ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (8-4-2012) ΘΕΜΑ 1: Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: (Μονάδες 25) 1. Ο πυρετός: α. Δημιουργείται σε περίπτωση τοπικής μικροβιακής μόλυνσης. β. Είναι μηχανισμός ειδικής άμυνας. γ. Δημιουργείται όταν σχηματίζεται το πύον στο κέντρο της φλεγμονής. δ. Προκαλείται από τη δράση ενδοτοξινών. 2. Ο βλεννογόνος του στομάχου: α. Εκκρίνει διάφορα οξέα, όπως το γαλακτικό και το υδροχλωρικό οξύ. β. Διαθέτει βλεφαριδοφόρο επιθήλιο με κύτταρα που παράγουν βλέννα. γ. Eκκρίνει υδροχλωρικό οξύ και βλέννα. δ. Εκκρίνει υδροχλωρικό οξύ και λυσοζύμη. 3. Τα βακτήρια μπορεί να είναι: α. παραγωγοί β. ετερότροφα γ. αποικοδομητές δ. όλα τα παραπάνω 1/4
4. Από ένα τροφικό επίπεδο στο αμέσως επόμενο: α. δε μεταβάλλεται η διαθέσιμη ενέργεια, αλλά η βιομάζα β. μεταβάλλεται το ποσό της διαθέσιμης ενέργειας ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων του κάθε τροφικού επιπέδου γ. εμφανίζεται μια πτωτική τάση μόνο στις πυραμίδες βιομάζας και ενέργειας, αφού η μείωση της διαθέσιμης ενέργειας οδηγεί και σε μείωση της βιομάζας δ. εμφανίζεται μια πτωτική τάση για όλες τις πυραμίδες, βιομάζας, ενέργειας ή πληθυσμού 5. Η ταξινόμηση ενός θηλαστικού και του βακτηρίου που συμβιώνει στον πεπτικό του σωλήνα, γίνεται με κριτήριο: α. το μειξιολογικό για το θηλαστικό και το τυπολογικό για το βακτήριο β. το τυπολογικό για το θηλαστικό και το μειξιολογικό για το βακτήριο γ. το μειξιολογικό και στις δύο περιπτώσεις δ. το τυπολογικό και στις δύο περιπτώσεις ΘΕΜΑ 2: (Μονάδες 25) Α. Η διαταραχή της ομοιόστασης μπορεί να προκαλέσει την εκδήλωση διαφόρων ασθενειών. Ποιοι παράγοντες προκαλούν διαταραχή της ομοιόστασης και σε τι μπορεί να οδηγήσει η αδυναμία αποκατάστασής της; (Μονάδες 5) Με ποιους τρόπους η έκκριση ιδρώτα μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού; (Μονάδες 8) Β. Στους διάφορους πληθυσμούς Propioniobacterium του παρελθόντος υπήρχαν ορισμένα βακτήρια που εμφάνιζαν ανθεκτικότητα στην πενικιλίνη που ανακάλυψε ο Φλέμινγκ. Σήμερα είναι γνωστό ότι όλα τα βακτήρια του γένους εμφανίζουν ανθεκτικότητα σε αυτό το αντιβιοτικό. Να εξηγήσετε το μηχανισμό, σύμφωνα με τη δαρβινική θεωρία, με τον οποίο συνέβη αυτό. (Μονάδες 12) 2/4
