Ποιος είπε το «Όχι»; Ο Μεταξάς;

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ Τεύχος 84 Οκτώβριος 2014 Ποιoς είπε το ΟΧΙ ;

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77 Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Π. Καπετανίδης ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664 Ποιος είπε το «Όχι»; Ο Μεταξάς; Αρθρογράφος: Νίκος Μπογιόπουλος Τι χρειάζεται αυτός ο τόπος; Αυτός ο τόπος «χρειάζεται Μεταξάδες», έλεγε, από βήματος Βουλής, ο χρυσαυγίτης υποφυρερίσκος, ο βουλευτής Παππάς. Όσο για τους Γεωργιάδη-Βορίδη, ήταν βουλευτές του ΛΑΟΣ, όταν ο τότε αρχηγός τους, ο Καρατζαφέρης, επισκεπτόταν, ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 2011, το σπίτι του Μεταξά, σε ένδειξη «σεβασμού και μνήμης». Η δε «Καθημερινή» δεν έλειψε ποτέ από τα εκδοτικά εκείνα συγκροτήματα, που επιδαψιλεύουν δάφνες στον «πατριώτη» Μεταξά, που «είπε το Όχι». Μάλιστα, η «Καθημερινή» το έχει πάει και παραπέρα. Ειδικά σε εκείνο το αφιέρωμά της για το φασίστα Μεταξά, στις 4/8/2007, (ανήμερα, δηλαδή, της κήρυξης της δικτατορίας της «4ης Αυγούστου»), όταν και ισχυριζόταν ότι η διακυβέρνηση Μεταξά, εκτός από πατριωτική» που ήταν, πορεύτηκε και με «χαρακτηριστικά φιλολαϊκού» καθεστώτος... Είναι αλήθεια, λοιπόν, ότι ο Μεταξάς είπε «Όχι» το 1940; Το δικό του «Όχι» γιορτάζουμε τη φετινή Τρίτη 28η Οκτωβρίου; Ή, μήπως, ισχύει εκείνο που έλεγε για τον Μεταξά, ο κεντρώος πολιτικός, ο Καφαντάρης, ότι δηλαδή: «Είπε το ΟΧΙ, ο μόνος Έλληνας, που θα μπορούσε να πει το ΝΑΙ» (1); Όπως θα δούμε, το «Όχι» του Μεταξά δεν ήταν «Όχι» κατά του φασιστικού Άξονα. Δεν είχε, φυσικά, καμία σχέση με το «Όχι» του ελληνικού λαού. Το «Όχι» του Μεταξά ήταν ένα τόσο δα μικρούλι και ξέπνοο «Όχι». Το λέμε εξαρχής και θα το εξηγήσουμε: Σε εκείνες τις ιστορικές συνθήκες, το «Όχι» του Μεταξά ήταν το «Ναι» του φασιστικού καθεστώτος της μεταξικής δικτατορίας υπέρ της Αγγλίας και όχι υπέρ των ελευθεριών του ελληνικού λαού. Και τούτο για δύο λόγους: Πρώτον, διότι το ελληνικό κράτος, οι προύχοντες, οι κοτζαμπάσηδες του ελληνικού κράτους (και όχι, φυσικά, 2

ο πένητας ελληνικός λαός) είχαν άρρηκτους δεσμούς διαπλοκής με το βρετανικό κεφάλαιο. Δεύτερον, διότι σε κρίσιμες στιγμές (όπως ένας Παγκόσμιος Πόλεμος) οι επιλογές στρατοπέδου από τους «Μεταξάδες», δεν γίνονται με βάση την ιδεολογία τους. Οι «Μεταξάδες» επιλέγουν συμμάχους, σύμφωνα με τα ταξικά συμφέροντα, που αυτοί εκπροσωπούν. Και τα ταξικά συμφέροντα που εκπροσωπούσε ο Μεταξάς και το καθεστώς του, ήταν απολύτως εξαρτημένα και διασυνδεδεμένα με την Αγγλία. Γεγονός που δεν θα μπορούσε να παραβλέψει ο -και κατά τα άλλα- πολύ καλός φίλος του Γκαίμπελς, ο Μεταξάς. Για να αντιληφθεί κανείς τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα που παίζονταν στην Ελλάδα και το μέγεθος της οικονομικής επιρροής της Αγγλίας στη χώρα, είναι ενδεικτικό το εξής στοιχείο: Το εξωτερικό χρέος της χώρας, το 1932, έφτανε τα 1,022 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα, ενώ το εσωτερικό χρέος ήταν 144 εκατομμύρια χρυσά φράγκα. Βασικοί δανειστές της χώρας και κάτοχοι των ελληνικών χρεογράφων ήταν ο οίκος «Hambro» του Λονδίνου, το Αυτός ήταν ο «πατριώτης» που είπε το «Όχι» κατά του ναζισμού και του φασισμού; Ο Νίκος Μπογιόπουλος συγκρότημα «Speyer and Co» της Νέας Υόρκης και η Εθνική Τράπεζα Αθηνών. Το 67,42% του εξωτερικού χρέους ήταν αγγλικά κεφάλαια, το 9,88% ήταν κεφάλαια των ΗΠΑ, το 7,52% ήταν γαλλικά κεφάλαια, το 5,40% σουηδικά, το 3,44% βελγικά. Μόλις το 1,7% ήταν γερμανικά και μόλις το 1,65% ήταν ιταλικά (2). Επομένως, ήταν τέτοια η πρόσδεση της Ελλάδας στην Αγγλία, που το μεταξικό καθεστώς δεν θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί να σταθεί απέναντί της. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που οι ίδιοι οι Άγγλοι αποτιμούσαν το (φασιστικό) καθεστώς Μεταξά, το οποίο με την εγκαθίδρυσή του όχι μόνο δεν περιόρισε, αλλά αντίθετα ενίσχυσε τις σχέσεις της χώρας με την Αγγλία. Ο υφυπουργός της Αγγλίας, Ρ. Βάνσιταρτ, έγραφε σε υπόμνημά του, το Μάη του 1937, για τις ελληνοβρετανικές σχέσεις: «Βρήκαμε ότι το καθεστώς Μεταξά είναι πολύ πιο συνεννοήσιμο από πολλά από τα προϋπάρχοντα καθεστώτα» (3). Την ίδια εποχή, στις 6/5/1940, παραμονές του πολέμου, επαναλάμβανε: 3

