ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΪ ΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΠΤΟΛΕΜΑΪ ΑΣ 1.1. ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ- ΘΕΣΜΙΚΗ & ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ο ήµος Πτολεµαΐδας καταλαµβάνει το Βόρειο -Κεντρικό τµήµα του νοµού Κοζάνης και συνορεύει ανατολικά µε τους ήµους Αγ. Παρασκευής και Βερµίου, βόρεια µε τους ήµους Φιλώτα και Αετού του Νοµού Φλώρινας, δυτικά µε τον ήµο Μουρικίου και την Κοινότητα Βαρικού του Νοµού Φλώρινας και νότια µε τον ήµο. Υψηλάντη. Ο ήµος Πτολεµαΐδας σήµερα, µετά την συνένωση µε το σχέδιο Καποδίστριας, αποτελείται εκτός από την πόλη της Πτολεµαΐδας που είναι η έδρα του και από άλλα ένδεκα (11) ηµοτικά ιαµερίσµατα, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 1.1 : Έκταση και πληθυσµός ανά ηµοτικό ιαµέρισµα Α/Α Ο.Τ.Α. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ (1991) ΕΚΤΑΣΗ (στρ.) 1. ήµος Πτολεµαίδας 28.942 66.805 2... Ασβεστόπετρας 740 24.053 3... Γαλάτειας 530 17.131 4... ροσερού 327 10.555 5... Κοµάνου 523 9.447 6... Μαυροπηγής 649 21.043 7... Ολυµπιάδας 693 12.530 8... Πεντάβρυσσου 305 5.602 9... Περδίκα 1.854 30.961 10... Προαστίου 863 10.552 11... Πτελεώνα 113 9.222 ΣΥΝΟΛΟ 35.539 217.901 Πηγή : ΕΣΥΕ Στοιχεία 2001 ιοικητικά υπάγεται στην Νοµαρχία Κοζάνης και στην Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας, εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Φλώρινας Πρεσπών και Εορδαίας. Η έκταση του νέου ήµου είναι συνολικά 217.901 στρέµµατα και αποτελεί το 6% του Νοµού. Ο πληθυσµός σύµφωνα µε τα στοιχεία απογραφής του 1991 ήταν 32.775 κάτοικοι, ενώ σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής του 2001 αυξήθηκε σε 35.539 κατοίκους. Η αύξηση αυτή είναι η µεγαλύτερη που παρατηρήθηκε σε επίπεδο ΟΤΑ για όλη την. Μακεδονία (8,4%). Τα πληθυσµιακά κέντρα από τα οποία ο ήµος δέχεται επιρροές είναι η Κοζάνη που αποτελεί το ιοικητικό κέντρο της υτικής ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 1

Μακεδονίας και η οποία απέχει (27) χλµ., η Θεσσαλονίκη η οποία απέχει (160) χλµ. και η Αθήνα η οποία απέχει 520 χλµ. 1.2. Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ύο ήταν οι καθοριστικοί «σταθµοί» της κοινωνικοοικονοµικής εξέλιξης της Πτολεµαΐδας οι οποίοι διαµόρφωσαν την σηµερινή εικόνα όχι µόνο του ήµου, αλλά και όλης της ευρύτερης περιοχής α) Η εγκατάσταση µεγάλου αριθµού προσφύγων από τον Πόντο, την Μικρά Ασία και την Θράκη το 1922 και β) η ίδρυση της ΛΙΠΤΟΛ το 1955, η οποία ανέλαβε την αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασµάτων της περιοχής για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι ενώ η Πτολεµαιδα το 1913 είχε πληθυσµό 5.500 κατοίκους, το 1951 ο πληθυσµός της φθάνει τους 8.800 κατοίκους και το 1961 τους 12.750 κατοίκους. Η περιοχή της Πτολεµαΐδας τα τελευταία τριάντα χρόνια γνώρισε µια θεαµατική πληθυσµιακή και οικονοµική ανάπτυξη λόγω της έντονης παρουσίας της ΕΗ µε την εκµετάλλευση των λιγνιτών και την λειτουργία των