ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 28.6.2013 COM(2013) 482 final 2013/0225 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ με την οποία εξουσιοδοτούνται τα κράτη μέλη να επικυρώσουν, προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη συνθήκη για το εμπόριο όπλων EL EL
1.1 Εισαγωγή ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Το ψήφισμα 61/89 των ΗΕ, που εγκρίθηκε το 2006, κίνησε τη διαδικασία για τη θέσπιση μιας συνθήκης για τη ρύθμιση του διεθνούς εμπορίου συμβατικών όπλων, τη λεγόμενη συνθήκη για το εμπόριο όπλων (ΣΕΟ). Στόχος ήταν να συναφθεί μια νομικά δεσμευτική συνθήκη με την οποία να γίνει πιο υπεύθυνο το νόμιμο εμπόριο συμβατικών όπλων και να θεσπιστούν υψηλά κοινά διεθνή πρότυπα για τις εισαγωγές, τις εξαγωγές και τις μεταφορές. Το 2007 και το 2009 έλαβαν χώρα εντατικές προπαρασκευαστικές εργασίες και ακολούθησε η πρώτη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη ΣΕΟ στη Νέα Υόρκη από τις 2 έως τις 27 Ιουλίου 2012. Παρά το γεγονός ότι δεν επιτεύχθηκε συναίνεση στη διάσκεψη, συνετάχθη ένα πρώτο σχέδιο συνθήκης. Κατά την τελευταία διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2013, το σχέδιο της συνθήκης αναθεωρήθηκε, αλλά ακόμη και τότε δεν μπόρεσε να καταστεί δυνατή η επίτευξη της συναίνεσης τριών κρατών, τα οποία απέρριψαν την πρόταση της Προεδρίας. Η συνθήκη εγκρίθηκε τελικά με ειδική πλειοψηφία στις 2 Απριλίου 2013. Η πλειοψηφία των μελών του ΟΗΕ συμφώνησαν να οριστεί η 3η Ιουνίου 2013 ως η ημερομηνία κήρυξης της έναρξης υπογραφής της συνθήκης. 1.2 Αρμοδιότητα της ΕΕ Σύμφωνα με τους κανόνες περί εξωτερικής αρμοδιότητας, όπως ορίζονται στο άρθρο 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η ΣΕΟ περιέχει θέματα που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης. Η ΣΕΟ προβλέπει, μεταξύ άλλων, μέτρα (όπως ελέγχους των εισαγωγών και των εξαγωγών) που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της κοινής εμπορικής πολιτικής της Ένωσης. Στον τομέα αυτό, η ΣΕΟ διέπει τομείς του δικαίου της Ένωσης που υπάγονται ήδη σε μεγάλο βαθμό στη ρυθμιστική της δικαιοδοσία. Επιπλέον, παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι ακόλουθες νομοθετικές πράξεις του παράγωγου δικαίου της ΕΕ που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά: α) η οδηγία 2009/43/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Μαΐου 2009, για την απλούστευση των όρων και προϋποθέσεων για τις μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας εντός της Κοινότητας, β) η οδηγία 91/477/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 1991, σχετικά με τον έλεγχο της απόκτησης και της κατοχής όπλων, γ) ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 258/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Μαρτίου 2012, για την εφαρμογή του άρθρου 10 του πρωτοκόλλου των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την καταπολέμηση της παράνομης κατασκευής και διακίνησης πυροβόλων όπλων, των εξαρτημάτων τους, των μερών τους και των πυρομαχικών, το οποίο επισυνάπτεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος («πρωτόκολλο των ΗΕ για τα πυροβόλα όπλα»), και για τη θέσπιση άδειας εξαγωγής, μέτρων εισαγωγής και διαμετακόμισης για πυροβόλα όπλα, μέρη και εξαρτήματά τους και πυρομαχικά. Εφόσον η ΣΕΟ περιλαμβάνει ζητήματα αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΕΕ, τα κράτη μέλη δεν είναι σε θέση να αποφασίσουν αυτόνομα σχετικά με την υπογραφή και την επικύρωση της συνθήκης. Τα κράτη μέλη δύνανται να προχωρήσουν στην υπογραφή της, προς το EL 2 EL
