Ομιλία του Προέδρου του Κ.Σ. ΕΔΕΚ Γιαννάκη Λ. Ομήρου Στη Βουλή των Αντιπροσώπων με θέμα: «Η Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική κρίση οι ενδεχόμενες επιπτώσεις στην Κυπριακή Οικονομία και τρόποι αντιμετώπισης της» 27.11.2008 Η Βουλή των Αντιπροσώπων συζητά καθηκόντως την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις στην Κυπριακή Οικονομία. Η κατάρρευση Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων στη Μέκκα του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, με τις καταστροφικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή και την ευρύτερη παγκόσμια οικονομία επιβεβαιώνει μια απλή αλήθεια. Ότι η λειτουργία της οικονομίας της αγοράς κατά τρόπο ασύδοτο και ανεξέλεγκτο, ο «καπιταλισμός καζίνο» οδηγεί σε αδιέξοδα και βαρύτατο κοινωνικό κόστος. Εκφράζουμε την ικανοποίηση μας γιατί όλοι πλέον παραδέχονται ότι η ανεξέλεγκτη οικονομία της αγοράς οδηγεί σε καταστροφικές συνέπειες. Εκφράζουμε ακόμα την ικανοποίηση μας γιατί όλοι τώρα στρέφονται προς τις διαχρονικές προτάσεις του δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κινήματος. Η χρηματοοικονομική κρίση έφερε ξανά στο μυαλό μας την παράνοια της ανεξέλεγκτης εξουσίας, της συγκέντρωσης πλούτου, πολιτικής, δημοσιογραφικής και στρατιωτικής εξουσίας. Της μη ελεγχόμενης εξουσίας που δεν υπολογίζει και δεν δίνει λόγο σε κανένα, που δεν υπόκειται σε κανενός είδους δημοκρατικό έλεγχο και όπου ο πολίτης έχει περιθωριοποιηθεί, είναι αδύναμος και χειραγωγείται μέσω της παραπληροφόρησης, του φόβου ή ακόμα και του καταναγκασμού. Η κρίση αναδεικνύει διακυβέρνησης σε ολόκληρο τον κόσμο. την απουσία διαφάνειας στον χώρο της 1
Σε ολόκληρο τον κόσμο, οι πολίτες είναι εξοργισμένοι, γιατί τραπεζίτες που δημιούργησαν τρισεκατομμύρια δολάρια επισφαλών απαιτήσεων, καταφέρνουν να ξεγλιστρήσουν με εκατομμύρια δολάρια προσωπικής περιουσίας. Ή γιατί οι κυβερνήσεις φαίνεται να λαμβάνουν μέτρα υπέρ των τραπεζών, χωρίς να δίνουν μεγάλη σημασία στους απλούς πολίτες που χάνουν τα σπίτια, τις δουλειές και τις συντάξεις τους, εξαιτίας χρηματοπιστωτικών αποφάσεων, για τις οποίες ποτέ δεν ρωτήθηκαν. Απογοήτευση, αγανάκτηση και οργή κυριαρχεί στον κόσμο για την αποτυχία κυβερνήσεων να ελέγξουν αποτελεσματικά τους πολυεθνικούς γίγαντες και τις τραπεζικές ελίτ, που διέφθειραν την πολιτική ζωή υποσκάπτοντας, με αυτό τον τρόπο, την δημοκρατία. Θα υπάρξουν δραστικές περικοπές της αναπτυξιακής βοήθειας, ενώ ταυτόχρονα παρασάγγες απέχουμε από τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας, σε θέματα όπως η φτώχεια. Η τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχάσουμε ότι, πρόσφατα, βιώσαμε και βιώνουμε άλλες, εξίσου οξείες κρίσεις, κοινωνικού και οικονομικού χαρακτήρα: Οι τιμές των τροφίμων και των ενεργειακών αγαθών επηρέασαν βαθιά τις κοινωνίες. Στο νέο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης, η ανεξέλεγκτη κίνηση των κεφαλαίων από τη μια στιγμή στην άλλη και από τη μια μεριά του πλανήτη στην άλλη, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, βάζει σε κρίση οικονομίες ολόκληρων κρατών. Συσσωρεύει κέρδη στις μητροπόλεις του καπιταλισμού στερώντας τα αδύνατα στρώματα των κοινωνιών αλλά και τις υπό ανάπτυξη χώρες από κρίσιμους πόρους. Πόρους που χρειάζονται για την κοινωνική συνοχή, για την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. 2