σταθµών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η ανάπτυξη αυτή επηρέασε καθοριστικά τον χαρακτήρα της παλιάς αγροτικής πόλης, η οποία σταδιακά απέκτησε τα χαρακτηριστικά αστικού κέντρου. Σε µεγάλο βαθµό η βιοµηχανική ανάπτυξη επηρέασε και τα άλλα ηµοτικά ιαµερίσµατα στα οποία ο αγροτικός τοµέας βρίσκεται σε συνεχή υποχώρηση και η κύρια πηγή εισοδήµατος είναι η απασχόληση στη ΕΗ. Η εξέλιξη αυτή συνοδεύτηκε βέβαια και µε αρνητικά στοιχεία τα οποία οµαδοποιούνται σε δυο βασικές κατηγορίες α) την υποβάθµιση του περιβάλλοντος, φυσικού και οικιστικού και β) την µονοµερή εξάρτηση της τοπικής οικονοµίας από τις δραστηριότητες της ΕΗ. Η εγκατάσταση τελικά της ΕΗ και η εντατική αξιοποίηση του λιγνίτη έδωσαν ώθηση στην ανάπτυξη της περιοχής, µεταβάλλοντας τα τελευταία τριάντα χρόνια ριζικά τον χαρακτήρα της οικονοµίας µε αναδιάρθρωση της απασχόλησης υπέρ του δευτερογενή τοµέα και σε βάρος του πρωτογενή, ενώ το εισόδηµα των κατοίκων έφθασε να είναι από τα υψηλότερα της χώρας. Επειδή οι ανάγκες της ΕΗ για εξειδικευµένο τεχνικό και επιστηµονικό προσωπικό δεν µπορούσαν να καλυφθούν από την περιοχή της Πτολεµαίδας εγκαταστάθηκαν σ αυτήν εργαζόµενοι και από διάφορα άλλα µέρη της Ελλάδας. Η θεαµατική αύξηση του πληθυσµού και η διαφορετική προέλευσή του διαµόρφωσαν και τον πολιτισµικό χαρακτήρα της πόλης σε καθαρά αστική βάση, χωρίς δηλαδή να είναι εµφανής και αισθητή η παρουσία αυτού που επικράτησε να θεωρείται τοπικό - παραδοσιακό. Η Πτολεµαίδα είναι µια πόλη στην οποία συνυπάρχουν κάτοικοι µε διαφορετικές πολιτισµικές καταβολές µε κυρίαρχο µεν το προσφυγικό στοιχείο, αλλά επειδή αυτό προέρχεται από διαφορετικές περιοχές δεν εκφράζεται ενιαία. 1.3. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Η γρήγορη εξέλιξη της αγροτικής γεωργικής οικονοµίας της Πτολεµαϊδας σε βιοµηχανική εµπορική, είχε άµεσες επιπτώσεις στον τρόπο εξέλιξης της δοµής της ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 2

πόλης. Οι γεωργικές περιοχές µετατρέπονται ραγδαία σε βιοµηχανικό τοπίο κατά την δεκαετία του 50. Η ύπαρξη των µεγάλων εργοστασίων παραγωγής ενέργειας, της βιοµηχανίας λιπασµάτων και των µεγάλων πεδίων εξόρυξης συνθέτουν σήµερα το περιαστικό τοπίο της πόλης. Η ταυτότητα του χώρου εξαφανίζεται εξαιτίας των συνεχών αλλαγών και τροποποιήσεων του ρυµοτοµικού της σχεδίου, που οφείλονται στις ολοένα και αυξανόµενες απαιτήσεις κάλυψης των οικιστικών αναγκών οι οποίες συνδέονται άµεσα µε την λειτουργία της ΕΗ. Σύµφωνα µε το εγκεκριµένο Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο (Απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩ Ε 33730/1691/3-06-87), όπως τροποποιήθηκε από το ΦΕΚ 870 /28-11- 1991, έχουν τεθεί οι παρακάτω κατευθύνσεις για την οικιστική ανάπτυξη της πόλης: το προγραµµατικό µέγεθός της πόλης έχει προσδιοριστεί στους 30.000 κατοίκους. το σχέδιο πόλης επεκτείνεται σε εκτάσεις πυκνοδοµηµένες και αραιοδοµηµένες και δηµιουργούνται έξι (6) πολεοδοµικές ενότητες. ο οικισµός εξοπλίζεται µε κατάλληλες κοινωφελείς λειτουργίες