένως : ἑπομένοις κατάληψη : (ἀν)έλαβον β) Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α στήλης με τη συνώνυμή της στη Β στήλη. Δύο λέξεις της Β στήλης περισσεύουν. Α ΣΗΛΗ Β ΣΗΛΗ 1. ἐναντίος α) λέγω 2. ἡσυχία β) ψευδολογῶ 3. σκυλεύω γ) ἀντίπαλος 4. φημί δ) φίλος 5. ψεύδομαι ε) ἠρεμία στ) λαφυραγωγῶ ζ) αἴρω Μονάδες 5 AΠANTHH : 1 γ, 2 ε, 3 στ, 4 α, 5 β.
7) Να δοθούν οι τύποι που ζητούνται: Σαῦτα : δοτική πληθυντικού αριθμού θηλυκού γένους : ταύταις ὁ μάντις : γενική ενικού αριθμού : μάντεως τοῖς πολεμίοις : δοτική ενικού αριθμού: τῷ πολεμίῳ Μοι : αιτιατική πληθυντικού αριθμού του β προσώπου : ὑμᾶς τῇ διαβάσει : δοτική πληθυντικού αριθμού: ταῑς διαβάσεσι εἰπὼν : β ενικό προστακτικής αορίστου β : εἰπέ παρήγγελλεν: γ ενικό ευκτικής μέλλοντα Ε.Φ: παραγγελοῑ ἡγησόμεθα : β πληθυντικό οριστικής ενεστώτα Μ.Φ: ἡγεῑσθε ἐνίκων : β ενικό προστακτικής ενεστώτα Ε.Φ : νίκα κατεδίωξαν : γ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου Ε.Φ: καταδεδιώχασι Μονάδες 10 8.α): να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις : εἰπὼν (= είδος μετοχής και υποκείμενό της) : επιρρηματική μετοχή, χρονική, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (στο εννοούμενο Θρασύβουλος). αὐτοῖς : έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα παρήγγελεν. ἐπιτίθεσθαι (= είδος απαρεμφάτου, συντακτική θέση και υποκείμενό του) : τελικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο στο ρήμα παρήγγελλεν. Υποκείμενο του απαρεμφάτου: τούτους (εννοείται), ετεροπροσωπία. τῶν σφετέρων : γενική διαιρετική που εξαρτάται από το τις. τοῦτο : υποκείμενο στο ρήμα γένηται. ὑπὸ μοίρας : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο ἀγόμενος (= μετοχή παθητικής φωνής). Μονάδες 6
β) : «ἐπεὶ ἀνέλαβον τὰ ὅπλα» : να αναγνωριστεί το είδος της δευτερεύουσας πρότασης και να δηλωθεί η συντακτική της λειτουργία. (όχι συντακτική ανάλυση της πρότασης, όχι δικαιολόγηση εισαγωγής και εκφοράς/ έγκλισης). Μονάδες 4 ΑΠΑΝΣΗΗ: Δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση, χρονική. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας πρότασης που ακολουθεί (= ἀποθνῄσκει).