ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 2009 Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας 2008/2226(INI) 16.12.2008 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με τις καλλιτεχνικές σπουδές στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2008/2226(INI)) Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας Εισηγήτρια: Maria Badia i Cutchet PR\748962.doc PE414.950v01-00
PR_INI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ...3 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ...7 PE414.950v01-00 2/8 PR\748962.doc
ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με τις καλλιτεχνικές σπουδές στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2008/2226(INI)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη τα άρθρα 149 και 151 της Συνθήκης ΕΚ, έχοντας υπόψη τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2006 σχετικά με τις βασικές ικανότητες της δια βίου μάθησης 1, έχοντας υπόψη τη θέση του της 23ης Σεπτεμβρίου 2008 σχετικά με την πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά το Ευρωπαϊκό Έτος Δημιουργικότητας και Καινοτομίας (2009) 2, έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 24ης και 25ης Μαΐου 2007 σχετικά με τη συμβολή των τομέων του πολιτισμού και της δημιουργίας στην εκπλήρωση των στόχων της Λισαβόνας, καθώς και εκείνα της 21ης και 22ας Μαΐου 2008, έχοντας υπόψη την κοινή έκθεση προόδου του Συμβουλίου και της Επιτροπής για το 2008 σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και κατάρτιση 2010» Παροχή διά βίου μάθησης για γνώση, δημιουργικότητα και καινοτομία 3 έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 10ης Απριλίου 2008 σχετικά με την ευρωπαϊκή ατζέντα για τον πολιτισμό σ έναν κόσμο παγκοσμιοποίησης 4, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 10ης Απριλίου 2008 σχετικά με τις πολιτιστικές βιομηχανίες στην Ευρώπη 5, έχοντας υπόψη το άρθρο 45 του Κανονισμού, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας (A6-0000/2008), A. λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις της Σύμβασης της UNESCO για την προστασία και την προώθηση της πολυμορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων, της 20ής Οκτωβρίου του 2005, B. έχοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, τιμώντας το έμβλημά της «Ενωμένη στην πολυμορφία», οφείλει να αναγνωρίσει την κοινή της ιστορία, και μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο κυρίως με βάση την ιστορία της ευρωπαϊκής τέχνης και των εικαστικών τεχνών γενικότερα, λόγω του εγγενούς παγκόσμιου χαρακτήρα τους, Γ. έχοντας υπόψη ότι η καλλιτεχνική εκπαίδευση αποτελεί τη βάση της επαγγελματικής 1 ΕΕ L 394 της 30.12.2006, σελ. 10. 2 P6_TA(2008)0417. 3 ΕΕ C 86 της 5.4.2008, σελ.1. 4 P6_TA(2008)0124. 5 P6_TA(2008)0123. PR\748962.doc 3/8 PE414.950v01-00
κατάρτισης στο πεδίο των τεχνών και ότι προάγει τόσο τη δημιουργικότητα όσο και τη σωματική και την πνευματική ανάπτυξη στον εν λόγω τομέα, ενθαρρύνοντας τις πιο στενές και εποικοδομητικές σχέσεις ανάμεσα στην εκπαίδευση, τον πολιτισμό και τις τέχνες, Δ. έχοντας υπόψη ότιοι σχολές και τα κέντρα καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και σχεδίου συμβάλλουν στην ανάπτυξη φιλοσοφιών και στη δημιουργία νέων καλλιτεχνικών τάσεων και κινημάτων, γεγονός το οποίο ενισχύει την εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον κόσμο, E. έχοντας υπόψη ότι η επιτυχία των επαγγελματιών στον καλλιτεχνικό και δημιουργικό τομέα καθορίζεται κυρίως από την εκπαίδευση που παρέχεται σε αυτόν τον τομέα, ΣΤ.