Με αυτές τις οικονομικές δυνάμεις που θέλουν να κυριαρχούν ανεξέλεγκτες στις παγκόσμιες αγορές, συντάσσεται δυστυχώς και ένα τμήμα του πολιτικού προσωπικού, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, σε ρόλο υπηρέτη, σε ρόλο διεκπεραιωτή των επιθυμιών και των προσταγών τους. Είναι οι δυνάμεις που καλύπτουν τα παιγνίδια της κερδοσκοπίας στα Χρηματιστήρια, είναι οι δυνάμεις που από τη μια θησαυρίζουν γιατί είναι «μέσα στο κόλπο» και από την άλλη δηλώνουν δήθεν αμέτοχες για την τεράστια ανακατανομή του πλούτου που επιχειρούν μέσα από τη νέα ληστρική επιδρομή στα μικρά και μεσαία εισοδήματα. Είναι εκείνοι οι πολιτικοί και εκείνα τα Κόμματα που βρίσκονται πίσω από τα μεγάλα deals, πίσω από τις κουρτίνες με όρους αδιαφάνειας και συναλλαγής. Αυτός ο πολιτικός κόσμος, ο κόσμος της διαφθοράς και της συναλλαγής, ο κόσμος της διαπλοκής, των μεγάλων συμφερόντων, είναι αντίθετος με τα συμφέροντα του εργαζόμενου λαού. Είναι αντίθετος με τα συμφέροντα της υγιούς επιχειρηματικότητας Είναι αντίθετος με την ανάπτυξη, την παραγωγικότητα και την πρόοδο των λαών. Οι προκλήσεις και η κρίση που αντιμετωπίζουμε σήμερα, είναι απόρροια πολλών παραγόντων που έχει τις ρίζες της στην παγκοσμιοποίηση των οικονομικών σχέσεων, στη θεαματική τεχνολογική εξέλιξη και την κατάρρευση των κοινωνικών και πολιτισμικών προτύπων. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι σαρωτικές αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία τα τελευταία χρόνια ήταν το ίδιο δημιουργικές όσο και καταστροφικές. Οι αλλαγές αυτές προκάλεσαν επιχειρηματικούς άθλους και μέσα από ένα κύμα ανανέωσης, οδήγησαν στην αξιοσημείωτη αύξηση της 3
παραγωγικότητας. Αυτές οι ίδιες όμως αλλαγές απελευθέρωσαν ισχυρές καταστρεπτικές δυνάμεις. Ο «καπιταλισμός καζίνο», ο οποίος πάσχισε να αντικαταστήσει και σε μερικές περιπτώσεις, πραγματικά το πέτυχε, τη μικτή οικονομία της αγοράς, οδήγησε στην κοινωνική αποσύνθεση, την κοινωνική στέρηση, την περιθωριοποίηση και τη συντριβή. Ο αχαλίνωτος καπιταλισμός της αγοράς αποδεικνύεται οικονομικά πολυδάπανος και κοινωνικά καταστροφικός. Διαβρώνει την αμοιβαία πίστη και εμπιστοσύνη, την αλληλεγγύη και τους κοινωνικούς δεσμούς, στους οποίους στηρίχτηκαν οι ελεύθερες δημοκρατικές κοινωνίες και από τους οποίους εξαρτάται η επιβίωση τους. Υπονομεύει τις βάσεις της κοινωνικής συνοχής και τις πηγές της κοινωνικής αλληλεγγύης. Συνδεδεμένος με τις, χωρίς προηγούμενο, τεχνολογικές καινοτομίες και ειδικότερα με την