Η σηµερινή συζήτηση αποτελεί ουσιαστικά και την πρώτη δηµόσια παρουσίαση της Ένωσης Μαρινών Ελλάδας.

Slide 1 Προλογισµός Greek Marinas Association logo Κυρίες και Κύριοι καλησπέρα σας, Η σηµερινή συζήτηση αποτελεί ουσιαστικά και την πρώτη δηµόσια παρουσίαση της Ένωσης Μαρινών Ελλάδας. Slide 2 Mission and Goals Η Ένωση Μαρινών Ελλάδας ιδρύθηκε το 2010 µε σκοπό: την εκπροσώπηση και αναβάθµιση των τουριστικών λιµένων στην Eλληνική επικράτεια, την προστασία και προώθηση των ηθικών, οικονοµικών και των επαγγελµατικών συµφερόντων των µελών, τη µελέτη προβληµάτων που αφορούν γενικά στην εκµετάλλευση των τουριστικών λιµένων καθώς και την επίλυση αυτών, την προβολή των τουριστικών λιµένων, που εκπροσωπούν ή διαχειρίζονται µέλη της Ενώσεως στην Ελλάδα και το εξωτερικό, την καλλιέργεια και ανάπτυξη πνεύµατος συνεργασίας, αλληλεγγύης και υποστήριξης µεταξύ των µελών αφ ενός και των φορέων και εν γένει Αρχών αφ ετέρου, την παροχή και ανταλλαγή πληροφοριών και ενηµερωτικών στοιχείων που έχουν σχέση µε τη λειτουργία των τουριστικών λιµένων, καθώς και κάθε άλλη πράξη και ενέργεια που αποσκοπεί στη βελτίωση των συνθηκών και όρων αξιοποίησης και αναβάθµισης των τουριστικών λιµένων, σε συνδυασµό µε την αρτιότερη οργάνωση και ανάπτυξη των τουριστικών λιµένων για την κατά το δυνατόν πληρέστερη κάλυψη των συναφών αναγκών της χώρας, µε τον εξέχοντα νησιώτικο χαρακτήρα της, µέσα στα πλαίσια των σύγχρονων εξελίξεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε διεθνές επίπεδο. Slide 3 List of Members as for today Η Ένωση Μαρινών Ελλάδας αποτελείται σήµερα από 20 µαρίνες. Εκπροσωπεί το σύνολο σχεδόν των οργανωµένων µαρινών της χώρας, συµπεριλαµβανοµένων των µαρινών που διαχειρίζονται τα Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα. Σε αριθµό θέσεων ελλιµενιζόµενων σκαφών εκπροσωπεί το 65% του συνόλου των θέσεων ελλιµενισµού στην χώρα µας, συµπεριλαµβανοµένων τουριστικών καταφυγίων και ξενοδοχειακών λιµένων. Βλέπετε µε αλφαβητική σειρά τα µέλη της Ένωσης σήµερα. Slide 4 Why Marinas in Greece Ας δούµε όµως ποια είναι τα πλεονεκτήµατα που έχει η πατρίδα µας, ποιοι είναι εκείνοι οι παράγοντες που ευνοούν τη δηµιουργία και ανάπτυξη τουριστικών λιµένων στην Ελλάδα: Με περίπου 16.000 χιλιόµετρα πλούσιας ακτογραµµής, η Ελλάδα έχει τη µεγαλύτερη ακτογραµµή στη Μεσόγειο. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 70% περίπου του ελληνικού πληθυσµού κατοικεί στην παράκτια ζώνη ενώ τεράστιο πλήθος δραστηριοτήτων και χρήσεων συγκεντρώνεται σε αυτή: κατοικία, αναψυχή και τουρισµός, βιοµηχανία,