ΘΕΜΑ 3: (Μονάδες 25) Α. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την ύπαρξη και τη διατήρηση ενός αυτότροφου οικοσυστήματος; (Μονάδες 9) Β. Να αναφέρετε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. (Μονάδες 4) Γ. Η Ειρήνη ήταν από τους λίγους μαθητές της τάξης της που δεν εκδήλωσαν συμπτώματα ανεμοβλογιάς όταν στην περιοχή που ζούσε παρουσιάστηκε επιδημία ανεμοβλογιάς. Η Ειρήνη είχε κάνει πριν από μερικά χρόνια το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς. Ποιο από τα διαγράμματα που ακολουθούν περιγράφει την ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού της Ειρήνης όταν εμβολιάστηκε και όταν μολύνθηκε από τον ιό που προκαλεί την ανεμοβλογιά κατά τη διάρκεια της επιδημίας; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 12) 3/4
ΘΕΜΑ 4: (Μονάδες 25) Σε ένα οικοσύστημα, όπου υπάρχουν φυτά, φυτοφάγα και σαρκοφάγα ζώα, έγιναν μετρήσεις το Νοέμβριο μήνα και βρέθηκε ότι η βιομάζα των φυτοφάγων είναι 100.000 kg. Α. Αφού κατασκευάσετε την τροφική αλυσίδα για να απεικονίσετε τις ποιοτικές τροφικές σχέσεις μεταξύ των οργανισμών, να υπολογίσετε τη βιομάζα των φυτών και των σαρκοφάγων (Μονάδες 2), να κατασκευάσετε την πυραμίδα βιομάζας του οικοσυστήματος (Μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας (Μονάδες 8). Β. Εάν σε 1kg φυτών έχει αποτεθεί 1mg (χιλιοστό του γραμμαρίου) DDT, να υπολογίσετε την ποσότητα του DDT σε ένα κιλό φυτοφάγων και σε ένα κιλό σαρκοφάγων (Μονάδες 4), αιτιολογώντας την απάντησή σας (Μονάδες 9). ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!! 4/4
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ «ΑΛΦΑ» ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ (8-4-2012) ΘΕΜΑ 1: (Μονάδες 25) 1. Ο πυρετός: δ. Προκαλείται από τη δράση ενδοτοξινών. 2. Ο βλεννογόνος του στομάχου: γ. Eκκρίνει υδροχλωρικό οξύ και βλέννα. 3. Τα βακτήρια μπορεί να είναι: δ. όλα τα παραπάνω 4. Από ένα τροφικό επίπεδο στο αμέσως επόμενο: γ. εμφανίζεται μια πτωτική τάση μόνο στις πυραμίδες βιομάζας και ενέργειας, αφού η μείωση της διαθέσιμης ενέργειας οδηγεί και σε μείωση της βιομάζας 5. Η ταξινόμηση ενός θηλαστικού και του βακτηρίου που συμβιώνει στον πεπτικό του σωλήνα, γίνεται με κριτήριο: α. το μειξιολογικό για το θηλαστικό και το τυπολογικό για το βακτήριο ΘΕΜΑ 2: (Μονάδες 25) Α. Σελ. 10: «Τέτοιες διαταραχές. και στο θάνατο». (Μονάδες 5) Σελ. 9-10: «Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα.. αύξηση της θερμοκρασίας του». & Σελ. 31: «Το γαλακτικό οξύ και η λυσοζύμη. περιβάλλον για τα μικρόβια». (Μονάδες 8) Β. Τα άτομα ενός είδους δεν είναι όμοια. Στον πληθυσμός των βακτηρίων, λόγω της γενετικής ποικιλομορφίας, υπήρχαν βακτήρια ανθεκτικά στην πενικιλίνη και άλλα που δεν ήταν ανθεκτικά. Η ανακάλυψη των αντιβιοτικών έφερε επανάσταση στην αντιμετώπιση των βακτηριακών λοιμώξεων. Ο άνθρωπος, με την αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών, σκότωνε όσα βακτήρια δεν είχαν ανθεκτικότητα στην πενικιλίνη (φυσική επιλογή). Επεβίωναν, όμως, όσα βακτήρια είχαν ανθεκτικότητα στο αντιβιοτικό. Αυτά μεταβίβαζαν το γενετικό τους χαρακτηριστικό στους απογόνους τους, δημιουργώντας έτσι πληθυσμούς βακτηρίων ανθεκτικών σε αυτό το αντιβιοτικό. (Μονάδες 12) 5/4
