Ανάπτυξη Επιχειρηµατικών Πάρκων στην Αττική: Παλαιό θεσµικό πλαίσιο και τρέχουσες επιδιώξεις

Ανάπτυξη Επιχειρηµατικών Πάρκων στην Αττική: Παλαιό θεσµικό πλαίσιο και τρέχουσες επιδιώξεις ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΛΕΝΑ ΚΑΡΚΑ Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.- ρ Université Paris I-Panthéon-Sorbonne Η παρούσα εισήγηση πραγµατεύεται το ζήτηµα της δηµιουργίας Επιχειρηµατικών Πάρκων στην Αττική µε βάση τις διατάξεις του ν. 3892/2011 και σε συνδυασµό µε το θεσµικό πλαίσιο - χωροταξικό/πολεοδοµικό και τοµεακό που ισχύει παράλληλα. Στόχος της είναι να καταδείξει τις δυσχέρειες στη συνδυασµένη εφαρµογή τους και να υποδείξει τα σηµεία όπου εντοπίζονται οι σηµαντικότερες ασυµβατότητες. Ο νόµος 3982/2011 µε την εισαγωγή του θεσµού των Επιχειρηµατικών Πάρκων προσπάθησε να αντιµετωπίσει µια σειρά από προβλήµατα που είχαν διαπιστωθεί τις παρελθούσες δεκαετίες κατά τη δηµιουργία βιοµηχανικών υποδοχέων. Η βασικότερη επιδίωξή του ήταν να αποδώσει µεγαλύτερη ευελιξία στη διαδικασία αυτή. Το ζήτηµα, όµως, το οποίο αναφύεται κατά την εφαρµογή του νόµου είναι κατά πόσον ο στόχος αυτός µπορεί να επιτευχθεί µε δεδοµένες τις υφιστάµενες και ισχύουσες νοµοθετικές ρυθµίσεις, ειδικά στην περιοχή της Αττικής. Το θέµα αποκτά µεγαλύτερο ενδιαφέρον την παρούσα χρονική στιγµή, λόγω της πρόθεσης αναθεώρησης του ν. 3982/2011 και της πρόσφατης δηµοσιοποίησης των απόψεων (Μάρτιος 2016) του «Συντονιστικού Συµβουλίου Βιοµηχανικής και Επιχειρηµατικής Πολιτικής µε την επωνυµία Φόρουµ Βιοµηχανίας», το οποίο λειτουργεί συµβουλευτικά στη Γενική Γραµµατεία Βιοµηχανίας του Υπουργείου Οικονοµίας, Ανάπτυξης και Τουρισµού. Η περίπτωση της Αττικής αντιπροσωπεύει το πλέον ενδιαφέρον πεδίο µελέτης του θέµατος, αφενός λόγω του επαυξηµένου ενδιαφέροντος των βιοµηχανικών κύκλων για εκ νέου ανάπτυξη της βιοµηχανίας στην περιοχή, αφετέρου λόγω του πλήθους των χωρικών και τοµεακών ρυθµίσεων που αφορούν στην παρουσία της βιοµηχανίας στην Αττική και οι οποίες εφαρµόζονται παράλληλα µε το ν. 3892/2011. Πρόκειται για χωρικά σχέδια που εκκινούν από το εθνικό επίπεδο και φτάνουν στο επίπεδο χρήσεων γης, καθώς και για µια σειρά νοµοθετηµάτων που σχετίζονται µεν µε την αδειοδότηση της εγκατάστασης και λειτουργίας των βιοµηχανικών µονάδων, αλλά έχουν ουσιαστικές χωρικές επιπτώσεις. Η εργασία προτίθεται να αναφερθεί στα πλέον αντιπροσωπευτικά, εστιάζοντας στα σηµεία που σχετίζονται µε διατάξεις του ν. 3982/2011. Λέξεις κλειδιά: Επιχειρηµατικά Πάρκα, Αττική, χωρικός σχεδιασµός, τοµεακή νοµοθεσία 1. Eισαγωγή Η δηµιουργία Επιχειρηµατικών Πάρκων διέπεται από τρία βασικά πλέγµατα διατάξεων: τη χωροταξική νοµοθεσία σε άµεση διασύνδεση µε την περιβαλλοντική, την πολεοδοµική και την τοµεακή, δηλαδή τη νοµοθεσία που διέπει την εγκατάσταση και λειτουργία των βιοµηχανικών επιχειρήσεων. Κάθε πλέγµα διατάξεων εξυπηρετεί διαφορετικούς σκοπούς και στόχους, αλλά η εφαρµογή τους οφείλει να γίνεται σε σύµπνοια, δεδοµένου ότι οι επιµέρους διατάξεις εντάσσονται σε ένα ενιαίο σύστηµα δικαίου και ερµηνεύονται σύµφωνα µε αυτό και όχι µεµονωµένα. 1

Η αρχή αυτή, όµως, δεν γίνεται πάντα σεβαστή, τόσο κατά τη νοµοθετική διαδικασία, όσο και κατά την εφαρµογή της τελευταίας, δηλαδή κατά την έκδοση Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων για τον καθορισµό και την οριοθέτηση Επιχειρηµατικών Πάρκων. Στην παρούσα εργασία εξετάζονται µόνο ζητήµατα που σχετίζονται µε τη νοµοθετική διαδικασία και ειδικότερα εντοπίζονται οι ασυµβατότητες µεταξύ των διατάξεων του ν. 3982/2011 και της χωροταξικής/πολεοδοµικής νοµοθεσίας, της περιβαλλοντικής συµπεριλαµβανοµένης. Σκοπός της ανάλυσης είναι να επισηµανθούν τα ζητήµατα που οδηγούν σε διαφορετικά συµπεράσµατα τους εµπλεκόµενους στην εφαρµογή των διατάξεων αυτών και δηµιουργούν ένα πλαίσιο αβεβαιότητας για τους επενδυτές, µελετητές και υπηρεσίες εφαρµογής µε κάθε τύπου επιπτώσεις (βλ. Μανιάτης Γ. 2016). Πρόκειται για ζητήµατα που κατά προτεραιότητα θα έπρεπε να τύχουν οριστικής διευκρίνισης µέσω της προωθούµενης τροποποίησης του ν. 3982/2011. Η εισήγηση εστιάζεται στην περιοχή της Αττικής ως το πλέον ενδιαφέρον πεδίο µελέτης του θέµατος, αφενός λόγω του αυξηµένου ενδιαφέροντος των βιοµηχανικών κύκλων για εκ νέου ανάπτυξη της βιοµηχανίας στην περιοχή, αφετέρου λόγω του πλήθους των χωρικών και τοµεακών ρυθµίσεων που αφορούν στην παρουσία της βιοµηχανίας στην Αττική και οι οποίες εφαρµόζονται παράλληλα µε το ν. 3892/2011. Πρόκειται για χωρικά σχέδια που εκκινούν από το εθνικό επίπεδο και φτάνουν στο επίπεδο χρήσεων γης, καθώς και για µια σειρά νοµοθετηµάτων που σχετίζονται µεν µε την αδειοδότηση της εγκατάστασης και λειτουργίας των βιοµηχανικών µονάδων, αλλά έχουν ουσιαστικές χωρικές επιπτώσεις. Η εργασία προτίθεται να αναφερθεί σε ένα µικρό µέρος από αυτά, εστιάζοντας στα σηµεία που σχετίζονται µε διατάξεις του ν. 3982/2011. Ο ν. 3982/2011 και ειδικά το Γ Μέρος του (άρθρα 41-64) µε την εισαγωγή του θεσµού των Επιχειρηµατικών Πάρκων προσπάθησε να αντιµετωπίσει µια σειρά από προβλήµατα που είχαν διαπιστωθεί τις παρελθούσες δεκαετίες κατά τη δηµιουργία βιοµηχανικών υποδοχέων. Η βασικότερη επιδίωξή του ήταν να αποδώσει µεγαλύτερη ευελιξία στη διαδικασία αυτή. Το ζήτηµα, όµως, το οποίο αναφύεται κατά την εφαρµογή του νόµου είναι κατά πόσον ο στόχος αυτός µπορεί να επιτευχθεί µε δεδοµένες τις υφιστάµενες και ισχύουσες νοµοθετικές ρυθµίσεις, ειδικά στην περιοχή της Αττικής. 2

Το θέµα αποκτά µεγαλύτερο ενδιαφέρον την παρούσα χρονική στιγµή, λόγω της πρόθεσης αναθεώρησης του ν. 3982/2011 και της πρόσφατης δηµοσιοποίησης των απόψεων (Μάρτιος 2016) του «Συντονιστικού Συµβουλίου Βιοµηχανικής και Επιχειρηµατικής Πολιτικής µε την επωνυµία Φόρουµ Βιοµηχανίας», το οποίο λειτουργεί συµβουλευτικά στη Γενική Γραµµατεία Βιοµηχανίας του Υπουργείου Οικονοµίας, Ανάπτυξης και Τουρισµού. Το «Φόρουµ Βιοµηχανίας» που συστάθηκε µε την από 2.2.2016 απόφαση της υφυπουργού Οικονοµίας, Ανάπτυξης και Τουρισµού (α.π.12011/39/2016) αποτελεί συντονιστικό όργανο για θέµατα βιοµηχανικής και επιχειρηµατικής πολιτικής και έχει αποκλειστικά γνωµοδοτικό και συµβουλευτικό χαρακτήρα. Λειτουργεί ως βασικό υποστηρικτικό εργαλείο για την επεξεργασία, τη διαµόρφωση και την υποβολή προτάσεων και θέσεων προς την πολιτεία µε στόχο την άµεση ανάκαµψη και ανάπτυξη της µεταποιητικής και επιχειρηµατικής δραστηριότητας στη χώρα. Επεξεργάζεται και εισηγείται µέτρα, δράσεις και ενέργειες για την εφαρµογή των κατάλληλων πολιτικών και στρατηγικών επιλογών της διοίκησης στην αναπτυξιακή πορεία της εθνικής οικονοµίας. Σκοπός του «Φόρουµ Βιοµηχανίας» είναι ο συντονισµός όλων των οικονοµικών, κοινωνικών και παραγωγικών εταίρων της χώρας που αναπτύσσουν και υλοποιούν δράσεις που στοχεύουν στην επανάκαµψη της παραγωγικής βάσης της βιοµηχανίας και της µεταποιητικής επιχείρησης, Στο πλαίσιο αυτό επεξεργάζεται και προτείνει πολιτικές για τη βελτίωση των δοµών παραγωγής και παραγωγικότητας, για τον εξορθολογισµό των δηµόσιων δαπανών στα έργα αναπτυξιακού χαρακτήρα, για την εφαρµογή σύγχρονων πρακτικών και µεθόδων στην επιχειρηµατικότητα, την καινοτοµία, την ανταγωνιστικότητα, τη συνεργατικότητα και την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων. Με βάση την προαναφερόµενη αποστολή είναι φανερό ότι οι προτάσεις του Φόρουµ εκφράζουν τις επιδιώξεις των ενδιαφερόµενων πλευρών και προδιαγράφουν κατευθύνσεις πολιτικών και νοµοθετικών ρυθµίσεων. 2. ηµιουργία Επιχειρηµατικών Πάρκων και χωροταξικός σχεδιασµός Το γεγονός ότι η χωροθέτηση των βιοµηχανικών υποδοχέων δεν µπορεί να πραγµατοποιηθεί οπουδήποτε στον ελληνικό χώρο αλλά θα πρέπει να συνάδει µε τις κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδιασµού αποτελεί κοινό τόπο εδώ και δεκαετίες. Τόσο οι 3

ΒΕΠΕ του ν. 2545/1997 όσο και τα Επιχειρηµατικά Πάρκα του ν. 3982/2011 χωροθετούνται σε περιοχές που προβλέπονται από το χωροταξικό ή τον πολεοδοµικό σχεδιασµό για την εγκατάσταση βιοµηχανικών και συναφών δραστηριοτήτων. Ωστόσο η υποχρέωση συµµόρφωσης µε τις προβλέψεις του χωροταξικού σχεδιασµού διαφέρει ουσιωδώς στα δύο προαναφερόµενα νοµοθετήµατα. Ο ν. 2545/1997 απαιτεί την ύπαρξη εγκεκριµένων σχεδίων, τα οποία θα καθορίζουν την ευρύτερη περιοχή χωροθέτησης και το καθεστώς λειτουργίας των βιοµηχανικών υποδοχέων. Αντίθετα ο ν. 3982/2011 αρκείται στη συµµόρφωση προς τις «κατευθύνσεις» των διαφόρων τύπων χωρικών σχεδίων, τα οποία από την απαρίθµησή τους στο νόµο προκύπτει ότι πρόκειται µάλλον για εγκεκριµένα σχέδια. Οι διατυπώσεις των δύο νοµοθετηµάτων έχουν ως εξής: Στο άρθρο 1 παρ. 4 του ν. 2545 περί Βιοµηχανικών και Επιχειρηµατικών Περιοχών (ΒΕΠΕ) αναφέρεται «ο καθορισµός ΒΕΠΕ επιτρέπεται στις περιοχές, στις οποίες έχουν προηγηθεί εγκεκριµένα χωροταξικά σχέδια ή ρυθµιστικά ή γενικά πολεοδοµικά σχέδια ή οποιαδήποτε άλλα εγκεκριµένα σχέδια χρήσεων γης κατ εφαρµογή των κατευθύνσεων χωροταξικής πολιτικής ή των ειδικότερων κατευθύνσεων, χρήσεων και λειτουργιών που προβλέπονται από αυτά». Κατ αναλογία στο άρθρο 44 του ν. 3982/20011 προβλέπεται ότι «Τα Επιχειρηµατικά Πάρκα αναπτύσσονται σε χώρους υποδοχής επιχειρήσεων, όπως ορίζονται στο άρθρο 41 παρ.3. Σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 41 παρ.3 «χώρος υποδοχής επιχειρήσεων» είναι «η έκταση ή η περιοχή που προσδιορίζεται σύµφωνα µε τις κατευθύνσεις: α) γενικών ή ειδικών πλαισίων χωροταξικού σχεδιασµού και αειφόρου ανάπτυξης ή περιφερειακών πλαισίων χωροταξικού σχεδιασµού και αειφόρου ανάπτυξης του ν. 2742/1999 είτε β) ρυθµιστικών σχεδίων του άρθρου 2 του ν.2508/1997, Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων (ΓΠΣ) και Σχεδίων Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης ή ρυθµίσεων χρήσεων γης και προορίζεται για την υποδοχή δραστηριοτήτων του άρθρου 43. Εφόσον στις εν λόγω εκτάσεις επιτρέπονται οι δραστηριότητες των άρθρων 5 και 6 του π.δ. της 3/6.3.1987 (166 ), µε την έκδοση της κοινής υπουργικής απόφασης του άρθρου 47, µπορούν να αναπτύσσονται κατά περίπτωση οι δραστηριότητες του άρθρου 43». Το τελευταίο εδάφιο ουσιαστικά προβλέπει τη δυνατότητα στους βιοµηχανικούς υποδοχείς µη οχλούσας βιοµηχανίας (χαµηλής και µέσης όχλησης) αλλά και οχλούσας βιοµηχανίας να χωροθετούνται µεταξύ άλλων, δραστηριότητες αποθήκευσης (εκτός εργοστασιακών χώρων) επιχειρηµατικές δραστηριότητες του δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέα, µε εξαίρεση τα εµπορικά κέντρα αλλά και παραρτήµατα, υποσταθµοί ή υπηρεσιακές µονάδες 4