παγκοσμιοποίηση της τεχνολογίας, της κοινωνίας των πληροφοριών δημιουργεί νέα πολιτιστικά σχήματα, τα οποία απειλούν την ύπαρξη της παραδοσιακής πολιτιστικής ταυτότητας και την έννοια της ιθαγένειας, που συνδέεται άμεσα μαζί τους. Το πιο σημαντικό ίσως από όλα είναι οι σαρωτικές τεχνολογικές αλλαγές, η παγκοσμιοποίηση, η ομογενοποίηση, που συνέτειναν στο να αποδίδεται όλο και πιο παρωχημένος ρόλος στο έθνος κράτος. Και αυτό ακόμη περισσότερο σε σχέση με τη διαχείριση της οικονομίας και τη δημιουργία αποτελεσματικής οικονομικής πολιτικής. Η αποτελεσματικότητα του σύγχρονου έθνους- κράτους, ιδιαίτερα στα οικονομικά ζητήματα, εξέλειπε ολοκληρωτικά μετά την κατάργηση των συνόρων, που ακολούθησε την παγκοσμιοποίηση. Ποια μπορεί να είναι η απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις; Ποια είναι η εναλλακτική λύση για τις κοινωνίες μας; Ποια είναι η δική μας στάση, η θέση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος και του Κ.Σ. ΕΔΕΚ; 4
Η πρώτη απάντηση μας είναι ότι απέναντι σε όλα αυτά τα φαινόμενα μιας απάνθρωπης παγκοσμιοποίησης, εμείς οι σοσιαλιστές αντιπαραβάλλουμε τον εξανθρωπισμό της. Προτάσσουμε την αλληλεγγύη, την ανακατανομή του πλούτου, τη δημοκρατία, την κρατική εποπτεία και ρύθμιση των αγορών, την υποταγή της οικονομίας της αγοράς στις ανάγκες της κοινωνίας και των ανθρώπων, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δύναμη της γνώσης, το διάλογο, τον πολιτισμό, την αντιμετώπιση των αιτίων της βίας και της τρομοκρατίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη απέναντι στην ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας. Το δημοκρατικό έλεγχο απέναντι στην παντοδυναμία των Μ.Μ.Ε. και την κοινωνική λογοδοσία απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς και αδιαφάνειας. Χρέος μας να υπερασπιστούμε με επιτυχία τις βασικές ανθρώπινες αξίες με εγκατάλειψη δογμάτων, ιδεολογημάτων και αγκυλωμένων αντιλήψεων του παρελθόντος. Χρέος μας να προσαρμόσουμε στις κοινωνίες μας τις «νέες απαιτήσεις», όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τις σαρωτικές παγκόσμιες αλλαγές. Χρέος μας να ξανακτίσουμε μια νέα αντίληψη κοινωνικής αλληλεγγύης και συλλογικότητας. Με ευαισθησία και αποφασιστικότητα, έχοντας πάντοτε στο μυαλό ότι ένα σύστημα που ελέγχεται αποκλειστικά από την αγορά εξασθενίζει τους άτυπους κοινωνικούς δεσμούς. Τους δεσμούς, οι οποίοι στηρίζουν τις κοινωνίες και αποτρέπουν εγκληματικές παράνομες, αντικοινωνικές συμπεριφορές, που οδηγούν στην περιβαλλοντική εξαθλίωση, την πολιτιστική ερήμωση, τη μετανάστευση και την τρομοκρατία. Ο μεγάλος κίνδυνος από την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών είναι μια ισοπέδωση των κοινωνιών χωρίς αρχές, αξίες και οράματα. Ο μόνος δρόμος είναι αυτός της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς. Με ισχυρή κρατική εποπτεία, με ρυθμιστικούς μηχανισμούς με αναδιανομή 5
