- ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΘΕΜΑ: «Οι συνθήκες εγκατάστασης και απασχόλησης των Παλιννοστούντων ομογενών Ποντίων στην Ελλάδα.»

ΤΕΧΝΟΛΟΓ ΙΚΟ ΕΚΙΙΛΙΛΕΥΤΙΚΟ ΙΛΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΑΓΓ: ΑΙΟΙΚΗΣΓΓΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: «Οι συνθήκες εγκατάστασης και απασχόλησης των Παλιννοστούντων ομογενών Ποντίων στην Ελλάδα.» - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - Σπουόάστρια / Εισηγήτρια Χατζηα\αστασίου Μαρία Καθηγητής Ιΐατσάκας Αθανάσιος ΚΛΒΛΛ.Α, 2001

ΤΕΧΝΟΛΟΙ IKO ΕΚΠΑΙΛΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΑΑΣ y - ^ ( 7 ^ - i O ΣΧΟΑΙΙ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΑΟΙΊΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: «Οι συνθήκες ίτ/κατάστασης και απασχόλησης των Παλιννοστούντων ομογενών Ποντίων στην Ελλάδα.» - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - Σπουδάστρια / Εισηγήτρια Χατζηαναστασίου Μαρία Καθηγητής Πατσάκας Αθανάσιος Κ ΑΒΑΛΑ, 2001

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ 2. Ε ΙΣ Α Γ Ω Γ Η 3. ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Η Α Ν Α Δ ΡΟ Μ Η 3.1 Συνοπτική απο-η'ιπωση της Παλινλόσττιση: τμν Ποντίων από την προ'ιην Σοβιετική Ένωση 4 ΛΟΓΟΙ Μ ΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ 5. Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 5.1 Διαδικασία Παλιν'νόστησης α. Η βεβαίωση μετοικεσίας β. Η άφιξη στην Ελλάδα y. Ιθαγένεια δ. Εγγραφέ] στα δημοτολόγια ε. Έκδοση αστυνομικής ταυτότητας στ. Εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους και έκδοση εκλογικού βιβλιαρίου ζ. Στρατολογική υποχρέωση 5.2 Προβλήματα ένταξης α. Παράγοντες σχετιζόμενοι με την εκπαίδευση β. Παράγοντες θεσμικοί γ. Παράγοντες κοινωνικοί δ. Παράγοντες οικονομικοί 5.3 Μέτρα ένταξη; 6. Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. 6.1 Οργάνωστι του Ιδρι'ιματο: 6.2 Πηγές YpnuaTo50m<nic των προγραμμάτων του 1δρι')ματος 19 20 23 23 24

6.3 Στάδια - Χαρακτηριστικά του προγράμματος του Ε.Ι.Υ.Α.ίΐ.Ο.Ε. 7. Ο Ι Σ Υ Ν Θ Η Κ Ε Σ Α Π Α Σ Χ Ο Λ Η Σ Η Σ Τ Ω Ν Π Α Λ ΙΝ /Ν Τ Ω Ν 7.1 Η εργασία και οι γλωσσικές γνο3σει; 7.2 Η ανεργία των Παλιν\ οστούντων 7.3 Τρέγουσα απασγόλτκηι των Ποντίων 8. Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Η «Χ ΡΥ ΣΟ Μ Α Λ Λ Ο Δ Ε Ρ Α Σ» 32 33 36 39 9. II ΛΑΪΚΗ ΕΠΙΜ ΟΡΦΩ ΣΗ ΤΩΝ ΠΑΑΙΝ /ΝΤΩΝ 10 Π ΡΟ Β Λ Η Μ Α Τ Α Π Ο Υ Α Ν Τ ΙΜ Ε Τ Ω Π ΙΖ Ε Ι Η Π Ρ Α Γ Μ Α Τ Ο Π Ο ΙΗ Σ Η Τ Ο Υ Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ο Σ ΤΩ Ν Π Α Λ ΙΝ Ν Ο Σ Τ Ο Υ Ν Τ Ω Ν 11 Ε Π ΙΛ Ο Γ Ο Σ 12. Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΩ Ν 13 Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ ΡΑ Φ ΙΑ - Π Η Γ Ε Σ

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Όπως κάθε άνθρωπος έχει το δικό του χαρακτήρα, έτσι και κάθε έθνος έχει και αυτό το δικό του χαρακτήρα. Τον πιο ζωηρό χαρακτήρα και τον πιο ιδιόρρυθμο τον έχει η πατρίδα μας, η Ελλάδα. Η Ελλάδα έχει μέσα της κάποια δύναμη δραστική που δεν την έχει κανένα έθνος. Πολλά έθνη έχουν μεγάλη ιστορία. Μα όποιος διαβάζει την ιστορία της Ελλάδος νομίζει πως τον τραβά μια ανεξήγητη δύναμη, γλυκιά και ποιητική σαν ένας μαγνήτης που δεν ξέρει που είναι κρυμμένος. Απορεί κανείς διαβάζοντας για πολέμους και σκληρά βάσανα, που βρίσκεται αυτή η μυστηριώδης πηγή, από που αναβρύζει τόση ποίηση που τον μαγεύει και τον κάνει να την αγαπήσει. Τι είναι λοιπόν, αυτή η μαγική ουσία που έχει μέσα της η Ελλάδα και κάνει τον κόσμο να νιώθει σαν δική του ιστορία την ιστορία της; Είναι αυτό το άπιαστο όνειρο που έχουμε μέσα μας όλοι οι Έλληνες, αυτό που μπαίνει σε κάθε πράξη μας, σε κάθε σκέψη μας, σε κάθε αίσθημα μας φυσικά και αβίαστα. Ό λα αυτά μεταδίδονται από γενιά σε γενιά μέσα από το αίμα, μα πιο πολύ με κάποια ιερή και καταπληκτική λειτουργία που λέγεται ελληνική παράδοση. Αυτή την ελληνική παράδοση διατηρεί πιστά ακόμη και σήμερα, ένα μεγάλο μέρος των Ελληνοποντίων, οι άνθρωποι που παλιννόστησαν στην σημερινή Ελλάδα από τις χώρες της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Έζησαν σε τόπους μακρινούς από την μητροπολιτική γη τους, πιστοί όμως στην ελληνική παράδοση δεν έχασαν στιγμή το όνειρο της επιστροφής

στις ρίζες τους, το οποίο τους έδινε κουράγιο να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης στον τόπο εγκατάστασης τους.