δηµοσίων υπηρεσιών, Ν.Π..., Ν.Π.Ι..., κοινωφελών οργανισµών, υπηρεσίες υγείας, και χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί. ηλαδή προβλέπει δυνατότητα µίξης µη συµβατών δραστηριοτήτων (όπως οι υπηρεσίες υγείας σε υποδοχείς βιοµηχανιών υψηλής όχλησης) και µάλιστα σε συνέχεια της έκδοσης της ΚΥΑ καθορισµού του Επιχειρηµατικού Πάρκου. Οπωσδήποτε η δυνατότητα αυτή προβλέπεται «κατά περίπτωση». Ο συσχετισµός της, όµως, µε την ΚΥΑ καθορισµού αφήνει να υπονοηθεί ότι η τελευταία µπορεί να προβαίνει σε παρόµοιες ρυθµίσεις, τροποιώντας τους όρους και περιορισµούς των εγκεκριµένων σχεδίων χρήσεων γης. Μεταγενέστερες νοµοθετικές ρυθµίσεις που αναλύονται παρακάτω επιτρέπουν τη διαπίστωση ότι δεν πρόκειται για υπόνοια, αλλά για πραγµατική επιδίωξη. Με βάση το ν. 2545/1997, η ίδρυση των ΒΕΠΕ ακολουθεί τους κατά περίπτωση όρους, ειδικές κατευθύνσεις, χρήσεις και λειτουργίες που έχει θέσει ο σχεδιασµός του χώρου. Η δέσµευση αυτή είναι προφανής µε βάση το γεγονός ότι ο σχεδιασµός του χώρου µελετά συγκεκριµένες περιοχές και θέτει ειδικότερους όρους για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στις περιοχές αυτές µετά από συνεκτίµηση πολλών παραµέτρων, που εξυπηρετούν στόχους οικονοµικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς. Αντίθετα, οι νόµοι που διέπουν τις βιοµηχανικές-επιχειρηµατικές περιοχές (δηλαδή οι νόµοι 2545/1997 και 3982/2012) θέτουν ένα γενικό πλαίσιο, προβλέπουν τη δυνατότητα εγκατάστασης µιας σειράς δραστηριοτήτων αλλά δεν συνεπάγονται ότι όλες οι προβλεπόµενες δραστηριότητες εγκαθίστανται µε τον ίδιο τρόπο σε όλες τις περιοχές ΒΕΠΕ και Επιχειρηµατικών Πάρκων. Μια παρόµοια παραδοχή θα συνεπαγόταν κατάργηση του χωροταξικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού που εξ ορισµού ρυθµίζουν την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στο χώρο µεταξύ άλλων και µέσω της πρόβλεψης ή/και οργάνωσης ζωνών για επί µέρους κατηγορίες αυτών. Η διαφοροποίηση του ν. 3982/2011 από τον ν. 2545/1997 σε αυτό το σηµείο είναι συνεπής µε τη γενικότερη τάση ad hoc ρυθµίσεων για µεγάλα επιχειρηµατικά σχέδια ακόµα και µε τροποποίηση των κατευθύνσεων, όρων και περιορισµών χωροταξικών και πολεοδοµικών σχεδίων, στο πρότυπο των ν. 3894/2010 και 3986/2011 για τα ΕΣΧΑΣΕ και ΕΣΧΑ Α αντίστοιχα. Οµως, το σηµείο διαφοροποίησης του ν. 3982/2011 από τους δύο τελευταίους είναι ότι η τροποποίηση όρων και περιορισµών του χωρικού σχεδιασµού επιχειρείται µε την έκδοση της ΚΥΑ καθορισµού του υποδοχέα, ενώ κατά πάγια αρχή παρόµοιες ρυθµίσεις προωθούνται µέσω Προεδρικών ιαταγµάτων, όπως στην περίπτωση των ΕΣΧΑ Α και ΕΣΧΑΣΕ. Το θέµα αυτό αντιµετωπίστηκε µε 5

το άρθρο 8 του ν. 4269/2014 για τον χωροταξικό και πολεοδοµικό σχεδιασµό, σύµφωνα µε το οποίο τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια, µεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα Επιχειρηµατικά Πάρκα του ν. 3982/2011 εγκρίνονται µε προεδρικά διατάγµατα. είγµα εφαρµογής του µέχρι σήµερα, ωστόσο, δεν υπάρχει. Την πρόθεση µίξης χρήσεων, ακόµα και µη συµβατών, στους βιοµηχανικούς υποδοχείς υιοθέτησε και ο ν. 4269/2014 στο κεφάλαιο Β που τροποποιεί το Π.. της 23ης.2.1987 (166 ) και αφορά στις κατηγορίες και το περιεχόµενο χρήσεων γης (άρθρα 14-33). Το άρθρο 25 σχετικά µε τις παραγωγικές δραστηριότητες χαµηλής και µέσης όχλησης προβλέπει µια σειρά χρήσεων επιπλέον των προβλεπόµενων από τον ν. 3982/2011 παράλληλα µε αυτές της βιοµηχανίας, όπως ξενοδοχεία και τουριστικές εγκαταστάσεις, κέντρα διασκέδασης κλπ, εξαιρώντας την περίθαλψη µε νοσηλεία. Πρόκειται για ένα ζήτηµα παλαιό που επανέρχεται µε διαφορετικές µορφές κατά περιόδους. Μια από τις µορφές αυτές είναι τα «ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση» του Π της 23ης.2.1987 (166 ). Τα προβλήµατα αυτών των τύπων υποδοχέων έχουν επισηµανθεί σε πολλές περιπτώσεις (βλ.ενδεικτικά το άρθρο των Ευαγγελίδου Μ.- Ζήφου Μ.), ωστόσο το αίτηµα των υποδοχέων µικτών χρήσεων αποτελεί πάγιο αίτηµα του επιχειρηµατικού κόσµου. Ετσι ακόµα και µετά την κατάργηση του κεφαλαίου Β του ν. 4269/2014 µε βάση το άρθρο 238 του ν. 4389/2016 (94Α) για τις επείγουσες διατάξεις για την εφαρµογή της συµφωνίας δηµοσιονοµικών στόχων και διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων και άλλες διατάξεις, οπότε επανέρχεται σε ισχύ το Π.. του ΦΕΚ 166, τα «ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση» συνεχίζουν να υφίστανται. Μια άλλη προσπάθεια τροποποίησης των όρων και περιορισµών που απορρέουν από τον χωροταξικό και πολεοδοµικό σχεδιασµό µέσω της ΚΥΑ καθορισµού των Επιχειρηµατικών Πάρκων είναι η παρακάτω. Μέχρι πρόσφατα ήταν σαφές ότι η ισχύς των διατάξεων του ν. 3325/2005, αλλά και οιασδήποτε άλλης νοµοθεσίας σχετικής µε τις βιοµηχανικές εγκαταστάσεις επεκτεινόταν και στις βιοµηχανικές µονάδες που εγκαθίσταντο σε ΒΕΠΕ ή Επιχειρηµατικά Πάρκα. Όµως, µε το άρθρο 229 του ν. 4072 (ΦΕΚ 86/Α/2012) και το άρθρο 43 παρ. 3 του ν. 4155/2013 (ΦΕΚ 120/Α/2013) εισάγεται µια καινοφανής αναφορά σχετικά µε τον εκσυγχρονισµό των µονάδων που είναι εγκατεστηµένες εντός Οργανωµένων Υποδοχέων Μεταποιητικών και Επιχειρηµατικών ραστηριοτήτων (δηλαδή εντός Επιχειρηµατικών Πάρκων) στην περιοχή της Αττικής. Σύµφωνα µε τη συγκεκριµένη διάταξη «Για τα επαγγελµατικά εργαστήρια και τις µονάδες ανεξαρτήτως βαθµού όχλησης, 6

