ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΟΜΗΣΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ρ Αθ. Ρούτουλας Καθηγητής ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΟΜΗΣΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3 η ΤΣΙΜΕΝΤΑ - ΣΚΥΡΟ ΕΜΑ ΑΣΚΗΣΗ 8 η : ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΚΥΡΟ ΕΜΑΤΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010
ΑΣΚΗΣΗ 8 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΚΥΡΟ ΕΜΑΤΟΣ Σκοπός Σκοπός της άσκησης είναι ο εργαστηριακός έλεγχος των ιδιοτήτων του νωπού σκυροδέµατος, σύµφωνα µε τα κριτήρια και τις διαδικασίες που απαιτεί ο Ελληνικός Κανονισµός Τεχνολογίας Σκυροδέµατος 1997 (Κ.Τ.Σ.- 97). Θεωρητικό Μέρος Το σκυρόδεµα, το κατεξοχήν δοµικό υλικό που χρησιµοποιείται στις δοµικές κατασκευές, είναι ένα πολυσυστατικό µίγµα το οποίο παρασκευάζεται µε την ανάµιξη αδρανών υλικών, τσιµέντου, νερού, ενώ µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως συστατικά και ορυκτά πρόσθετα (φυσικές ποζολάνες, ιπτάµενες τέφρες, πυριτική παιπάλη κ.α.) και ειδικά βελτιωτικά πρόσθετα (ρευστοποιητές, υπερρευστοποιητές, επιβραδυντές ή επιταχυντές πήξης, αερακτικά πρόσθετα κ.α.). Το σκληρυµένο άοπλο σκυρόδεµα, όπως και το οπλισµένο σκυρόδεµα µε χαλύβδινες ράβδους ή πλαίσια ανήκει στην κατηγορία των σύνθετων υλικών. Το τσιµέντο αποτελεί το υλικό µήτρα (matrix), στην οποία είναι διασκορπισµένα τα αδρανή υλικά τα οποία και αποτελούν την 2 η φάση, ενώ την 3 η φάση αποτελεί ο χάλυβας οπλισµού, ο οποίος βελτιώνει την συµπεριφορά του σκυροδέµατος στον εφελκυσµό και στην κάµψη. Οι ιδιότητες του σκυροδέµατος εξαρτώνται από τις ιδιότητες των 2 ή 3 αυτών φάσεων, καθώς και από την αναλογία ανάµιξης των υλικών κατ όγκον (σύνθεση). Το τσιµέντο και τα αδρανή πρέπει να ικανοποιούν συγκεκριµένες απαιτήσεις των ισχυόντων κανονισµών (Κ.Τ.Σ.-97 για την Ελλάδα). Το νερό πρέπει να µην περιέχει επιβλαβείς ουσίες οι οποίες θα προκαλούσαν προβλήµατα στην πήξη και σκλήρυνση, στην ανάπτυξη των µηχανικών αντοχών, στην προστασία του χαλύβδινου οπλισµού από τη διάβρωση ή θα µπορούσαν να επηρεάσουν δυσµενώς άλλες ιδιότητες του σκυροδέµατος. Νωπό σκυρόδεµα ονοµάζεται το παρασκευασµένο σκυρόδεµα, και για όσο χρονικό διάστηµα διατηρεί το εργάσιµο, δηλαδή όσο είναι δυνατόν να µεταφέρεται και να διαστρώνεται. Το τσιµέντο αντιδρά χηµικά µε το νερό (ενυδάτωση) και δηµιουργείται ο τσιµεντοπολτός, ο οποίος αποτελεί τη συνδετική ύλη του σκυροδέµατος. Κατά την ενυδάτωση του τσιµέντου λαµβάνουν