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παλιννόστηση Κατά μια τεχνοκρατική άποψη, που υιοθετεί το Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης των Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων (Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε.), η παλιννόστηση αποτελεί πράξη προσωπικής επιλογής για μόνιμη διαμονή στη χώρα μας και είναι αποτέλεσμα πολλών αιτίων με κυριότερο την πολιτική αστάθεια και την αβεβαιότητα που προκλήθηκε εξαιτίας των μεταβαλλόμενων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών της πρώην ΕΣΣΔ. Η Παλιννόστηση δεν σημαίνει απλώς εγκατάλειψη του συνηθισμένου στενού ζωτικού χώρου, αλλά κυρίως συνδέεται με την αλλαγή της κοινωνικής ζωής και επίσης του πολιτισμού'. Σύμφωνα με στοιχεία του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. από το 1987 και στο εξής παλιννόστησαν στην Ελλάδα από τις χώρες της Πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. συνολικά 57.4Θ0 ομογενείς. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν οι παλιννοστούντες διακρίνονται σε; α) Έλληνες του Πόντου, από τις δημοκρατίες της Υπερκαυκασίας (Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊστάν), με κύριο γνώρισμα τη γνώση της ποντιακής (εκτός των τουρκοφώνων της Τσάλκας στην ορεινή Γεωργία), τη γνώση της ρωσικής, πιθανώς τη γνώση της νεοελί,ηνικής και κοινωνικό περίγυρο με έντονο τοπικό εθνικισμό. ' Κων/νος Τερζίδης «Προβλήματα των Παλ/νων Ελ>,ηνοΠοντί( > Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 88, 1995 Καβάλα.

Ρ) Ελληνοπόντιοι από τις δημοκρατίες της Ρωσίας και Ουκρανίας (περιοχή Κριμαίας) με κύριο γνώρισμα τη γνώση της ποντιακής, της ρωσικής πιθανώς γνώση της νεοελληνικής και κοινωνικό περίγυρο χωρίς εθνικιστικές διαταραχές. γ) Έλληνες του Πόντου από τις μουσουλμανικές δημοκρατίες της κεντρικής Ασίας (κυρίως του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν) με κύριο γνώρισμα τη γνώση της ποντιακής, της ρωσικής, άγνοια της νεοελληνικής (εκτός περιορισμένου αριθμού ηλικιωμένων) και κοινωνικό περίγυρο με χαρακτηριστικό τον ισλαμικό φανατισμό, παράλληλα με την τυραννική αφύπνιση και τοπικούς εθνικισμούς^. Τα προβλήματα προσαρμογής των Παλιννοστούντων προπάντων εκείνων με μακροχρόνια απουσία σε χώρες μακρινές και σε διαφορετικές κοινωνίες είναι οξύτατα. Οι ίδιοι οι Παλιννοστούντες απογοητεύονται όταν φτάνοντας εδώ δεν ξαναβρίσκουν αμετάλλαχτη την εξιδανικευμένη από την γεωγραφική και τη χρονική απόσταση πατρίδα. Αισθάνονται λοιπόν οι ίδιοι και ακόμη περισσότερο τα παιδιά τους στην αρχή τουλάχιστον της εγκατάστασης τους, σαν ξένος σχεδόν μάλιστα το ίδιο ξένοι όσο αισθάνονταν και στην χώρα που τους φιλοξενούσε. Μαρία Βεργέτη; «Προβλήματα ένταξης προσφύγων». Οικονομ. Ταχυδρόμος Φ28 (2097) 14.7.1994. Σελ. 202. I. Κ. Χασιώτης: «Επισκόπηση της ιστορίας της ελληνικ-ής διασποράς». Εκδόσεις Βόνιας, Θεσ/νίκη 1993.

3. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 3.1 Συνοπτική αττοτύπο^ση της Παλιννόστησης των Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση Η παρουσία του ελληνισμού στις περιοχές της Βόρειας Μαύρης Θάλασσας και στον Καύκασο υπάρχει από πολύ παλιά. Οι πρώτες ελληνικές αποικίες χρονολογούνται από τον Τ και τον 8 π.χ. αιώνα. Οι αποικίες αυτές εξακολούθησαν να υπάρχουν μέχρι και την εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας οπότε και δημιουργήθηκαν εττίσημες επαφές μεταξύ Ελλήνων και Ρώσων οι οποίοι στην συνέχεια εκχριστιανίστηκαν. Μετά την πτώση της Κωνστανηνούπολης πολλοί Έλληνες καταφεύγουν ως πρόσφυγες στη Ρωσία. Η μεγάλη όμως αύξηση του ελληνικού πληθυσμού προκαλείται από τα μεταναστευτικά κύματα του Μικρασιατικού Πόντου κατά την εποχή της Οθωμανικής κυριαρχίας. Συγκεκριμένα, η εγκατάσταση τους στη Ρωσία πραγματοποιήθηκε κατά τον 19 αιώνα και ολοκληρώθηκε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Ορισμένα από τα άτομα αυτά, τα οποία διατήρησαν την ελληνική εθνικότητα κατέφυγαν στη συνέχεια στον ελλαδικό χώρο κάτω από την πίεση γεγονότων όπως η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, η εθνικιστική πολιτική που ασκήθηκε από τους μενσεβίκους στη Γεωργία, η προέλαση του τουρκικού στρατού στον Καύκασο το 1918. η αποτυχημένη εκστρατεία της Αντάντ στην Ουκρανία εναντίον των μπολσεβίκικοιν στρατευμάτων το 1919.

Συγκεκριμιένα, το πρώτο κύμα μαζικής μετανάστευσης Ποντίων από τη πρώην Σοβιετική Ένωση προς την Ελλάδα παρατηρήθηκε από το 1918 μιεχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, και κυρίως από το 1921 μέχρι το 1923. Το αποτελούσαν πρόσφυγες από τον Μικρασιατικό Πόντο που είχαν καταφύγει στη Σοβιετική Ένωση λόγω των διωγμών των Νεότουρκων εναντίον τους στη περίοδο 1914-1924, αλλά και Πόντιοι μονίμως εγκατεστημένοι στις περιοχές της Ουκρανίας, της Ρωσίας και της Υπερκαυκάσιας (σημερινές Δημοκρατίες της Γεωργίας, Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν). Οι Έλληνες Πόντιοι, πρόσφυγες πλέον φτάνουν με πλοία στη Θεσσαλονίκη και εγκαθίστανται στους Ποντιακούς οικισμούς της Καλαμαριάς. Οι συνθήκες μεταφοράς τους μέχρι την Ελλάδα ήταν άθλιες με αποτέλεσμα τον θάνατο του 1/3 του πληθυσμού. Το δεύτερο μεγάλο κύμα μετανάστευσης Ποντίων από την πρώην Σοβιετική Ένωση προκλήθηκε από τις διώξεις σημαντικού τμήματος του πληθυσμού στη περίοδο 1937-1939. Οι οικογένειες των ποντίων εγκαταστάθηκαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας όπως στη Μακεδονία, Αττική, Πελοπόννησο. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής η χώρα μοιράστηκε στους Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους. Οι πόροι του κράτους ήταν στη διάθεση των κατακτητών. Ο λιμός που ακολούθησε οδήγησε στην εσωτερική μετανάστευση και οριστική εγκατάσταση στην Μακεδονία πολλών ποντιακών οικογενειών από την Σοβιετική Ένωση που μέχρι τότε ζούσαν στη Νότια Ελλάδα. Τα χρόνια που ακολούθησαν ο αριθμός των οικογενειών που κατόρθωσε να πάρει άδεια μετανάστευσης προς την Ελλάδα ήταν περιορισμένος γιατί η έξοδος από την Σοβιετική Ένωση ήταν απαγορευμένη. Από το 1946 μέχρι το 1948 ήρθαν πολύ λίγες οικογένειες.