έχοντας υπόψη ότι οι καλλιτεχνικές σπουδές που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη μιας σταδιοδρομίας και ενός επαγγέλματος απαιτούν από τον σπουδαστή, εκτός από ταλέντο, ένα ισχυρό πολιτιστικό υπόβαθρο το οποίο αποκτάται μόνο μέσω μιας πολυτομεακής και συστηματικής κατάρτισης, και ότι η τελευταία αυξάνει τις πιθανότητες της εργασιακής ένταξης στον κλάδο, στον βαθμό που παρέχει γενική παιδεία, μεθοδολογία έρευνας και ορισμένες δεξιότητες σε διάφορους τομείς της δραστηριότητας που αποτελούν τμήμα της τέχνης της εποχής μας, Ζ. έχοντας υπόψη ότι το οικονομικό δυναμικό που αντιπροσωπεύουν οι δημιουργικές, πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εταιρείες και βιομηχανίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ό,τι αφορά μεταξύ άλλων και την απασχόληση, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη του καλλιτεχνικού τομέα, H. λαμβάνοντας υπόψη ότι η τεχνολογική επανάσταση έχει προκαλέσει μια αύξηση της ανταγωνιστικότητας τόσο στο εσωτερικό χωρών όσο και μεταξύ τους, και ότι έχει αναγάγει την πολιτιστική ικανότητα και δημιουργικότητα σε βασικό στοιχείο στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας, Θ. έχοντας υπόψη ότιοι ταχείες και συνεχείς αλλαγές που συντελούνται στις κοινωνίες μας απαιτούν μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα, ευελιξία, δημιουργικότητα, καινοτομία και ικανότητα επικοινωνίας από τα άτομα στον εργασιακό κλάδο και ότι τα συγκεκριμένα προτερήματα πρέπει να προάγονται από τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στα διαφορετικά κράτη μέλη, σύμφωνα και με τους στόχους του προγράμματος «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010», Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στα υφιστάμενα μοντέλα καλλιτεχνικής εκπαίδευσης μεταξύ των διαφόρων κρατών μελών, ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω της παγκοσμιοποίησης και της μεγαλύτερης κινητικότητας των πολιτών, καθώς και λόγω των διαδοχικών διευρύνσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εκπαίδευση στον πολιτισμό και στην πολυμορφία του αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα για τη διαφύλαξη της ταυτότητας και την προαγωγή μιας διαπολιτισμικής και διαθρησκευτικής κατανόησης, και ότι οι στόχοι ευαισθητοποίησης και προαγωγής του πολιτισμού του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου πρέπει να συνεχιστούν και μετά το 2008, PE414.950v01-00 4/8 PR\748962.doc
1. θεωρεί ότι η καλλιτεχνική εκπαίδευση θα πρέπει να αποτελεί υποχρεωτική συνιστώσα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε όλες τις σχολικές βαθμίδες από μικρή ηλικία και σε συνεχή βάση σε όλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης 2. εφιστά την προσοχή του Συμβουλίου και των κρατών μελών στον ρόλο που διαδραματίζει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και η πολυμορφία του ως παράγοντας ένταξης, και τη σημασία της καλλιτεχνικής και πολιτιστικής εκπαίδευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο 3. διαπιστώνει ότιοι φοιτητές και φοιτήτριες καλλιτεχνικών σπουδών που ενδιαφέρονταινα πραγματοποιήσουν τις σπουδές τους σε άλλο κράτος μέλος και όχι στο δικό τους αυξάνονται ολοένα και περισσότερο και, ως εκ τούτου, προτρέπει τα κράτη μέλη να συντονίσουν τις πολιτικές τους στον τομέα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, και να προαγάγουν τόσο την ακαδημαϊκή όσο και την εργασιακή κινητικότητα σε αυτόν τον τομέα 4. εκτιμά ότι οι πολιτικές στον τομέα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης θα πρέπει να συντονιστούν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως σε ό,τι αφορά: την περιγραφή της φύσης, το περιεχόμενο και τη διάρκεια των καλλιτεχνικών σπουδών, σε σχέση με το κάθε διαφορετικό κοινό στο οποίο απευθύνονται, τη σχέση μεταξύ της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, της δημιουργικότητας και της καινοτομίας, την αποτελεσματικότητα των πολιτικών καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, υπό το πρίσμα του κοινωνικοοικονομικού αντικτύπου της, τις μεθόδους καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, και την κατάρτιση των ειδικευμένων καθηγητών 5. καλεί τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο και την Επιτροπή: να αναγνωρίσουν τη σημασία τη προαγωγής της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και της δημιουργικότητας στο πλαίσιο μιας οικονομίας βασισμένης στη γνώση, σύμφωνα