ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ Αιγάλεω 25/2/2013 Προς τον Υπουργό Παιδείας Κο Αρβανιτόπουλο (Δια μέσου του Συμβουλίου του ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ) ΘΕΜΑ: Διατύπωση γνώμης επί του σχεδίου Αθηνά Αξιότιμε κε Υπουργέ, Έχουμε την τιμή να σας διαβιβάσουμε τη διατύπωση γνώμης όπως διαμορφώθηκε στην Έκτακτη Συνέλευση του ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ, ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ TOY ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ, στις 22/ 2/2013 Σύμφωνα με το υπ αριθ. 1239/6-2-2013 έγγραφο του ΥΠΘΠΑ υποβάλλεται το ερώτημα προς το Συμβούλιο του Ιδρύματος για τη διατύπωση γνώμης σχετικά με το σχέδιο Αθηνά που αφορά στην αναδιάρθρωση των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης. Στην πρόταση του Υπουργείου το Τμήμα της Οινολογίας και Τεχνολογίας Ποτών απορροφάται από το Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων του ΤΕΙ Αθήνας και συγκροτείται το Νέο Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων στο Αττικό ΤΕΙ. Η πρόταση του ΥΠΘΠΑ δυστυχώς είναι αντίθετη με την διεθνή πρακτική. Σήμερα, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Αυστραλία και την Ευρώπη δεν υπάρχει αντίστοιχη δομή. Το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας στην Αυστραλία, το Πανεπιστήμιο του Davis στην Καλιφόρνια, το Πανεπιστήμιο του Bordeaux στη Γαλλία, τα Πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Ισπανίας διαχωρίζουν σαφέστατα τα γνωστικά αντικείμενα (τις σπουδές) της επιστήμης των Τροφίμων από αυτές του Αμπελοοινικού Τομέα, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται και αυτά των ποτών και της μπύρας. Διότι, απλούστατα, ο οίνος και τα ποτά δεν είναι τρόφιμα. Είναι το ίδιο παράδοξο όσο η απορρόφηση ενός Τμήματος Χημείας από ένα Τμήμα Φυσικής. Αντιβαίνει, επίσης, και στα κριτήρια τα οποία το ίδιο το Υπουργείο έθεσε όπως αναλύουμε παρακάτω: Κ1. Φυσικό μέγεθος και διάρθρωση ΑΕΙ. Ο ελάχιστος αριθμός εισαχθέντων στην Ανώτατη Εκπαίδευση εξαρτάται κατ αποκλειστικότητα από τις αποφάσεις του ΥΠΘΠΑ. Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες μας για την αναγκαιότητα μείωσης των εισακτέων, συνεχώς κατά τα 28 τελευταία χρόνια [1]
της ύπαρξής του Τμήματος και της Σχολής, ο αριθμός των εισακτέων που αποφάσιζε το Υπουργείο ήταν δυσανάλογα μεγάλος του ανθρώπινου δυναμικού των διδασκόντων αλλά και των εκπαιδευτικών χώρων και των οικονομικών πόρων. Το κριτήριο Κ1.4 δεν μπορεί να θεραπευθεί με την απορρόφηση ενός Τμήματος, δεδομένου ότι στη Σχολή Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής, όπου υπάγεται το Τμήμα Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών, μετά την απορρόφησή του θα υπάρχει αθροιστικά μεγαλύτερος (διπλάσιος ;) αριθμός σπουδαστών με τον ίδιο αριθμό καθηγητών, και πολύ μεγάλη έλλειψη χώρων και ευελιξίας. Στις κοινές αίθουσες διδασκαλίας (1 των 90 ατόμων, 2 των 56 ατόμων και 2 των 35 ατόμων) θα είναι αδύνατη κάθε εκπαιδευτική λειτουργία, ενώ τα κοινά εργαστήρια θα έχουν απίθανους χρόνους αναμονής. Φυσικά, θα υπάρχει μόνον ένα και μοναδικό Τμήμα, αυτό της Τεχνολογίας Τροφίμων, σύμφωνα με την πρόταση που μας κοινοποιήθηκε, αντίθετα με τα υποστηριζόμενα από το ΥΠΘΠΑ: Σχολή με ένα Τμήμα δεν θα μπορεί να υφίσταται. Κ2. Χωροταξική κατανομή Κ2.1 Στην προκειμένη περίπτωση το κριτήριο της Χωροταξικής κοινής κατανομής δεν υφίσταται δεδομένου ότι στην υπάρχουσα κατάσταση και στην προτεινόμενη τα δύο Τμήματα παραμένουν στον ίδιο χώρο. Ο Αττικός αμπελώνας ήταν και συνεχίζει να είναι από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους στην Ελλάδα (κάτι το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό), με αντίστοιχα μεγάλο πλήθος οινοποιείων και σημαντική βιομηχανία οίνου. Το Τμήμα συνεργάζεται στενά με τα οινοποιεία και τους παραγωγούς της Αττικής άλλα και με τα κέντρα προώθησης και μάρκετινγκ τα όποια είναι όλα στην Αττική. Το Τμήμα λόγω της κεντρικής του θέσης «καλύπτει» γεωγραφικά και στηρίζει τα 2/3 σχεδόν του Ελληνικού αμπελώνα (Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Αιγαίο). Το Τμήμα διαθέτει πλέον έναν δικό του πειραματικό αμπελώνα με 38 Ελληνικές και ξένες ποικιλίες για τις καθημερινές ανάγκες άσκησης των φοιτητών στα σχετικά εργαστήρια. Το Τμήμα συνεργάζεται στενά με το Ινστιτούτο Οίνου και Αμπέλου Αθήνας του ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ (πρώην ΕΘΙΑΓΕ) με έδρα τη Λυκόβρυση, 10 λεπτά από το ΤΕΙ Αθήνας, το οποίο διαθέτει μεγάλης έκτασης αμπελώνα με τη μεγαλύτερη συλλογή ποικιλιών στην Ελλάδα. Επίσης, έχει συνεργασία, για εκπόνηση διδακτορικών διατριβών είναι σε εξέλιξη ερευνητικά προγράμματα στα πλαίσια των χρηματοδοτήσεων του ΕΣΠΑ, έχει συνεργασία με βιομηχανίες, ερευνητικά προγράμματα με το Πανεπιστήμιο Αθηνών κ.λ.π. Κ3. Γνωστικό αντικείμενο Κ3 (1). Δυστυχώς, με την πρόταση του το ΥΠΘΠΑ αποφασίζει να ΤΕΡΜΑΤΙΣΕΙ την ΟΙΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, δεδομένου ότι το Τμήμα Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών του ΤΕΙ Αθήνας είναι το ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ με ιστορία 28 χρόνων, αναγνωρισμένο από τον Διεθνή Οργανισμό Οίνου (OIV) και η απορρόφηση του και κατ ουσία κατάργησή του αντιβαίνει στα κριτήρια που το ίδιο το ΥΠΘΠΑ έθεσε δεδομένου ότι: [2]