έτσι ώστε να σταµατήσει η υπέρµετρη συµφόρηση του κέντρου που αναπτύσσεται γραµµικά εντεύθεν της κεντρικής αρτηρίας. προτείνεται η δηµιουργία µεγάλου εµπορικού - πολιτιστικού - διοικητικού κέντρου στο κέντρο της δηµοτικής αγοράς. δηµιουργία νέου µεγάλου αθλητικού κέντρου χωροθέτηση ζώνης επαγγελµατικών µη οχλουσών χρήσεων στην ΝΑ είσοδο της πόλης δηµιουργία φράγµατος πρασίνου στην ΝΑ πλευρά της πόλης και γενικότερα µέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος. αναδιοργάνωση του δικτύου µεταφορικής υποδοµής µε κύριο µέτρο την κατασκευή παρακαµπτηρίου οδικού άξονα στο ανατολικό τµήµα της πόλης. συµπλήρωση και εκσυγχρονισµό των δικτύων υποδοµής και ανωδοµής. καθορίζονται ζώνες οικονοµικών και θεσµικών κινήτρων και πολεοδοµικών µηχανισµών καθώς και νέες αναπτυξιακές ζώνες, όπως Ζώνη Ειδικής Ενίσχυσης (Ζ.Ε.Ε.) και Ζώνη Ειδικών Κινήτρων (Ζ.Ε.Κ.), Ζώνη Αγοράς Συντελεστή (Ζ.Α.Σ.) στο δυτικό τµήµα της πόλης και Ζώνη Κοινωνικού Συντελεστή (Ζ.Κ.Σ.) στο νότιο τµήµα της. Για την υλοποίηση των κατευθύνσεων του Γ.Π.Σ. εκπονήθηκαν και εγκρίθηκαν οι µελέτες επέκτασης του ρυµοτοµικού σχεδίου και αναθεώρηση του τµήµατος µε εγκεκριµένο ρυµοτοµικό σχέδιο. Η κοινωνική υποδοµή και οι διοικητικές υπηρεσίες γενικότερα ακολουθούν µια χωροταξική διασπορά στον πολεοδοµικό ιστό µε έντονες εξειδικεύσεις και κύρια χαρακτηριστικά την έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και χώρων πράσινου από το κέντρο και την παντελή έλλειψη εµπορικών - διοικητικών - λειτουργιών αναψυχής ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 3

στην περιφέρεια. Σπουδαιότερο πρόβληµα αποτελεί η περιβαλλοντική της προστασία απέναντι στη ρύπανση και στην συνεχή υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος. Σήµερα η πόλη δεν διαθέτει κανένα µηχανισµό άµυνας ούτε έχει ληφθεί ιδιαίτερη µέριµνα στον σχεδιασµό της. Η πόλη παρ ότι χαρακτηρίζεται από έντονη ανισότητα ως προς τις λειτουργίες ανάµεσα στο κέντρο και τις περιφερειακές της ενότητες δεν έχει µορφοποιήσει αισθητικά ένα οικιστικό υποσύνολο στο κεντρικό τµήµα της το οποίο να αποτελεί την αισθητική και πολιτιστική ταυτότητά της. Κάποιες ενέργειες (διαµόρφωση κεντρικής πλατείας, πεζοδροµήσεις κλπ.) αποτελούν περισσότερο σηµειακές παρεµβάσεις και δεν εντάσσονται σε ένα συνολικό πρόγραµµα ανάπλασης. Αποτελεί προτεραιότητα για την οικιστική αναβάθµιση της πόλης η ολοκληρωµένη και συγκεκριµένη παρέµβαση στο πιο ενδιαφέρον τµήµα του συνεκτικού ιστού της. Η άσκηση της εκτεταµένης εξορυκτικής δραστηριότητας δηµιούργησε ποικίλες αλλαγές και ανακατατάξεις, τόσο στο δοµηµένο περιβάλλον των υπόλοιπων έντεκα (11) οικισµών όσο και στο περιαστικό τους τοπίο. Η µετεγκατάσταση οικισµών (όπως αυτή παλαιότερα του οικισµού της Καρδιάς και στο άµεσο µέλλον του οικισµού του Κοµάνου), συνεπάγεται πλήθος αλλαγών µε βασικότερα αυτά της αλλαγής τόπου κατοικίας, τρόπου ζωής και απώλειας πολιτιστικών στοιχείων. Ο οικισµός του Κοµάνου πρόκειται να µετεγκατασταθεί σε χερσολιβαδική έκταση 600 περίπου στρεµµάτων βορειοδυτικά