Από το 1965 μέχρι το 1967 παρουσιάστηκε νέο μεταναστευτικό κύμα, κυρίως από την Κεντρική Ασία, το οποίο λόγω της επιβολής του δικτατορικού καθεστώτος στην Ελλάδα την περίοδο 1967-1974 διακόπηκε και συνεχίστηκε μετά την μεταπολίτευση. Οι οικογένειες αυτές των Ποντίων εγκαταστάθηκαν κυρίως στο Λαύριο όπου και ζουν μέχρι σήμερα σε ακατάλληλα οικήματα. Το 1985 ο Μ. Γκορμπατσώφ καθόρισε την αρχή της πολιτικής (της αλλαγής και της διαφάνειας), που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση του μεταναστευτικού κύματος του 1987, το οποίο από το 1988 παρουσιάστηκε ιδιαίτερα αυξημένο. Συνοψίζοντας, τις τελευταίες δεκαετίες και ειδικότερα από το 1965 μέχρι σήμερα περισσότεροι από 350.000 Πόντιοι εγκαταστάθηκαν στο Ελληνικό κράτος. Η έλλειψη επαρκούς κρατικής βοήθειας αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την οικονομική περιθωριοποίηση των Ποντίων αυτών τα πρώτα χρόνια τουλάχιστον της εγκατάστασης τους. Η ουσιαστική αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού της παλιννόστησης και της ένταξης των νεοφερμένων στην ελληνική κοινωνία ξεκίνησε με αρκετή καθυστέρηση. Η προστασία και η παροχή κρατικής βοήθειας προς τους ομογενείς και παλιννοστούντες ανατέθηκε το 1991 σε ένα κοινωφελές ίδρυμα, το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. το οποίο ίδρυσε το Υπουργείο Εξωτερικών''. ' Έρευνα για την πα).ιννόστηση στην Καβά>,ο. Ξάνθη, Κομοτηνή. Αλεξ/πολη. Ερευνήτρια: Τζελέπη Χρύσα: Κοινωνιολόγος, Ια\ ουάριος 2000.

4. ΛΟΓΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Το οδοιπορικό των Ποντίων στην πρώην Σοβιετική Ένωση δείχνει την τραγωδία ενός πληθυσμού που αναγκάζεται να πραγματοποιεί μετακινήσεις μεγαλύτερες ή μικρότερες, εξαιτίας, διαφόρων γεγονότων, η γενεσιουργός αιτία των οποίων έγκειται σε παράγοντες εξωγενείς αλλά και εσωτερικούς σχετιζόμενους κυρίως με τις πολιτικές εξελίξεις στις χώρες διαβίωσης καθώς και στην προσδοκία τους για επιστροφή στην πατρίδα. Από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν μας προσφέρονται ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία για το θέμα αυτό^. Ένα ποσοστό μεταναστών (40%) του πληθυσμού των μεταναστών ηλικίας 15 ετών και άνω αποχώρησε από την πρώην Σοβιετική Ένωση ακολουθώντας συγγενείς, συμπατριώτες με τους οποίους συνυπήρχαν. Ένα σημαιαικό ποσοστό μεταναστών (23%) (ήθελαν να ζήσουν στην πατρίδα» και οι ευρισκόμενοι στην Ελλάδα συγγενείς, συμπατριώτες πίστευαν ότι θα τους διευκόλυναν κατά τον πρώτο καιρό της εγκατάστασής τους. Ένα μικρότερο ποσοστό (2,6%) επικαλέστηκε τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν στην Ελί^άδα και τέλος ένα ποσοστό (2%) λόγους προσδοκίας και εξασφάλισης της μητρικής γλώσσας και θρησκείας για τα παιδιά τους. Οι υπόλοιποι λόγοι στην πλειονότητα τους αφορούν την αντιπαράθεση ανάμεσα στην εκεί κατάσταση και στην εδώ. υπερτονίζοντας τη μια ή την άλλη πλευρά κατά περίπτωση. ^ Κούλα Κασιμάτη «Πόντιοι Μετανάστες από τη\ πρώην ί^οβιετική Ένοιση Κοινωνική και Οικονομικι'ι Ένταξη» Αθήνα 1992.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα εθνικά προβλήματα που μάστιζαν και εξακολουθούν να μαστίζουν τις περιοχές που ζούσαν και εντός των οποίοιν το ξέσπασμα ταραχών έφεραν σε δύσκολη θέση τους ομοεθνείς μας ενώ το υπάρχον πολιτικό σύστημα με τις εφαρμοζόμενες πρακτικές και τα συνακόλουθα αυτών ουσιαστικά προβλήματα ανάγκαζαν ή παρακινούσαν τη μετακίνηση προς τη χώρα μας. Ωστόσο από τις πραγματοποιηθείσες έρευνες προκύπτουν και πολλά άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία που αφορούν ορισμένα δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Έτσι, λοιπόν, ως προς το φύλο, οι άντρες επικαλέστηκαν ως λόγους μετακίνησης κατά σειρά προτεραιότητας; α) τις εθνικιστικές ταραχές στην περιοχή, β) το υπάρχον πολιτικό σύστημα, γ) την επιθυμία να ζήσουν στην πατρίδα και δ) τις καλύτερες συνθήκες ζωής που πίστευαν ότι θα εύρισκαν εδώ. Αντίθετα, διαφορετικοί ήταν οι λόγοι που πρόβαλλαν οι γυναίκες. Ως πρώτους λόγους επικαλέστηκαν το ότι ακολούθησαν τους συγγενείς και ότι έφυγαν για χάρη των παιδιών τους. Ως προς την ηλικία 15-24 ετών επικαλέστηκαν το λόγο ότι ακολούθησαν γονείς, αδέλφια, συγγενείς, ενώ άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών ανέφεραν ότι ήθελαν να επιστρέψούν και να ζήσουν στην πατρίδα. Ως προς την εκπαίδευση, άτομα χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου πρόβαλλαν ως λόγους αναχώρησης τους την επιθυμία τους να ζήσουν στην πατρίδα, σε αντίθεση με τους φοιτητές - σπουδαστές οι οποίοι ανέφεραν ότι ακολούθησαν γονείς, αδέλφια και γενικά συγγενικά τους πρόσωπα.