Ι) Τα γνωστικά αντικείμενα των δυο Τμημάτων είναι εξ ορισμού τελείως διαφορετικά, με αποτέλεσμα η συγχώνευση αυτών να μην επιφέρει θεραπεία υπερβολικού αριθμού (ταυτοσήμων ή παρεμφερών) Τμημάτων ή προγραμμάτων σπουδών (σε όλο το εύρος της Ανώτατης Εκπαίδευση), αντιβαίνοντας στο κριτήριο Κ3 (1). ΙΙ) Το επιστημονικό γνωστικό αντικείμενο που καλύπτει το Τμήμα Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών, παρέχοντας σύγχρονη και ολοκληρωμένη τεχνικοοικονομική εκπαίδευση στους τομείς Αμπελουργίας, Οινολογίας, Αποσταγματοποιίας, Ζυθοποιίας, και Τεχνολογίας Ποτών δεν μπορεί να θεωρηθεί υπερεξειδικευμένο, αντιβαίνοντας εκ νέου στο κριτήριο Κ3 (2). ΙΙΙ) Το Τμήμα έχει περάσει από εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση, ακολουθεί σύστημα διαχείρισης ποιότητας εκπαίδευσης (EN ISO 9001:2008) και έχει πιστοποιηθεί από την TÜV AUSTRIA CERT GmbH. Επιπλέον, είναι το μοναδικό Τμήμα ΑΕΙ της χώρας, το οποίο συμμετέχει ως εταίρος στο Διεθνές Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα "VINTAGE International Master of Science: Vine, Wine and Terroir Management", που υλοποιείται στο πλαίσιο του ανταγωνιστικού Προγράμματος Erasmus Mundus 2009-2013 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Διεθνές Δίκτυο Οινολογικών Πανεπιστημίων OENOVITI, ενώ οι πτυχιούχοι του, όχι μόνον έχουν ανταποκριθεί στα απαιτούμενα διεθνή και επαγγελματικά πρότυπα, αλλά επίσης επιδρούν θετικά στην Ελληνική Βιομηχανία Οίνου οδηγώντας την προς μια υψηλότερη ποιότητα, που έχει μεταφρασθεί σε διεθνή αναγνώριση των Ελληνικών οίνων (Έκθεση Εξωτερικής Αξιολόγησης 20-06-11). Επομένως, με την κατάργησή του δεν επιτυγχάνεται ο επιδιωκόμενος εξορθολογισμός του ακαδημαϊκού επιπέδου, αντιβαίνοντας και πάλι στο κριτήριο Κ3 (3). Κ4. Ποιότητα και Βιωσιμότητα Τμημάτων Κ4.1 Το Τμήμα Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών είναι στελεχωμένο με αξιόλογο προσωπικό (12 μέλη ΕΠ, 5 μέλη ΕΤΠ και 1 τεχνικός). Επίσης υπάρχουν εξωτερικοί συνεργάτες - περίπου 25 - (ανάλογα με τις ανάγκες). Εάν οι ενεργοί σπουδαστές είναι περίπου 630 και αν λάβουμε υπ όψη ότι κατά μέσον όρο ένας μόνιμος πλαισιώνεται από 2 έκτακτους τότε η αναλογία φοιτητών / διδασκόντων είναι περίπου 25 / 1. Κ4.2 Από την αρχή λειτουργίας του Τμήματος και μέχρι και το τρέχον ακαδημαϊκό έχουν αποφοιτήσει συνολικά 830. Εάν λάβουμε υπ' όψιν ότι το Τμήμα λειτουργεί 28 χρόνια, ο αριθμός των αποφοίτων ανά έτος - αφού αφαιρέσουμε τα τέσσερα πρώτα έτη - ανέρχεται περίπου στους 40. Κ4.3 Βαθμός πρώτου 14,85 Βαθμός τελευταίου 12,35 Κ4.5 Το Τμήμα διαθέτει υποδειγματικές σύγχρονες εγκαταστάσεις, με μοναδικό για την Ελλάδα πειραματικό οινοποιείο δυναμικότητας 20.000 λίτρων. Το ΤΕΙ Αθήνας το 1985 αποφάσισε να κατασκευάσει με χρήματα του ελληνικού δημοσίου το πρώτο εκπαιδευτικό οινοποιείο. Το οινοποιείο αυτό έχει δυναμικό οινοποίησης πλέον των 20.000 λίτρων στεγάζεται είναι ένα ξεχωριστό κτίριο κτισμένο και αυτό με χρήματα του ελληνικού δημοσίου. Διαθέτει σύγχρονο εξοπλισμό με: σταφυλοδόχο, οινοποιητή 6 [3]