της πόλης της Πτολεµαϊδας. Ηδη εκπονούνται οι απαραίτητες µελέτες για την µετεγκατάσταση. Το συνολικό κόστος των µελετών και των έργων υποδοµής εκτιµάται σε 9 δις δρχ. Επειδή είναι ορατή η προοπτική µετεγκατάστασης και άλλων οικισµών (Μαυροπηγή) κρίνεται σκόπιµο να γίνει διερεύνηση για την µορφή των µετεγκαταστάσεων και για τους χώρους υποδοχής και στη συνέχεια να γίνει η εκπόνηση των πολεοδοµικών µελετών. Το δοµηµένο περιβάλλον στην ευρύτερη περιοχή των εξορυκτικών δραστηριοτήτων έχει αλλάξει επίπεδο και χαρακτήρα µε την επίδραση της γενικότερης οικονοµικής ανόδου, αλλά κυρίως της αλλαγής του τρόπου παραγωγής. Η µετάβαση από την αγροτική οικονοµία στο εισόδηµα από τον δευτερογενή τοµέα, επηρέασε άµεσα την µορφή και την λειτουργία των οικισµών. Ωστόσο ο αγροτικός χαρακτήρας τους εξακολουθεί να διατηρείται, καθώς µαζί µε την κατοικία συνυπάρχουν χρήσεις συνοδευτικές του αγροτικού τοµέα. Γενικότερα οι οικισµοί παρουσιάζουν οµοιοµορφία ως προς τον τρόπο ανάπτυξης και λειτουργίας τους. Χαρακτηριστικό γνώρισµα της ανάπτυξης των οικισµών είναι η συγκέντρωση όλων των βασικών πολεοδοµικών λειτουργιών και χρήσεων γύρω από µια µικρή ακτίνα - συνήθως περιµετρικά της κεντρικής πλατείας ή κατά µήκος του κεντρικού οδικού άξονα. Κυρίαρχη χρήση είναι η κατοικία, ενώ µε πολεοδοµικούς όρους οι οικισµοί χαρακτηρίζονται αδιάφοροι ως προς τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του δοµηµένου περιβάλλοντος και τον απαιτούµενο βαθµό προστασίας. Στο σύνολό τους οι οικισµοί είναι αραιοδοµηµένοι. Μεγάλο τµήµα των διαθέσιµων οικοπέδων είναι αδόµητο µε αποτέλεσµα να παρουσιάζεται οπτική ασυνέχεια, ενώ το υφιστάµενο εσωτερικό οδικό δίκτυο δηµιουργεί παράγωνα οικοδοµικά τετράγωνα. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 4

Λειτουργική και ρυµοτοµική ασυνέχεια παρουσιάζεται επίσης σε αρκετά σηµεία των οικισµών όπου υπάρχουν αδιέξοδα ή αδιάνοικτα τµήµατα δρόµων. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι οι κεντρικές τους λειτουργίες φιλοξενούνται σε ένα ή δύο οικοδοµικά τετράγωνα (πλατεία - παιδική χαρά, ηµαρχείο - Πολιτιστικός Σύλλογος κλπ). Πολεοδοµική µελέτη έχει εκπονηθεί µόνο για τον οικισµό της Ολυµπιάδας (Α και Β Φάση από την ΑΝΚΟ Α.Ε.). Η εκπόνηση πολεοδοµικών µελετών ή ακόµη η έγκριση ρυµοτοµικών και οικοδοµικών γραµµών κατόπιν µελέτης, θα βοηθούσε ουσιαστικά στην αλλαγή του αστικού τους τοπίου και του δοµηµένου περιβάλλοντος. Αναφορικά µε τις οικιστικές χρήσεις γης σε κάθε οικισµό λειτουργούν: ένα κτίριο εκπαίδευσης (συνήθως συστέγαση νηπιαγωγείου και δηµοτικού σχολείου), ένα καφενείο - αναψυκτήριο, ένα πολιτιστικό κέντρο ή αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων, ένα αγροτικό ιατρείο το οποίο συνήθως στεγάζεται στο ίδιο κτίριο µε το πρώην κοινοτικό κατάστηµα και µικρός αριθµός καταστηµάτων λιανικού εµπορίου τα οποία καλύπτουν τις καθηµερινές ανάγκες των κατοίκων και βρίσκονται διάσπαρτα µέσα στο συνεκτικό τµήµα κάθε οικισµού. Για πιο εξειδικευµένες αγορές και υπηρεσίες οι κάτοικοι απευθύνονται