«Είναι φυσικό κράτη παραθαλάσσια, σαν εμάς, να είμεθα φιλικά με τους Άγγλους και κράτη μεσόγεια, σαν την Βουλγαρία, με τους Γερμανούς. Η διαφορά των πολιτευμάτων δεν παίζει ρόλο. ( ) Και η Ιταλία, στο βάθος, τη φιλία προς την Αγγλία ζητά. Μόνο που αυτή ακολουθεί το δρόμο του μεγάλου, ενώ εμείς είμαστε μικροί» (4). Όσο για τον Μεταξά, τον Μάη του 1940, λίγους μήνες πριν την κήρυξη του πολέμου, έλεγε στην «Ντέιλι Τέλεγκραφ»: «Είμεθα ουδέτεροι εφ' όσον χρόνον η Αγγλία θέλει να είμεθα ουδέτεροι. Τίποτα δεν κάνομε χωρίς συνεννόησιν με την Αγγλία και, τις περισσότερες φορές ό,τι κάνομε γίνεται κατά σύστασιν ή παράκλησιν της Αγγλίας. Η Ελλάς είναι ζωτικό τμήμα της αγγλικής αυτοκρατορικής αμύνης» (5). Αλλά ακόμα και πριν από την κήρυξη της δικτατορίας του, ο Μεταξάς ήταν σαφής: «Αν και είναι, βεβαίως, παράτολμον εις την πολιτική να δημιουργή κανείς δόγματα, η Ελλάς δύναται να θέση, ως δόγμα πολιτικόν, ότι εν ουδεμία περιπτώσει δύναται να ευρεθή εις στρατόπεδον αντίθετον εκείνου, εις το οποίον θα ευρίσκετο η Αγγλία. Δυνάμεθα τούτο να το θεωρήσωμεν ως δόγμα. Εγώ τουλάχιστον το ασπάζομαι» (6). Το «Όχι», λοιπόν, του Μεταξά δεν είχε τίποτα το «πατριωτικό». Ήταν «συμφεροντολογικό». Και μάλιστα, υπό την πιο ιταμή εκδοχή του «συμφέροντος». Δηλαδή του συμφέροντος ενός ταξικού καθεστώτος που, παρά τη διαφορά των πολιτευμάτων, συνέχιζε αδιατάρακτα την πρόσδεση της Ελλάδας υπό το «αγγλικό Ο Μεταξάς, περιχαρής, στο πλευρό του υπουργού προπαγάνδας του Χίτλερ, του Γκαίμπελς, κατά την επίσκεψη του τελευταίου στην Αθήνα, στις 21/9/1936 Αυτή ήταν η σχέση του Μεταξά με τον «πατριωτισμό». δόγμα» και αντιμετώπιζε τη χώρα ως «ζωτικό τμήμα της αγγλικής αυτοκρατορικής αμύνης». Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά για ένα καθεστώς που δολοφονούσε εργάτες, όπως δολοφόνησε ο Μεταξάς τους καπνεργάτες το 1936. Για ένα καθεστώς που διέπραξε το αδιανόητο: Παρέδωσε στην Γκεστάπο (και μάλιστα, μετά από το ιστορικό γράμμα του Ζαχαριάδη) τους πραγματικούς πατριώτες, τους Έλληνες δημοκράτες και κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους, που 4

ζητούσαν να πολεμήσουν τον εισβολέα. Που διέδιδε τα «φώτα του ελληνικού πολιτισμού», μέσω των πρακτικών του Έλληνα «Μέγκελε», του αρχιδολοφόνου (και κατοπινού βουλευτή της ΕΡΕ) Μανιαδάκη, δεξί χέρι του Μεταξά, που πολλές από τις μεθόδους του στα μπουντρούμια της Ασφάλειας εφαρμόστηκαν στα χιτλερικά στρατόπεδα και στα μπουντρούμια των δικτατοριών της Λατινικής Αμερικής. Δεν θα μπορούσε να έχει καμία σχέση με τον πατριωτισμό ένα καθεστώς, μέσω του οποίου, όπως ο ίδιος ο Μεταξάς έλεγε, «η Ελλάδα έγινε ένα κράτος αντικομμουνιστικό, κράτος αντικοινοβουλευτικό, κράτος ολοκληρωτικό». Ένα καθεστώς που μετά τη στάση πληρωμών του 1932, κι ενώ η Ελλάδα πλήρωνε μετά από συμφωνίες με τους δανειστές το 30% των τόκων που χρωστούσε, εκείνο -το καθεστώς Μεταξά- εξασφάλισε σε τοκογλύφους και κερδοσκόπους, αποπληρωμές που έφτασαν μέχρι και το 43%. Δεν θα μπορούσε να έχει καμία σχέση με τον πατριωτισμό ένα καθεστώς, που περιγράφεται ως εξής: «Τα βασανιστήρια που εφάρμοσαν οι χαφιέδες της δικτατορίας (σ.σ.: του Μεταξά) εναντίον των αντιπάλων του καθεστώτος, των κομμουνιστών, σοσιαλιστών, δημοκρατικών, εναντίον των πρωτοπόρων εργατών, φοιτητών, αγροτών και διανοουμένων, είναι πολύ δύσκολο να περιγραφούν. Το ρετσινόλαδο και ο πάγος ήταν από τις κυριότερες μεθόδους βασανισμού για την απόσπαση "ομολογιών" και "δηλώσεων μετανοίας". Το βασανιστήριο του ρετσινόλαδου εφαρμοζόταν, περίπου, με τον παρακάτω τρόπο: Στο τραπέζι του ανακριτή-βασανιστή, υπήρχαν τρία ποτήρια, το ένα με 30 δράμια, το άλλο με 75 και το τρίτο με 100 δράμια ρετσινόλαδο. Αν ο ανακρινόμενος δεν ομολογούσε ή δεν υπέγραφε, του έδιναν να πιει το πρώτο ποτήρι. Στην περίπτωση που αρνιόταν και έφερνε αντίσταση, άρχιζαν το άγριο ξυλοκόπημα, τη φάλαγγα ή χρησιμοποιούσαν άλλες μεθόδους βασανισμού. Ύστερα από μισή ώρα, εφόσον ο αρχιβασανιστής-ανακριτής το έκρινε σκόπιμο, ακολουθούσε το δεύτερο στάδιο ανάκρισης και ο κρατούμενος έπινε το δεύτερο ποτήρι των 75 δραμιών. Αν η αντίσταση του κρατουμένου ήταν μεγάλη, ύστερα από ένα τετράωρο γινόταν και η τρίτη "ανάκρισις" και τον υποχρέωναν να πιει ένα ποτήρι των 100 δραμιών. Σε αυτό το διάστημα και αρκετές ώρες ύστερα από την επενέργεια του καθαρτικού, ο κρατούμενος ήταν κλεισμένος στο κελί του και δεν του επέτρεπαν να πάει στο αποχωρητήριο. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο κρατούμενος γινόταν αληθινό ράκος και το κελί, στο οποίο τον άφηναν κλεισμένο τέσσερις, πέντε και περισσότερες μέρες, αληθινός υπόνομος. Το δεύτερο βασανιστήριο ήταν η στήλη πάγου. Ανέβαζαν τον κρατούμενο στην ταράτσα της Ασφάλειας και τον υποχρέωναν να καθίσει γυμνός πάνω σε μια στήλη πάγου. Το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο με του ρετσινόλαδου. Ο κρατούμενος γινόταν αληθινό ράκος. Πολλές φορές οι βασανιστές τον υποχρέωναν να κάθεται τόση πολλή ώρα πάνω στον πάγο, ώστε ορισμένοι κρατούμενοι πάθαιναν κρυοπαγήματα. (...) Άλλο βασανιστήριο ήταν το τράβηγμα των νυχιών με τσιμπίδες. Σε άλλους, έβαζαν σπίρτα στα νύχια και τα άναβαν ή τους έκαιγαν το κορμί με τσιγάρο. Άλλους τους χτυπούσαν με σακουλάκια άμμο στα πόδια. Το 5