χώρα ένα σύνολο διαφόρων χηµικών αντιδράσεων που εξελίσσονται µε διαφορετική χηµική κινητική, καταλήγοντας στην δηµιουργία κρυστάλλων ένυδρων µικτών αλάτων. Ο τσιµεντοπολτός αρχίζει να πήζει (στάδιο πήξης), γεµίζει τα κενά µεταξύ των κόκκων των αδρανών και καλύπτει την επιφάνειά τους. Με την πάροδο του χρόνου ο τσιµεντοπολτός γίνεται πιο συµπαγής και συνεκτικός, αποκτά αυξανόµενες µηχανικές αντοχές (στάδιο σκλήρυνσης), οπότε και αρχίζει η στερεοποίηση του σκυροδέµατος, η οποία συνεχίζεται στον χρόνο. Εργασιµότητα σκυροδέµατος Ως εργασιµότητα ορίζεται η ιδιότητα εκείνη που καθορίζει την προσπάθεια-έργο που απαιτείται για τη µεταφορά, διάστρωση, συµπύκνωση και τελείωµα του σκυροδέµατος χωρίς απόµιξη των υλικών (είναι το φαινόµενο της διαφορικής καθ ύψος κατανοµής, λόγω µεγέθους, των αδρανών στη µάζα του σκυροδέµατος όπως φαίνεται στο Σχήµα 1). Η εργασιµότητα εξαρτάται βασικά από την ευκολία ροής, δηλαδή τη ρευστότητα του νωπού σκυροδέµατος και τη συνοχή της µάζας ή συνεκτικότητας (την ικανότητα του νωπού σκυροδέµατος να συγκρατεί τόσο το νερό όσο και τα αδρανή σε µία οµοιόµορφη µάζα). - 1 -
Όπως και η ανθεκτικότητα σε διάρκεια (durability), η εργασιµότητα δεν αποτελεί θεµελιώδη ιδιότητα του σκυροδέµατος, αλλά σχετίζεται µε τον τύπο της κατασκευής και τις µεθόδους διάστρωσης, συµπύκνωσης και τελειώµατος. Για παράδειγµα, σκυρόδεµα που θεωρείται ικανοποιητικής εργασιµότητας για την κατασκευή ενός φράγµατος µπορεί να είναι τελείως ακατάλληλο (από άποψη εργασιµότητας) για την κατασκευή υποστυλωµάτων και δοκών. Η σηµασία της εργασιµότητας στην τεχνολογία σκυροδέµατος είναι τεράστια, καθώς σκυροδέµατα που διαστρώνονται ή συµπυκνώνονται δύσκολα συνήθως εµφανίζουν προβληµατική ανάπτυξη και τελική τιµή αντοχών και προβληµατική ανθεκτικότητα σε διάρκεια. Οι βασικότεροι πειραµατικοί έλεγχοι µέτρησης της εργασιµότητας που προβλέπει το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΝ 206-1 είναι οι εξής: - δοκιµή κάθισης (είναι ο πρακτικότερος και πιο συνηθισµένος τρόπος µέτρησης της εργασιµότητας) - δοκιµή Vebe (ιδιαίτερα για αναµίγµατα µικρής ρευστότητας) - δοκιµή βαθµού συµπύκνωσης (προσδιορίζει κυρίως την ευκολία συµπύκνωσης του νωπού σκυροδέµατος) - δοκιµή µέτρου εξάπλωσης (ιδιαίτερα για σκυροδέµατα µεγάλης ρευστότητας). Η εργασιµότητα του σκυροδέµατος πρέπει να ελέγχεται πριν τη διάστρωση, µετά την εκφόρτωση συγκεκριµένης ποσότητας του αναµίγµατος ή του φορτίου του αυτοκινήτου-µπετονιέρα (το ⅓ σύµφωνα µε τον Κανονισµό Τεχνολογίας