εµπόριο, αλιεία και υδατοκαλλιέργειες, γεωργία και κτηνοτροφία, επικοινωνία και θαλάσσιες µεταφορές, υγροβιότοποι, κλπ. 427 νησιά στο Αιγαίο και Ιόνιο πέλαγος τα οποία αποτελούν προορισµό των σκαφών αναψυχής. Ιδανικό κλίµα µε ξηρά καλοκαίρια και ήπιους χειµώνες. Για 8 περίπου µήνες τον χρόνο, η Ελλάδα έχει κλίµα που επιτρέπει δραστηριότητες στον χώρο του yachting. Το ιδανικό κλίµα πλαισιώνουν οι ήρεµες και φιλικές θάλασσες και τα ζεστά νερά σε σύγκριση µε τα υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη. Η Ελλάδα έχει ασφαλές κοινωνικοπολιτικό και φιλόξενο περιβάλλον το οποίο πρέπει να διατηρήσουµε µε κάθε τρόπο. Οι τελευταίες εξελίξεις στην Βόρεια Αφρική και η µετατόπιση των τουριστών προς ασφαλέστερους προορισµούς, αποδεικνύουν ότι χωρίς ασφάλεια δεν υπάρχει τουρισµός και κατ επέκταση δεν υπάρχει ούτε θαλάσσιος τουρισµός. Η Ελλάδα έχει τεράστια ναυτική παράδοση. Μία χώρα που βρίσκεται στην πρώτη θέση της διεθνούς ναυτιλιακής σκηνής, µε εξειδικευµένα και έµπειρα πληρώµατα, µε τεχνική κατάρτιση και άριστες µονάδες επισκευών και συντήρησης, θα περίµενε κανείς να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις ανάπτυξης και εκµετάλλευσης του θαλάσσιου τουρισµού, µε µεγάλο αριθµό µαρινών στην ακτογραµµή της και στα νησιά της. Αυτό όµως δυστυχώς δε συµβαίνει και θα δούµε παρακάτω γιατί. Slide 5 Current status Σύµφωνα µε τα στοιχεία που έχει συλλέξει η Ένωση και από πηγές του Υπουργείου Τουρισµού, στην Ελλάδα σήµερα λειτουργούν 33 µαρίνες µε 11.100 θέσεις ελλιµενισµού. 26 τουριστικά καταφύγια και αγκυροβόλια και 7 ξενοδοχειακοί λιµένες µε περίπου 2.000 θέσεις ελλιµενισµού. Από τις 33 εν λειτουργία µαρίνες, οι 17 δηλ. το 52% τελούν υπό ιδιωτική διαχείριση και εκµετάλλευση. 6.800 θέσεις ελλιµενισµού ανήκουν σε ιδιωτικές µαρίνες και 4.300 βρίσκονται υπό τη δηµόσια διαχείριση ή υπό τη διαχείριση δηµοτικών λιµενικών ταµείων και οργανισµών λιµένων. Από τα µέχρι σήµερα στοιχεία που έχουµε συγκεντρώσει, ο συνολικός τζίρος των τουριστικών λιµένων για το 2010 ήταν περίπου 45 εκ. ευρώ ενώ το 2009 ήταν 56 εκ. ευρώ, αισθητά µειωµένος. Η µείωση του τζίρου στις µαρίνες για το 2010 ήταν της τάξεως του 20%, ενώ µέχρι σήµερα εκτιµάται ότι η συνολική µείωση σε σύγκριση µε το 2009 έχει δυστυχώς ανέλθει σε 25% κατά µέσο όρο στην ελληνική επικράτεια. Slide 6 Issues to resolve Ποιοι είναι όµως οι λόγοι και τα αίτια που ενώ η χώρα µας έχει αυτόν τον τεράστιο φυσικό πλούτο και τις ιδανικές κλιµατικές και περιβαλλοντικές προδιαγραφές, το σκάφος αναψυχής και οι µαρίνες δεν έχουν αναπτυχθεί όσο θα έπρεπε? Το νοµικό και νοµοθετικό πλαίσιο που ισχύει για την δηµιουργία, κατασκευή και λειτουργία µίας µαρίνας είναι πεπαλαιωµένο, γραφειοκρατικό, δεν ενθαρρύνει τους