To πολιτικό σύστημα που ίσχυε εκεί όσο και οι ταραχές που στις διάφορες δημοκρατίες είχαν ξεσπάσει, φαίνεται, να ενοχλούν περισσότερο τους πτυχιούχους συγκριτικά με τους άλλους των χαμηλότερων εκπαιδευτικών βαθμίδων. Με βάση το επάγγελμα που ασκούσαν στην Σοβιετική Ένωση, όσοι εξασκούσαν επιστημονικά και υπαλληλικά επαγγέλματα, ανέφεραν ως λόγους αναχώρησης την επιθυμία τους να ζήσουν στην πατρίδα καθώς και λόγω των εθνικών προβλημάτων που είχαν δημιουργηθεί. Όσον αφορά αυτούς που ασκούσαν χειρωνακτικές εργασίες έφυγαν κυρίως γιατί ακολούθησαν γονείς, παιδιά, συγγενείς. Ως προς τη δημοκρατία ή την αυτόνομη περιοχή στην οποία ζούσαν οι ερωτώμενοι, εμφανίζονται διαφορές στους λόγους τους οποίους ετηκαλέστηκαν οι μετανάστες για την αναχώρηση τους από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Συγκεκριμένα το Καζακστάν, η Γεωργία και η Ρωσία από τις οποίες προέρχεται το 91% των μεταναστών της έρευνας αυτής έδωσαν διάφορα κίνητρα για τις μετακινήσεις τους όπως: Διπλάσιοι μετανάστες από το Καζακστάν δήλωσαν ότι ακολούθησαν γονείς, αδέλφια ή παιδιά συγκριτικά με τους μετανάστες από τη Γεωργία που ετηκαλέστηκαν τον ίδιο λόγο (40% και 21% αντίστοιχα). Πολύ περισσότερο ήθελαν να ζήσουν στην πατρίδα οι προερχόμενοι από τη Γεωργία και τη Ρωσία σε σύγκριση με τους προερχομένους από το Καζακστάν (32%) και 29% και 20% αντίστοιχα. Τα εθνικά προβλήματα φαίνεται ότι είναι εντονότερα στη Γεωργία από ότι στο Καζακστάν ή τη Ροισία και τέ?,ος. το πολιτικό σύστημα σε μικρό ποσοστό αλλά περίπου κοινό και για π ς τρεις αυτές δημοκρατίες αποτέλεσε έναν από τους λόγους μετανάστευσης.

Ιδιαίτερο ιστορικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι μαζικοί επαναπατρισμοί των πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου πολέμου από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Από το σύνολο της κατηγορίας αυτής των Ελλήνων αποδήμων, που σύμφωνα με εκτιμήσεις της κεντρικής Επιτροπής πολιτικών προσιρύγων της Ελλάδας αριθμούσαν ως την έναρξη των επαναπατρισμών 535 ψυχές, επέστρεψαν στην Ελλάδα ως τα τέλη του 1990 34.000 άτομα. Οι επαναπατρισμοί αυτοί άρχισαν όταν τα χρονικά περιθώρια για την προσαρμογή των πολιτικών προσφύγων στις κοινωνίες που τους φιλοξένησαν ως τότε εμφανίζονταν πια εξαιτίας της προχωρημένης τους ηλικίας αρκετά περιορισμένα.

5. H ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΑΑΑΔΑ 5.1 Διαδικασία Παλιννόστησης Οι ομογενείς Πόντιοι από την Πρώην Σοβιετική Ένωση που επιθυμούν να έρθουν στην Ελλάδα για οριστική εγκατάσταση θα πρέπει να παρουσιαστούν στο Προξενικό Γραφείο της Ελληνικής Πρεσβείας στη Μόσχα, ώστε να πάρουν βεβαίωση Μετοικεσίας καθώς και την θεώρηση του διαβατηρίου τους (ελληνικό ή σοβιετικό) με την ένδειξη Παλιννόστηση. α. Η βεβαίωση μετοικεσίας Εκδίδεται μόνο από το Ελληνικό Προξενικό Γ ραφείο της Μόσχας. Χορηγείται μια και μόνη για κάθε οικογένεια συνολικά. Πρέπει να περιέχει, λεπτομερώς, τα είδη που θα φέρει στην Ελλάδα ο ομογενής Πόνπος και η οικογένειά του, τέτοια είναι είδη οικοσυσκευής, μεταφορικό μέσο και άλλα. Ισχύει για 12 μήνες, συνεπώς η μεταφορά της οικοσυσκευής στην Ελλάδα πρέπει να γίνει σε αυτό το διάστημα. Με την βεβαίωση Μετοικεσίας εισάγονται τα διάφορα είδη στην Ελλάδα ατελώς. β. Η άφιξη ση/ν ΕίΙάδα Κατά την άφιξη των Ποντίων στη\ Ε?^.άδα οι ομογενείς μπορούν να εισάγουν ατελώς τα προσωπικά τους είδη, δηλαδή:

i) Οικοσυσκευή: Ως είδη οικοσυσκευής θεωρούνται τα είδη ρουχισμού, τα έπιπλα, το ψυγείο, η τηλεόραση, το πλυντήριο, τα προσωπικά είδη, τα είδη οικοσυσκευής θα πρέπει να προέρχονται από την πρώην Σοβιετική Ένωση, μπορεί να είναι μεταχειρισμένα ή καινούρια και πρέπει να χρησιμοποιηθούν για αποκλειστική προσωπική χρήση του παλιννοστούντα τουλάχιστον για 12 μήνες από την ημέρα τελωνισμού τους στην Ελλάδα. Σύμφο)να με το άρθρο 4 του Ν. 2323/95, παρέχεται η δυνατότητα πώλησης της οικοσυσκευής, που εισάγεται στην Ελλάδα, σε παρυφές λαϊκών αγορών κατόπιν αδείας. Η άδεια πώλησης οικοσυσκευής εκδίδεται από τον Δήμαρχο ή τον Πρόεδρο της Κοινότητας, ύστερα από απόφαση του Κοινοτικού ή του Δημοτικού Συμβουλίου. ϋ) Μ εταφορικό μέσο: Μπορεί να είναι ένα επιβατικό αυτοκίνητο ή ένα αυτοκινούμενο τροχόσπιτο, μια μοτοσυκλέτα, ένα σκάφος αναψυχής. Το αυτοκίνητο ανεξαρτήτως κυβισμού και τεχνολογίας για να εισαχθεί ατελώς στην Ελλάδα πρέπει ο δικαιούχος να το είχε στην κατοχή του και να το χρησιμοποιούσε στη χώρα από την οποία έρχεται τουλάχιστον έξι μήνες από την ημερομηνία έκδοσης της βεβαίωσης Μετοικεσίας. Το αυτοκίνητο απαλλάσσεται από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης και το Φ.Π.Α. Ενώ απαιτείται να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και για 12 μήνες από τον δικαιούχο. ϋ) Εργαλεία: Τα εργαλεία που είναι απαραίτητα για την άσκηση του επαγγέλματος και είναι φορητά κατά τη χρήση τους, ΐϋ) Λυόμενο σπίτι: Δικαιούται να φέρει ένα κάθε οικογένεια. Μόλις οι παλιννοστούντες φθάσουν στον τόπο προορισμού τους πρέπει να απευθύνονται αμέσως στις αρμόδιες υπηρεσίες και να ζητούν να εγγραφούν