Σκυροδέµατος, τα 0.3 m 3 σύµφωνα µε το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΝ 12350-1). Σχήµα 1: Φαινόµενο απόµιξης αδρανών υλικών στο σκυρόδεµα (εντονότερο στη δεξιά φωτογραφία). Αεροπεριεκτικότητα σκυροδέµατος Κατά την ανάµιξη των συστατικών του σκυροδέµατος είναι αναπόφευκτο το φαινόµενο της παγίδευσης φυσαλίδων αέρα στην µάζα του σκυροδέµατος, συνήθως σφαιρικού σχήµατος µε - 2 -
διάµετρο έως 3 nm. Η % περιεκτικότητα του αέρα στο σκυρόδεµα καλείται αεροπεριεκτικότητα και πέραν ενός ορίου προκαλεί δυσµενείς επιπτώσεις στην αντοχή και στη διαπερατότητα του σκληρυνθέντος σκυροδέµατος. Η αεροπεριεκτικότητα µπορεί έµµεσα να αυξηθεί µε στόχο τον έλεγχο των φαινοµένων αποσάθρωσης λόγω γένεσης εσωτερικών τάσεων σε περιπτώσεις συχνού παγώµατος και τήξης (freeze and thawing) του νερού του σκυροδέµατος και σε περιπτώσεις επιφανειακής φθοράς του από τη δράση χηµικών αντιπγωτικών αλάτων (deicers). Η έµµεση αυτή αύξηση επιτυγχάνεται µε την προσθήκη ειδικών βελτιωτικών προσθέτων (αερακτικά πρόσθετα), τα οποία παγιδεύουν φυσαλίδες αέρα στην µάζα του σκυροδέµατος, κατάλληλου µεγέθους και σχήµατος, συνήθως για την αποφυγή των δυσµενών επιδράσεων της παγοπληξίας, δηλαδή της ρηγµάτωσης του σκληρυνθέντος σκυροδέµατος, η οποία είναι συνέπεια της αύξησης κατά 9% του όγκου του νερού που περιέχεται στο σκυρόδεµα λόγω της πτώσης της θερµοκρασίας κάτω από το σηµείο πήξης του νερού. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη δηµιουργία µικρών φυσαλίδων, µε διάµετρο όχι µεγαλύτερη από 0,3 mm, µέσα στη µάζα του νωπού σκυροδέµατος που εξελίσσονται σε µικροπόρους στο σκληρυµένο σκυρόδεµα, οι οποίοι ανακόπτουν την αναρροφητική δράση των τριχοειδών σωλήνων, παραλαµβάνοντας και απορροφώντας τις δηµιουργούµενες τάσεις (Σχήµα 2). Ειδικά στην περίπτωση χρησιµοποίησης αλάτων για την τήξη του πάγου και του χιονιού (αντιπαγωτικά άλατα), η απαιτούµενη ποσότητα θερµότητας λαµβάνεται από την τυχόν υποκείµενη µάζα του σκυροδέµατος. Η θερµοκρασία του σκυροδέµατος µειώνεται µέχρι τους 20 C και οι συνέπειες είναι οι ίδιες, όπως στην περίπτωση του παγετού. Σχήµα 2: ράση των φυσαλίδων αέρα µέσα στο σκυρόδεµα. Οι δυσµενείς επιδράσεις από τη χρήση προσθέτων για την αύξηση της περιεκτικότητας σε αέρα είναι η αύξηση της συστολής ξήρανσης και η µείωση της τελικής αντοχής του σκυροδέµατος στις περιπτώσεις αυξηµένου πορώδους. Γενικώς, για κάθε 1% αύξηση του περιεχόµενου αέρα στο σκυρόδεµα προκαλείται µείωση της θλιπτικής αντοχής του κατά 5% περίπου. Εν τούτοις, η προσθήκη αερακτικών αυξάνει την εργασιµότητα του σκυροδέµατος, συµβάλει στη µείωση της τάσης για απόµιξη των αδρανών, µειώνει το φαινόµενο της εξίδρωσης (άνοδος νερού µε τσιµέντο - 3 -