που είναι εγκατεστηµένα εντός Οργανωµένων Υποδοχέων Μεταποιητικών και Επιχειρηµατικών ραστηριοτήτων (ΟΥΜΕ ), όπως ορίζονται στην παρ. 4 του άρθρου 41 του ν. 3982/2011, επιτρέπεται ο εκσυγχρονισµός, σύµφωνα µε τους ειδικότερους όρους καθορισµού του Υποδοχέα συµπεριλαµβανοµένου του ανώτατου επιτρεπόµενου βαθµού όχλησης». Με βάση τη διάταξη αυτή ο εκσυγχρονισµός των επιχειρήσεων εντός ΟΥΜΕ στην Αττική θα υπακούει µόνο στους ειδικότερους όρους καθορισµού του Υποδοχέα και όχι στους περιορισµούς που θέτει το λοιπό άρθρο 43 του ν. 4155/2013, το οποίο τροποποιεί το ανάλογο άρθρο 16 του ν. 3325/2005. Εποµένως, αν οι όροι του εκσυγχρονισµού των επιχειρήσεων εντός των Επιχειρηµατικών Πάρκων δεν γίνονται σαφείς στην ΚΥΑ καθορισµού τους είναι δυνατό να καταστρατηγηθεί η γενική αρχή για περιορισµούς στην παρουσία και λειτουργία βιοµηχανιών υψηλής και µέσης όχλησης στην Αττική, όπως έχουν προβλεφθεί στο ν. 3325/2011, αλλά και στην χωροταξική και πολεοδοµική νοµοθεσία στην Αττική (Ρυθµιστικό Σχέδιο, ΖΟΕ, ΓΠΣ κλπ). ηλαδή βιοµηχανικές µονάδες χαµηλής όχλησης θα µπορούν να µετατρέπονται σε µονάδες υψηλής όχλησης µε το πρόσχηµα του εκσυγχρονισµού, χωρίς τους περιορισµούς της ισχύουσας νοµοθεσίας στις περιπτώσεις που οι περιορισµοί αυτοί δεν αναφέρονται ρητά στην ΚΥΑ καθορισµού των ΟΥΜΕ (Επιχειρηµατικών Πάρκων). 3. Θεσµικό καθεστώς για τη βιοµηχανία στην Αττική Oι προσπάθειες περιορισµού, αν όχι µεταστροφής, του φαινοµένου υπερσυγκέντρωσης της βιοµηχανίας στην Αττική καλύπτουν πλέον µια περίοδο σχεδόν µισού αιώνα, αν θεωρηθεί ως αφετηρία ο ν. 4458/1965 για τους οργανωµένους υποδοχείς. Το σύνολο των θεσµικών εργαλείων που χρησιµοποιήθηκαν γι αυτό το σκοπό επικεντρωνόταν ουσιαστικά σε δύο επιδιώξεις: τον περιορισµό των οχλήσεων από τη βιοµηχανία στις οικιστικές περιοχές και τη συγκέντρωσή της σε βιοµηχανικούς υποδοχείς. Για το σκοπό αυτό περιορίστηκε εξαιρετικά ο τύπος των µονάδων που µπορούσαν να ιδρυθούν στην Αττική και προβλέφθηκαν βιοµηχανικοί υποδοχείς που θα χρησίµευαν για την υποδοχή των ήδη εγκατεστηµένων µονάδων. Τόσο το Π 84/1984, όσο και ο ν. 2965/2001 για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη της Αττικής απαγορεύουν την ίδρυση µονάδων µέσης και υψηλής όχλησης ακόµα και στους βιοµηχανικούς υποδοχείς που αντιστοιχούν στους 7

συγκεκριµένους τύπους βιοµηχανιών και επιτρέπουν τον εκσυγχρονισµό και την επέκταση µε πολύ συγκεκριµένους όρους. Το καθεστώς αυτό δεν έχει ανατραπεί ευθέως µέχρι σήµερα και έχει ενσωµατωθεί µε µικρές αναπροσαρµογές στο ν. 3325/2005 στο κεφάλαιο που αφορά στην Αττική (άρθρα 14-23) και το οποίο διατηρείται και στο ν. 3982/2011 (άρθρο 40). Αναλυτική εξέταση των προβλέψεων αυτών γίνεται αµέσως παρακάτω. 4. Θεσµικό πλαίσιο για την εγκατάσταση και λειτουργία βιοµηχανικών µονάδων Τοµεακή νοµοθεσία Οι διατάξεις των άρθρων 14-23 του ν.3325/2005 για τη βιώσιµη ανάπτυξη της Ν. Αττικής Εντός Αττικής ισχύουν οι ειδικότεροι περιορισµοί στην εγκατάσταση και λειτουργία βιοµηχανικών µονάδων που προβλέπονται από τα άρθρα 14-23 του ν. 3325/2005 και διατηρήθηκαν σε ισχύ µε το ν. 3982/2011. Τα άρθρα αυτά που συγκροτούν το δεύτερο µέρος του ν. 3325/2005 µε τον εύγλωττο τίτλο «βιώσιµη ανάπτυξη της Αττικής» οριοθετούν ένα αυστηρό πλαίσιο για την εγκατάσταση και λειτουργία των βιοµηχανικών µονάδων στην Αττική. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε το άρθρο 17 του νόµου αυτού, που αφορά στην ίδρυση νέων δραστηριοτήτων στα όρια της Περιφέρειας Αττικής προβλέπεται ότι «σε περιοχές ΒΙ.ΠΕ, ΒΙΟ.ΠΑ, ΒΙ.ΠΑ, ΕΜ, ΕΟ, σε περιοχές υποδοχής χρήσεων των άρθρων 5 και 6 του Π.. 23.2.1987 και σε περιοχές που, από ειδικές πολεοδοµικές διατάξεις, προορίζονται για την εγκατάσταση βιοτεχνιών βιοµηχανιών επιτρέπεται η εγκατάσταση βιοµηχανιών βιοτεχνιών, επαγγελµατικών εργαστηρίων χαµηλής όχλησης, καθώς και µηχανολογικών εγκαταστάσεων παροχής υπηρεσιών και αποθηκών της παρ. 1γ του άρθρου 2». Σύµφωνα µε το άρθρο 19 του ίδιου νόµου είναι δυνατή εντός Αττικής η µετεγκατάσταση δραστηριοτήτων που έχουν εγκατασταθεί νόµιµα είτε µε τις προϋποθέσεις που προβλέπονται για την ίδρυση µονάδων, είτε σε περιοχές ΒΙΠΑ, ΒΙΟΠΑ κλπ περιοχές που προβλέπονται από ειδικές πολεοδοµικές διατάξεις για την εγκατάσταση βιοµηχανιών βιοτεχνιών, ανεξάρτητα από το µέγεθος της αρχικής κινητήριας ισχύος που διαθέτουν. 8