ξύλο και τα βασανιστήρια γίνονταν, συνήθως, στην ταράτσα της Γενικής ή Ειδικής Ασφάλειας, για να μην ακούγονται οι φωνές του κρατουμένου. (...) Οι βασανιστές του Κ. Μανιαδάκη χρησιμοποιούσαν και πολλά άλλα μέσα, για να αποσπάσουν "ομολογίες" ή "δηλώσεις" και να υποτάξουν τους δημοκράτες στο φασιστικό καθεστώς. Μια μεσαιωνική μέθοδος βασανισμού που χρησιμοποιούσαν, ήταν το σιδερένιο στεφάνι. Το περνούσαν στο κεφάλι του κρατουμένου και το έσφιγγαν σιγά-σιγά, όσο προχωρούσε η ανάκριση. Άλλο μέσο ήταν η περίφημη "πιπεριά" που προκαλούσε φοβερό άγχος στον κρατούμενο και η "γάτα" που καταξέσκιζε τις σάρκες. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος ήταν η "φάλαγγα". Αφού, επί ώρες, έδερναν οι βασανιστές τον κρατούμενο στα πέλματα με δεμένα πόδια σ' ένα κρεβάτι ή μια καρέκλα, ύστερα τον υποχρέωναν να τρέχει ξυπόλυτος στην ταράτσα της Ασφάλειας. Η ίδια ομάδα βασανιστών στην Ασφάλεια χρησιμοποιούσε και μια ακόμα βάρβαρη μέθοδο: Αφού έκανε ράκος τον κρατούμενο από το ξύλο, τον περιέλουζε, κατόπιν, με κουβάδες βρώμικο νερό. (...) Υπολογίζεται ότι εκτός από τους δεκάδες αγωνιστές που πέθαναν από τις κακουχίες, στις φυλακές και τις εξορίες, και τις εκατοντάδες που παραδόθηκαν από το ξενοκίνητο καθεστώς της 4ης Αυγούστου στους Γερμανοϊταλούς κατακτητές και εκτελέστηκαν, 12 τουλάχιστον δολοφονήθηκαν στην περίοδο της 4ης Αυγούστου, κατά τον ίδιο τρόπο, στα διάφορα φασιστικά κάτεργα. Γενική αρχή του καθεστώτος ήταν: "Σακατεύετε, αλλά μην σκοτώνετε". Οι αφηνιασμένοι βασανιστές δεν μπορούσαν, πάντα, να συγκρατήσουν το "ζήλο" τους, σε ορισμένα όρια. Έπειτα, πολλές δολοφονίες έγιναν προμελετημένα, γιατί το καθεστώς ήθελε να "ξεπαστρέψει" και μερικούς, για να φοβηθούν και να "σπάζουν" ευκολότερα οι άλλοι. Σε πολλές δεκάδες φτάνουν οι πολίτες που τρελάθηκαν, έγιναν φυματικοί ή ανάπηροι ή υπέφεραν, για πολλά χρόνια, ύστερα από τα βασανιστήρια (...)» (7). Από τις τάξεις αυτού, του φασιστικού και δολοφονικού μεταξικού καθεστώτος, από τις τάξεις εκείνων που διόρισαν πρωθυπουργό τον Μεταξά το 1936, τους απόντες από το μεγαλειώδες «Όχι» του ελληνικού λαού, στα βουνά, στις πόλεις και στα χωριά, βγήκαν οι δοσίλογοι, οι γερμανοτσολιάδες και οι ταγματασφαλίτες. Αυτοί που όταν ο ελληνικός λαός πολεμούσε και απελευθέρωνε τη χώρα από τους κατακτητές, εκείνοι έδιναν τον παρακάτω όρκο: «Ορκίζομαι εις τον Θεόν τον άγιον τούτον όρκον, ότι θα υπακούω απολύτως ΕΙΣ ΤΑΣ ΔΙΑΤΑΓΑΣ ΤΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΑΔΟΛΦΟΥ ΧΙΤΛΕΡ. Θα εκτελώ πιστώς απάσας τας ανατεθεισομένας μοι υπηρεσίας και θα υπακούω άνευ όρων εις τας διαταγάς των ανωτέρων μου. Γνωρίζω καλώς, ότι διά μίαν αντίρρησιν εναντίον των υποχρεώσεών μου, τας οποίας διά του παρόντος αναλαμβάνω, θέλω τιμωρηθή ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ». (Ο Όρκος των Ταγμάτων Ασφαλείας) Αντίθετα, οι πραγματικοί πατριώτες, αυτοί που μαζί με τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού έδωσαν τον αγώνα για το ψωμί, την τιμή και τη λευτεριά του λαού, ήταν οι άλλοι. Και οι όρκοι τους ήταν αυτοί: 6

«Εγώ, παιδί του Ελληνικού Λαού, ορκίζομαι να αγωνιστώ πιστά στις τάξεις του ΕΛΑΣ για το διώξιμο του εχθρού από τον τόπο μας, για τις ελευθερίες του Λαού μας, κι ακόμα, να είμαι πιστός και άγρυπνος φρουρός προστασίας στην περιουσία και το βιός του αγρότη. Δέχομαι, προκαταβολικά, και την ποινή του θανάτου, αν ατιμάσω την ιδιότητά μου ως πολεμιστής του Έθνους και του λαού και υπόσχομαι να δοξάσω και να τιμήσω το όπλο που κρατώ και να μην το παραδώσω, εάν δεν ξεσκλαβωθεί η Πατρίδα μου και δεν γίνει ο Λαός νοικοκύρης, στον τόπο του». (Ο Όρκος της πρώτης αντάρτικης ομάδας του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη, που έγραψε ο Άρης Βελουχιώτης και δόθηκε το 1942 στην Γραμμένη Οξιά). «Ορκίζομαι στον Ελληνικό Λαό και τη συνείδησή μου, ότι θα αγωνισθώ, έως την τελευταία σταγόνα του αίματός μου, για την πλήρη απελευθέρωση της Ελλάδας από τον ξένο ζυγό. Ότι θα αγωνιστώ για την περιφρούρηση «Με αρχηγούς Σαμαρινιώτη, τον Σαράφη και τον Άρη, ξεψυχάει ο αγκυλωτός του φασισμού» των συμφερόντων του Ελληνικού Λαού και την αποκατάσταση και κατοχύρωση των ελευθεριών και όλων των κυριαρχικών δικαιωμάτων του. Για τον σκοπό αυτό, θα εκτελώ ευσυνείδητα και πειθαρχικά τις εντολές και οδηγίες των ανωτέρων μου οργάνων και θα αποφεύγω κάθε πράξη, που θα με ατιμάζη, σαν άτομο και σαν αγωνιστή του Εργαζόμενου Ελληνικού Λαού». (Ο Όρκος του Ελασσίτη, όπως δημοσιεύτηκε στον «Απελευθερωτή», όργανο της ΚΕ του ΕΛΑΣ, Αθήνα 27 Απριλίου 1943) Αυτοί ήταν οι πατριώτες που είπαν το «Όχι» στην Κατοχή. Αυτοί, οι κυνηγημένοι από το καθεστώς Μεταξά πριν τον πόλεμο, οι κυνηγημένοι ΕΑΜίτες από το μετά Βάρκιζα και από το μετεμφυλιακό καθεστώς. Αυτοί ήταν που όταν χρειάστηκε, έδειξαν το πώς οι πατριώτες αγαπούν την Ελλάδα. Όπως ακριβώς το είχε πει ο Μπελογιάννης στους στρατοδίκες του: «Με την καρδιά τους και με το αίμα τους». (1) Φοίβου Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1909-1940», εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, τόμος 4ος, σελ. 344. (2) «Ιστορία Ελληνικού Έθνους», «Εκδοτική Αθηνών» τόμος ΙΕ, σελ. 335-338. (3) Γ. Ανδρικόπουλου: «Οι ρίζες του ελληνικού φασισμού», εκδόσεις «ΔΙΟΓΕΝΗΣ», σελ. 25. (4) Ιωάννου Μεταξά: «Ημερολόγιο», εκδόσεις «Γκοβόστης», τόμος Δ', σελ. 467. (5) «Τα Μυστικά Αρχεία του Φόρεϊν Όφφις», ΒΙΠΕΡ, εκδόσεις «ΠΑΠΥΡΟΣ», σελ. 76. (6) Ιωάννου Μεταξά: «Ημερολόγιο», τόμος Δ', σελ. 77. (7) Σπύρου Λιναρδάτου, «Η 4η Αυγούστου», εκδόσεις «Θεμέλιο». Πηγή: enikos.gr 7