στις καταστάσεις δηλώνοντας διεύθυνση και τηλέφωνο για να ειδοποιηθούν μόλις φτάσει η οικοσυσκευή τους. γ. Ιθαγένεια Ιθαγένεια είναι ο δεσμός (νομικός ή πολιτικός) που ενώνει το άτομο σαν πολίτη με το κράτος που υπάγεται. Το κάθε άτομο έχει μια ορισμένη ιθαγένεια. Στο ελληνικό κράτος οι νόμοι ορίζουν ότι ένα άτομο αποκτά την ελληνική ιθαγένεια και θεωρείται Έλληνας αν γεννηθεί από Έλληνα πατέρα ή από Ελληνίδα μητέρα και απαιτήσει αυτοδίκαια την ελληνική ιθαγένεια αν αναγνωριστεί δικαστικώς ή νομιμοποιηθεί ως τέκνο Έλληνα ή Ελληνίδας πριν συμπληρώσει το 21 έτος της ηλικίας του και εφόσον έχει πολιτογραφηθεί^ Έλληνας και τέλος αν πρόκειται για αλλοδαπό που έχει καταταχθεί εθελοντής στον ελληνικό στρατό. Για τον καθορισμό της ελληνικής ιθαγένειας των ομογενών Ποντίων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που ήρθαν στην Ελλάδα για οριστική εγκατάσταση, απαραίτητη είναι η κατάθεση όσων είναι κάτοχοι ελληνικού προξενικού διαβατηρίου - της σχετικής αίτησης στη Διεύθυνση εσωτερικών της Νομαρχίας του τόπου διαμονής τους. Με την αίτηση καθορισμού ιθαγένειας συνυποβάλλονται φωτοαντίγραφο διαβατηρίου, πιστοποιηπκό γέννησης όλων των ενδιαφερομένων και πιστοποιητικά γάμου των ενδιαφερομένων και των γονέων τους. Η απονομή των πολιτικών δικαιωμάτων.

δ. Εγγραφή στα δημοτολόγια Σύμφωνα με τα άρθρα 18, 19 του Π.Δ. 410/95, οι Παλιννοστούντες Ομογενείς μετά τον καθορισμό ή την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας θα πρέπει να γραφτούν στα δημοτολνόγια, ώστε να γίνουν δημότες του Δήμου ή της Κοινότητας που πρόκειται να εγκατασταθούν. ε. Έκδοση αστυνομικής ταυτότητας Οι ομογενείς Πόντιοι που απέκτησαν την Ελληνική Ιθαγένεια και γράφτηκαν στα Δημοτολόγια εφόσον είναι πάνω από 14 ετών είναι υποχρεωμένοι να εφοδιαστούν με Δελτίο Αστυνομικής Ταυτότητας. Αρμόδια υπηρεσία είναι το τμήμα Ασφαλείας ή το Παράρτημα Ασφαλείας ή το Αστυνομικό Τμήμα του τόπου κατοικίας του ενδιαφερομένου. Απαραίτητα δικαιολογητικά είναι το πιστοποιητικό Δήμου ή Κοινότητας, πέντε (5) πρόσφατες φωτογραφίες και δυο (2) μάρτυρες. Μετά την έκδοση της αστυνομικής ταυτότητας επόμενο στάδιο είναι η: στ. Εγγραφή στους εκλογικούς καταλ.όγους και έκδοση εκλ.ογικού βιβλ.ιαρίου Η εγγραφή στους εκλ^ογικούς καταλ,όγους και ο εφοδιασμός με εκλογικό βιβλιάριο γίνεται εφόσον έχουν συμπληροδσει το 18 έτος της ηλικίας τους. Αρμόδια υπηρεσία για τα παραπάνω είναι ο δήμος στον οποίο υπάγεται ο τόπος κατοικίας του. Απαραίτητα δικαιολογητικά είναι η αίτηση του ενδιαφερομένου, πιστοποιητικό του δήμου, δε/.τίο Αστυνομικής Ταυτότητας, δύο πρόσφατες

φωτογραφίες καθώς και βεβαίο)ση του αντίστοιχου Αστυνομικού Τμήματος για τη διεύθυνση κατοικίας του. ζ. Στρατολογική υποχρέωση Οι στρατολογικές υποχρεώσεις των Παλιννοστούντων προκύπτουν μετά την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας, πλην όμως έχουν δικαίωμα να εξαιρούνται από τις προσκλήσεις για κατάταξη στις ένοπλες δυνάμεις για τρία έτη από της αφίξεως τους. Επίσης είναι δυνατή η εξαγορά της στρατιωτικής υποχρέωσης για την οποία αρμόδια είναι τα Στρατολογικά γραφεία όσοι γεννήθηκαν μέχρι το 1965. Εκεί υποβάλλονται οι σχετικές αιτήσεις με την προσκόμιση συνημμένων επίσημων στοιχείων περί προέλευσης από την πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Για την εξέταση όλων των απαιτήσεων αρμόδιο είναι το Στρατολογικό γραφείο του νομού στον οποίο ανήκει ο δήμος εγγραφής του ενδιαφερομένου. Η μείωση της θητείας γίνεται εφόσον, ο ενδιαφερόμενος έχει καταταγεί στο στρατό και έχει προσκομίσει στο αρμόδιο στρατολογικό γραφείο επίσημο απολυτήριο ή βεβαίωση της αρμόδιας υπηρεσίας του αντίστοιχου κράτους που να φαίνεται ο χρόνος υπηρεσίας με στραπωπκή ιδιότητα, ο βαθμός και η ειδικότητα. Γεώργιος Ιακώβου «Νομικό καθεστώς του Πα/3.ιν/\των». Αθή\ α 1996. Γεώργιος Ιακώβου: τέως Υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας και πρόεδρος του Δ.Σ. του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε.

5.2 Προβλήαατα Evra^nc Οι Πόντιοι μετανάστες μέχρι σήμερα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα οικονομικής και κοινωνικής ένταξης και πλήττονται από τον κοινωνικό αποκ>.εισμό. Οι παράγοντες που οδηγούν στον αποκλεισμό έχουν σχέση με την εκπαίδευση, το θεσμικό πλαίσιο, την οικονομική κατάσταση και γενικότερα την κοινωνική δομή της ελλαδικής κοινωνίας. Ειδικότερα: α. Παράγοντες σχεηζόμενοι με την εκπαίδευση Αδυναμία επικοινωνίας στην ελληνική γλώσσα. Δυσκολία στην προσαρμογή των παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστημα λόγω της άγνοιας ή της ανεπαρκούς γνώσης της ελληνικής γλώσσας. Διακοπή της εκπαίδευσης σημανπκού αριθμού παιδιών αφενός λόγω των δυσκολιών ένταξης στο εκπαιδευτικό σύστημα, αφετέρου λόγω της ανάγκης να βοηθήσουν οικονομικά την οικογένεια. Δύσκολη ή ανέφικτη η αντιστοιχία συγκεκριμένων ειδικοτήτων των πτυχίων τους προς τα πτυχία των ελληνικών Α.Ε.Ι. Ειδικότητες (κυρίως μηχανικών), οι οποίες δεν είναι ζητούμενες ή εύκολα αξιοποιήσιμες στην ελληνική αγορά εργασίας (π.χ. μηχανικοί ειδικοί για αρδευτικά έργα).