Οι ειδικές διατάξεις που περιλαµβάνει ο ν. 3325 για την Αττική περιλήφθηκαν όχι µόνο λόγω της ανάγκης να υπάρχει συµφωνία του χωροταξικού-πολεοδοµικού σχεδιασµού µε τη νοµοθεσία που αφορά στην αδειοδότηση των µονάδων, αλλά και γιατί και το ίδιο το αρµόδιο για τη βιοµηχανία υπουργείο κρίνει ότι η εγκατάσταση και λειτουργία των βιοµηχανιών στην Αττική θα πρέπει να γίνεται µε αυστηρότερους όρους από ότι στην υπόλοιπη χώρα 5. Εναρµόνιση πολεοδοµικής τοµεακής νοµοθεσίας Ρυθµίσεις µε βάση τις διατάξεις της ΚΥΑ 13727/724/2003, όπως έχει τροποποιηθεί µε την ΚΥΑ 3137 (ΦΕΚ 1048/Β/4.4.2012) για την «αντιστοίχηση των κατηγοριών των βιοµηχανιών µε τους βαθµούς όχλησης που αναφέρονται στα πολεοδοµικά διατάγµατα». Από τα παραπάνω εκτεθέντα προκύπτει η σαφής και διαχρονική βούληση του νοµοθέτη για περιορισµό της συγκέντρωσης µονάδων στην Αττική µε κριτήριο επιλογής την κατάταξη σε βαθµίδες όχλησης. Το θέµα των βαθµίδων όχλησης των βιοµηχανικών µονάδων καθίσταται µε αυτόν τον τρόπο κοµβικό για τη χωροθέτησή τους σε οικιστικές περιοχές ή µάλλον σε περιοχές που διέπονται από την πολεοδοµική νοµοθεσία. Για τη θεσµική αντιµέτωπιση του θέµατος σε επίπεδο χώρας εκδόθηκαν αρχικά η ΚΥΑ 10537/1993 (ΦΕΚ 139/Β/1993) που αντιστοίχιζε το σύνολο των δραστηριοτήτων της ΚΥΑ 69269/1990 και στη συνέχεια οι ΚΥΑ 13727/724/2003, όπως έχει τροποποιηθεί µε την ΚΥΑ 3137 (ΦΕΚ 1048/Β/4.4.2012) για την «αντιστοίχηση των κατηγοριών των βιοµηχανιών µε τους βαθµούς όχλησης που αναφέρονται στα πολεοδοµικά διατάγµατα». Οι προαναφερόµενες ΚΥΑ εκδόθηκαν µε στόχο να διευκολύνουν την εναρµόνιση των κατηγοριών όχλησης βιοµηχανικών δραστηριοτήτων, που χρησιµοποιούνται στην περιβαλλοντική νοµοθεσία - και καθορίζουν τη διαδικασία έκδοσης περιβαλλοντικών όρων για κάθε µια βιοµηχανική µονάδα - µε τις αντίστοιχες προβλέψεις της πολεοδοµικής νοµοθεσίας. Για το σκοπό αυτό οι ΚΥΑ περιλαµβάνουν Παράρτηµα σε µορφή πίνακα, µε παράθεση όλων των βιοµηχανικών δραστηριοτήτων και µε συγκεκριµένα όρια δυναµικότητας για την κατάταξή τους σε συγκεκριµένες βαθµίδες όχλησης. 9

Η ανάγκη εναρµόνισης προέκυψε επειδή στην περιβαλλοντική νοµοθεσία δεν διατηρήθηκε η κατάταξη των µονάδων σε υψηλή, µέση και χαµηλή, που προβλεπόταν στην πολεοδοµική νοµοθεσία και στο βασικό της εργαλείο που ήταν το Π.. της 23ης.2.1987 (ΦΕΚ 166/ /1987). Το Π. /γµα της 23ης.2.1987 (ΦΕΚ 166/ /1987) προσδιόριζε κατηγορίες χρήσεων γης στις περιοχές που βρίσκονται εντός των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων, έχοντας ως σηµείο αναφοράς για την κατάταξη σε βαθµίδες όχλησης το Π.. 84/1984, το οποίο αν και αφορούσε µόνο στην Αττική αποτελούσε τη µόνη θεσµοθετηµένη προσπάθεια κατάταξης των µονάδων. Οµως, η κατάταξη των µονάδων σε βαθµίδες όχλησης ακολουθούσε τότε διαφορετικά κριτήρια από εκείνα µε βάση τα οποία πραγµατοποιήθηκε η αντιστοίχηση στις ΚΥΑ 13727/2003 και 3137/2012. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι µε βάση την κατάταξη των βιοµηχανικών µονάδων που υιοθετούν οι δύο ΚΥΑ, στην κατηγορία των βιοµηχανιών µέσης όχλησης περιλαµβάνεται το µεγαλύτερο µέρος των βιοµηχανικών µονάδων και µάλιστα µονάδες µε σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως ενδεικτικά η κατεργασία και δέψη δέρµατος, βιοµηχανίες ξύλου µε ισχύ µεγαλύτερη των 150KW, παραγωγή ξυλοκάρβουνου και άλλων στερεών καυσίµων µ.α.κ., κατασκευή γυαλιού και κεραµικών προϊόντων, κατασκευή µηχανηµάτων και ειδών εξοπλισµού, κατασκευή αυτοκινήτων οχηµάτων και σιδηροδροµικού υλικού, διαλυτήρια αυτοκινήτων κλπ. Εποµένως, προκειµένου να αποφευχθούν προβλήµατα από την εγκατάσταση βιοµηχανικών µονάδων κοντά ή εντός οικιστικών περιοχών στις δύο ΚΥΑ περιλήφθηκε διάταξη που περιορίζει τον τύπο των µονάδων που µπορούν να εγκατασταθούν σε περιοχές που καλύπτονται από την πολεοδοµική νοµοθεσία. Συγκεκριµένα στο άρθρο 2 αυτών αναφέρεται: «όπου στις πολεοδοµικές ή άλλες διατάξεις αναφέρεται ο όρος «µη οχλούσες εγκαταστάσεις νοείται ότι αυτές υπάγονται στην κατηγορία της χαµηλής όχλησης». Οπωσδήποτε αποφασιστικό ρόλο στη διαµόρφωση του θεσµικού πλαισίου για τη χωροθέτηση των βιοµηχανικών µονάδων παίζει η νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας, η οποία περιορίζει αυστηρά τον τύπο των µονάδων που µπορούν να εγκατασταθούν εντός και πλησίον αστικών περιοχών. Στη βάση αυτής της νοµολογίας διαµορφώθηκε το άρθρο 6 του ν. 3325/2005, το οποίο θέτει σαφείς περιορισµούς στην εγκατάσταση δραστηριοτήτων σε περιοχές εντός σχεδίου και σε οικισµούς προ του 1923, 10