ΘΕΜΑ 3: (Μονάδες 25) Α. Σελ. 71-72: «Η διατήρηση των οικοσυστημάτων.. στους οργανισμούς ενός οικοσυστήματος» (Μονάδες 9) Β. Σελ. 104: «Οι σοβαρές κλιματικές μεταβολές.. άγονες και αντίστροφα». (Μονάδες 4) Γ. Το εμβόλιο είναι σκεύασμα το οποίο περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς ή τμήματά τους. Προκαλεί στον οργανισμό που το δέχεται ανοσολογική απόκριση, όπως και ο αντίστοιχος μικροοργανισμός χωρίς συνήθως να παρουσιάζει τα συμπτώματα της ασθένειας. Όταν η Ειρήνη εμβολιάστηκε, ο οργανισμός της ενεργοποιήθηκε εκδηλώνοντας ανοσολογική απόκριση. Κατά την ανοσολογική απόκριση παράχθηκαν όχι μόνο εξειδικευμένα κύτταρα και κυτταρικά προϊόντα τα οποία αντιμετώπισαν το αντιγόνο που είχε εισβάλει στον οργανισμό της μέσω του εμβολίου αλλά και εξειδικευμένα για το αντιγόνο κύτταρα μνήμης. Επομένως δεν μπορεί το διάγραμμα Δ να είναι αυτό που περιγράφει την ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού της Ειρήνης μετά τον εμβολιασμό της. Στο διάγραμμα αυτό δε φαίνεται ανίχνευση αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό (η τιμή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων είναι 0). Όταν αργότερα η Ειρήνη μολύνθηκε, με φυσικό τρόπο, από το ίδιο αντιγόνο κατά τη διάρκεια της επιδημίας ο οργανισμός της εκδήλωσε δευτερογενή ανοσολογική απόκριση. Ενεργοποιήθηκαν τα λεμφοκύτταρα μνήμης που είχαν παραμείνει στον οργανισμό της, ξεκίνησε αμέσως η παραγωγή και έκκριση και έτσι δεν πρόλαβαν να εκδηλωθούν τα συμπτώματα της ασθένειας. Δεν μπορεί επομένως να περιγράφει την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού της Ειρήνης το διάγραμμα Β γιατί σε αυτό δεν φαίνεται να ακολουθεί την μόλυνση παραγωγή αντισωμάτων (η τιμή της συγκέντρωσης των αντισωμάτων μετά τη μόλυνση είναι 0). Δεν μπορεί όμως να είναι ούτε το διάγραμμα Γ αυτό που αντιστοιχεί στην Ειρήνη γιατί στο διάγραμμα αυτό φαίνεται ότι οργανισμός εκδήλωσε πρωτογενή ανοσολογική απόκριση μετά τη δεύτερη έκθεση της Ειρήνης στο αντιγόνο της ανεμοβλογιάς. Επομένως το διάγραμμα που μπορεί να απεικονίζει συνολικά τις ανοσολογικές αποκρίσεις του οργανισμού της Ειρήνης μετά τον εμβολιασμό και την επανέκθεσή της στο εν λόγω αντιγόνο είναι το διάγραμμα Α. Σύμφωνα με αυτό στην Ειρήνη εκδηλώθηκε πρωτογενής ανοσολογική απόκριση όταν εμβολιάστηκε (δεκτό εφόσον ήταν η πρώτη επαφή του οργανισμού της σε το αντιγόνο) ενώ την επόμενη φορά που εκτέθηκε με φυσικό τρόπο στο ίδιο αντιγόνο εκδηλώθηκε δευτερογενής ανοσολογική απόκριση καθώς ο εμβολιασμός της είχε εξασφαλίσει ενεργητική τεχνητή ανοσία. (Μονάδες 12) 6/4
