ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία, µηχανισµοί, αλληλεπίδραση, υποβάθµιση

Transcript

1 ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΕΚΠΟΝΗΣΗ: ηµήτριος Στουρνάρας ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Σοφία Αυγερινού Κολώνια ΑΘΗΝΑ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2006 ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία, µηχανισµοί, αλληλεπίδραση, υποβάθµιση ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία αυτή ασχολείται µε το φαινόµενο της αστικοποίησης η οποία απετέλεσε κοινό χαρακτηριστικό των αθηναϊκών προαστίων τις τελευταίες δεκαετίες. Το φαινόµενο αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες οι οποίοι ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη µεταλλαγή των προαστίων σε όλα τα επίπεδα (π.χ. οικιστική εξέλιξη, δηµογραφικά δεδοµένα). Πιο συγκεκριµένα, η εργασία ασχολείται µε το χαρακτήρα της αστικοποίησης στο δήµο Ζωγράφου, σε µια προσπάθεια να αποτυπωθεί η φυσιογνωµία της περιοχής αυτής όπως έχει προκύψει µε το πέρασµα του χρόνου. Η υπόθεση εργασίας είναι η εξής: Ο χαρακτήρας της αστικοποίησης είναι η συνισταµένη µιας σειράς από διαφορετικούς µηχανισµούς που εναλλάσσονται και αλληλεπιδρούν µε το πέρασµα του χρόνου. Σκοπός της εργασίας είναι: α) Η αποτύπωση της φυσιογνωµίας του. Ζωγράφου από τη δηµιουργία του µέχρι σήµερα µε βάση συγκεκριµένα χαρακτηριστικά, όπως ο πληθυσµός, η απασχόληση, η οικιστική εξέλιξη, οι χρήσεις γης και το περιβάλλον, β) Η καταγραφή των µηχανισµών που έχουν επιφέρει αλλαγές στη φυσιογνωµία του ήµου και γ) Η διερεύνηση της συσχέτισης των µηχανισµών µε το χαρακτήρα της αστικοποίησης. Αρχικά γίνεται µια καταγραφή των γενικών χαρακτηριστικών της περιοχής. Αναλύεται η θέση του ήµου στην ευρύτερη περιοχή και η γειτνίασή του µε σηµαντικές εγκαταστάσεις, ενώ επισηµαίνονται και άλλα χαρακτηριστικά, όπως η µορφολογία και οι όροι δόµησης. Στη συνέχεια, επιχειρείται µια διαχρονική ανάλυση της φυσιογνωµίας της περιοχής, από τη δηµιουργία της ως οικισµού µέχρι σήµερα. Η ανάλυση χωρίζεται ουσιαστικά σε τέσσερις χρονικές περιόδους, εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της φυσιογνωµίας του ήµου σε κάθε περίοδο. Αρχικά, από τις αρχές του 20 ου αιώνα, οπότε ξεκινά η κατοίκηση της περιοχής, και µέχρι το Β Παγκόσµιο Πόλεµο η περιοχή διατηρεί έναν αγροτικό προαστιακό χαρακτήρα, µε επικέντρωση στην κτηνοτροφία και τη µεταποίηση. Αργότερα, καθώς ξεκινά η διαδικασία της αστικοποίησης, έχουµε µια σειρά από ποσοτικές και ποιοτικές αλλαγές στα χαρακτηριστικά της φυσιογνωµίας του ήµου, µε έµφαση στον πληθυσµό, την απασχόληση και την οικοδοµική δραστηριότητα. Η αύξηση του πληθυσµού παίρνει

2 πολύ µεγάλες διαστάσεις από τα µέσα της δεκαετίας του 60 και έπειτα και συνεχίζεται µέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 80, οπότε και σταθεροποιείται. Σταδιακά, ο χαρακτήρας της περιοχής µετατρέπεται από προαστιακό σε αστικό, η απασχόληση επικεντρώνεται στο εµπόριο και τις υπηρεσίες, οι µονοκατοικίες αντικαθίστανται από πολυώροφα κτίρια, ενώ εµφανίζονται και τα πρώτα συµπτώµατα υποβάθµισης της περιοχής, τα οποία είναι ιδιαίτερα έντονα πλέον στις µέρες µας. Στη συνέχεια γίνεται καταγραφή των µηχανισµών που διαµόρφωσαν τη φυσιογνωµία της περιοχής σε κάθε χρονική περίοδο, ενώ επιχειρείται η διερεύνηση του ρόλου ορισµένων από αυτών στη διαµόρφωση του χαρακτήρα της αστικοποίησης. Από τους παράγοντες ενδεικτικά αναφέρουµε τη µετεγκατάσταση των ΑΕΙ, το θεσµικό πλαίσιο, την εσωτερική µετανάστευση, τους διάφορους οικονοµικούς και κερδοσκοπικούς µηχανισµούς, αλλά και τον ίδιο το χώρο και τη θέση της περιοχής. Από τη διερεύνηση προκύπτει ότι οι η χωροθέτηση των ΑΕΙ και το θεσµικό πλαίσιο, σε συνδυασµό µε τη θέση της περιοχής, αποτέλεσαν τους πιο καθοριστικούς παράγοντες, οι οποίοι επηρέασαν την περιοχή, διαµόρφωσαν το χαρακτήρα της αστικοποίησής της µέχρι τις µέρες µας και διαφοροποίησαν την εξέλιξη του ήµου από την αντίστοιχη των ήµων της ευρύτερης περιοχής. Με βάση την ανάλυση, προκύπτει η επαλήθευση της υπόθεσης εργασίας. Επίσης, προκύπτει ότι η αστικοποίηση της περιοχής λαµβάνει χώρα ουσιαστικά από τα τέλη της δεκαετίας του 40 και σταθεροποιείται από τις αρχές της δεκαετίας του 80 και έπειτα, ωστόσο ο χαρακτήρας είναι αποτέλεσµα της επίδρασης και προγενέστερων παραγόντων.

3 Εικόνα 1: Τµήµα του ήµου Ζωγράφου το 1953 (πηγή: Ζώρζος, 2001) Εικόνα 2: Η ίδια περιοχή, 50 χρόνια µετά (πηγή: Google Earth)

4 ιάγραµµα 2: Υφιστάµενα κτίρια στο ήµο Ζωγράφου (έτος κατασκευής) (πηγή: ΕΣΥΕ) Αριθµός κτιρίων Απογραφή 2001 Απογραφή Προ του έως έως έως έως έως έως 2000 Υπό κατασκευή ε δηλώθηκε

5