και λεπτή άµµο προς την επιφάνεια του σκυροδέµατος, bleeding) και επίσης µειώνει τη διαπερατότητά του, συµβάλλοντας µε τον τρόπο αυτό στη διατήρηση της ανθεκτικότητάς του στο χρόνο. Γενικά, για σκυρόδεµα µε αδρανή µεγίστου κόκκου µέχρι 32 mm η αεροπεριεκτικότητα έχει τιµή περίπου 1-2% ενώ σε σκυρόδεµα µε αδρανή µικρότερου µεγίστου κόκκου είναι δυνατόν να φτάσει µέχρι και στην τιµή 6%. Πειραµατικό Μέρος Υλικά: Χαλίκι, γαρµπίλι, άµµος, πόσιµο νερό, απιονισµένο νερό. Συσκευές και όργανα: Χυτοσιδηρές µήτρες, κώνος κάθισης, µηχανικός αναµικτήρας σκυροδέµατος, πρότυπη ράβδος διαµέτρου Φ16, θερµόµετρο σκυροδέµατος, µυστρί, δοχείο αεροπεριεκτικότητας, µηχανικός ζυγός OHAUS, ηλεκτρονικός ζυγός, υγρός θάλαµος, υδροβολέας. Πειραµατική ιαδικασία: Αφού έχει προηγηθεί ο σχεδιασµός µελέτης σύνθεσης σκυροδέµατος (κατά ACI), ακολουθεί η φάση ελέγχου των απαιτούµενων χαρακτηριστικών της σύνθεσης (κάθιση, αεροπεριεκτικότητα, φαινόµενο βάρος σκυροδέµατος, θλιπτική αντοχή, αντλησιµότητα πλαστιµότητα κλπ). Έχοντας τις αρχικές ποσότητες των συστατικών της σύνθεσης για 1 m 3 νωπού σκυροδέµατος, µε ξηρά κλιβανισµένα αδρανή (ξ.κ.α.), αυτές θα πρέπει να µετατραπούν αναλογικά και αντιπροσωπευτικά σε εργαστηριακό ανάµιγµα, όγκου περίπου 35 l. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής: - Έχουν προσδιοριστεί οι υγρασίες των αδρανών, από τις οποίες υπολογίζεται το συνολικό νερό που περιέχει η µάζα (σε kg) των αδρανών της σύνθεσης. - Το νερό που εµπεριέχεται στα αδρανή αφαιρείται από το νερό της αρχικής σύνθεσης και οι ποσότητες των αδρανών τροποποιούνται σύµφωνα µε την υγρασία (σύνθεση 1 m 3 νωπού σκυροδέµατος µε φυσικά υγρά αδρανή Φ.Υ. αδρανή ). - Λαµβάνεται µια ποσότητα χαλικιού (m ΧΑΛΙΚΙΟΥ ) µετά από διµερισµό, περίπου 25 kg, η οποία θα είναι και ο οδηγός για το σχεδιασµό του εργαστηριακού αναµίγµατος µε τον εξής τρόπο, συµπληρώνοντας τον παρακάτω πίνακα: Συστατικό Μάζα συστατικού σε 1 m 3 νωπού συµπυκνωµένου σκυροδέµατος µε φυσική υγρασία (Φ.Υ.) Σχέδιο Εργαστηριακού Αναµίγµατος µε φυσική υγρασία (Φ.Υ.) Χαλίκι Μ ΧΑΛΙΚΙΟΥ m ΧΑΛΙΚΙΟΥ Γαρµπίλι Μ ΓΑΡΜΠΙΛΙΟΥ ;= Άµµος Μ ΑΜΜΟΥ ;= Τσιµέντο Μ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ ;= - 4 -