υποψήφιους επενδυτές οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά, όλοι το γνωρίζουµε στην Ελλάδα, ότι ο κίνδυνος πολλαπλών προσφυγών στο Συµβούλιο της Επικρατείας είναι µεγάλος και µπορεί ο επενδυτής να χάσει πολλά χρήµατα και το έργο να µείνει πολύ πίσω ή ακόµη και να µην ολοκληρωθεί ποτέ. Έκτακτες εισφορές και ειδικοί ετήσιοι φόροι µε απαρχή τον ν.3790 του 2009. Αυτός ο νόµος αποτέλεσε και αποτελεί σε µεγάλο βαθµό την αιτία των µεγάλων απωλειών στις ελληνικές µαρίνες. Όσο υπάρχουν εν ισχύ ή συζητώνται οι συγκεκριµένες διατάξεις, οι απώλειες θα συνεχιστούν. Η Ένωσή µας ολοκλήρωσε πρόσφατα µελέτη η οποία βασίστηκε σε στοιχεία της ΕΠΕΣΤ και σε διεθνείς µελέτες σύµφωνα µε τις οποίες για κάθε 1 ευρώ που δαπανά ένας τουρίστας παράγεται κατανάλωση για προϊόντα και υπηρεσίες περίπου 3,5 ευρώ. Λαµβάνοντας υπόψη τις απώλειες σκαφών λόγω των φορολογικών µέτρων, η µελέτη καταλήγει στο συµπέρασµα ότι µόνο το ΦΠΑ που χάθηκε για το ελληνικό ηµόσιο ξεπερνά τα 40 εκ. ευρώ. Το δε ΦΠΑ 23% που επιβάλλεται στις υπηρεσίες ελλιµενισµού των ιδιωτικών σκαφών αναψυχής καθιστά τις ελληνικές µαρίνες εξ ορισµού µη ανταγωνιστικές µε τις µαρίνες των τουρκικών παραλίων όπου το ΦΠΑ στον ελλιµενισµό είναι 0. Ένα άλλο πρόβληµα που κατά τη γνώµη µας εµποδίζει την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των σκαφών αναψυχής είναι η διάκριση της άρσης του καµποτάζ ανάλογα µε τη µεταφορική ικανότητα. Αυτό δηλ. που ισχύει µε το ν.3872/2010 είναι ότι τα επαγγελµατικά πλοία αναψυχής µε ξένη σηµαία και µεταφορική ικανότητα άνω των 49 επιβατών µπορούν να δραστηριοποιούνται στην ελληνική επικράτεια ενώ τα µικρότερα κάτω των 49 επιβατών απαγορεύεται η ναύλωσή τους για ταξίδια στους ελληνικούς λιµένες. Το αποτέλεσµα είναι ότι οι µεγάλοι Yachting Operators του εξωτερικού που χρησιµοποιούν σηµαίες ευκαιρίας δηλ. σηµαίες εκτός ΕΕ, δε µπορούν να ελλιµενίζουν µόνιµα τα επαγγελµατικά σκάφη τους στην Ελλάδα. Περνούν µόνο διερχόµενα τα σκάφη τους από το Αιγαίο και το Ιόνιο και διαχειµάζουν στην Τουρκία και στις αλµατικές ακτές αντί των ελληνικών µαρινών. Στην Ελλάδα υπάρχει λανθασµένη αντίληψη και αρνητική κουλτούρα απέναντι στο σκάφος αναψυχής. Από ένα µικρό φουσκωτό έως και µία µεγάλη θαλαµηγό, το σκάφος στην Ελλάδα θεωρείται προσόν µόνο για τους πλούσιους και