τόνων, Σπαστήρα, σύγχρονο πνευματικό πιεστήριο, μονάδες ελέγχου ψύξης, 3 ανοξείδωτες ψυχόμενες δεξαμενές 3 τόνων έκαστη, 5 ανοξείδωτες ψυχόμενες δεξαμενές 1,5 τόνων έκαστη, σύστημα εμφιάλωσης, δρύινα βαρέλια παλαίωσης και ένας χώρος αποθήκευσης οίνων. Όλα αυτά ολοκληρώνουν την προσπάθεια των καθηγητών και των σπουδαστών για υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και παραγωγή οίνου. Το κτίριο αυτό περιλαμβάνει έναν υπόγειο χώρο 500 περίπου τετραγωνικών και έναν ισόγειο της ιδίας περίπου δυναμικότητας, όπου είναι εγκατεστημένα υπερσύγχρονα εργαστήρια χρηματοδοτημένα εν μέρει από ανταγωνιστικά προγράμματα της Ε.Ε. και το Ελληνικό Δημόσιο. Το οινοποιείο αυτό διαθέτει σήμερα ένα από τους πιο σύγχρονους ερυθρούς οινοποιητές αυτόματο πνευματικό πιεστήριο συστήματα ψύξης και διήθησης, δέκα μεγάλες δεξαμενές διαστάσεων από 1000 έως 6000 λίτρων, φίλτρο πρέσες, μηχανήματα εργαστηρίου βαρέλια αποθήκευσης κρασιού κ.α. Τα παραπάνω τα χρησιμοποιούν οι σπουδαστές σε ένα πρόγραμμα ετήσιας ενοποίησης, καθώς και πολλών άλλων μικρών οινοποιήσεων για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ανάλογο οινοποιείο δεν υπάρχει πουθενά στην Ελλάδα και από όσο ξέρουμε αυτών των διαστάσεων δεν υπάρχει ούτε στην Ευρώπη. Η πραγματική αυτή η εκπαίδευση των σπουδαστών έχει μεταφραστεί όλα αυτά τα χρόνια στην πλήρη άμεση επαγγελματική τους αποδοχή τους από τις βιομηχανίες οίνου και τα οινοποιεία της Ελλάδος σύμφωνα με το πνεύμα των ΤΕΙ. Κ4.6 Είναι το μοναδικό Τμήμα Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα που παρέχει πλήρως ολοκληρωμένη οινολογική και αμπελουργική εκπαίδευση με διάρκεια σπουδών 8 εξαμήνων (και όχι μερικά μαθήματα επιλογής για την απόκτηση "ειδικότητας"). Για την ανάπτυξη του Προγράμματος Σπουδών του το Τμήμα ακολουθεί τις αρχές που έχει θεσπίσει ο Διεθνής Οργανισμός Οίνου (OIV) και τα Προγράμματα Σπουδών αντίστοιχων Τμημάτων Πανεπιστημίων διεθνώς. Συγχρόνως, από το 1992 το Τμήμα αποτελεί ενεργό μέλος της Διεθνούς Ένωσης Πανεπιστημίων του Αμπελοοινικού Τομέα (AUIV), η οποία ανήκει στον OIV. Αντίστοιχα Τμήματα Οινολογίας υπάρχουν στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, στη Νότιο Αφρική και σε πολλές χώρες της ΕΕ, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Γερμανία. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του Διαπανεπιστημιακού Προγράμματος Συνεργασίας (Inter-university Cooperation Programme-ICP) ERASMUS (1989-1997), το Τμήμα είχε αναλάβει το συντονισμό της διαπανεπιστημιακής συνεργασίας των κυριότερων Τμημάτων Οινολογίας Ανώτατης Εκπαίδευσης της Ευρώπης (ERASMUS ICP in Oenology). Στο πρόγραμμα συνεργασίας συμμετείχαν τα Πανεπιστήμια Βουργουνδίας (Dijon), Καμπανίας-Αρδεννών (Reims) και Bordeaux της Γαλλίας, τα Πανεπιστήμια Cordoba και Καταλονίας (Βαρκελώνη) της Ισπανίας, τα Πανεπιστήμια Torino και Udine της Ιταλίας, το Πανεπιστήμιο Tras-os-Montes e Alto Douro της Πορτογαλίας και το Fachhochschule Wiesbaden (Geisenheim) της Γερμανίας. Με το πρόγραμμα