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Ν 2121/1993 / Α-25 Πνευματική ιδιοκτησία. Συγγενικά δικαιώματα. Πολιτιστικά. Ανάρτηση 8-9-2014 Επειδή παρατηρείται η, κατά κόρον, αντιγραφή πνευματικής δημιουργίας, είτε αυτή αφορά νεόπαιχτες παραστάσεις, είτε φιγούρες, σκηνικά και ντεκόρ, κυρίως από δημιουργούς που είναι εν ζωή και ενεργοί καλλιτέχνες, θα ήθελα να σας κάνω γνωστό ότι ο νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πολύ αυστηρός και, ιδιαίτερα για προφορικές και παραδοσιακές τέχνες, θα ήθελα να γνωστοποιήσω στα μέλη του γκρουπ ότι πριν προβούν σε αντιγραφή (ακόμα και παραποιημένη) καλλιτεχνικής δημιουργίας, να παίρνουν (τουλάχιστον) την άδεια του εκάστοτε δημιουργού και να σέβονται την απόφασή του, όποια και αν είναι αυτή, για χορήγηση ή μη άδειας παρουσίασης ή αντιγραφής ή παραποίησης της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Ο Πρόεδρος του Σωματείου, Πάνος Καπετανίδης 90 χρόνια από την ίδρυση του Σωματείου Καλούμε τα μέλη και τους φίλους μας να μας προτείνουν (εφικτούς) πρωτότυπους τρόπους γι αυτόν τον γιορτασμό. 8

Ονομάζομαι Βασιλική Τσολοπούλου, είμαι νηπιαγωγός, αγαπώ το Θέατρο Σκιών και δεν παραλείπω να διαβάζω την πολύ ενδιαφέρουσα εφημερίδα του Σωματείου σας. Για τον εορτασμό, λοιπόν, των 90 χρόνων από την ίδρυση του Σωματείου σας, προτείνω την έκδοση συλλεκτικού ημερολογίου για το έτος 2015. Δεν θα είναι ένα απλό ημερολόγιο, αλλά ένα ημερολόγιο-λεύκωμα, που θα συντροφεύει καθημερινά και θα ευχαριστεί με το περιεχόμενό του τους λάτρεις του Θεάτρου Σκιών, παρέχοντάς τους, παράλληλα και εν συντομία, χρήσιμες ιστορικές πληροφορίες, σχετικά με την ίδρυση και τη μέχρι τώρα πορεία του Σωματείου. Θα είναι μια υπέροχη πρόταση δώρου, που θα την ευχαριστηθούν μικροί και μεγάλοι, αλλά και ένας τρόπος να γίνει ευρύτερα γνωστή η ύπαρξη και η δράση του Σωματείου. Δεν γνωρίζω, ακριβώς, σε πιο βαθμό είναι εφικτή η πρότασή μου, αλλά έχω την εντύπωση πως είναι εφικτή και πως θα μπορούσε να γίνει πάλι, σε συνεργασία με τα ΕΛΤΑ. Δεν χρειάζεται να είναι κάτι το ακριβό, τυπωμένο σε ιλουστρασιόν χαρτί. Απλό ανακυκλώσιμο χαρτί ίσως αρκεί, τα υπόλοιπα, την αξία και την ομορφιά, θα τα βάλουν ο αγαπημένος μας Καραγκιόζης και η παρέα του (ήταν το πρώτο πράγμα, που μου ήρθε στο μυαλό)! Όσο για την εορταστική εκδήλωση, πιστεύω πως θα ήταν καλό να μην αφορά, αποκλειστικά, μια ημέρα του νέου χρόνου, αλλά να λάβει τη μορφή σειράς εκδηλώσεων, που θα έχουν ως στόχο, τόσο την επαφή των παιδιών με την τέχνη, όσο και των ενηλίκων. Επίσης, θα μπορούσε να είναι ένα πρόγραμμα πανελλήνιου ενδιαφέροντος, που θα εμπλέξει εκπαιδευτικούς και μαθητές στην αναζήτηση πληροφοριών, σχετικά με το Θέατρο Σκιών και το επάγγελμα του καραγκιοζοπαίχτη, ή ένας διαγωνισμός ζωγραφικής. Σας ευχαριστώ πολύ, ελπίζω να σας αρέσουν οι προτάσεις μου ή να αποτελέσουν την αφορμή για τη σύλληψη καλύτερων ιδεών! ΑΠΑΝΤΗΣΗ Αγαπητή Βασιλική, Ευχαριστούμε για την επικοινωνία και για τα ενθαρρυντικά σου λόγια. Οι προτάσεις σου θα τεθούν στο Δ.Σ. του Σωματείου και θα γίνει η αναζήτηση των πηγών χρηματοδότησης. Για το Δ.Σ., Ο Πρόεδρος, Πάνος Καπετανίδης 9