του πλούτου προς όφελος των ασθενέστερων στρωμάτων της κοινωνίας. Μακριά από λογικές ασυδοσίας της αγοράς αλλά και του άκρατου κρατισμού που επίσης οδήγησε σε αδιέξοδα και κατάρρευση κοινωνικά και πολιτικά συστήματα. Με αλληλεγγύη, ελευθερία, ισότητα, κοινωνική δικαιοσύνη. Με δημοκρατικό έλεγχο, με ισότητα ευκαιριών, για πρόοδο και δημιουργία. Κύριε Πρόεδρε, Κανένας δεν φανταζόταν πριν μερικές εβδομάδες ότι σήμερα θα είμαστε μάρτυρες ενός κύματος εθνικοποιήσεων τραπεζών στην Ευρώπη. Και όμως αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα. Σχεδόν κάθε μέρα μια ευρωπαϊκή τράπεζα χρειάζεται τη βοήθεια του κράτους για να διασωθεί. Κάθε μέρα όλο και περισσότερα Ευρωπαίοι ανησυχούν για τις αποταμιεύσεις τους, τις συντάξεις και την ασφάλιση τους. Η χρηματοπιστωτική κρίση οδηγεί σε ύφεση εθνικές οικονομίες και βρίσκεται στο μεταίχμιο μετεξέλιξης της σε οικονομική κρίση. Είναι πια φανερό ότι η μη λήψη κρατικών μέτρων για την αποκατάσταση των ζημιών από τον αχαλίνωτο καπιταλισμό και την οικονομία του καζίνο, θα ήταν στάση ανεύθυνη και καταστροφική. Κύριε Πρόεδρε, Το Κ.Σ. ΕΔΕΚ έχει ήδη καταθέσει πρώτο συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση των πιθανών επιπτώσεων στην Κυπριακή Οικονομία από την Παγκόσμια οικονομική κρίση. Το πράξαμε τόσο στο δημόσιο διάλογο όσο και με την ομιλία του βουλευτή του Κινήματος Μαρίνου Σιζόπουλου την περασμένη Πέμπτη. Συνεπώς δεν προτίθεμαι να επαναλάβω τα μέτρα που έχουμε προτείνει. Επισημαίνω ένα κεφαλαιώδες ζήτημα: 6
Είναι κρίσιμης σημασίας να ενισχυθεί η εποπτεία της αγοράς κεφαλαίου στην Κύπρο. Οι υφιστάμενες ρυθμίσεις δεν είναι ικανοποιητικές γιατι η εποπτεία της Κεντρικής Τράπεζας δεν καλύπτει όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και η αγορά κεφαλαίου δεν περιλαμβάνει μόνο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Περιλαμβάνει τις επενδύσεις σε μετοχές και ομόλογα δημοσίων εταιρειών και κυρίως τα ταμεία συντάξεων και προνοίας και τα διάφορα ασφαλιστικά και επενδυτικά σχέδια. Δεν είναι αρκετό ο κάθε τομέας που συνθέτει την αγορά κεφαλαίου να έχει τη δική του εποπτική αρχή γιατί αυτό δεν αποκλείει φαινόμενα εκτροπών και κινδύνων. Χρειάζονται δευτερογενείς ασφαλιστικές δικλείδες για να αποφευχθούν τέτοιου είδους κίνδυνοι. Αυτό επιβάλλει τη δημιουργία ενός κεντρικού κρατικού φορέα που να ρυθμίζει και να εποπτεύει όλες τις επιμέρους αγορές κεφαλαίου. Τα κυπριακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τουλάχιστον όπως τα ίδια δηλώνουν, δεν είναι άμεσα εκτεθειμένα σε επισφαλείς διεθνείς επενδύσεις. Όμως, και αν ακόμα αποδειχτεί ότι αυτό είναι σωστό, δεν πρέπει τόσο σοβαρά θέματα να αφήνονται στην τύχη ή στην εντιμότητα και ικανότητα των εκάστοτε διοικούντων τα ιδρύματα αυτά. Εξ άλλου δεν είναι μόνο το ότι οι ιδιωτικές καταθέσεις, τα δάνεια και οι μετοχές είναι εκτεθειμένες στις αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος λόγω ανεπαρκούς εποπτείας. Χωρίς τέτοια