Νερό Μ ΝΕΡΟΥ ;= Αέρας Μ ΑΕΡΑ ;= Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζονται οι ποσότητες όλων των συστατικών για το εργαστηριακό ανάµιγµα. Οι υπολογισθείσες ποσότητες για κάθε συστατικό του εργαστηριακού αναµίγµατος φέρονται εντός του εργαστηριακού αναµικτήρα µε την εξής σειρά: χαλίκι, γαρµπίλι, άµµος, τσιµέντο, νερό (στο τέλος), ο χρόνος ξεκινά να µετρά από την προσθήκη της τελευταίας σταγόνας νερού και αναδεύονται. Με την λήξη της ανάδευσης ακολουθούνται οι παρακάτω δοκιµές. Ι. Μέτρηση θερµοκρασίας νωπού σκυροδέµατος Εντός του νωπού σκυροδέµατος του αναµικτήρα τοποθετείται θερµόµετρο σκυροδέµατος και µετράται η θερµοκρασία του. ΙΙ. οκιµή κάθισης (slump test) Ο κώνος κάθισης (κώνος Abrams) διαβρέχεται εσωτερικά και αφού τοποθετηθεί σε λεία και επίπεδη επιφάνεια, γεµίζεται έως το ⅓ του ύψους του µε σκυρόδεµα που λαµβάνεται µε σέσουλα από διάφορες τυχαίες θέσεις εντός του αναµικτήρα. Ακολουθεί συµπύκνωση του σκυροδέµατος µε 25 χτυπήµατα µε πρότυπη ράβδο διαµέτρου Φ16. Η ίδια διαδικασία επαναλαµβάνεται και για τις άλλες 2 στρώσεις, ενώ προσοχή πρέπει να επιδεικνύεται κατά τη συµπύκνωση των 2 στρώσεων καθώς η πρότυπη ράβδος δεν πρέπει να εισέρχεται εντός της προηγούµενης στρώσης. Αφού ολοκληρωθεί η συµπύκνωση της 3ης στρώσης, µορφώνεται και επιπεδώνεται η επιφάνεια της κορυφής του κώνου και ο κώνος αφαιρείται αργά και σταθερά εντός χρόνου 5 s µέγιστο. Ο κώνος αναστρέφεται και τοποθετείται δίπλα από το νωπό σωρό σκυροδέµατος. Στην επιφάνεια της κορυφής του κώνου κάθισης τοποθετείται η πρότυπη ράβδος Φ16 και µετράται η ελεύθερη απόσταση ανάµεσα σε αυτή και το υψηλότερο σηµείο του νωπού σκυροδέµατος µε ακρίβεια cm. Προσδιορίζεται από τον Κ.Τ.Σ.-97 η κατηγορία κάθισης του σκυροδέµατος. ΙΙΙ. Έλεγχος αντλησιµότητας πλαστιµότητας Το µόρφωµα του νωπού σκυροδέµατος που έχει προκύψει από την αποµάκρυνση του κώνου κάθισης χτυπάται µε την πρότυπη ράβδο διαµέτρου Φ16, µε κατεύθυνση από το πλάι προς το κέντρο του κώνου. Αν η ράβδος εισέρχεται στο µόρφωµα και απλώς το παραµορφώνει, τότε το σκυρόδεµα θεωρείται αντλήσιµο και πλάστιµο. Αν πάλι η ράβδος αποκόπτει τεµάχια σκυροδέµατος και αδρανών, τότε θεωρείται µη αντλήσιµο. ΙV. Λήψεις δοκιµίων Λαµβάνονται τουλάχιστον 2 δοκίµια µε ποσότητες σκυροδέµατος που φέρονται εντός χυτοσιδηρών µητρών µε την εξής διαδικασία: Η µήτρα γεµίζεται µε σκυρόδεµα έως το ½ του ύψους της και αυτό συµπυκνώνεται µε 25 χτυπήµατα µε την πρότυπη ράβδο διαµέτρου Φ16. το ίδιο γίνεται και για το υλικό της 2ης στρώσης. Ακολούθως επιπεδώνεται η επιφάνεια της µήτρας µε µυστρί και τοποθετείται ετικέτα µε τον κωδικό και τα χαρακτηριστικά του δοκιµίου (ηµεροµηνία, κατηγορία σκυροδέµατος, αύξων αριθµός - 5 -