αυτό το Τμήμα Οινολογίας και Τεχνολογίας Ποτών συντόνισε τη διαπανεπιστημιακή συνεργασία στα προγράμματα σπουδών, οργάνωσε τις εκπαιδευτικές ανταλλαγές φοιτητών και Καθηγητών μεταξύ των Ιδρυμάτων και συντόνιζε επίσης την οργάνωση ενός μεταπτυχιακού προγράμματος συνεργασίας μεταξύ των Ιδρυμάτων που συμμετείχαν στο δίκτυο. Το Τμήμα έχει αναπτύξει συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Ορλεάνης με στόχο την ανταλλαγή σπουδαστών για μεταπτυχιακά προγράμματα έρευνας. [4]
Κ5. Συμφωνία με τις ανάγκες και τις δυνατότητες της εθνικής οικονομίας 1. Ο Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου (Σ.Ε.Ο.) και η Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου (Ε.Δ.Ο.Α.Ο) σε ψηφίσματά τους επισημαίνουν ότι μια κατάργηση του Τμήματος Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών του ΤΕΙ Αθήνας θα είναι απολύτως δυσοίωνη για τον κλάδο, και επιβεβαιώνουν την ανάγκη και τη χρησιμότητα του ρόλου του στην παραγωγή έμψυχου κεφαλαίου για την ανάπτυξη όχι μόνο των κλάδων Οινολογίας και Ποτοποιίας Θεματικού Τουρισμού αλλά και της Ελληνικής ανταγωνιστικής Γεωργίας, Μεταποίησης, και Θεματικού τουρισμού καθώς και της οικονομικής και πολιτιστικής εξωστρέφειας της χώρας. 2. Η ύπαρξη του Τμήματος Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών αποτελεί εθνική αναγκαιότητα και δημόσιο συμφέρον για τη χώρα, η οποία κατέχει την 12η θέση στην παραγωγή οίνου. Το 2012 η χώρα μας βραβεύτηκε με περισσότερα από 300 Διεθνή Βραβεία και διακρίσεις και διαθέτει 680 καταγεγραμμένα οινοποιεία και 40 περίπου συνεταιρισμούς. Άρα η κατάργησή του αντιβαίνει στους στόχους του κριτηρίου Κ5. Κ6 και Κ7. Στο Τμήμα Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του σύγχρονου αμπελοοινικού τομέα, αναπτύχθηκαν επαγγελματικές δεξιότητες με μαθήματα μάρκετινγκ, δεδομένου ότι η προώθηση και η πώληση του οίνου αποτελεί στόχο ανταγωνιστικών αγορών. Ανάλογα προγράμματα σπουδών υπάρχουν σε όλα τα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια καθώς και στα Πανεπιστήμια Αυστραλίας και Αμερικής. Επομένως, η κατάργησή του σίγουρα δεν αναπτύσσει ουτε καλλιεργεί νέα επιστημονικά και τεχνικά πεδία ή πεδία διεπιστημονικού χαρακτήρα που κρίνονται απαραίτητα για την ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας, αντιβαίνοντας στο κριτήριο Κ8. Σύμφωνα με τα παραπάνω και, εφόσον μια απορρόφηση (=κατάργηση) του Τμήματος Οινολογίας & Τεχνολογίας Ποτών από το Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων της Σχολής Τεχνολογίας Τροφίμων και Ποτών του ΤΕΙ Αθήνας δεν πληροί κανένα από τα κύρια κριτήρια που το ίδιο το ΥΠΘΠΑ έθεσε και δεν ανταποκρίνεται στους στόχους του σχεδίου ΑΘΗΝΑ, ΖΗΤΑΜΕ σχετική αναθεώρησή του και τη ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑΣ ΤΟΥ. ΓΙΑ ΤO ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ [5]