στοχοποιείται συνεχώς. Στην χώρα µας, όπως και σε πολλές άλλες χώρες - πρόσφατα διάβαζα ένα άρθρο του Oscar Siches για την Αργεντινή, όπου ισχύει παρόµοια αντίληψη- το σκάφος αποτελεί τον πρώτο στόχο για την είσπραξη φόρων, κάθε είδους εισφοράς στο ηµόσιο, εξονυχιστικών ελέγχων από το Σ ΟΕ, καθιέρωσης υψηλών οικονοµικών τεκµηρίων για την απόκτησή του, αυστηρών λιµενικών ελέγχων στα λιµάνια που πολλές φορές προκαλούν απίστευτη ταλαιπωρία στους τουρίστες. εν είναι λίγες οι φορές που µας έχουν γράψει οι εφηµερίδες στο εξωτερικό όταν κάποιος επώνυµος που ενώ θέλει να διατηρήσει την ανωνυµία του, εξαναγκάζεται να παρουσιάζεται ο ίδιος σε κάποιο επαρχιακό Λιµενικό σταθµό για έλεγχο ταυτοπροσωπίας ή για γραφειοκρατικού χαρακτήρα διατυπώσεις. εν χρειάζεται πολλή σκέψη για να καταλάβουµε ότι αυτός ο άνθρωπος δεν θα ξαναέρθει στην Ελλάδα µε το σκάφος του ή δεν θα ξανανοικιάσει ελληνικό σκάφος. Και φυσικά οι γείτονές µας δεν περιµένουν πότε εµείς θα λύσουµε τα προβλήµατά µας, αλλά βαδίζουν γοργά, δηµιουργώντας τεράστια δίκτυα µαρινών. Από τα επίσηµα στοιχεία η Τουρκία έχει ήδη 23 οργανωµένες µαρίνες µε 15.000 θέσεις ελλιµενισµού, η Κροατία έχει 56 οργανωµένες µαρίνες µε 16.403 θέσεις ελλιµενισµού ενώ στην

Ιταλία βρίσκεται σε εξέλιξη ένα τεράστιο project δηµιουργίας 55.000 νέων θέσεων ελλιµενισµού. Slide 7 Change Τι πρέπει λοιπόν να κάνουµε για να αλλάξουµε τη σηµερινή κατάσταση? Κατ αρχήν πρέπει να αλλάξουµε τη νοοτροπία µας και την αρνητική αντιµετώπιση στο θέµα του σκάφους στην Ελλάδα. Να πάψουµε να βλέπουµε το σκάφος αναψυχής ως αποκλειστική απόλαυση για τους έχοντες και να αντιληφθούµε τα πολλαπλά οφέλη που έχουν τα σκάφη αναψυχής και οι τουριστικοί λιµένες για τον θαλάσσιο τουρισµό µας, για την ανάπτυξη και το εµπόριο των παραλιακών πόλεων και των νησιών µας. Να αντιληφθούµε τη σηµασία για την ελληνική κοινωνία µέσα από τις θέσεις εργασίας και απασχόλησης που δηµιουργεί κάθε ένα σκάφος αναψυχής που ελλιµενίζεται στην Ελλάδα. Εφόσον γίνουν κατανοητά τα οφέλη, τότε ελπίζουµε ότι και οι Αρµόδιες Υπηρεσίες θα πάψουν να αντιµετωπίζουν το σκάφος αναψυχής ως µέσο είσπραξης φόρων για την προσωρινή κάλυψη των οικονοµικών ελλειµµάτων του ηµοσίου αλλά ως µέσο και ευκαιρία µεσοµακροπρόθεσµης ουσιαστικής ανάπτυξης. Οι διατάξεις περί έκτακτης και ειδικής φορολόγησης πρέπει να καταργηθούν άµεσα. Η αγορά του επαγγελµατικού σκάφους όπως και η κατασκευή τουριστικού λιµένα θα έπρεπε να επιδοτούνται και να δίνονται κίνητρα µε ευνοϊκή χρηµατοδότηση στους επενδυτές. Το νοµοθετικό