με τη στρατηγική της Λισαβόνας, να προσδιορίσουν τον ρόλο της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης ως σημαντικό παιδαγωγικό εργαλείο για την αναβάθμιση του πολιτισμού σε έναν παγκοσμιοποιημένο και πολυπολιτισμικό κόσμο, να χαράξουν κοινές στρατηγικές για την προαγωγή πολιτικών καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για τους ειδικευμένους καθηγητές στον συγκεκριμένο τομέα, προσαρμόζοντας τη διδασκαλία ανάλογα με το ταλέντο και την επαγγελματική κλίση του σπουδαστή, να αναγνωρίσουν τον σημαντικό ρόλο των καλλιτεχνών στην κοινωνία, και την ανάγκη καθορισμού ειδικών δεξιοτήτων για την καλλιτεχνική διδασκαλία στην εκπαιδευτική διαδικασία PR\748962.doc 5/8 PE414.950v01-00
6. τονίζει τη σημασία αξιοποίησης των πόρων που προσφέρουν οινέες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφορίας και το διαδίκτυο ως μέσα μιας σύγχρονης και προσαρμοσμένης στη σύγχρονη εποχή διδασκαλίας, εισάγοντας την καλλιτεχνική διάσταση στα προγράμματα σπουδών 7. συστήνει τη δημιουργία μιας μόνιμης βάσης ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών σε ό,τι αφορά τη διδασκαλία τεχνών και τη συμπερίληψη της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στα εκπαιδευτικά προγράμματα των κρατών μελών, για να διασφαλιστεί η ανάπτυξη και η προαγωγή του ευρωπαϊκού πολιτιστικού μοντέλου, το οποίο χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης διεθνώς 8. ζητεί από τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο και την Επιτροπή να παρακολουθούν την πρόοδο της ενσωμάτωσης της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στα σχολικά προγράμματα, και εισηγείται συγκεκριμένα στην Επιτροπή να προωθήσει τις απαραίτητες σπουδές ώστε να διαθέτουν μια αξιόπιστη ενημέρωση για τον αντίκτυπο των εν λόγω σπουδών στο επίπεδο κατάρτισης και δεξιοτήτων των σπουδαστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 9. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη. PE414.950v01-00 6/8 PR\748962.doc
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Η καλλιτεχνική εκπαίδευση θεωρείται διεθνώς μια συνιστώσα απαραίτητη για την εκπαίδευση με την κλασική της έννοια. Στην πραγματικότητα, ακόμα και αν είναι υποχρεωτικό μάθημα σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα σε διάφορα κράτη μέλη, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα μοντέλα καλλιτεχνικής εκπαίδευσης των τελευταίων. Παρόλο που, ιστορικά, η καλλιτεχνική εκπαίδευση συνδεόταν με τα εκπαιδευτικά πεδία στις παιδικές και νεανικές ηλικίες, στην πραγματικότητα, η προώθηση της διά βίου μάθησης και η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) διεύρυναν το πεδίο που προοριζόταν παραδοσιακά για την τέχνη και τον πολιτισμό και δημιούργησαν νέες μορφές πρόσβασης και έκφρασης για τον κλάδο. Στον παγκοσμιοποιημένο, σύνθετο και αλληλοεξαρτώμενο κόσμο στον οποίο ζούμε, η συνεχής ανάπτυξη των ΤΠΕ ευνόησε επίσης την προώθηση μιας οικονομίας βασισμένης στη γνώση καθιστώντας την πνευματική ικανότητα και τη δημιουργία βασικό συστατικό της τελευταίας. Επίσης, οι ετερογενείς κοινωνίες μας με τον πολυπολιτισμικό τους χαρακτήρα έχουν αναβαθμίσει τον ρόλο του πολιτισμού και τον πλούτο της πολυμορφίας του σεβασικά συστατικά για τη βελτίωση της συμβίωσης των διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων και πολιτισμών. Έτσι, σε ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από μεγάλη κινητικότητα των πολιτών, η εκπαίδευση στον πολιτισμό έχει καταστεί ένας σημαντικός παράγοντας για τη διαφύλαξη της ταυτότητας και την προαγωγή της διαπολιτισμικής και διαθρησκευτικής κατανόησης, όπως ακριβώς διακηρύχθηκε και από το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου 2008, με τους στόχους του σχετικά με την ευαισθητοποίηση και την προώθηση του πολιτισμού. Η καλλιτεχνική εκπαίδευση, αφετέρου, προσφέρει στα έθνη το μέσο για να αναπτυχθούν οι απαραίτητοι ανθρώπινοι πόροι που προορίζονται για την εκμετάλλευση του πλούτου της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Οι τέχνες είναι τόσο εκδηλώσεις του πολιτισμού όσο και μέσα κοινοποίησης των γνώσεων στον συγκεκριμένο τομέα. Και υπό αυτήν την έννοια, τα προγράμματα καλλιτεχνικής εκπαίδευσης βοηθούν τα άτομα να ανακαλύψουν την πολυμορφία των καλλιτεχνικών εκφράσεων, αναπτύσσουν την ευαισθησία τους προς αυτές και συμβάλλουν στην ανακάλυψη της απόλαυσης της τέχνης και του πολιτισμού. Επιπλέον, ενισχύουν τις ταυτότητες και τις ατομικές και συλλογικές αξίες και προστατεύουν την πολιτιστική πολυμορφία. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η τέχνη και το σχέδιο αποτελούν συνιστώσα της ανάπτυξης της κοινωνίας, στον βαθμό που συμβάλλουν στην ανάπτυξη φιλοσοφιών και στη δημιουργία νέων καλλιτεχνικών τάσεων και κινημάτων, γεγονός το οποίο ενισχύει την εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον κόσμο, στο μέτρο στο οποίο επιτρέπει μια διεθνής προβολή, πέραν του άμεσου περίγυρού της. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιδιαιτερότητα του ευρωπαϊκού πολιτιστικού μοντέλου, δηλαδή ο πλούτος της πολιτιστικής και γλωσσικής του πολυμορφίας, προβλέπεται στη Συνθήκη της ΕΚ (άρθρο 151), στο πλαίσιο των θεμελιωδών στόχων της Ένωσης, και ότι από τις 18 Μαρτίου 2007, ισχύει η Σύμβαση για την προστασία και την προώθηση της πολυμορφίας των PR\748962.doc 7/8 PE414.950v01-00
πολιτιστικών εκφράσεων της UNESCO. Από μια άλλη οπτική γωνία, οι ταχείες και συνεχείς αλλαγές που συντελούνται στις κοινωνίες μας απαιτούν μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα, ευελιξία, δημιουργικότητα, καινοτομία και ικανότητα επικοινωνίας από τα άτομα στον εργασιακό κλάδο, όπως εξάλλου επισημαίνεται και στο πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010». Στο γεγονός αυτό προστίθεται η αυξανόμενη απαίτηση για ανταγωνιστικότητα σε πολλούς τομείς, η οποία εξηγεί την προτεραιότητα που δίδεται από πολλά εκπαιδευτικά συστήματα στην προώθηση της ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας στο πλαίσιο των σχολικών προγραμμάτων, μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων που αναπτύσσονται με τη χρήση κατάλληλων εκπαιδευτικών μεθόδων που έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη μετέπειτα ένταξη του σπουδαστή στον καλλιτεχνικό και δημιουργικό κλάδο της αγοράς. Και υπό αυτήν την έννοια, είναι σημαντικό να διευρυνθεί το περιεχόμενο της καλλιτεχνικής κατάρτισης για να βελτιωθεί η εργασιακή ένταξη στον εν λόγω κλάδο, όπως και οι δυνατότητες της καλλιτεχνικής δραστηριότητας στη νέα ψηφιακή εποχή. Πράγματι, η καλλιτεχνική δραστηριότητα συνεπάγεται την κατοχή κάποιων δεξιοτήτων, γνώσεων και υλικών που βρίσκονται εδώ και πολύ καιρό σε στενή σχέση με τις εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία. Έτσι, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι τέχνες χρησιμοποίησαν τις πιο προηγμένες τεχνολογίες της εποχής τους ενώ ένας μεγάλος αριθμός αισθητικών θεωριών έχουν επηρεαστεί από επιστημονικούς παράγοντες. Με τη σειρά τους, το savoir-faire και ορισμένοι καλλιτεχνικοί επιστημονικοί κλάδοι έχουν επίσης προκαλέσει τεχνική πρόοδο συμβάλλοντας στη διαδικασία της γνώσης και της μεταμόρφωσης του κόσμου από την ανθρωπότητα. Μολονότι η καλλιτεχνική δημιουργία δεν μπορεί να περιοριστεί στην αυστηρή εφαρμογή της επιστημονικής ή τεχνολογικής γνώσης, οι τεχνολογίες μπορούν να φανούν χρήσιμες στην τέχνη χωρίς να έχουν επινοηθεί για αυτόν τον σκοπό, όπως ακριβώς μπορεί και η τέχνη να προκαλέσει τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη, καθώς περιλαμβάνει και άλλες εφαρμογές πέρα από την καλλιτεχνική δραστηριότητα. Εντέλει, η καλλιτεχνική εκπαίδευση ενθαρρύνει τις πιο στενές και εποικοδομητικές σχέσεις ανάμεσα στην εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τις ΤΠΕ και τις τέχνες, στην εποχή του 21ου αιώνα. Όλες οι ανωτέρω σκέψεις υπογραμμίζουν τη σημασία της επίτευξης συναίνεσης προκειμένου να διασφαλιστεί ο συντονισμός της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. PE414.950v01-00 8/8 PR\748962.doc