στην Πτολεµαϊδα. Στους µεγαλύτερους οικισµούς λειτουργούν και κάποιες ταβέρνες εστιατόρια, καθώς και µηχανουργεία, πρατήρια υγρών καυσίµων λόγω της αυξηµένης διέλευσης οχηµάτων από τον κεντρικό οδικό άξονα των οικισµών. Κύρια χρήση σε κάθε σχεδόν οικισµό είναι η κατοικία η οποία συνδυάζεται µε την ύπαρξη συµπληρωµατικών χρήσεων και λειτουργιών. Οι υποβαθµισµένες συνθήκες ποιότητας ζωής, αποτέλεσµα της σύγκρουσης χρήσεων γης κατοικίας - εξόρυξης - βιοµηχανίας - γεωργίας - κτηνοτροφίας, δεν επιδρούν ωστόσο ανασταλτικά στην οικοδοµική δραστηριότητα. Τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα του δοµηµένου περιβάλλοντος παρουσιάζουν έντονες αντιφάσεις και διαφοροποιήσεις. Πολυτελείς κατασκευές συνορεύουν µε δραστηριότητες της ΕΗ, οι οποίες συνθέτουν ένα έντονα βιοµηχανικό τοπίο. Η ποιότητα κατασκευής και γενικότερα η κατάσταση των κτισµάτων, µε ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι καλή. Ο δοµηµένος χώρος παρουσιάζει ανοµοιοµορφία µε εξάλειψη κάθε παραδοσιακού στοιχείου αλλά και υπερβολή στα διακοσµητικά στοιχεία. Στους οικισµούς που δόθηκαν αποζηµιώσεις παρουσιάζεται πιο έντονη οικοδοµική δραστηριότητα, αφού η κατοικία ήταν η επένδυση που προτίµησαν οι περισσότεροι από τους κατοίκους. Στην διαδικασία παραγωγής δοµηµένου περιβάλλοντος τα παλιά σπίτια είτε κατεδαφίστηκαν είτε εγκαταλείφθηκαν, ενώ πολλά από αυτά σήµερα χρησιµοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι κτηνοτροφικών και γεωργικών µηχανηµάτων. Αντίθετα οι κοινόχρηστοι και γενικότερα ελεύθεροι χώροι παρουσιάζουν σηµαντική καθυστέρηση ως προς την εξέλιξη και διαµόρφωσή τους. Χαρακτηριστικό επίσης για κάθε οικισµό είναι η συνύπαρξη κτισµάτων που χρησιµεύουν είτε ως αποθήκες, είτε ως χώροι οικόσιτης εκτροφής ζώων και πτηνών, στο ίδιο οικόπεδο µε την κατοικία, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις διαχωρίζονται από αυτή µε µεσοτοιχίες. Συγκρούσεις χρήσεων γης παρατηρούνται όχι µόνο σε τέτοιες σηµειακές περιπτώσεις αλλά και γενικότερα στο σύνολο του πυκνοδοµηµένου τµήµατος των οικισµών. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 5

Αναφορικά µε τις υφιστάµενες χωρικές και πολεοδοµικές ρυθµίσεις τα όρια των οικισµών όλων των ηµοτικών ιαµερισµάτων είναι καθορισµένα, σύµφωνα µε σχετική απόφαση Νοµάρχη. Η έκταση του οριοθετηµένου τµήµατος κάθε οικισµού παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί. Στους περισσότερους οικισµούς το οριοθετηµένο τµήµα είναι καλλιεργήσιµη γη. Πίνακας 1.2 : Οριοθετηµένη έκταση οικισµών Πόλη/Οικισµός Έκταση Οριοθετηµένου Τµήµατος (στρ) Παρατηρήσεις Ασβεστόπετρα 922 Οριστική ιανοµή 1980 Γαλάτεια 991 Οριστική ιανοµή 1981 ροσερό 757 Οριστική ιανοµή 1982 Κοµάνος 293 Οριστική ιανοµή 1982 Μαυροπηγή 354 Οριστική ιανοµή 1978 Ολυµπιάδα 582 Οριστική ιανοµή 1982 Πεντάβρυσσος 310 Οριστική ιανοµή 1982 Περδίκκας 830 Οριστική ιανοµή 1976 Προάστιο 431 Οριστική ιανοµή 1976 Πτελεώνας 361 Οριστική ιανοµή 1982 Πτολεµαϊδα 5321 Οριστική ιανοµή 1961 Πηγή: ιαγράµµατα Οριοθέτησης Οικισµών και Επιτόπια Έρευνα 1.4. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Βασικό χαρακτηριστικό της περιοχής µελέτης είναι η έντονη ανάµειξη χρήσεων γης. Καλλιέργειες, οικισµοί και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις γειτνιάζουν µε τα πεδία εξόρυξης και τα εργοστάσια της ΕΗ, µε αποτέλεσµα το τοπίο να εµφανίζεται αλλοιωµένο και χωρίς αρµονία. Σηµαντικότερο ποσοστό (56,2%) της έκτασης της περιοχής µελέτης καταλαµβάνουν τα γεωργικές καλλιέργειες. Η συνολική τους έκταση ανέρχεται σε 121.035 στρ. Από αυτά τα 20.000 στρ. περίπου εντοπίζονται διάσπαρτα εντός των «ορίων εκµετάλλευσης» της ΕΗ, τα οποία επί του συνόλου των καλλιεργούµενων εκτάσεων µεταφράζονται σε ένα ποσοστό της τάξης του 16,6% και επί της συνολικής έκτασης σε ποσοστό 9,3%. Η λειτουργία του ΑΗΣ και οι αποθέσεις τέφρας (στο όριο της απαλλοτριωµένης από την ΕΗ έκτασης) δηµιουργούν προβλήµατα στις καλλιέργειες, τόσο εξαιτίας της υποβάθµισης των εδαφών λόγω ρύπανσης, όσο και από την επικάθηση της τέφρας στο φύλλωµα των καλλιεργούµενων φυτών µε αποτέλεσµα την ποιοτική υποβάθµιση των προϊόντων. Οι βοσκότοποι είναι συγκεντρωµένοι στο βορειοδυτικό και νοτιοδυτικό τµήµα της περιοχής όπου παρουσιάζεται σχετική ένταση στην κτηνοτροφία. Καταλαµβάνουν έκταση 58.000 στρεµµάτων περίπου, µε ποσοστό 27% επί της συνολικής έκτασης. Σηµαντικό επίσης ποσοστό (9,8%) των βοσκοτόπων βρίσκεται εντός των ορίων εκµετάλλευσης της ΕΗ. Ο κύριος όγκος δασών βρίσκεται νότια της περιοχής εντός των ορίων των ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 6

δηµοτικών διαµερισµάτων Ασβεστόπετρας και Μαυροπηγής. Στην κατηγορία αυτή περιλαµβάνονται οι δασοσκεπείς και µερικώς δασοσκεπείς εκτάσεις. ασικά συµπλέγµατα µικρής έκτασης βρίσκονται διάσπαρτα στην υπόλοιπη περιοχή µελέτης. Τα δάση καλύπτουν έκταση 15.195 στρ. µε ποσοστό 7,1%. Από αυτά το 0,7% περίπου έχει απαλλοτριωθεί από την ΕΗ. Κρίνεται επιτακτική η ανάγκη για αναδασώσεις αφενός για να δηµιουργηθούν πνεύµονες πρασίνου, αφετέρου για να βελτιωθεί το τοπίο, ώστε η οπτική ρύπανση που δηµιουργείται να ελαττωθεί. Εντός της περιοχής µελέτης βρίσκονται δώδεκα (12) ηµοτικά ιαµερίσµατα και δώδεκα (12) οικισµοί αντίστοιχα, µε διακυµάνσεις ως προς το µέγεθός τους και την έκτασή τους, οι οποίοι καταλαµβάνουν έκταση 11.469 στρ. και ποσοστό 5,3%. Οι οικισµοί αναπτύσσονται ακτινικά ως προς την πόλη της Πτολεµαϊδας. Από αυτούς ο οικισµός της Καρδιάς έχει ήδη µετεγκατασταθεί, ενώ επίκειται η µετεγκατάσταση του Κοµάνου. Οι λοιπές εκτάσεις καταλαµβάνουν το 4,4% της περιοχής, όπου συµπεριλαµβάνονται άγονες εκτάσεις και λοιπές χρήσεις. Σηµειώνεται ότι από την συνολική έκταση των 215.217 στρεµµάτων τα 50.872 στρ. (23,6%) περιλαµβάνονται εντός των ορίων εκµετάλλευσης της ΕΗ Οι θεσµοθετηµένες χωρικές ρυθµίσεις αφορούν αστικές περιοχές (ΓΠΣ, Πολεοδοµικές Μελέτες και οριοθετήσεις οικισµών). Με το ΦΕΚ 644 /1987, εγκρίθηκε το Γενικό πολεοδοµικό Σχέδιο Πτολεµαϊδας, το οποίο τροποποιήθηκε από το ΦΕΚ 870 /28-11-1991. Η µελέτη του γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου προτείνει Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) περιµετρικά της πόλης της Πτολεµαϊδας, η οποία όµως δεν έχει εγκριθεί. 