ΘΕΜΑ 4: (Μονάδες 25) Α. Τα σαρκοφάγα ζώα τρώνε τα φυτοφάγα και τα φυτοφάγα τρέφονται με παραγωγούς. Για την επεικόνιση αυτής της τροφικής αλληλεξάρτησης, κατασκευάζουμε την τροφική αλυσίδα, τα βέλη της οποίας δείχνουν τη ροή ενέργειας (και βιομάζας) ανάμεσα στους οργανισμούς που έχουν σχέση καταναλισκόμενου καταναλωτή. ΦΥΤΑ ΦΥΤΟΦΑΓΑ ΖΩΑ ΣΑΡΚΟΦΑΓΑ ΖΩΑ (Μονάδες 2) Βιομάζα φυτοφάγων = 100.000 kg Βιομάζα φυτών = 100.000 kg : 10/100 = 1.000.000 kg Βιομάζα σαρκοφάγων = 100.000 kg x 10/100 = 10.000 kg Τροφική πυραμίδα βιομάζας: (Μονάδες 2) ΣΑΡΚΟΦΑΓΑ 10.000 kg ΦΥΤΟΦΑΓΑ 100.000 kg ΦΥΤΑ 1.000.000 kg Σελ. 77: «Έχει υπολογιστεί ότι μόνο το 10% περίπου της ενέργειας και συνεπώς μειώνεται η βιομάζα του». (Μονάδες 8) Β. Σελ. 109-110 (Μονάδες 4 + 9) 1 ος τρόπος: Τα φυτοφάγα, για να αυξήσουν τη βιομάζα τους κατά 1kg, θα πρέπει να καταναλώσουν 10kg από τα φυτά, τα οποία θα περιέχουν 10mg της ουσίας. Αφού το DDT δεν μπορεί να διασπαστεί και να αποβληθεί από το φυτοφάγο οργανισμό, η συγκέντρωσή του στους ιστούς του θα φτάσει τα 10mg / kg. Ομοίως, τα σαρκοφάγα, για να αυξήσουν τη βιομάζα τους κατά 1kg, θα πρέπει να καταναλώσουν 10kg από τα φυτοφάγα, τα οποία περιέχουν 100mg DDT. Το φαινόμενο αυτό, κατά το οποίο αυξάνεται η συγκέντρωση τοξικών χημικών ουσιών στους ιστούς των οργανισμών, καθώς προχωράμε κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας, ονομάζεται βιοσυσσώρευση. Οφείλεται στο γεγονός ότι το DDT δεν μπορεί να διασπαστεί (μη βιοδιασπώμενη ουσία) από τους οργανισμούς, με αποτέλεσμα, ακόμη και αν βρίσκεται σε χαμηλές συγκεντρώσεις, να συσσωρεύεται στους κορυφαίους καταναλωτές, καθώς περνά από τον ένα κρίκο της τροφικής αλυσίδας στον επόμενο. 7/4
2 ος τρόπος: Σε 1kg φυτών περιέχεται 1mg DDT 1.000.000kg x; x= (1.000.000kg x 1mg) : 1kg = 1.000.000mg DDT (στη συνολική βιομάζα των φυτών) Επειδή το DDT ανήκει στις τοξικές -μη βιοδιασπώμενες- ουσίες, ολόκληρη η ποσότητα (1.000.000mg), θα περάσει στο επίπεδο των φυτοφάγων και στη συνέχεια σταδιακά θα καταλήξει στο επίπεδο με τα σαρκοφάγα. Επομένως, Στα 100.000kg φυτοφάγων ζώων περιέχεται 1.000.000 mg DDT 1kg y; y= (1.000.000mg x 1kg) : 100.000kg = 10 mg DDT (σε 1kg φυτοφάγων ζώων) Στα 10.000kg σαρκοφάγων ζώων περιέχεται 1.000.000 mg DDT 1kg z; z= (1.000.000mg x 1kg) : 10.000kg = 100 mg DDT (σε 1kg σαρκοφάγων ζώων) 8/4