δείγµατος). Τα δοκίµια µετά την λήψη τους παραµένουν για 24±4 ώρες στις µήτρες και στη συνέχεια τοποθετούνται για συντήρηση εντός υγρού θαλάµου, θερµοκρασίας 20 ±2 C και σχετικής υγρασίας µεγαλύτερης του 95% για 28 ηµέρες. V. οκιµή Φαινόµενου Βάρους νωπού σκυροδέµατος Ζυγίζεται το δοχείο αεροπεριεκτικότητας και προσδιορίζεται το απόβαρο. Γεµίζεται το δοχείο έως το ⅓ του ύψους του µε νωπό σκυρόδεµα και συµπυκνώνεται µε 25 ραβδισµούς µε την πρότυπη ράβδο διαµέτρου Φ16. Το ίδιο ακολουθεί για τις 2 επόµενες στρώσεις µε την µέθοδο που περιγράφηκε παραπάνω. Η επιφάνεια του δοχείου επιπεδώνεται µε µυστρί και ζυγίζεται το µικτό βάρος του συστήµατος. Προσδιορίζεται το καθαρό βάρος και υπολογίζεται το φαινόµενο βάρος από τη σχέση: καθαρό βάρος νωπού σκυροδέµατος Φ. Β. ΣΚΥΡΟΜΕΜΑΤΟΣ = πραγµατικός (βαθµονοµηµένος) όγκος δοχείου αεροπερ/τας VΙ. οκιµή αεροπεριεκτικότητας σκυροδέµατος Στο δοχείο αεροπεριεκτικότητας, γεµισµένο µε νωπό σκυρόδεµα από την προηγούµενη δοκιµή, προσαρτάται η ειδική κεφαλή και συµπληρώνεται µε απιονισµένο νερό. Ακολουθεί η µέτρηση της αεροπεριεκτικότητας, µε την αλληλουχία χειρισµών, όπως αυτή περιγράφηκε αναλυτικά στην Άσκηση 7. Καταγράφεται η ένδειξη για το % ποσοστό της αεροπεριεκτικότητας στο σκυρόδεµα. VΙΙ. Προσδιορισµός θλιπτικής αντοχής σκυροδέµατος Μετά από την συντήρηση των δοκιµίων στον υγρό θάλαµο, θερµοκρασίας 20 ±2 C και σχετικής υγρασίας µεγαλύτερης του 95% τα δοκίµια είναι έτοιµα να υποστούν θραύση κατά τη δοκιµή θλίψης. Τα δοκίµια εξέρχονται του υγρού θαλάµου, σκουπίζονται επιφανειακά και ζυγίζονται µε ακρίβεια 1 g. Έπειτα µετρώνται µε παχύµετρο οι διαστάσεις τους, σε 3 σηµεία για κάθε πλευρά, οι οποίες και δεν θα πρέπει να αποκλίνουν περισσότερο από ±3 mm σε σχέση µε την ονοµαστική διάσταση των 150 mm. Κάθε δοκίµιο φέρεται εντός της διάταξης δοκιµής θλίψης και υπολογίζεται η θλιβόµενη επιφάνεια (από το γινόµενο πλάτος x ύψος ή µήκος x πλάτος), ανάλογα µε το πως το δοκίµιο εισήλθε στη διάταξη δοκιµής θλίψης. Απαγορεύεται από τον Κ.Τ.Σ.-97 η τοποθέτηση του δοκιµίου µε την κατασκευαστική του επιφάνεια (αυτήν που ίσιωσε το µυστρί) ανάµεσα στις πλάκες θλίψης. Ξεκινά η φόρτιση του δοκιµίου έως ότου η συσκευή καταγράψει το ανώτερο φορτίο πριν τη θραύση (συνήθως δίνεται σε kn). Από το προσδιορισθέν φορτίο θραύσης και το εµβαδόν της θλιβόµενης επιφάνειας, υπολογίζεται η τάση θραύσης σε MPa, ως το πηλίκο των παραπάνω µεγεθών. Προσοχή πρέπει να δοθεί στην ταχύτητα φόρτισης η οποία πρέπει να είναι µεταξύ 0,1 1 Ν/mm 2 s και στη συνολική διάρκεια της δοκιµής (από την έναρξη εφαρµογής του φορτίου έως τη θραύση) δεν πρέπει να διαρκέσει λιγότερο από 30 s. - 6 -