εποπτεία που να ρυθμίζει την αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς κεφαλαίου δεν προσφέρονται επαρκείς εγγυήσεις για την αποδοτική επένδυση των αποθεμάτων των ταμείων συντάξεων και προνοίας, με αποτέλεσμα να υπάρχει συνεχώς το δίλημμα είτε να τα έχουμε αδρανή και στην πράξη με αρνητική απόδοση (μέσα στο μαξιλάρι, όπως θα λέγαμε παλιά) για να είναι ασφαλή ή να τα δανείσουμε με κίνδυνο να καταλήξουν σε δάνεια άνεργων σε άτομα και χρεοκοπημένες επιχειρήσεις (κάπου στις ΗΠΑ ή την Αγγλία) και να μην τα πάρουμε ποτέ πίσω. Σίγουρα, κάπου μεταξύ αυτών των ακραίων καταστάσεων πρέπει να υπάρχει ένας πιο σωστός τρόπος αξιοποίησης των αποταμιεύσεων μας. 7
Έχουμε, λοιπόν, ίσως αποφύγει τις άμεσες συνέπειες της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης, με την έννοια ότι δεν φαίνεται επί του παρόντος τουλάχιστον ότι η Κυβέρνηση μας θα χρειαστεί να παρέμβει για να γλυτώσει δικές μας τράπεζες και ταμεία συντάξεων και ασφάλειας από χρεωκοπία. Όμως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ούτε αν τα χειρότερα της διεθνούς κρίσης είναι ακόμα μπροστά μας, ούτε πόσο καιρό θα διαρκέσει αυτή η κρίση Η κυπριακή οικονομία είναι από τις πιο ανοικτές στον κόσμο και συνεπώς εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από συναλλαγές με ξένους. Δεν είναι μόνο οι τομείς των κατασκευών και τουρισμού που είναι εκτεθειμένοι αλλά και ένα μεγάλο μέρος του τομέα των υπηρεσιών, με απλά λόγια πέρα από το 50% της οικονομίας. Τα μέτρα που εξάγγειλε η Κυβέρνηση κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Χρειάζεται ωστόσο συνεχής επαγρύπνηση, παρακολούθηση και ετοιμότητα λήψης μέτρων. Μακριά από πανικό αλλά και από εφησυχασμό. Επίσης, θα ήθελα να τονίσω ότι δεν πρέπει να αντιγράφουμε μέτρα άλλων χωρών. Η δική μας οικονομία δέχεται άλλου είδους, κυρίως δευτερογενείς επιδράσεις από τη διεθνή κρίση και τα μέτρα που χρειάζεται δεν είναι τα ίδια με τα μέτρα που παίρνουν άλλες χώρες. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη ρευστότητας αλλά η έλλειψη εμπιστοσύνης. Σε μια χρηματοπιστωτική κρίση αλλάζουν οι παράμετροι συμπεριφοράς των εμπλεκομένων ώστε οι παραδοσιακές συνταγές δεν είναι αποτελεσματικές. Όσο και αν αυξηθεί η ρευστότητα, χωρίς εμπιστοσύνη και χωρίς θετικές προσδοκίες κανένας ορθολογικά σκεπτόμενος δεν θέλει ούτε να δανείσει ούτε να δανειστεί. Τα επιπλέον χρήματα κινδυνεύουν να καταλήξουν και αυτά στη μαύρη τρύπα των επισφαλών επενδύσεων. Αυτό που χρειάζεται είναι η άμεση κρατική παρέμβαση στην οικονομία με έργα υποδομής: στη συγκοινωνία, στις επικοινωνίες, στην εκπαίδευση, στην κοινωνική ενσωμάτωση. Έργα για βελτίωση της 8