συμφέρον της Ένωσης, έπειτα από εξουσιοδότηση του Συμβουλίου κατόπιν πρότασης της Επιτροπής. 1.3 Λεπτομέρειες και πεδίο εφαρμογής της ΣΕΟ Σκοπός της ΣΕΟ είναι να συμβάλει στην ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, μέσω της ρύθμισης του διεθνούς εμπορίου συμβατικών όπλων και της εξάλειψης του παράνομου εμπορίου όπλων. Η ΣΕΟ θεσπίζει πρότυπα για τις μεταφορές συμβατικών όπλων και απαιτεί από τα συμβαλλόμενα κράτη να επανεξετάσουν το καθεστώς του συνόλου των εξαγωγών όπλων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα χρησιμοποιούνται συμβατικά όπλα και πυρομαχικά, μεταξύ άλλων, για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τρομοκρατία και παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου. Η ΣΕΟ προβλέπει την αξιολόγηση των μεταφορών όπλων, καθώς και μέτρα για την πρόληψη της εκτροπής συμβατικών όπλων από τα κράτη εισαγωγής και εξαγωγής. Επιπλέον, ενισχύει τη διαφάνεια στην εμπορία όπλων, απαιτώντας την τήρηση αρχείων και την υποβολή εκθέσεων προς τη Γραμματεία και τα άλλα συμβαλλόμενα κράτη. Οι διατάξεις της ΣΕΟ καλύπτουν τα συμβατικά όπλα που εμπίπτουν στις εξής κατηγορίες: άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα μάχης, συστήματα πυροβολικού μεγάλου διαμετρήματος, μαχητικά αεροσκάφη, επιθετικά ελικόπτερα, πολεμικά πλοία, πύραυλοι και εκτοξευτές πυραύλων, φορητά όπλα και ελαφρύς οπλισμός. Η συνθήκη καλύπτει επίσης τα συναφή πυρομαχικά και τα μέρη και εξαρτήματα αυτών. 1.4 Συνέπειες για το κεκτημένο της Ένωσης Η ΣΕΟ μπορεί να επηρεάσει ή να μεταβάλει το πεδίο εφαρμογής των κοινών κανόνων που θεσπίζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως εκ τούτου, το Συμβούλιο έχει θεσπίσει, στο παράρτημα της απόφασής του... / 2013, με την οποία εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να διαπραγματευτεί τη ΣΕΟ σε σχέση με τα θέματα που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης, τις ακόλουθες οδηγίες διαπραγμάτευσης: (1) Η συνθήκη για το εμπόριο όπλων δεν πρέπει να περιέχει καμία διάταξη που να απαγορεύει στα κράτη μέλη να εφαρμόζουν: α) την οδηγία 91/477/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 1991, σχετικά με τον έλεγχο της απόκτησης και της κατοχής όπλων, όπως τροποποιήθηκε β) την οδηγία 93/15/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 1993, για την εναρμόνιση των διατάξεων περί της εμπορίας και του ελέγχου των εκρηκτικών υλών εμπορικής χρήσεως, όπως τροποποιήθηκε γ) την οδηγία 2009/43/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Μαΐου 2009, για την απλούστευση των όρων και προϋποθέσεων για τις μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας εντός της Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε. (2) Η συνθήκη για το εμπόριο όπλων δεν πρέπει να περιέχει καμία διάταξη που να περιορίζει την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτός εάν ο περιορισμός αυτός δικαιολογείται ειδικά από το άρθρο 36, το άρθρο 45 παράγραφος 3, το άρθρο 52 παράγραφος 1, το άρθρο 65 ή το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ. (3) Τυχόν μέτρα που προβλέπονται στη συνθήκη και περιορίζουν τις εξαγωγές ή τις εισαγωγές από/προς την Ένωση, ή τη διέλευση μέσω του εδάφους της Ένωσης πρέπει να είναι συμβατά με τις ισχύουσες διατάξεις του δικαίου της Ένωσης, και ιδίως με: EL 3 EL
α) τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 260/2009 της 26ης Φεβρουαρίου 2009, για το κοινό καθεστώς εισαγωγών β) τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1061/2009, της 19ης Οκτωβρίου 2009, για θέσπιση κοινού καθεστώτος εξαγωγών γ) τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 258/2012, της 14ης Μαρτίου 2012, για την εφαρμογή του άρθρου 10 του πρωτοκόλλου των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την καταπολέμηση της παράνομης κατασκευής και διακίνησης πυροβόλων όπλων, των εξαρτημάτων τους, των μερών τους και των πυρομαχικών, το οποίο επισυνάπτεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος («πρωτόκολλο των ΗΕ για τα πυροβόλα όπλα»), και για τη θέσπιση άδειας εξαγωγής, μέτρων εισαγωγής και διαμετακόμισης για πυροβόλα όπλα, μέρη και εξαρτήματά τους και πυρομαχικά και δ) την οδηγία 2009/43/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Μαΐου 2009, για την απλούστευση των όρων και προϋποθέσεων για τις μεταφορές προϊόντων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας εντός της Κοινότητας, όπως τροποποιήθηκε. Οι διάφορες αυτές συναφείς νομικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν μέρος του κεκτημένου και είναι, ως εκ τούτου, σημαντικό να μην τεθούν υπό αμφισβήτηση από την έγκριση της ΣΕΟ. Ελλείψει ρήτρας περί οργανισμών περιφερειακής ολοκλήρωσης (RIO) στη συνθήκη, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να διασφαλιστεί η προστασία της νομοθεσίας της εσωτερικής αγοράς. Κατά συνέπεια, διενεργήθηκε μια λεπτομερής ανάλυση, σε συμφωνία με τις οδηγίες διαπραγμάτευσης του Συμβουλίου για τα ζητήματα αυτά, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι διατάξεις της ΣΕΟ (άρθρα 6, 7, 9, 26) διασφαλίζουν τη συμβατότητα της ΣΕΟ με το κεκτημένο. Σε κάθε περίπτωση, τυχόν προβλήματα συμβατότητας μπορούν να διευθετηθούν δυνάμει του άρθρου 26 παράγραφος 1. Το άρθρο αυτό προβλέπει ότι η εφαρμογή της συνθήκης δεν θίγει τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνονται από τα συμβαλλόμενα κράτη σε σχέση με υπάρχουσες ή μελλοντικές διεθνείς συμφωνίες, των οποίων είναι συμβαλλόμενα μέρη, εφόσον οι υποχρεώσεις αυτές είναι σύμφωνες με την εν λόγω συνθήκη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να καταστεί συμβαλλόμενο μέρος της ΣΕΟ, καθώς το κείμενο στην υπάρχουσα μορφή του περιλαμβάνει μόνο συμβαλλόμενα κράτη. Εντούτοις, η ΣΕΟ προβλέπει τη δυνατότητα τροποποιήσεων σε μεταγενέστερο στάδιο και η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να καταστεί συμβαλλόμενο μέρος της ΣΕΟ κατόπιν ψηφοφορίας με πλειοψηφία των τριών τετάρτων των συμβαλλόμενων κρατών. 1.5 Επικύρωση της συνθήκης Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν δύναται να επικυρώσει μόνη της τη ΣΕΟ. Εντούτοις, δεδομένου ότι η ΣΕΟ εμπίπτει εν μέρει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης και εν μέρει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, είναι απαραίτητο να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης και τα κράτη μέλη, ώστε να συνεργασθούν για την επικύρωση της ΣΕΟ και να διασφαλίσουν την υλοποίηση των δεσμεύσεων που απορρέουν από την εν λόγω συνθήκη. Λαμβάνοντας υπόψη την πρόθεση των κρατών μελών να υπογράψουν τη ΣΕΟ στις 3 Ιουνίου 2013, η Επιτροπή έδωσε προτεραιότητα στην προετοιμασία και την έκδοση μιας απόφασης του Συμβουλίου που θα εξουσιοδοτεί τα κράτη μέλη να υπογράψουν τη ΣΕΟ όσον αφορά τα θέματα που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης. Το Συμβούλιο, βάσει της πρότασης της Επιτροπής, εξέδωσε την απόφαση αυτή στις 27 Μαΐου 2013, κάτι που EL 4 EL
συνεπάγεται ότι στην υπογραφή της ΣΕΟ ένα κράτος μέλος μπορεί να δηλώσει ότι θα εφαρμόσει προσωρινά τα άρθρα 6 και 7 της ΣΕΟ εν αναμονή της έναρξης ισχύος της. Τα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν προέβησαν σε δήλωση προσωρινής εφαρμογής κατά την υπογραφή της ΣΕΟ δύνανται να το κάνουν κατά το στάδιο της επικύρωσης. Το επόμενο βήμα που προτείνει η Επιτροπή για να στηρίξει την ταχεία εφαρμογή της ΣΕΟ είναι μια απόφαση του Συμβουλίου με την οποία τα κράτη μέλη εξουσιοδοτούνται να επικυρώσουν τη συνθήκη όσον αφορά τις πτυχές της που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης. Η παρούσα απόφαση απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προτού εγκριθεί από το Συμβούλιο. 1.6 Συμπέρασμα Η πλήρωση του κενού που έχει δημιουργήσει το ανεξέλεγκτο εμπόριο συμβατικών όπλων σε διεθνές επίπεδο και η συμβολή στην ανάπτυξη της οικοδόμησης της ειρήνης και των ανθρωπιστικών προσπαθειών συνιστούν ζητήματα ζωτικής σημασίας. Με τη θέσπιση κοινών νομικά δεσμευτικών κανόνων για την εισαγωγή, την εξαγωγή και τη μεταφορά συμβατικών όπλων, η ΣΕΟ καθιστά το εμπόριο όπλων πιο υπεύθυνο και διαφανές, στόχος που ενστερνίζονται από κοινού το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή. Έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια σε παγκόσμιο επίπεδο. Το παράνομο, ή ανεπαρκώς ρυθμιζόμενο, εμπόριο συμβατικών όπλων κοστίζει ανθρώπινες ζωές περισσότεροι από 740.