πλαίσιο πρέπει να απλοποιηθεί, να ανανεωθεί και να καταργηθούν οι περιττές διατάξεις που προκαλούν ταλαιπωρία στους ιδιοκτήτες και τους επισκέπτες των σκαφών αναψυχής. Ο νόµος 2160/93 πρέπει να αναµορφωθεί ώστε να δίνει κίνητρα για τη δηµιουργία και λειτουργία τουριστικών λιµένων και να ενθαρρύνει τους επενδυτές αντί να τους αποτρέπει. Να ανοίξει ο δρόµος για τη δραστηριοποίηση των επαγγελµατικών σκαφών µε ξένη σηµαία (εκτός ΕΕ ) και µεταφορική ικανότητα κάτω των 49 επιβατών. εν είναι δυνατόν σε µία περίοδο που απελευθερώνονται όλα τα επαγγέλµατα, στην Ελλάδα να εξακολουθεί να ισχύει η συγκεκριµένη απαγόρευση. εν αναπτύσσεται έτσι ο θαλάσσιος τουρισµός, ούτε προστατεύουµε τις θέσεις εργασίας των Ελλήνων Ναυτικών µε αποκλεισµούς και απαγορεύσεις. Η ανεργία στα πληρώµατα σκαφών αναψυχής αγγίζει ποσοστό της τάξης του 40%. Η αύξηση της απασχόλησης θα έρθει µε την αύξηση της ζήτησης των θέσεων ελλιµενισµού στις ελληνικές µαρίνες, την επιµήκυνση της περιόδου των δραστηριοτήτων του επαγγελµατικού yachting και τη διαµόρφωση κατάλληλων εργασιακών διατάξεων. Για να µη λέµε όµως µόνο τι πρέπει να κάνουν οι άλλοι, υπάρχει και κάτι που πρέπει να κάνουν και οι ελληνικές µαρίνες. Να συγκεντρωθούν και να στοχεύσουν στην Ποιότητα, στην Ασφάλεια και στην προστασία του περιβάλλοντος. Ποιότητα στην κατασκευή των τουριστικών λιµένων, ποιότητα στις υποδοµές και τον εξοπλισµό, ποιότητα στη συντήρηση, ποιότητα στην οργάνωση, δοµή και λειτουργία του φορέα διαχείρισης και τέλος, το κυριότερο από όλα, ποιότητα στην εξυπηρέτηση του πελάτη. Αυτή η ποιότητα σε συνδυασµό µε την ασφάλεια και την περιβαλλοντική µέριµνα πρέπει να αποτελούν πάγιες αρχές σε όλες τις ελληνικές µαρίνες. Ειλικρινά δε νοµίζω ότι για να ανταγωνιστούµε τώρα ή αργότερα τις γειτονικές µας χώρες πρέπει να στοχεύσουµε σε χαµηλά τιµολόγια που θα οδηγήσουν σε µη

βιώσιµες επιχειρήσεις διαχείρισης τουριστικών λιµένων. εν είναι εύκολο µία οργανωµένη µαρίνα της Αττικής που καταβάλλει µεγάλο ενοίκιο στο ελληνικό ηµόσιο, έχει ΦΠΑ 23% και υψηλά κόστη µισθοδοσίας να έχει χαµηλότερες τιµές ελλιµενισµού από µία µαρίνα στα Τουρκικά παράλια που πληρώνει πολύ χαµηλά ενοίκια, δεν χρεώνει ΦΠΑ και έχει χαµηλά κόστη µισθοδοσίας. Μπορεί η ελληνική µαρίνα όµως να έχει πολύ καλύτερη ποιότητα σε όλα αυτά που προαναφέραµε και ακριβώς εδώ νοµίζω ότι βρίσκεται η λύση του προβλήµατος της ανταγωνιστικότητας. Ακούµε πολλές φορές ότι θα έπρεπε να κατασκευαστούν µαρίνες σε όλη την Ελλάδα και ότι εάν υπήρχαν πολλές µαρίνες, αυτό θα έλυνε πολλά προβλήµατα και η κατάσταση θα ήταν καλύτερη στο yachting. Εν µέρει συµφωνούµε. Η πραγµατικότητα όµως είναι ότι η χώρα µας δεν έχει τα χρήµατα για να κατασκευάσει µαρίνες στα δεκάδες χιλιόµετρα ακτογραµµής της. Άρα δεν έχει νόηµα να απαιτούµε από το ηµόσιο να φτιάξει και να συντηρεί µαρίνες. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να δοθούν κίνητρα σε ιδιώτες επενδυτές για την κατασκευή και λειτουργία µαρινών κάτω από ένα γενικότερο εθνικό σχέδιο σε συνεννόηση µε τις Επαγγελµατικές Ενώσεις των σκαφών αναψυχής και των τουριστικών λιµένων. Σκοπός πρέπει να είναι η σταθερή ανάπτυξη µέσα από την ανταγωνιστικότητα και αυτή επιτυγχάνεται µόνο µε επίµονη συγκέντρωση στην ποιότητα των υπηρεσιών. Όχι µε την κατασκευή µεγάλου αριθµού µη βιώσιµων µαρινών που θα εξυπηρετήσει προσωρινά µόνο τα σκάφη αναψυχής. Σε αυτό το σηµείο, θέλω να σηµειώσω ότι µερικές φορές πελάτες µε µεγάλες θαλαµηγούς και ακριβά σκάφη προτιµούν τον ελλιµενισµό των σκαφών τους σε µαρίνες χωρίς ποιότητα, χωρίς ασφάλεια και χωρίς υπηρεσίες µόνο και µόνο επειδή είναι φθηνές. Πρέπει όµως να γίνει αντιληπτό ότι όπως ακριβώς στη Εµπορική Ναυτιλία επιβάλλεται η τήρηση των διεθνών απαιτήσεων τόσο στις εταιρίες διαχείρισης όσο και στα πλοία τους, π.χ. το International Safety Management, οι κώδικες ασφάλειας του ΙΜΟ, οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις της διεθνούς σύµβασης MARPOL και του ISO 14001 και ισχύουν σε οποιοδήποτε ευρωπαϊκό ή ασιατικό λιµένα, το ίδιο πρέπει να επιδιώκουν οι πελάτες και όταν πρόκειται για την προσωπική τους περιουσία και την ασφάλειά τους στην Ελλάδα, και να επιλέγουν τουριστικό λιµένα µε γνώµονα την ποιότητα και την ασφάλεια, όχι µόνο το κόστος ελλιµενισµού. Slide 8 Opportuntity Now or Later? Μετά από όλα αυτά, αναρωτιέται κανείς: Eίναι άραγε τώρα η κατάλληλη στιγµή για να επενδύσει σε µαρίνες στην Ελλάδα? Η απάντηση είναι ΝΑΙ, διότι: 1) Έχει αρχίσει η ιδιωτικοποίηση µαρινών από την ΕΤΑ και η αναζήτηση διαχειριστών από διάφορους Ο.Τ.Α. και Οργανισµούς Λιµένων. 4.300 θέσεις ελλιµενισµού σε όλη την Ελλάδα θα ιδιωτικοποιηθούν το επόµενο χρονικό διάστηµα. 2) Τα νούµερα στο slide µιλούν µόνα τους: Το σύνολο των ελλιµενιζόµενων θέσεων σε Ελλάδα, Τουρκία και Κροατία είναι 44.400, όταν ενδεικτικά σε Γαλλία και Αγγλία είναι 450.000. Η Aνατολική Mεσόγειος δηλ. έχει πολύ µεγάλο περιθώριο ανάπτυξης µαρινών σε σύγκριση µε τη υτική Ευρώπη. Βεβαίως οι χώρες της υτικής Ευρώπης είναι µεγαλύτερες πληθυσµιακά, αλλά και πάλι, η διαφορά στις θέσεις σκαφών είναι τεράστια.