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική: 1. Α. Τριανταφύλλου, οµικά Υλικά, 7 η Εκδ., Πάτρα, 2005 2. R. Wendehorst, οµικά Υλικά, 2 η Έκδ., Εκδόσεις Μ. Γκιούρδα, Αθήνα, 1981 3. P. K. Mehta, P. J. M. Monteiro, Σκυρόδεµα. Μικροδοµή, ιδιότητες και υλικά, (σε µετάφραση Ι. Παπαγιάννη), 3 η Έκδ., Εκδόσεις Κλειδάριθµος, Αθήνα, 2009 4. Χ. Οικονόµου, Τεχνολογία του Σκυροδέµατος, 3 η Έκδοση, Εκδόσεις ΣΕΛΚΑ - 4Μ ΕΠΕ - ΤeΚ ΟΤΙΚΗ, Αθήνα, 2003 Ξενόγλωσση: 5. ASTM Standards, Section 4: Construction, Volume 04.02: Concrete and Aggregates 6. G. D. Taylor, Materials in Construction Principles, Practice and Performance, Pearson Education, U.K., 2002 7. S. Somayaji, Civil Engineering Materials, 2 nd ed., Prentice-Hall, New Jersey, U.S.A., 2001 8. M. S. Mamlouk, J. P. Zaniewski, Materials for Civil and Construction Engineers, 2 nd Ed., Pearson Education, New Jersey, U.S.A., 2006 9. R. A. Flinn, P. K. Trojan, Engineering Materials and their Applications, 4 th ed., Houghton Mifflin Company, Boston, U.S.A., 1990 10. S. Mindess, J. F. Young, D. Darwin, Concrete, 2 nd ed., Pearson Education, New Jersey, U.S.A., 2003 11. A. M. Neville, Properties of Concrete, 4 th ed., Pearson Education, London, U.K., 2004 12. P. C. Hewlett, Lea s Chemistry of Cement and Concrete, 4 th ed., Edward Arnold, London, 1998 13. H. F. W. Taylor, Cement Chemistry, 2 nd ed., Thomas Telford Publishing, London, U.K., 1997 14. M. S. J. Gani, Cement and Concrete, Chapman & Hall, London, U.K., 1997 15. S. N. Gosh, Cement and Concrete Science and Technology, Vol. I Part I, ABI Books Pvt., New Delhi, India, 1991 16. S. N. Gosh, Cement and Concrete Science and Technology, Vol. I Part II, ABI Books Pvt., New Delhi, India, 1992 Κανονισµοί Πρότυπα: 17. ASTM Standards, Section 4: Construction, Volume 04.02: Concrete and Aggregates 18. Κανονισµός Τεχνολογίας Σκυροδέµατος ΚΤΣ-97 (ΦΕΚ 315/Β/17-4-97) 19. ΕΛΟΤ EN 12620: Αδρανή σκυροδέµατος 20. ΕΛΟΤ ΕΝ 13043: Αδρανή ασφαλτοµιγµάτων 21. ΕΛΟΤ ΕΝ 13139: Αδρανή Κονιαµάτων 22. ΕΛΟΤ ΕΝ 13383-1: Αδρανή για Ογκόλιθους για λιµενικά και υδραυλικά έργα 23. ΕΛΟΤ ΕΝ 13450: Αδρανή για έρµα σιδηροδροµικής γραµµής 24. ΕΛΟΤ ΕΝ 13242: Αδρανή για βάσεις και υποβάσεις σταθεροποιηµένες ή µη 25. ΕΛΟΤ ΕΝ 13055: Ελαφροβαρή Αδρανή - 7 -