β. Παράγοντες θεσμικοί Δεν πραγματοποιείται μεταφορά των ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων από την πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Δεν υπάρχει σύμβαση μεταξύ του ελληνικού και του τότε Σοβιετικού κράτους για την μεταφορά τϋ)ν ασφαλιστικών δικαιωμάτων. Αυτό το γεγονός είναι ο καθοριστικός παράγοντας για τον πλήρη κοινωνικό αποκλεισμό και εξάρτηση της τρίτης ηλικίας από τους συγγενείς. Οι πρόσφυγες πολέμου, κυρίως από τις περιοχές Αμτιχαζίας και Τσετσενίας, δεν έχουν διασώσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα πιστοποίησης των σπουδών τους κ.λ.π. γ. Παράγοντες κοινωνικοί Αδυναμία ετηκοινωνίας με τον κοινωνικό περίγυρο λόγω της ελλειπούς γνώσης της νεοελληνικής γλώσσας. Διαφορετική παιδεία λόγω εκπαίδευσης σε διαφορετικό σύστημα που οδηγεί σε προβλήματα κατανόησης της ελλαδικής κοινωνικής δομής και τελικής ένταξης σ' αυτήν. Αδυναμία δημιουργίας υποστηρικτικών κοινωνικών δικτύων εκτός του ποντιακού ελληνισμού. Δυσκολία πρόσβασης και επικοινωνίας προς τις δημόσιες υπηρεσίες. Σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα λόγω της βίωσης της απόστασης μεταξύ προσδοκίας και πραγματικότητας και συνεχούς αποθάρρυνσης στην προσπάθεια αξιοποίησης των εκπαιδευτικοιν και επαγγε).ματικών τους προσόντων.

Οι μετανάστες αντιμετωπίζουν οξύτατο στεγαστικό πρόβλημα. Η εγκατάσταση εξακολουθεί να πραγματοποιείται κοντά σε συγγενείς και φίλους, που βοηθούν ουσιαστικά στην προσαρμογή στο νέο κοινωνικό περιβά?^,ον. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η βοήθεια του συγγενικού περιβά>^νθντος σταδιακά χάνει την αποτελεσματικότητα της λόγω της αδυναμίας ανταπόκρισης στην επίλυση προβλημάτων, του πολύ μεγάλου πλέον αριθμού συγγενών, που αντιστοιχούν σε κάθε εγκαταστημένη ήδη οικογένεια. Στις μεγάλες πόλεις έχουν δημιουργηθεί ποντιακοί οικισμοί σε υποβαθμισμένες περιοχές. Σε κάποια από τα οικήματα που μόνοι τους κατασκευάζουν οι μετανάστες δεν υπάρχει παροχή καν ηλεκτρικού ρεύματος και υδροδότηση. δ. Παράγο\Ύες οικονομικοί Δυσκολία στην εξεύρεση εργασίας λόγω ελλειπούς γνώσης της ελληνικής γλώσσας. Μακρά διαστήματα ανεργίας. Απασχόληση στην παραοικονομία. Τα πρώτα χρόνια η πλειονότητα των Ποντίων καταλήγει φτηνό εργατικό δυναμικό, ανεξαρτήτως από το εκπαιδευτικό επίπεδο και από την επαγγελματική πείρα, κυρίως λόγω των προβλημάτων γλώσσας και της αδυναμίας αντιστοιχίας τοιν πτυχίων ορισμένων ειδικοτήτων. Ετεροαπασχόληση. Υποαπασχόληση. Χαμηλή αμοιβή εργασίας. Συγκριτικά με τον ντόπιο πληθυσμό οι άνεργοι Πόντιοι είναι πολλαπλάσιοι των ντόπιων.

Υίΐάρ)χει μικρή συμμέτοχη των γυναικών στην απασχόληση. Χαμηλό ποσοστό αυτοαπασχόλησης. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός των Ποντίων είναι αναλογικά μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο ελληνικό*. 5.3 Μέτρα ένταςη: Μία σειρά από μέτρα για την αντιμετώπιση των πρώτων δυσκολιών των Παλιννοστούντων κατά το πρώτο στάδιο εγκατάστασης τους, υιοθετήθηκαν από την πολιτεία. Ο στόχος, της παλιννόστησης οδηγεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 στη λήψη σειράς μέτρων μέσω των οποίων: 1) Παρέχονται οικονομικά κίνητρα (α) για την απόκτηση κατοικίας: Η Κτηματική Τράπεζα δίνει δάνειο 50% έως 60% του κόστους κατασκευής ή της τιμής αγοράς κατοικίας εφόσον ο εργαζόμενος στο εξωτερικό ή επαναπατριζόμενος έχει εισάγει συνάλλαγμα, (β) για τη δημιουργία συνεταιριστικής επιχείρησης με κίνητρα, (γ) για την εισαγωγή ατελώς μεταχειρισμένης οικοσυσκευής και αυτοκινήτου καθώς και για την εισαγωγή κεφαλαίου. 2) Παρέχονται διάφορα επιδόματα. 3) Διευκολύνεται η αναζήτηση εργασίας με προγράμματα εκπαίδευσης - μετεκπαίδευσης ανέργων (ΟΑΕΔ), α)μ και με σεμινάρια ενημέρωσης για την Ελληνική οικονομική ζωή. * Μαρία Βεργέτη ((Προβλήματα έ\ααξη: προοφύγωτ» Οίκον. Ταχυδρόμος 1994.