1.5. ΚΛΙΜΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το κλίµα γενικά στην περιοχή είναι ηπειρωτικό και χαρακτηρίζεται από ψυχρό και υγρό χειµώνα και ζεστό και ξηρό καλοκαίρι. Ψυχρότερος µήνας είναι ο Ιανουάριος µε µέση θερµοκρασία 1,69 0 C, σύµφωνα µε τον Μετεωρολογικό Σταθµό του ΑΗΣ Πτολεµαίδας (υψόµετρο 650µ.). Θερµότερος µήνας είναι ο Ιούλιος µε µέση θερµοκρασία 22,07 0 C, ενώ η µέση ετήσια θερµοκρασία είναι 12,02 0 C. Οι ετήσιες βροχοπτώσεις ανέρχονται σε 523,36µµ βροχής (Σταθµός Γεωργικής Ερευνας Πτολεµαίδας, υψόµετρο 601µ., 1969-1988), ενώ ο µήνας µε το µεγαλύτερο µέσο ύψος βροχόπτωσης είναι ο Νοέµβριος µε 58,45µµ βροχής. 1.6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το φυσικό περιβάλλον στην περιοχή µελέτης παρουσιάζει έντονα προβλήµατα ρύπανσης, προερχόµενα κυρίως από την εγκατάσταση και λειτουργία των βιοµηχανικών µονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε την εκµετάλλευση των κοιτασµάτων λιγνίτη και την καύση τους. Επιπλέον η διαδικασία εξόρυξης ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 7

του λιγνίτη επηρέασε αρνητικά σε µεγάλο βαθµό το µορφολογικό ανάγλυφο της περιοχής, τις κλιµατικές συνθήκες, το υδατικό ισοζύγιο καθώς και την πανίδα και τη χλωρίδα, ώστε να χρειάζεται ολική αποκατάσταση του περιβάλλοντος και του τοπίου. Πρόσθετο παράγοντα επιβάρυνσης αποτέλεσε τέλος και η ανάπτυξη της γεωργίας µε την έντονη χρήση λιπασµάτων και φυτοφαρµάκων. Τέλος πηγές ρύπανσης αποτελούν τα εγκαταλελειµµένα λατοµεία αδρανών υλικών, η κίνηση βαρέων οχηµάτων για τη µεταφορά τέφρας καθώς και τα αστικά λύµατα, λόγω της έλλειψης υποδοµών επεξεργασίας τους. 1.7. ΦΥΣΙΚΑ ΙΑΘΕΣΙΜΑ Τα αξιόλογα φυσικά διαθέσιµα της περιοχής είναι οι λιγνίτες. Στην ευρύτερη περιοχή της τάφρου Κοζάνης Πτολεµαίδας Φλώρινας συγκεντρώνεται το 62,5% περίπου (2.400 εκ. τόνοι) του συνολικού απολήψιµου αποθέµατος λιγνίτη της χώρας. Στην περιοχή µελέτης τα κυριότερα κοιτάσµατα εντοπίζονται στις περιοχές Πτολεµαίδας (µαζί µε το κοίτασµα Μαυροπηγής γνωστό ως υτικό Πεδίο), Προαστείου και Αναργύρων. Πίνακας 1.3 : Κοιτασµατολογικά στοιχεία λιγνιτοφόρας περιοχής Α/Α ΚΟΙΤΑΣΜΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΕΚ (tn) ΑΠΟΛΗΨΙΜΑ (tn) ΙΣΧΥΣ ΜΟΝΑ ΩΝ (ΜW) ΕΤΗ Κ.Θ.Σ. (Kcal/Kgr) 1. Πτολ/δας (Κοµάνου, Καρδιάς,. Πεδίο, Ν. Πεδίο) 1.985 1.390 3.383 26 1.400 2. Προάστειο 337 236 900 30 2.000 3. Ανάργυροι Αµυνταίου Πηγή: ήµος Πτολεµαϊδας 411 242 600 30 1.400 Τα κοιτάσµατα Πτολεµαίδας και Αγίων Αναργύρων θεωρούνται χαµηλής θερµοδυναµικότητας (1400 Kcal/Kgr), ενώ µέσης θερµοδυναµικότητας χαρακτηρίζεται το κοίτασµα Προαστείου (2000 Kcal/Kgr). Συνολικά για την ευρύτερη λεκάνη Κοζάνης Πτολεµαίδας Φλώρινας η ετήσια παραγωγή λιγνίτη κυµαίνεται µεταξύ 45 και 50 εκατ. τόνους. Για το 1999 η παραγωγή ανήλθε σε 47.700.000 τόνους και οι συνολικές εκσκαφές σε 230.000.000µ 3 στείρων. Τέλος, σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΗ, στην ευρύτερη λεκάνη µέχρι το 1999 απαλλοτριώθηκαν 150.160 στρ. και αποκαταστάθηκαν 25.700 στρ. 1.8. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ Ο ήµος Πτολεµαίδας αναπτύσσει πλήθος δραστηριοτήτων για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών αλλά και για την οικονοµική ανάπτυξη. Η παρουσία του ήµου σε όλα τα επίπεδα της καθηµερινής ζωής των πολιτών προϋποθέτει ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 8

την ανάλογη οργανωτική συγκρότηση. Έτσι σήµερα εκτός από τις καθαρά διοικητικές υπηρεσίες στον ήµο λειτουργούν πολλές ηµοτικές επιχειρήσεις µε σηµαντική προσφορά αλλά και προοπτική. Ενδεικτικά αναφέρονται οι εξής : ηµοτική Επιχείρηση Τηλεθέρµανσης ( Ε.ΤΗ.Π) ηµοτική Επιχείρηση Αθλητισµού (.Ε.Α.Π.) ηµοτική Επιχείρηση Πολιτισµού Επικοινωνίας και Κοινωνικής Πρόνοιας (.Ε.Π.Ε.ΚΟ.Π.) ηµοτική Επιχείρηση Υδρευσης Αποχέτευσης ( ΕΥΑΠ) Αναπτυξιακή ηµοτική Επιχείρηση (ΑΝ. Ε.Π.) Ο ήµος έχει προχωρήσει σε µια σειρά διαδηµοτικές συνεργασίες µε τους όµορους ήµους µε ευρύ θεµατικό πεδίο όπως : ιαδηµοτικό Κυνοκοµείο ( ήµοι : Πτολεµαίδας, Αγ. Παρασκευής, Βερµίου και Μουρικίου) Καθαρισµός Χωµατερών ( ήµοι : Πτολεµαίδας, Αγ. Παρασκευής, Βερµίου και Μουρικίου) ιαµόρφωση Χώρου Αγροκηπίου ( ήµοι : Πτολεµαίδας, Αγ. Παρασκευής, Βερµίου και Μουρικίου) Κατασκευή Πίστας Μηχανοκίνητου Αθλητισµού ( ήµοι : Πτολεµαίδας, Αγ. Παρασκευής και Βερµίου) Αξιοποίηση Σολού Ποταµού ( ήµοι : Πτολεµαίδας, Αγ. Παρασκευής και Βερµίου) ιαδηµοτική Συνεργασία για την προστασία και αξιοποίηση της Λίµνης Χειµαδίτιδας ( ήµοι : Πτολεµαίδας, Αετού και Κοινοτήτων Λεχόβου Βαρυκού). ιαδηµοτική Συνεργασία για την κατασκευή θερινών κατασκηνώσεων στο όρος Βέρµιο. ιαδηµοτική Συνεργασία για την κατασκευή πάρκου έκτακτων αναγκών. 1.9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την παραπάνω ανάλυση τα κύρια συµπεράσµατα συνοψίζονται επιγραµµατικά στα εξής: Ο ήµος Πτολεµαϊδας είναι ο δεύτερος µεγαλύτερος δήµος του Νοµού Κοζάνης και το ενεργειακό κέντρο της χώρας. Η λειτουργία των εγκαταστάσεων της ΕΗ έχει επηρεάσει σηµαντικά τόσο την οικιστική δοµή της περιοχής και βέβαια όπως είναι προφανές και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Κυριότερη µορφή ρύπανσης του αβιοτικού ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 9

περιβάλλοντος (έδαφος, νερά, ατµόσφαιρα) η αέρια µε την έντονη παρουσία οξειδίων θείου, αζώτου και άνθρακα σε συγκεντρώσεις ανώτερες των επιτρεπτών ορίων. Ελλείψεις ορθά διαµορφωµένων ελεύθερων και κοινόχρηστων χώρων - ασυνέχεια πολεοδοµικού ιστού. Το διοικητικό - εµπορικό - ιστορικό κέντρο της πόλης της Πτολεµαϊδας έχει κορεσθεί Βιοτικό επίπεδο σε ικανοποιητικά πλαίσια. Μεγάλα τα περιθώρια βελτίωσης. Κυρίαρχη χρήση γης οι γεωργικές καλλιέργειες (56,2%) Απουσία θεσµοθετηµένων χρήσεων γης και θεσµοθετηµένων ζωνών προστασίας. Εκτός από τον λιγνίτη δεν υπάρχουν άλλα αξιόλογα φυσικά διαθέσιµα. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 10