ποιότητας και ανταγωνιστικότητας της χώρας μας, ώστε να είναι έτοιμη να αξιοποιήσει τις μεγάλες δυνατότητες και ευκαιρίες που θα προκύψουν όταν η διεθνής οικονομία ανακάμψει από την παρούσα κρίση. Όμως, τα έργα από μόνα τους δεν είναι αρκετά. Χωρίς κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο, χωρίς αξιοκρατικό και κοινωνικά δίκαιο κράτος, χωρίς αποτελεσματική κυβέρνηση και χωρίς πολιτικές εξουσίες που να θέτουν το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου πάνω από το συμφέρον επιμέρους ομάδων δεν μπορεί να αξιοποιηθούν σωστά οι κρατικές δαπάνες. Για το θέμα της μείωσης των επιτοκίων δανεισμού ένας τρόπος για να λειτουργήσει ο ανταγωνισμός ως καταλύτης θα ήταν η προσωρινής διάρκειας κατάργηση των κυρώσεων που επιβάλλουν οι τράπεζες καθώς και των ενυπόθηκων εξόδων και εξόδων σε χαρτόσημα που επωμίζονται οι πελάτες σε περίπτωση που θελήσουν να διακόψουν ένα στεγαστικό δάνειο με μια τράπεζα και να συνάψουν αντίστοιχο δάνειο με άλλη τράπεζα η οποία προφέρει χαμηλότερο επιτόκιο Η ύπαρξη των κυρώσεων καθώς και των ενυπόθηκων εξόδων και εξόδων σε χαρτόσημα επιδρούν ως αντικίνητρο για τους πελάτες να αποπληρώσουν υφιστάμενα δάνεια σε μια τράπεζα και να τα συνάψουν εκ νέου με μια άλλη τράπεζα που ενδεχομένως να προσφέρει ελαφρώς χαμηλότερο επιτόκιο και ως εκ τούτου, δεν μπορεί να λειτουργήσει ο μηχανισμός του ανταγωνισμού. Αυτό το μέτρο θα πρέπει να προωθηθεί από την κυβέρνηση και η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι διατεθειμένη να υποστεί κάποια αρνητική επίπτωση στα δημόσια ταμεία της για να βοηθηθούν οι απλοί πολίτες καθώς και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και να δοθεί ώθηση στην οικονομία. Η κυβέρνηση θα μπορούσε επίσης να απαλλάξει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με συνολικό τζίρο μέχρι 1 εκ. Ευρώ από την υποχρέωση καταβολής εταιρικού φόρου ως ένα μέτρο στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης. Σε ότι αφορά 9
τις Τράπεζες, θα ήθελα να επαναλάβω το αίτημα μας για κατάθεση στοιχείων ως προς τα ποσά καταθέσεων που έχουν εξάξει από την Κύπρο. Αιμορραγία που επηρεάζει τη ρευστότητα και προφανώς εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Τα πράγματα ομιλούν αφ εαυτών. RES IPSA LOQVITOUS. Έχουμε ένα οικονομικό σύστημα που χρειάζεται αναθεώρηση. Πρέπει η πραγματική οικονομία να συγκρουστεί με την οικονομία του άκρατου κέρδους. Είναι ανάγκη να επιστρέψει η ηθική και η ανθρωπιά στον κόσμο της οικονομίας. Στη σημερινή ιστορική φάση όπου, για μια ακόμα φορά, δοκιμάζονται οι ιδεολογίες και οι δυνατότητες τους να αναλύσουν τα φαινόμενα, να δώσουν ερμηνείες και να διατυπώσουν φερέγγυες πολιτικές προτάσεις το Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κίνημα δεν έχει δισταγμό να καθορίσει την προοδευτική του στρατηγική απέναντι στις νεοφιλελεύθερες συνταγές που έσπρωξαν τις κοινωνίες στην περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό. Να αγωνιστούμε για κοινωνίες δικαιοσύνης και αλληλεγγύης, για ανάπτυξη, για τον άνθρωπο, για εκσυγχρονισμό με ελευθερίες, δικαιώματα και κοινωνικό περιεχόμενο και για τις άφθορες διαχρονικές αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης. 10