ενώ στην ίδια φιλοσοφία φαίνεται να υπακούει και το άρθρο 2 της ΚΥΑ 3137/2012, το οποίο αναφέρεται βασικά στην πολεοδοµική νοµοθεσία. 6. Ρυθµίσεις για τη βιοµηχανία µέσω Ζωνών οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) και Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων (ΓΠΣ) Η πρόβλεψη βιοµηχανικών υποδοχέων στην Αττική µέσω Προεδρικών ιαταγµάτων ΖΟΕ σε κατ εξοχήν βιοµηχανικές περιοχές του Λεκανοπεδίου είναι υπεύθυνη για µια σειρά προβληµάτων στην οργάνωση των χώρων αυτών µέσω πολεοδόµησης. Το γεγονός χρησιµοποίησης ενός εργαλείου συνδεόµενου µε τον έλεγχο της οικιστικής ανάπτυξης και την προστασία του περιβάλλοντος δικαιολογεί σε µεγάλο βαθµό τις δυσλειτουργίες στην προσπάθεια πολεοδόµησής τους. Η αµφισηµία στον προσδιορισµό των βιοµηχανικών υποδοχέων προκύπτει από µια σειρά ενεργειών, µεταξύ των οποίων: α) η πρόβλεψη πολύ χαµηλών Σ (0,2) και πολύ υψηλών αρτιοτήτων µε κορυφαία περίπτωση υποδοχέα στην Ελευσίνα και β) η αναίρεση του βιοµηχανικού χαρακτήρα των ζωνών Β στην Αττική και η υπαγωγή τους στο καθεστώς της αγροτικής ζώνης Α στην περίπτωση που δεν είχαν προβλεφθεί ως βιοµηχανικές ζώνες από εγκεκριµένα ΓΠΣ. Η δυνατότητα τροποποίησης των διατάξεων των ΖΟΕ σχετικά µε τους βιοµηχανικούς υποδοχείς από τα Γενικά Πολεοδοµικά Σχέδια που ακολουθούν, είναι επίσης ένα θέµα που χρήζει αντιµετώπισης σε πολλές περιπτώσεις καθορισµού και επέκτασης Επιχειρηµατικών Πάρκων.Τα ζητήµατα που αναφύονται στην περίπτωση αυτή είναι τα εξής: Το ΓΠΣ δίνει γενικές κατευθύνσεις για τις χρήσεις που µπορούν να εγκατασταθούν σε έναν βιοµηχανικό υποδοχέα, δεδοµένου ότι δίνει τη δυνατότητα επιλογής µεταξύ ενός πλήθους πιθανών δραστηριοτήτων (όχι µόνο του άρθρου 5 αλλά συχνά και του άρθρου 1 παρ.β του ΦΕΚ 166 ). Οι προβλέψεις του ΓΠΣ όχι µόνο δεν τροποποιούν άµεσα το θεσµικό καθεστώς που διέπει τον βιοµηχανικό υποδοχέα, αλλά αποτελούν σχεδιαστικές ρυθµίσεις που δίδονται σαν κατεύθυνση για την εφαρµογή τους σε κάθε ενδεχόµενη τροποποίηση του σχεδιασµού σε επίπεδο εξειδίκευσης, όπως είναι η προς έκδοση ΚΥΑ καθορισµού του Επιχειρηµατικού Πάρκου και η πολεοδοµική µελέτη που ακολουθεί. 11

Επιπλέον, ο συσχετισµός µεταξύ των ρυθµίσεων Υπουργικών Αποφάσεων ΓΠΣ και Προεδρικών ιαταγµάτων ΖΟΕ έχει ήδη πραγµατοποιηθεί στο ν. 2508/1997. Συγκεκριµένα, µε βάση τις διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 4 του ν. 2508/1997 «αν κατά την έγκριση Γ.Π.Σ. έχουν καθοριστεί Ζ.Ο.Ε. σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 29 του ν. 1337/1983, τα όρια και οι ρυθµίσεις που τις διέπουν περιλαµβάνονται στο περιεχόµενο του Γ.Π.Σ. δυνάµενες να τροποποιηθούν για µεγαλύτερη προστασία της περιοχής». Η εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα που προστέθηκε µε την παρ. 5 του άρθρου 62 του ν. 4042/2012 δεν αφορά σε ζώνη ειδικής χρήσης, όπως είναι η βιοµηχανική στην περίπτωση των βιοµηχανικών υποδοχέων, αλλά σε περιαστικές ζώνες επέκτασης πόλεων και οικισµών. Η πρόβλεψη «εξαιρούνται οι περιοχές-ζώνες περιαστικού ελέγχου της δόµησης γύρω από πόλεις και οικισµούς που δεν είναι προστατευόµενες, στο µέτρο που κρίνονται αναγκαίες και είναι οι µόνες κατάλληλες ή οι καταλληλότερες για πολεοδόµηση κατά τις διατάξεις της παρ. 3δ του παρόντος άρθρου» αφορά σε περιοχές αναγκαίες για την επέκταση των πόλεων και οικισµών, για τις οποίες είχαν τεθεί περιορισµοί από ΖΟΕ του άρθρου 29 του ν.1337. Η έννοια της ρύθµισης είναι να µην στραγγαλιστεί η επέκταση των πόλεων, όταν µάλιστα οι εκτάσεις αυτές δεν διέπονται από συγκεκριµένο καθεστώς προστασίας. Το γεγονός ότι η ρύθµιση αφορά περιοχές επεκτάσεων, γίνεται σαφές από την επόµενη φράση του εδαφίου «Μέχρι την έγκριση της σχετικής πολεοδοµικής µελέτης, µε την οποία καθορίζονται το ρυµοτοµικό σχέδιο και ο πολεοδοµικός κανονισµός της περιοχής επέκτασης, εξακολουθούν να ισχύουν οι χρήσεις και οι όροι και περιορισµοί δόµησης που έχουν καθοριστεί µε τα πδ των ΖΟΕ». Αρα, η εξαίρεση αυτή δεν εφαρµόζεται στους βιοµηχανικούς υποδοχείς, οι οποίοι σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να θεωρηθούν ως περιοχή επέκτασης των οικισµών, αλλά αποτελούν ζώνη συγκεκριµένης χρήσης, τόσο µε βάση το Π.. της ΖΟΕ, όσο και το ΓΠΣ. Τέλος, το Συµβούλιο της Επικρατείας έχει κατ επανάληψη τοποθετηθεί σχετικά µε την αντισυνταγµατικότητα ρυθµίσεων που επιφέρουν επιδείνωση είτε στο φυσικό, είτε στο οικιστικό περιβάλλον, που ανακαλούν πολεοδοµικό κεκτηµένο και συνιστούν χειροτέρευση πολεοδοµικού καθεστώτος. Με βάση το σκεπτικό µιας πληθώρας αποφάσεών του σχετικά µε βιοµηχανικές εγκαταστάσεις έχει γίνει σαφές ότι νεώτερες ρυθµίσεις δεν µπορούν να επιφέρουν αλλαγές προς το δυσµενέστερο σε βιοµηχανικούς υποδοχείς, ως προς τις χρήσεις και τους όρους και περιορισµούς που διέπουν την εγκατάσταση επιχειρήσεων σε αυτούς. 12