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ, ΩΣ ΤΕΚΝΟ ΤΟΥ ΚΑΘ ΗΜΑΣ ΤΡΟΠΟΥ Ο T ου Κωνσταντίνου ν τ ν Κουγιουμτζή ο υ ζωγράφου- - αγιογράφου γ ο Μέρος 2ο Αντίθετα με το πώς καταλαβαίνουμε την παράδοση στην εποχή μας, οι πραγματικοί καλλιτέχνες κουβαλούν μέσα τους, σαν πολύτιμο θησαυρό, το ήθος και την εμπειρία του πολιτισμού τους. Είναι φορείς αυτού του ήθους, ξέρουν να μιλούν απλά, με γλώσσα που είναι κατανοητή στη κοινότητα, στην οποία απευθύνονται. Μια κοινότητα, η οποία συνεχώς αλλάζει, αφού δέχεται επιρροές από νέα ερεθίσματα, ενώ η τεχνολογία φέρνει ραγδαίες αλλαγές, στον τρόπο που τα μέλη της κοινότητας αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Παράλληλα, αλλάζει και ο τρόπος που, με τις αισθήσεις μας, κατανοούμε τον κόσμο. Ο αληθινός καλλιτέχνης γίνεται ποιητής και δημιουργός με την πραγματική σημασία του όρου, αφού στόχος του είναι να «παράξει» έργο για το Δήμο, την κοινότητα. Δεν τον απασχολεί τόσο η ιδέα, το θέμα. Τούτος, σαν διακονία του, έχει το να βρει τον κατάλληλο τρόπο παρουσίασης του θέματος. Αυτό, όμως, για να έχει λειτουργικότητα, πρέπει να γίνει σε μια γλώσσα κατανοητή στα μέλη της κοινότητας, σε κάθε εποχή, και φυσικά, να έχει τη δυνατότητα προσαρμογής και εξέλιξης, όταν χρειάζεται. Βασικό εργαλείο, για να το πετύχει αυτό, είναι ο ρυθμός. Κατά τον Φώτη Κόντογλου, ο ρυθμός είναι η σπουδαιότερη αρετή σε ένα Πίν. 1 εικαστικό έργο. Είναι αυτό το εργαλείο, που θα βοηθήσει τη σύνθεση να υπάρχει σε μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας. Ο ρυθμός είναι μια κατάσταση, στην οποία η κίνηση συνυπάρχει με την ακινησία, χωρίς η μία να αίρει την άλλη. Κίνηση εν ακινησία και στάση εν κινήσει. Πίν. 2α - 2β Με τον τρόπο αυτό, η 10

σύνθεση «παροντοποιείται» στο χωροχρόνο των θεατών, ώστε οι τελευταίοι να λειτουργούν ως προς αυτή και να μην μένουν παθητικοί θεατές. Με το εύρημα του ρυθμού, οι εικαστικές μορφές ξεφεύγουν από τη στατικότητα και την απάθεια και κινούνται αυτές, πρώτα, προς το χωροχρόνο του θεατή, έτσι ώστε ο τελευταίος να γίνει ενεργός, ώστε να είναι σε θέση να ακολουθήσει τα δρώμενα, να γίνει μέτοχος στη δράση και όχι απλά να παρακολουθεί, σαν να πρόκειται για μια εικονική πραγματικότητα, η οποία είναι «άσχετη» ως προς αυτόν. Με το εύρημα του ρυθμού, ο θεατής ακολουθεί και δεν παρακολουθεί. Έτσι, απαλά και ήσυχα, το εικαστικό έργο γίνεται διαδραστικό, αφού μυστικά λειτουργεί στην αίσθηση του θεατή και τον καλεί σε σχέση, φανερώνοντας με τον τρόπο αυτό, την πρόταση ζωής του πολιτισμού μας, που είναι η κοινωνία και η ενότητα. Ο ρυθμός πραγματοποιείται, με τη χρήση αξόνων χάραξης, σε χιαστί τομή. Κατά τη φορά των αξόνων αυτών, αναπτύσσονται όλα τα στοιχεία της σύνθεσης. Η σύνθεση ισορροπεί σε δύο δυνάμεις, που η μία κρατά την άλλη, χωρίς συγκρούσεις και φασαρία, αλλά ήσυχα και μυστικά. Με τον τρόπο αυτό, οι μορφές ολοένα κινούνται, ενώ ταυτόχρονα, πάντα είναι εδώ, έτοιμες να κινηθούν. Κλασικά παραδείγματα χιαστί χάραξης θα συναντήσουμε σε όλες τις μορφές εικαστικής έκφρασης του πολιτισμού μας, από τους αρχαίους χρόνους ως και σήμερα (πίν. 1, 2α-β). Πίν. 3,4,5 Ένα δείγμα για το πώς η παράδοση λειτουργεί αληθινά, είναι η ζωγραφική, που βλέπουμε στα παρακάτω παραδείγματα. Ένα αρχαιοελληνικό μελανόμορφο αγγείο, ένα υπέροχο έργο της βυζαντινής ζωγραφικής και ένας θαυμάσιος πίνακας-ρεκλάμα λαϊκής τέχνης του σπουδαίου Ευγένιου Σπαθάρη (η επιλογή του συγκεκριμένου σπουδαίου καλλιτέχνη γίνεται, διότι οι Σπαθάρηδες, στη ζωγραφική τους, έχουν ένα έργο αγνό και καθαρό, χωρίς καμία προσπάθεια να μιμηθούν τη λεγόμενη «καλή» ζωγραφική). Και στα τρία παραδείγματα (πίν. 3, 4, 5), ο κοινός ρυθμός σε χιαστί χάραξη είναι πραγματικά εντυπωσιακός και ιδιαίτερα στο έργο του Ευγένιου Σπαθάρη, ο οποίος, ποτέ, δεν είχε μελετήσει τον Πανσέληνο ή τους Αστραπάδες, μα η 11

Πίν. 6, 7 ζωγραφική που έκανε, έβγαινε από την καρδούλα του, από το ήθος και την εμπειρία του πολιτισμού, μέσα στον οποίο μεγάλωσε (πίν. 6, 7), ενώ η εικόνα -με κίνηση από αριστερά προς δεξιά (ανάλογα με την αίσθηση του έρχομαι από και πηγαίνω προς), όπως γράφω και διαβάζω- έρχεται στο χωροχρόνο του θεατή και τον κάνει μέτοχο του δράματος (πίν. 8, 9). Γι αυτό, ο Σπαθάρης ή ο Θεόφιλος ή ο κάθε λαϊκός καλλιτέχνης έχουν να παρουσιάσουν σημαντικό έργο. Γιατί το έργο τους ήταν αληθινό προϊόν εμπειρίας, μετοχής. Ο κοινός λόγος της σύνθεσης σε χιαστί χάραξη, μας φανερώνει πως οι καλλιτέχνες, σε κάθε εποχή, δεν αντιγράφουν τυφλά, μα «μιλούνε» μια κοινή γλώσσα, είναι φορείς ενός τρόπου. Ένας τρόπος που οδηγεί το χέρι του καλλιτέχνη αβίαστα, απλά, ώστε να φανερωθεί αυτό που είναι το ζητούμενο: Η πρόταση ζωής, που οδηγεί στην ενότητα. Το μεγάλο ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι, αν ποτέ θα φτάσουμε τους παλιούς (τους οποίους, απλά, αντιγράφουμε), αλλά αν πραγματικά είμαστε φορείς ενός πολιτισμού, που αγαπά την κοινωνία και την ενότητα, σε μια εποχή ιδιωτείας και αυτοαπασχόλησης. Συνεχίζεται Πίν. 8, 9 12

«ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΗΜΙΣΚΑΛΙΣΤΗΣ ΦΙΓΟΥΡΑΣ» (Αστυνομικό Μυθιστόρημα) του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη 1ο Μέρος: «Ένας αιωνόβιος Καλλιτέχνης» Το μυστήριο της ημισκαλιστής φιγούρας πρωτοτέθηκε πριν από εικοσιπέντε χρόνια, το ταραχώδες πολιτικά και, κατ άλλους, «βρώμικο» Σωτήριον Έτος 1989. Φυσικά, κανείς δεν του έδωσε σημασία, πέραν των ορίων της πόλης, στην οποία διαδραματίστηκε. Και, ίσως, να μην έβγαινε ξανά στην επιφάνεια, αν δεν αποφάσιζα να «σπάσω» τη σιωπή μου, μετά από εικοσιπέντε χρόνια, περισσότερο για να τη «σπάσω» σε ορισμένους υπαίτιους, αλλά και για να «σπάσω» τη μονοτονία της ζωής μου. Πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας ήταν ο Ιάκωβος ή πιο γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Γιακωβάκης». Ο Γιακωβάκης, τότε, είχε φτάσει, αισίως, στην ηλικία των ενενήντα εννέα ετών, αγγίζοντας πια τον αιώνα και αποτελώντας τη ζωντανή ιστορία του τόπου μας, τόσο ως προς την ιστορία, με τη συμμετοχή του σε μια σειρά από πολεμικά γεγονότα, όσο και ως προς την τέχνη, έτσι όπως την εξέφρασε, μέσα από τα πολλά και περίτεχνα κουτσούνια του. Ο Γιακωβάκης δεν ήταν, απλώς και μόνο, μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα και ένας καλλιτέχνης, με την πληρέστερη δυνατή έννοια του όρου, αλλά υπήρξε και υπόδειγμα Χριστιανού. Δεν περιοριζόταν, μονάχα, στο να ανάβει ένα κερί και να κάνει το σταυρό του, κάθε φορά που περνούσε από την εκκλησία της ενορίας του, στο σύντομο δρόμο από το «φτωχικό» του προς το καλλιτεχνικό στέκι και εργαστήρι του. Αντιθέτως, επιδιδόταν σε συνεχείς αγαθοεργίες έμπρακτης αγάπης στους συναδέλφους και τους φίλους του. Δεν είχε κάνει οικογένεια, αλλά είχε πολλά τέκνα πνευματικά, όπως και αδέρφια. Η μικρή του αδερφή, χήρα από χρόνια, ήταν αυτή που τον βοηθούσε και του ετοίμαζε, κάθε μέρα, το «σπιτοκαλυβάκι» του, για να μπορεί να συντηρείται, αξιοπρεπώς. Η μόνη του περιουσία ήταν, λοιπόν, η αδερφή του, η τέχνη του, 13

τα εργαλεία του και ένα καλλιτεχνικό μυστικό, το οποίο έκρυβε πολύ καλά από όλους, εδώ και χρόνια. Το καλλιτεχνικό μυστικό, που έκρυβε ο Γιακωβάκης, εδώ και τόσα χρόνια, μέσα στο ξύλινο και παλιομοδίτικο μπαούλο του, δεν το είχε, αρχικώς, συνειδητοποιήσει ούτε και ο ίδιος. Και, δυστυχώς, ήμουν ο υπεύθυνος, που του «άνοιξα» τα μάτια, αλλά και που το κοινοποίησα και σε κάποιους, οι οποίοι δεν έπρεπε να το μάθουν. Φαινομενικά, αυτοί οι κάποιοι ήταν δικοί του άνθρωποι ή άτομα υπεράνω κάθε υποψίας, αθώοι εκ πρώτης όψεως ή έντιμοι φαινομενικά. Στην πραγματικότητα, όμως, ήταν (σχεδόν στο σύνολό τους) άτομα, που θέλανε να ξεπουπουλιάσουνε την κότα, να της φάνε τα σπλάχνα και να της αφήσουν μόνο τα κόκαλα. Και η κότα, εν προκειμένω, ήτανε ξύλινη, δηλαδή, με άλλα λόγια, ήταν το ξύλινο μπαούλο του. Το μπαούλο αυτό περιείχε πολλά και διάφορα εργαλεία της τέχνης του καλλιτέχνη, που είχαν τη δική τους ιδιαίτερη αξία. Ένα από αυτά, όμως, ήταν κάτι παραπάνω από πολύτιμο Η έννοια του «πολύτιμου», βεβαίως, είναι κάπως σχετική, όταν έχουμε να κάνουμε με έργα τέχνης. Η αξία ενός τέτοιου έργου είναι, συνήθως, υποκειμενική. Υπάρχουν και τα αντικειμενικά κριτήρια, όπως η παλαιότητα, η σπανιότητα ή η ταυτότητα του κατασκευαστή, αλλά η αξία του έργου τέχνης προσδιορίζεται, σε μεγάλο βαθμό, και από τον πόθο του υποψήφιου αγοραστή, για να το αποκτήσει. Έναν πόθο, που μπορεί να διέπεται και από έναν αστάθμητο και υποκειμενικό συναισθηματισμό, καθώς η συναισθηματική αξία είναι ικανή να ανεβάσει τη γενική αξία του προσφερόμενου ποσού, πέρα από την όποια χρηστική σπουδαιότητα. Με βάση όλα τα παραπάνω, που αναφέρθηκαν εντελώς ενδεικτικά, μπορούμε να προσδιορίσουμε, πάνω-κάτω, και την αξία των πολύτιμων και μη αντικειμένων, που είχε στην κατοχή του ο Γιακωβάκης. Η αξία τους, όμως, πολλαπλασιαζόταν και από το εξτρά μυστικό, που έκρυβε ο ίδιος σε έναν κρυφό πάτο του ξύλινου μικρού θησαυροφυλακίου του Συνεχίζεται Μην χάσετε το 2ο μέρος: «Ο κύκλος του αιωνόβιου Καλλιτέχνη» 14