4) Παρέχεται ασφαλιστική κάλυψη, με την ελεύθερη μεταφορά στη χώρα μας των ασφαλιστικών παροχών. Η πολιτεία επίσης προσφέρει: 5) Νέες θέσεις εργασίας, συγκεκριμένα με την Υ.Α. 33436/11.4.95 καταρτίστηκαν τέσσερα γενικά προγράμματα επιχορηγήσεως εργοδοτών για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. 6) Με Υ.Α. καταρτίστηκε πρόγραμμα αυτοαπασχόλησης των Παλιννοστούντων που ανοίγουν δική τους εργασία στις περιοχές Ανατολικής Μακεδονίας, Κεντρικής, Δυτικής Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου. 7) Με το άρθρο 5 του Νομοθετικού Διατάγματος 57/1973 προβλέπεται η κοινωνική προστασία σε Ομογενείς που εγκαθίστανται στην Ελλάδα και με το άρθρο του Ν. 1296/82 επιτρέπεται η ασφάλιση στον ΟΓΑ ανασφάλιστων υπερήλικων Ομογενών. 8) Με το άρθρο 36 του Ν. 1902/90 δημιουργείται στο 1ΚΑ ειδικός λογ/σμός αυτασφάλισης, στον οποίο υπάγονται οι Ομογενείς, εφόσον δεν ασφαλίζονται υποχρεωτικά ή προαιρετικά στο κλάδο συντάξεων του ΙΚΑ ή άλλου φορέα κύριας ασφάλισης ή στο Δημόσιο. 9) Παρέχεται κοινωνική περίθαλψη καθώς και δωρεάν ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη με το άρθρο 23, του Ν. 1070/80 όπου καθορίζεται ότι δικαιούνται δωρεάν νοσοκομειακή και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη Μουσούρου Λ.Μ. «Μετανάστευση και Μεταναστευτική πολιτική στην EUa5a και την Ευρώπη». Εκδόσεις Gulenbcrg Σόλωνος 103. Αθήνα 1991.

στα νοσοκομεία, και χορηγείται βιβλιάριο για τη δωρεάν περίθαλψη από τις Υπηρεσίες Υγιεινής των Νομαρχιών'. 10) Με Υ.Α. του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας χορηγείται (α) εφ άπαξ βοήθημα για τον επαναπατρισμό, δαπάνες μεταφοράς οικοσυσκευής, (β) μηνιαίο χρηματικό βοήθημα και (γ) για διάφορες άλλες παροχές. 11) Το Υπουργείο Εργασίας και ο ΟΑΕΔ παρέχουν πρόγραμμα ενίσχυσης αναπήροιν, ανασφάλιστων με το οποίο δίνουν προνοιακά βοηθήματα σε οικονομικά αδύνατους ανάπηρους επαναπατριζόμενους. 12) Τέλος, προκειμένου να εξασφαλιστεί η οργανωμένη υποδοχή των Παλιννοστούντων κατά την αρχική περίοδο της εδώ παραμονής τους ιδρύονται τα Κέντρα Φιλοξενίας σε διάφορες περιοχές της χώρας, κυρίως της Θράκης (όπως θα αναφέρουμε αναλυτικά παρακάτω). Ιακώβου Γ. «Νομικό καθεστώς των Παλιν/ντω«> Αθήντι 1996.

6. Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. 6.1 Οργάνωση του Ιδούαητης Το Εθνικό Ιδρυμα Υποδοχής και Αποκαταστάσεως Αποδήμων και Παλιννοστούντων Ομογενοιν Ελλήνων (Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε.) ιδρύθηκε, σε εκτέλεση του άρθρου 8 του Ν. 1893/90 (8.8.1990) με Προεδρικό Διάταγμα την 13.12.90 και τυπικά άρχισε τη λειτουργία του την Ρ Ιανουαρίου 1991, ενώ η πρώτη συνέλευση του Δ.Σ. πραγματοποιήθηκε την 13.02.1991. Το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. είναι Κοινωφελές Ίδρυμα Ιδιωτικού Δικαίου (άρθρο 8 του Ν. 1893/90) και εποπτεύεται από τον Υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος διορίζει και το Δ.Σ. Το Ίδρυμα ιδρύθηκε κατ αρχήν (1991) με σκοπό; την υποδοχή και κοινωνική ένταξη των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που ήδη είχαν αρχίσει να ςηάνουν στην χώρα μας από το 1988, καθώς επίσης και την υποστήριξη των Ομογενών της Βορείου Ηπείρου και γενικά της Αλβανίας. Το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. είναι όργανο της πολιτείας και έχει εξοπλισθεί νομοθετικά με ιδιαίτερα προνόμια προς εκτέλεση της εξαιρετικά σημαντικής και ευαίσθητης Εθνικής αποστολής του. Το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. είναι Διοικηπκά αποκεντρωμένο σε τρεις Επιθεωρήσεις. Η κάθε Επιθεώρηση έχει την ευθύνη λειτουργίας Διευθύνσεων Νομών, στους οποίους το Ίδρυμα έχει μόνιμη ή προσωρινή δραστηριότητα. Οι Επιθεωρήσεις του Ιδρύματος και οι Διευθύνσεις των Νομών είναι οι εξής:

1. Επιθεο'ιρηση Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με έδρα την Κομοτηνή. Έχει αρμοδιότητα στους Νομούς Έβρου, Ροδόττης, Ξάνθης και Καβάλας, όπου λειτουργούν Διευθύνσεις. 2. Επιθεοδρηση Κεντρικής Μακεδονίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Έχει αρμοδιότητα στους Νομούς Θεσ/νίκης, Ημαθίας, Φλώρινας και Τρικάλων. 3. Επιθεώρηση Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας με έδρα τα Ιωάννινα. Έχει αρμοδιότητα στους Νομούς Ιωαννίνων, Πρέβεζας και Καστοριάς. 6.2 Πηγές γρηματοδότησης των προγραααάτων του Ιδρύαατος Οι πηγές χρηματοδότησης είναι οι ακόλουθες: ϊ) Τακτικές ή έκτακτες κρατικές επιχορηγήσεις μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών. ϋ) Το Ταμείο Κοινωνικής Αποκατάστασης του Συμβουλίου της Ευρώπης (Τ.Κ.Α.Σ.Ε.) υπό μορφή δανείου για τη μόνιμη εγκατάσταση των Παλιννοστούντων. ϊϋ) Επιχορηγήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) σε προγράμματα, τα οποία υποβάλ>,ει το Ίδρυμα, όπως και οι όάλοι κοινωνικοί φορείς, μέσω των Υπουργείων. ίν) Άλλες πηγές, όπως οι τόκοι καταθέσεων κεφαλαίων, οι επιδοτήσεις εξαγωγών καθώς και οι δωρεές". Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. (Εκθεση Πεπραγμένων 1991-1995) Αθήνα. 1995. _ελ. 17 28.