Μια πρακτική των ΓΠΣ που είναι µεν συνεπής µε την προαναφερόµενη νοµολογία εφόσον µειώνει την παρουσία βιοµηχανιών σε αστικές περιοχές και τις αντικαθιστά µε άλλες χρήσεις θεωρητικά λιγότερο επιβαρυντικές για το περιβάλλον - αλλά προκαλεί µια σειρά άλλων προβληµάτων και πρωταρχικά απώλεια των χώρων που προορίζονται για τη βιοµηχανία είναι ο χαρακτηρισµός ορισµένων βιοµηχανικών υποδοχέων ως «ΒΙΠΑ ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση» σύµφωνα µε το άρθρο 5 του Π.. της 23ης.2.1987 (166 ), όπως τροποποιήθηκε µε το Π.. της 8ης.12.1990 (ΦΕΚ 706/ /1990). Η έννοια της πρόβλεψης ΒΙΠΑ -ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση από το ΓΠΣ είναι ότι στις αµιγώς βιοµηχανικές δραστηριότητες του άρθρου 5 του Π.. του ΦΕΚ 166 προστίθενται δραστηριότητες περιοχών κατοικίας, όπως προβλέπονται στην παρ. Β. του άρθρου 1 του ίδιου /γµατος, δηλαδή κατοικία, µικροί ξενώνες, εµπορικά καταστήµατα, εστιατόρια, αναψυκτήρια, κέντρα διασκέδασης, ξενοδοχεία, κτίρια περίθαλψης κλπ. Είναι εποµένως φανερό ότι σύµφωνα µε την πρόβλεψη του ΓΠΣ η ζώνη µετατρέπεται από ζώνη βιοµηχανίας σε ζώνη µικτών χρήσεων οικιστικού χαρακτήρα. Σύµφωνα µε τις Μ. Ευαγγελίδου και Μ. Ζήφου «πρόκειται για έναν µετασχηµατισµό των βιοµηχανικών υποδοχέων οι οποίοι µετεξελίσσονται σε θύλακες εγκατάστασης κεντρικών λειτουργιών µε κύριο προσανατολισµό σε χρηµατοπιστωτικές, πολιτιστικές και εµπορικές δραστηριότητες. Η τάση αυτή συνδέεται µε την άσκηση διαφόρων δυνάµεων που συχνά δρουν παράλληλα και περιλαµβάνουν την αποβιοµηχάνιση, την κατάληψη κενών βιοµηχανικών κελυφών λόγω µετεγκατάστασης, αιτήµατα για αναβάθµιση του περιβάλλοντος, κερδοσκοπικές πρακτικές και κάρπωση υπεραξιών. Τελικά η προσθήκη των τριτογενών χρήσεων ξένων προς τις βιοµηχανικές επιχειρήσεις του υποδοχέα οδηγεί στη µετατροπή των περιοχών αυτών σε ευκαιρίες real estate µε σηµαντικές επιπτώσεις στις τιµές γης και την πιθανή απαξίωση του υποδοχέα ως βιοµηχανικής ζώνης». Ενα µεγάλο πρόβληµα σχετικά µε τις προτάσεις πολεοδοµήσεων µε καθεστώς «ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση» που αναφέρεται από τις ίδιες συγγραφείς, είναι τα προβλήµατα συνταγµατικότητας που εντοπίστηκαν από το Συµβούλιο Επικρατείας, λόγω των υψηλών Σ που προβλέπονταν στους υποδοχείς αυτούς ακόµα και σε µη βιοµηχανικές χρήσεις. Συγκεκριµένα, η εφαρµογή στα «ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση» µέγιστων Σ της τάξης των 1,6 και 1,2 - που προβλέπονται µόνο σε ζώνες ΒΙΟΠΑ ή 13

χονδρεµπορίου - και σε χρήσεις όπως οι εµπορικές ή τα κτίρια γραφείων κρίθηκε αντισυνταγµατική, εφόσον οι κτιριακές υποδοµές των τελευταίων δεν µπορούν να υπερβαίνουν τον επιτρεπόµενο Σ στις οικιστικές επεκτάσεις (που είναι 0,8). Το πρόβληµα συνταγµατικότητας εντοπίζεται στο γεγονός ότι η διαφοροποίηση αυτή των Σ στο πολεοδοµικό δίκαιο γίνεται ανά χρήση, και δεν θεωρείται αποδεκτό να ισχύουν οι υψηλοί ανώτατοι Σ σε χρήσεις που είναι πρόσθετες κατά παρέκκλιση, στα ΒΙΟΠΑ. (βλέπε ΣτΕ3649/09 για τροποποίηση ΓΠΣ Αθήνας/περιοχή Προµπονά). Εξ άλλου το ζήτηµα αυτό έχει οικονοµικές επιπτώσεις πλην των νοµικών, διότι η προσφορά γης για ανάπτυξη τριτογενών χρήσεων µε ιδιαίτερα συµφέροντες όρους στα «ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση» δηµιουργεί µονοπωλιακές καταστάσεις στην κτηµαταγορά µε αύξηση τιµών γης, η οποία εξωθεί σε αποµάκρυνση την µεταποίηση (Ευαγγελίδου Μ., Ζήφου Μ., 2010). Το θέµα της µίξης χρήσεων µε προσθήκη τριτογενών και άλλων δραστηριοτήτων στους βιοµηχανικούς υποδοχείς δεν περιορίστηκε στα «ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση» αλλά αποτελεί κατά τα φαινόµενα ένα πάγιο αίτηµα των επιχειρηµατικών κύκλων. Η πλέον εύγλωτη έκφραση αυτής της επιθυµίας βρίσκεται στο Β κεφάλαιο του ν. 4269/2014 για τη χωροταξική και πολεοδοµική µεταρρύθµιση και τη βιώσιµη ανάπτυξη, όπως αναλύθηκε στην ενότητα 2 της παρούσας εισήγησης. 7. Συµπεράσµατα Στην ανάλυση που προηγήθηκε έγινε προσπάθεια να εντοπιστούν βασικά σηµεία της νοµοθεσίας που διέπει τους βιοµηχανικούς υποδοχείς, τα οποία προκαλούν ερωτηµατικά, αµφισβητήσεις, διαφορετικές ερµηνείες από τους εµπλεκόµενους στη διαδικασία καθορισµού και οριοθέτησης των Επιχειρηµατικών Πάρκων και τελικά διακυβεύουν το µέλλον των τελευταίων µε δύο τρόπους. Ο πρώτος αφορά στη δηµιουργία λανθασµένων προσδοκιών στους υποψήφιους επιχειρηµατίες του Επιχειρηµατικού Πάρκου, ως προς το είδος και τους όρους εγκατάστασης και λειτουργίας των επιχειρήσεων που µπορούν να εγκατασταθούν εκεί. Ο δεύτερος τρόπος συνδέεται µε τον κίνδυνο ακυρωτικών διαδικασιών ενώπιον του ΣτΕ. Εκτός από τη γενικότερη τάση αποµείωσης του ρόλου του χωρικού σχεδιασµού στην υλοποίηση µεγάλων έργων επενδύσεων, στις περιπτώσεις των διαδικασιών έγκρισης Επιχειρηµατικών Πάρκων ελλοχεύει η παλαιά διαµάχη µεταξύ 14