Τα Εισαγωγικά κείμενα του Γιάννη Χατζή για την εκπομπή «Καραγκιόζης», που προβλήθηκε, στην τηλεόραση (ΕΤ-2), την τηλεοπτική σεζόν 1989-1990. Παραγωγή: Τηλεοπτικές παραγωγές Θεάτρου Σκιών Ε.Π.Ε., Πάνος Καπετανίδης-Ευάγγελος Κορφιάτης «Ο ΦΩΤΙΣΜΟΣ» Τα φώτα του μπερντέ, ο αντίποδας μιας μαγείας, που στην άλλη άκρη, έχει τη σκιά. Από τα λυχνάρια λαδιού των πρώτων χρόνων, στα γαλακτόχρωμα λαμπιόνια του ηλεκτρικού. Λάδι, λοιπόν, για φωτισμό, αργότερα ασετιλίνη, γκάζι, ηλεκτρικό. Μια εξελικτική πορεία που ακολουθεί την τεχνολογία, που λύνει πρακτικά προβλήματα και δυναμώνει τις δυνατότητες έκφρασης του καραγκιοζοπαίχτη. Τα φώτα βρίσκονται πίσω από το πανί, 30 πόντους πάνω σε ένα ράφι, σε όλο το μήκος του μπερντέ, τη λυχναρόταβλα. Το μέγεθος του πανιού καθορίζει και τον αριθμό των φώτων, που χρειάζονται. Για παράδειγμα, μια σκηνή 4-5 μέτρα, εξυπηρετείται με 10 λάμπες στη λυχναρόταβλα και 2-3 κρεμαστές από ψηλά. Ο φωτισμός του μπερντέ πρέπει να είναι ομοιόμορφος και όχι ιδιαίτερα έντονος, για να μην κρύβονται οι λεπτομέρειες της φιγούρας, από τη μια, και για να μην προβάλλονται ζωηρά οι σκιές από τις σούστες και χαλούν την εικόνα, από την άλλη. Παίζοντας με το φωτισμό, ο καραγκιοζοπαίχτης δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα, που θα ενισχύσει και θα φορτώσει συναισθηματικά πρόσωπα, λόγια και καταστάσεις, χώρια ότι αυξάνονται οι δυνατότητες για διάφορα τρυκ. Μπλε λαμπιόνια για τη νύχτα. Το μπλε φως φωτίζει τη σκηνή στο θάνατο ενός ήρωα, ενώ ο άγγελος κατεβαίνει, για να πάρει την ψυχή του στον ουρανό. Το κόκκινο φως συνοδεύει την εμφάνιση του διάβολου, ενώ με αναβόσβησμα των φώτων, δίνεται η αστραπή. Γενικά, όλα τα χρώματα που προβάλλονται με το φωτισμό, σε ορισμένες στιγμές, ανταποκρίνονται χωρίς αμφιβολία σε ειδικές καταστάσεις, με συγκεκριμένο νόημα. Άλλοτε μυστηριακό, άλλοτε τίποτα περισσότερο από τον απαραίτητο φωτισμό μιας χρονικής στιγμής. «Λευκό μου σεντονάκι, λάμπα μου τρελή», τραγουδάμε. Σαν τρελή έκανε και η καρδιά μας, σαν ο φωτισμός στον μπερντέ, έντυνε με τα χρώματα της νύχτας τη σκηνή του νεκροταφείου στην παράσταση του «Ματωμένου Αρχιληστή». Μα γιατί μιλάμε ακόμη; Το κουδούνι βάρεσε, τα φώτα της πλατείας σβήσαν, τα φώτα του μπερντέ έχουν το λόγο, σε αυτό το παιχνίδι φωτός και σκιάς. Η παράσταση άρχισε. «Αβάντι μανέστρο». 15

Ο ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Η επιλογή των επόμενων δύο ιστοριών του Καραγκιόζη, για τη μεταφορά τους σε κόμικς, έχει ξεχωριστό ιστορικό ενδιαφέρον. Η πρώτη ιστορία είναι το κλασικό έργο «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι», μια ηρωική-λαογραφική παράσταση, η οποία έχει τις ρίζες της στο επικό Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών, που άκμασε στην Ήπειρο, κατά το 19ο αιώνα, με επίκεντρο την πόλη των Ιωαννίνων. Η συγκεκριμένη εκδοχή του Σπαθάρη ρίχνει το κέντρο βάρους περισσότερο στο επικό και ηρωικό στοιχείο, παρά στο κωμικό, καθώς η παρέλαση των τύπων είναι σχετικά περιορισμένη (μόλις τρεις κωμικοί τύποι-επίδοξοι μνηστήρες κάνουν την εμφάνισή τους), ενώ απουσιάζει η κωμική απάτη του Καραγκιόζη, στο τέλος του έργου, με τον ξυπόλυτο ήρωα να μην παρουσιάζεται στο σαράι ως ο δήθεν πραγματικός διεκδικητής των αμοιβών για την εξόντωση του φιδιού. Αντιθέτως, το κωμικό στοιχείο εντοπίζεται, κατά κύριο λόγο, στις καταδιώξεις ανάμεσα στον Καραγκιόζη και το φίδι, με το τελευταίο να ξεχαρβαλώνει, από τα θεμέλια, την παράγκα του ξυπόλυτου ήρωα. Από την άλλη, η παρουσία του Μεγαλέξανδρου καταλαμβάνει, σχεδόν, το ένα τέταρτο των συνολικών σελίδων και καρέ. Είναι εμφανές ότι ο Σπαθάρης τονίζει, κυρίως, το ηρωικό και επικό στοιχείο αυτής της παράστασης. Η δεύτερη ιστορία με τον «Καραγκιόζη Αρχιτέκτονα» είναι μια συμβατική κωμωδία παρέλασης τύπων, μέσα από την οποία, όμως, ο Σπαθάρης σατιρίζει και την έντονη ανοικοδόμηση, που χαρακτήριζε την Ελλάδα της δεκαετίας του 1950 και του 1960. Πρόκειται για μια αρκετά πρωτότυπη σάτιρα των τότε μεγάλων έργων, που σηματοδοτούσαν το πέρασμα σε μια καινούρια και πιο μοντέρνα εποχή. Με την έννοια αυτή, αυτό το κόμικς έχει ιδιαίτερο ιστορικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Αναμφίβολα, πάντως, το μεγαλύτερο ιστορικό ενδιαφέρον αυτών των τευχών ανήκει στη συνέχεια του ηρωικού έργου «Κατσαντώνης», με συνεχές κείμενο και χωρίς τη συνοδεία εικόνων, δηλαδή με τον κλασικό και παραδοσιακό τρόπο αφήγησης και όχι με τη μορφή των κόμικς. Η δημοσίευση αυτή γινόταν στο εσωτερικό μέρος του εξώφυλλου και του οπισθόφυλλου. Συνεχίστηκε, στα ανωτέρω τεύχη, η πρώτη πράξη του έργου, με τη συνάντηση του Χατζηαβάτη και του γέρο-λεπενιώτη. Ο γέρος μιλάει για το γιο του, τον Κατσαντώνη, που έχει 16

φύγει στα βουνά. Κατόπιν, πάει να συναντήσει τον Αλή Πασά, τον Θανάση Βάγια, αλλά και τον Καραγκιόζη, στο ρόλο του Μάνθου, που ήταν ο συμβουλάτορας του Αλή Πασά. Ο Πασάς συλλαμβάνει το γέρο, για να τον οδηγήσει στα βασανιστήρια, με την παρότρυνση του Βάγια και παρά την προσπάθεια του Καραγκιόζη να τους αποτρέψει (Όγδοο Τεύχος). Ο γέρος πεθαίνει, κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων. Ακολουθούν μοιρολόγια. Από την άλλη, στον κάμπο, έξω από τα πρόθυρα των Ιωαννίνων, ο Κατσαντώνης έχει μάθει για τον πατέρα του και δίνει το σύνθημα στα παλικάρια του, για να αρχίσουν τις επιθέσεις κατά του Αλή Πασά και να βάλουν φωτιά στα στάρια και τις θημωνιές του. Οι Τούρκοι στρατιώτες πηγαίνουν στον Αλή Πασά, για να του ανακοινώσουν τα κακά μαντάτα (Ένατο Τεύχος)... Τεύχος 8) «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι» Σελίδες: 16 Εξώφυλλο: Έγχρωμο (Ο Μέγας Αλέξανδρος, στα δεξιά, εξοντώνει το Καταραμένο Φίδι, στα αριστερά) Οπισθόφυλλο: Έγχρωμος Μορφονιός (σε δύο κομμάτια) Καρέ: 96 (έξι σε κάθε σελίδα) (Σημείωση: Σε ορισμένες περιπτώσεις, δύο οριζόντια διπλανά καρέ ενώνονται σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο) Γλώσσα: Ελληνική και με κεφαλαία γράμματα Εκδόσεις: Σπύρου Λιναρδάτου (Μιλτιάδου 35- Τηλ. 233.826- Αθήναι) Κυκλοφορία: Κάθε Σάββατο Σκηνικά (μελανόμορφα και δισδιάστατα): Παράγκα, Σαράι, Έπιπλα από την παράγκα του Καραγκιόζη, Αραχνιασμένο Σπήλαιο του φιδιού Ήρωες του έργου (μελανόμορφοι, δισδιάστατοι και με σειρά εμφάνισης): Καραγκιόζης, Χατζηαβάτης, Μέγας Αλέξανδρος, Εφέντης Ταχήρ, Βεληγκέκας, Πασάς, τα τρία Κολλητήρια, μικρό φίδι, μεγάλο φίδι, Σαμπαναγάς, Νιόνιος, Μπαρμπαγιώργος, Βεζυροπούλα Υπόθεση: Ο Πασάς προσφέρει εκατό λίρες μπαξίσι και την Βεζυροπούλα για σύζυγο, σε όποιον σκοτώσει το καταραμένο φίδι. Ο Σαμπαναγάς, ο Νιόνιος και ο Μπαρμπαγιώργος αποτυγχάνουν να νικήσουν το θεριό, κάτι που, τελικά, καταφέρνει ο Μέγας Αλέξανδρος, με τον Καραγκιόζη να ανακοινώνει το χαρμόσυνο μήνυμα στον Πασά. 17