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά πεθαίνουν ετησίως εξαιτίας της ένοπλης βίας. Επομένως, η ταχεία έναρξη ισχύος της ΣΕΟ έχει ύψιστη σημασία και είναι, ως εκ τούτου, σημαντικό τα κράτη μέλη να επικυρώσουν τη συνθήκη το συντομότερο δυνατόν. 2. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΝ ΜΕ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Άνευ αντικειμένου. 3. ΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Άρθρο 1 Λόγω της αδυναμίας της ΕΕ να καταστεί συμβαλλόμενο μέρος της συνθήκης, το άρθρο αυτό εξουσιοδοτεί τα κράτη μέλη να επικυρώσουν την υφιστάμενη συνθήκη που έχει ως αντικείμενο ζητήματα τα οποία εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης. Άρθρο 2 Σκοπός της απόφασης είναι να εξουσιοδοτήσει τα κράτη μέλη, όσον αφορά τις πτυχές που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης, να δεσμευτούν από τη συνθήκη και επομένως η απόφαση απευθύνεται σε αυτά. 4. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Καμία EL 5 EL
2013/0225 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ με την οποία εξουσιοδοτούνται τα κράτη μέλη να επικυρώσουν, προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη συνθήκη για το εμπόριο όπλων ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως τα άρθρα 114 και 207 παράγραφος 3 σε συνδυασμό με το άρθρο 218 παράγραφος 6 στοιχείο α) περίπτωση v), Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Έχοντας υπόψη τη σύμφωνη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 1 Εκτιμώντας τα ακόλουθα: (1) Στις 11 Μαρτίου 2013, το Συμβούλιο εξουσιοδότησε την Επιτροπή να διαπραγματευθεί τη συνθήκη για το εμπόριο όπλων στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τα ζητήματα που υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης. (2) Στις 2 Απριλίου 2013, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε το κείμενο της συνθήκης για το εμπόριο όπλων 2. Η Γενική Συνέλευση ζήτησε επίσης από τον Γενικό Γραμματεία, ως θεματοφύλακα της συνθήκης, να κηρύξει την έναρξη της διαδικασίας υπογραφής της στις 3 Ιουνίου 2013, και κάλεσε όλα τα κράτη να την υπογράψουν και, σύμφωνα με τις οικείες συνταγματικές διαδικασίες, να προσχωρήσουν στη συνθήκη το συντομότερο δυνατό. (3) Σκοπός της συνθήκης αυτής είναι να θεσπίσει τα υψηλότερα δυνατά κοινά διεθνή πρότυπα για τη ρύθμιση ή τη βελτίωση της ρύθμισης του διεθνούς εμπορίου συμβατικών όπλων, την πρόληψη και εξάλειψη του παράνομου εμπορίου συμβατικών όπλων καθώς και την πρόληψη της εκτροπής τους. Τα κράτη μέλη εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την έκβαση των διαπραγματεύσεων, καθώς και την προθυμία τους να προβούν επειγόντως στην υπογραφή και την επικύρωση της συνθήκης. (4) Ορισμένες από τις διατάξεις της συνθήκης αφορούν θέματα που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης γιατί εντάσσονται στο πεδίο της κοινής εμπορικής πολιτικής ή αφορούν τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς για τη μεταφορά συμβατικών όπλων και εκρηκτικών. (5) Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν δύναται να υπογράψει και να επικυρώσει τη συνθήκη, καθώς μόνον κράτη μπορούν να καταστούν συμβαλλόμενα μέρη αυτής. (6) Στις 27 Μαΐου 2013 το Συμβούλιο ενέκρινε την απόφαση με την οποία εξουσιοδοτούνται τα κράτη μέλη να υπογράψουν, προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη συνθήκη για το εμπόριο όπλων βάσει πρότασης της Επιτροπής. 1 ΕΕ C της,σελ.. 2 A/CONF.217/2013/L.3 EL 6 EL
(7) Συνεπώς, σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 1 της ΣΕΕΛ, όσον αφορά θέματα που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης, το Συμβούλιο θα πρέπει επίσης να εξουσιοδοτήσει τα κράτη μέλη να επικυρώσουν τη συνθήκη προς το συμφέρον της Ένωσης, ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ: Άρθρο 1 Όσον αφορά τα θέματα που εμπίπτουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης, τα κράτη μέλη εξουσιοδοτούνται να επικυρώσουν τη συνθήκη για το εμπόριο όπλων προς το συμφέρον της Ένωσης. Άρθρο 2 Η παρούσα απόφαση απευθύνεται στα κράτη μέλη. Βρυξέλλες, Για το Συμβούλιο Ο Πρόεδρος EL 7 EL