χωροταξικού/πολεοδοµικού σχεδιασµού και τοµεακής νοµοθεσίας. Μετά από µια περίοδο όπου η ανάγκη ασφάλειας δικαίου ειδικά για τις οχλούσες δραστηριότητες είχε γίνει συνείδηση σε µεγάλο µέρος του επιχειρηµατικού κόσµου παρατηρείται µια σοβαρή παλινδρόµηση προς ένα καθεστώς «επικράτησης του ισχυροτέρου», όπου, όπως και όποτε µπορεί. Τα πορίσµατα του Φόρουµ Βιοµηχανίας και ειδικά της Οµάδας Εργασίας Στ για το Επιχειρηµατικό Περιβάλλον, που είδαν πρόσφατα (4 Μαρτίου 2016) το φως της δηµοσιότητας επιτρέπουν το συµπέρασµα ότι πολλά από τα ζητήµατα που εντοπίστηκαν στην παρούσα εργασία υποκρύπτουν αιτήµατα τουλάχιστον ενός µέρους του κλάδου. Στο τµήµα της έκθεσης µε τίτλο «Χωροταξικό/Επιχειρηµατικά Πάρκα» εµφανίζονται µια σειρά από προτάσεις που στην ουσία καταργούν το χωρικό σχεδιασµό. Συγκεκριµένα, προτείνονται µεταξύ άλλων: α) η έκδοση νοµοθετικής ρύθµισης για για το θέµα της µη συµβατότητας µεταξύ των όρων δόµησης που προβλέπονται από τα κατά τόπον σχέδια χρήσεων γης τοπικού επιπέδου (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ΖΟΕ κλπ) και των όρων δόµησης που προβλέπει το άρθρο 52 του ν. 3982/2011 για τα Επιχειρηµατικά Πάρκα. β) η διερεύνηση της δυνατότητας να επιτρέπονται σε περιοχές Γενικής Κατοικίας και δραστηριότητες χαµηλής όχλησης, καθώς και η ίδρυση µονάδων µέσης όχλησης στους Οργανωµένους Υποδοχείς της Αττικής. Σηµαντικό επιπλέον κρίνεται το να εφαρµόζονται παντού µε τρόπο ενιαίο από τις αρµόδιες διοικητικές δοµές οι ρυθµίσεις χρήσεων γης τοπικού επιπέδου, ώστε να αποφεύγονται προβλήµατα στα επενδυτικά σχέδια. Αλλες προτάσεις της Οµάδας Εργασίας αφορούν στη µείωση του ποσοστού των βιοµηχανικών µονάδων (60%) που εγκαθίσταται στα Επιχειρηµατικά Πάρκα, απαλλαγή από την έκδοση ΑΕΠΟ των επιχειρήσεων εντός των Πάρκων και έγκριση των τελευταίων µε Υπουργική Απόφαση, δηλαδή µονοµερώς από τον αρµόδιο για τη βιοµηχανία υπουργό. Οπως έχει ήδη αναφερθεί, η έγκριση των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων µε βάση το ν.4269/2014 θα πρέπει να γίνεται µε Π µετά από πρόταση του αρµόδιου για θέµατα χωροταξίας υπουργού και των συναρµοδίων υπουργών. Ο παραγκωνισµός του χωρικού σχεδιασµού κατά τη διαδικασία καθορισµού και οριοθέτησης Επιχειρηµατικών Πάρκων γίνεται προφανής από την τελευταία πρόταση, αλλά και από τη βούληση να κατισχύσουν οι ενιαίοι όροι δόµησης που 15

προβλέπει ο ν. 3982/2011 των κατά περίπτωση προβλέψεων του χωρικού σχεδιασµού, µε βάση τα ιδιαίτερα στοιχεία κάθε περιοχής όπου εντάσσεται ο οργανωµένος υποδοχέας. Τελικά, το κεντρικό ζήτηµα που αναφύεται από όλον τον παραπάνω προβληµατισµό εκφεύγει κατά πολύ των επιµέρους προβληµάτων που εντοπίστηκαν και ανάγεται στην ίδια την ύπαρξη του χωρικού σχεδιασµού στις περιπτώσεις υλοποίησης µεγάλων επενδυτικών έργων 8. Βιβλιογραφία 1. Αναγνωστοπούλου Α. (1998) «Χωροταξική ένταξη της βιοµηχανικής δραστηριότητας» ΥΠΕΚΑ, /νση Χωροταξίας 2. Βασενχόβεν Λ. (1994) «Χωροθέτηση βιοµηχανικών εγκαταστάσεων και περιοχών στην Ελλάδα» Τεχνικά Χρονικά, 1 η έκτακτη έκδοση 3. Βλιάµος Σπ., Γεωργουλής., Κουρλιούρος Η. (1991) «Βιοµηχανικά Πάρκα- Θεσµοί, θεωρία και µεθοδολογία σχεδιασµού» ΕΤΒΑ, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 4. Ε.Μ.Π. Τµήµα Χηµικών Μηχανικών (1999) «Η βιοµηχανική δραστηριότητα στις σύγχρονες πόλεις» Ενδιάµεση έκθεση Νοέµβριος 1999 5. Ευαγγελίδου Μ., Ζήφου Μ. (2010) «Θεσµοθετηµένες Ζώνες Παραγωγικών ραστηριοτήτων στην Αττική: Κατηγοριοποίηση, προβλήµατα, πολιτικές» Ηµερίδα ΟΡΣΑ ΕΒΕΑ «Βιοµηχανία, καινοτοµία και πόλη» Αθήνα ΕΒΕΑ 6. Μανιάτης Γ. (2016) «Κινδυνεύουν όλες οι επενδύσεις µικρές και µεγάλες» Εφηµερίδα «Καθηµερινή». 7. Μουρτσιάδης Α. (2009) «Απολογισµός της εφαρµογής του ν.2545/1997 «Βιοµηχανικές και Επιχειρηµατικές Περιοχές και άλλες διατάξεις» Πρακτικά 2 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Πολεοδοµίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Βόλος 24-27 Σεπτεµβρίου 8. Μουρτσιάδης Α. (2012) «Βιοµηχανικές και Επιχειρηµατικές Περιοχές, Χωροθέτηση-Πολεοδόµηση-Περιβαλλοντικός Σχεδιασµός» Αθήνα, Εκδόσεις Σταµούλη 9. Υπουργείο Ανάπτυξης ΕΤΒΑ Βιοµηχανικές Περιοχές Α.Ε. (2004) «Μελέτη Προσανατολισµού της παρέµβασης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Ανταγωνιστικότητα» στον τοµέα των Νέων Βιοµηχανικών και Επιχειρηµατικών Περιοχών Εθνικής Εµβέλειας» Αθήνα 16