3) Παρά το γεγονός ότι η χώρα διέρχεται µία πρωτόγνωρη οικονοµική κρίση, όλοι έχουµε πλέον κατανοήσει ότι ο διαχειριστικός ρόλος του κράτους πρέπει να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Μαζί µε το άνοιγµα των επαγγελµάτων και τη συνεχιζόµενη ιδιωτικοποίηση, έχει ξεκινήσει η πορεία ρύθµισης του νοµοθετικού πλαισίου ώστε να δοθούν κίνητρα στους επενδυτές για την δηµιουργία νέων τουριστικών λιµένων κάτω από µία έξυπνη στρατηγική ανάπτυξης. Στόχος είναι η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών µαρινών στην Ανατολική Μεσόγειο και αυτή θα την πετύχουµε, όπως είπαµε, µόνο µε έµφαση στην ποιότητα. 4) εν υπάρχει περιθώριο για αναστολές. Τα οφέλη για την ελληνική οικονοµία και την ελληνική κοινωνία από την ανάπτυξη των µαρινών είναι τεράστια: Η ανεργία των απασχολούµενων ναυτικών στον χώρο του yachting συνεχώς αυξάνεται λόγω της κρίσης. Τα παράπλευρα επαγγέλµατα (πρακτικοί µηχανικοί, ηλεκτρολόγοι, δύτες, ξυλουργοί, τουριστικά γραφεία, µπογιατζήδες, ναυτικοί πράκτορες, κλπ.) στις µικρές παραλιακές πόλεις και τους µικρούς λιµένες τείνουν προς εξαφάνιση. Οι µικρές επιχειρήσεις (καρνάγια, συντηρητές σκαφών, µικρά εµπορικά) κλείνουν µην έχοντας άλλη λύση. Κάθε νέα µαρίνα αποτελεί πηγή ζωής για όλους τους επαγγελµατίες και τις µικρές επιχειρήσεις που προαναφέραµε και µέσο αναβάθµισης του τόπου τους. Μην ξεχνάµε ότι οι τουρίστες των σκαφών έχουν κατά µέσο όρο µεγάλη οικονοµική άνεση, αποτελούν δηλ. υψηλής ποιότητας τουρισµό. Εκτιµάται ότι για κάθε ένα ευρώ ελλιµενισµού ενός σκάφους, ο κάτοχος ξοδεύει αντίστοιχα περίπου 10 ευρώ για τη συντήρηση, τα καύσιµα, το πλήρωµα, τις προµήθειες και την αναψυχή µε το σκάφος του. 5) Εδώ θα πρέπει να προσέξουµε και µία άλλη εθνική διάσταση και σηµασία που έχει η ύπαρξη τουριστικών λιµένων στις αποµακρυσµένες περιοχές της Ελλάδας, όπως είναι τα ωδεκάνησα, το Ιόνιο, το Ανατολικό Αιγαίο και άλλες παραµεθόριες περιοχές. εν πρέπει να µας διαφεύγει ότι οι µαρίνες όπως τα λιµάνια και τα αεροδρόµια είναι θύρες πρόσβασης και κυκλοφορίας στον τόπο µας και ότι σε περίπτωση πολέµου συµµετέχουν σε σχέδια επίταξης των µέσων και του δυναµικού που διαθέτουν. Αντιλαµβανόµαστε λοιπόν ότι είναι σηµαντικό να βρίσκονται υπό ελληνική διαχείριση και εκµετάλλευση. Slide 9 Thank you Σας ευχαριστώ.