Τεύχος 9) «Ο Καραγκιόζης Αρχιτέκτων» Σελίδες: 16 Εξώφυλλο: Έγχρωμο (Ο Καραγκιόζης Αρχιτέκτων, στα δεξιά, κρατάει ένα σχέδιο στο χέρι και επιβλέπει την κατεδάφιση της παράγκας και το χτίσιμο ενός μεγάλου νέου οικήματος, στα αριστερά) Οπισθόφυλλο: Έγχρωμος Εβραίος Σολομών (σε τρία κομμάτια) Καρέ: 96 (έξι σε κάθε σελίδα) (Σημείωση: Σε ορισμένες περιπτώσεις, δύο οριζόντια διπλανά καρέ ενώνονται σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο) Γλώσσα: Ελληνική και με κεφαλαία γράμματα Εκδόσεις: Σπύρου Λιναρδάτου (Μιλτιάδου 35- Τηλ. 233.826- Αθήναι) Κυκλοφορία: Κάθε Σάββατο Σκηνικά (μελανόμορφα και δισδιάστατα): Παράγκα, Σαράι, Γραφείο του Καραγκιόζη, Σπίτια, Δέντρα, Έπιπλα από την παράγκα του Καραγκιόζη, Μηχανήματα κατεδάφισης, Σημαιοστολισμένος Χώρος Αγιασμού για το Θεμέλιο Λίθο, Γιαπί, Νέο Σαράι Ήρωες του έργου (μελανόμορφοι, δισδιάστατοι και με σειρά εμφάνισης): Καραγκιόζης, Χατζηαβάτης, Εφέντης Μουχτάρ, Πασάς, Αξιωματικός, Αυλικός, Σκυλιά, Σταύρακας, Νιόνιος, Σαναλιέμε- Εφέντης Μουσταφάς, Αγλαΐα, Μπαρμπαγιώργος, Μανώλης ο Κρητικός, Εβραίος, Υδραυλικός, Μορφονιός, Μεμέτι, Εργολάβος Πωλ, Δεσπότης, Καντηλανάφτης, Εργάτες, Υπουργός, Βεζυροπούλα Υπόθεση: Ο Πασάς αναζητεί έναν αρχιτέκτονα-εργολάβο, για τα νέα δημόσια έργα και κτίρια της πόλης. Ο Χατζηαβάτης προτείνει, για τη θέση αυτή, τον Καραγκιόζη, ο οποίος προσλαμβάνεται, μετά από σχετική συνέντευξη. Αμέσως, ο νέος αρχιτέκτων-εργολάβος αναζητεί τεχνίτες, για να εργαστούν για την ανοικοδόμηση του σαραγιού και τα άλλα έργα. Ακολουθεί η παρέλαση των τύπων του μπερντέ (Σταύρακας, Νιόνιος, Σαναλιέμε, Μπαρμπαγιώργος, Κρητικός, Εβραίος, Γέρος, Μορφονιός), που ζητούν από τον Καραγκιόζη να τους πάρει στη δουλειά. Κατόπιν, καταφτάνει και ο μηχανικός. Μαζί με τον Καραγκιόζη, ετοιμάζουν τα σχέδια, ζητούν την έγκριση του Πασά, κατεδαφίζουν κτήρια, βάζουν το θεμέλιο λίθο, τελούν τον αγιασμό και ολοκληρώνουν το νέο σαράι. 18

Σαν σήμερα Πριν από 39 χρόνια: Πάτρα, 24 Οκτωβρίου 1975 Το «ξόδι» του Ντίνου Θεοδωρόπουλου, στο οποίο ήταν παρόντες (εκτός των άλλων) η σύζυγός του, η κόρη του Σοφία (1945-2009) και οι καραγκιοζοπαίχτες Παναγιώτης Μιχόπουλος (1915-1984) και Γιάνναρος Μουρελάτος (1931-2012). Ετάφη στο Πρώτο Νεκροταφείο Πατρών. (Από το βιβλίο του Θανάση Φωτιάδη, Καραγκιόζης ο πρόσφυγας: Ελληνικό Θέατρο Σκιών (εθνογραφική έρευνα), εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1977, σελ. 456) Ο μοναδικός οικονομικός πόρος του Σωματείου μας είναι οι συνδρομές των μελών Γίνε μέλος του Σωματείου, κάνοντας ν ηλεκτρονική κ αίτηση η στο: : http://www.karagkiozis.com/somateio/ 19

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο ΛΥΣΗ τεύχους 83 20

ΝΕΟ Καραγκιοζο- σταυρόλεξο!!! ΜΕ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 5. Αεροπολίτης Κώστας ή 6. Αλεξόπουλος Νιόνιος ή 7. Κώστας Παλαιοθόδωρος ή 11. Βασίλης Ανδρικόπουλος ή 12. Ζαβραδινός Νίκος ή 15. Κουλούρης Αγαμέμνων ή 17. Μεϊμάρογλου Δημήτρης ή 18. Χρήστος Μαμάσης ή 19. Ποριώτης Αντώνης ή 20. Ανέστης Βακάλογλου ή ΚΑΘΕΤΑ 1. Ντίνος Θεοδωρόπουλος ή... 2. Κυριακός Πέτρος ή 3. Κώστας Νταμαδάκης ή 4. Σαρμάς Διονύσης ή 8. Καραστεριόπουλος Απόστολος ή 9. Ιωάννου Νίκος ή 10. Γορανίτης Λεωνίδας ή 13. Σίμος Γκαρής ή 14. Ευάγγελος Κορφιάτης ή 16. Αγαπητός Βασίλειος ή 21

22

5 23