Στάδια - Χαρακττιοιστικά του noovoduuatoe του Ε.ί.Υ.Α.Π.Ο Γ Το Ιδρυμα είναι ο μόνος ςιορέας υλοποίησης ολοκληρωμένου Προγράμματος Κοινωνικής Ένταξης Παλιννοστούντων Ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ενωση, στο οποίο εφαρμόζονται τα εξής τέσσερα (4) στάδια: - 1 Στάδιο: Κέντρα Φιλοξενίας (πρώτη Υποδοχή). - 2 Στάδιο: Οικισμοί Υποδοχής (προετοιμασία για κοινωνική ένταξη). - 3 Στάδιο: Παραμονή σε Ενοικιαζόμενες Κατοικίες - Επαγγελματική Αποκατάσταση. - 4 Στάδιο: Μόνιμη Εγκατάσταση. Τα δύο πρώτα Στάδια (1 και 2) έχουν το χαρακτηριστικό ενός ττεριβάλί.ονπος «Συλλογικής Διαβίωση9>, ενώ τα δύο τελευταία (3 και 4) το χαρακτηριστικό ενός περιβάλλοντος «Ανεξάρτητης Διαβίωσης». Κύρια χαρακτηρισπκά του Προγράμματος: α) Η ένταξη στο Πρόγραμμα είναι οικειοθελής. Δηλαδή δεν υπάρχει καμία υποχρέωση του Παλιννοστούντος να ενταχθεί στο Πρόγραμμα ή να έχει οποιαδήποτε επαφή με το Ίδρυμα, αν δεν το επιθυμεί, β) Δικαιούνται να ενταχθούν στο πρόγραμμα, μόνο όσοι πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις για μόνιμη εγκατάσταση στη χώρα, δηλαδή όσοι έχουν στα διαβατήρια τους τη θεώρηση «ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΗΣΗ». Δεν δικαιούνται συνεπώς να ενταχθούν στο πρόγραμμα εκείνοι που έχουν άλλου είδους θεωρήσεις (π.χ. τουρίστα κ.λ.π.). γ) Το πρόγραμμα του Ιδρύματος για μό\-ιμη εγκατάσταση εξελίσσεται αποκλειστικά στην Θράκη.

Οποιεσδήποτε εγκαταστάσεις του Ιδρύματος εκτός Θράκης λειτουργούν αποκλειστικά για διευκόλυνση, όσων εντάσσονται στο πρόγραμμα, για να εγκατασταθούν τελικά στη Θράκη. Με το παραπάνο) πρόγραμμα επιδιώκεται η ενσωμάτωση του Παλιννοστούντα στην Ελληνική Κοινοινία σταδιακά, ξεκινώντας από την αρχική παροχή προστατευόμενου περιβάλ?νθντος στο Κέντρο Φιλοξενίας, έτσι ώστε να απορροφηθούν κατά το δυνατόν ανώδυνα οι συνέπειες του πολιτισμικού σοκ από την απότομη α^,ί^αγή των κοινωνικών δεδομένων, με παράλληλη παροχή στέγης, τροφής, περίθαλψης, γενικότερα πλήρων κοινωνικά)v υπηρεσιών, εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και του τρόπου λειτουργίας του ελληνικού κράτους. Το πρόγραμμα συνεχίζεται με το κυρίως στάδιο της προετοιμασίας για ενσωμάτωση στον Οικισμό Υποδοχής, όπου τις υπηρεσίες του Κέντρου Φιλοξενίας συμπληρώνει η επαγγε?.ματική εκπαίδευση με ταυτόχρονη προσπάθεια για την επαγγελματική αποκατάσταση. Το στάδιο παροχής κατοικίας επιδοτούμενου ενοικίου με παράλληλη κοινωνική και εργασιακή υποστήριξη, έχει ως σκοπό την διαδικασία ενσωμάτωσης του Ομογενή στην Τοπική Ελληνική κοινωνία αφού π^,έον ζει εκτός περιβάλλοντος συλλογικής διαβίωσης των Ποά,ιννοστούντων. Η ολοκλήρωση του προγράμματος συντε?.είται με την παροχή μόνιμης κατοικίας, πάντοτε στην περιοχή της Θράκης. Από τα παραπάνω οδηγούμαστε στο συμπέρασμα, ότι στόχος του προγράμματος εί\ αι να δοθεί η δυι-ατότητα στους νεοαφιχθέντες. να ασχοληθοιλ' για μια περίοδο, χωρίς το βάρος της ατομικής τους προσπάθειας για την διαβίωση τους, με πρ' απόκτηση εκείνων των παραγωγικών εφοδίων.

που θα αξιοποιήσουν τις δυνατότητες τους και επομένως να μην οδηγηθούν στην μερική παραγωγική αχρήστευση τους, η οποία είναι επώδυνη για τους ίδιους και για την κοινωνία γενικότερα. Οι Παλιννοστούντες φθάνουν στην Ελλάδα συνήθως με δικά τους μέσα. Κατά την είσοδο τους στην χοιρα από τα φυλάκια ΚΗΠΩΝ (Ν. Έβρου) και ΠΡΟΜΑΧΩΝΑ (Ν. Σερρών) μπορούν να έλθουν σε επικοινωνία με τα γραφεία του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. που /χιτουργούν εκεί σε 24ωρη βάση και να τιληροφορούνται το Πρόγραμμα του Ιδρύματος καθώς και γενικά τις διευκολύνσεις και τα ετηδόματα. που τους παρέχει η Ελληνική Πολιτεία. Παρόμοια γραφεία του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε., που λειτουργούν από το πρωί μέχρι το βράδυ, υπάρχουν και στους σταθμούς του Ο.Σ.Ε. στην Αθήνα και στην Θεσ/νικη. Όσοι εκ των νεοαφιχθέντων Παλιννοστούντων φθάνουν στην Ελλάδα και ζητούν την συνδρομή του Ιδρύματος, ακολουθούν το πρόγραμμα το υ 'Ι Αναλυτικότερα κάθε Στάδιο του προγράμματος έχει ως εξής: Γ Στάδιο: Κέντρα Φιλοξενίας Κατ αρχήν οι Ομογενείς φιλοξενούνται σε Κέντρα Φιλοξενίας (Κ.Φ.) δηλαδή μόνιμες εγκαταστάσεις του Ιδρύματος, συνολικής ημερήσιας δυναμικότητας 240 ατόμων ή σε Προσωρινά Κέντρα ΦΛοξενίας (Π.Κ.Φ.), που λειτουργούν είτε σε Ξενοδοχεία είτε σε Μαθητικές Εστίες. Στους Ομογενείς προσφέρεται μία πρώτη φλοξενία, η οποία συνίσταται σε πλήρη έτοιμη διατροφή, παροχή στέγης, μεταφράσεις εγγραφών και πιστοποιητικώΐ (απαραίτητον για την έκδοση αντίστοιχων ελληνικών πιστοποιητικών). ια τ ρ ο φ α ρ μ α κ α.π κ ή περίθαλψη, μαθήματα Ελληνικής Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. «Έκβεση Πεπραγμένων».Λθήνα Ι99>. j 6.

γλώσσας και κάθε βοήθεια σε κοινωνικά θέματα. Στα Κέντρα Φιλοξενίας έχει σχεδιασθεί οι Παλιννοστούντες να παραμένουν για διάστημα 15-30 ημερών. Όμως αυτό το χρονικό διάστημα δεν μπόρεσε να κρατηθεί σαν στόχος, με τις συνθήκες που επικράτησαν, λόγω κυρίως της καθυστέρησης υλοποίησης του S και του 4 Σταδίου του προγράμματος. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο να παραμένουν σήμερα σε Κ.Φ. οικογένειες πολλούς μήνες. Από την ίδρυση του Ιδρύματος λειτούργησαν τα εξής Κέντρα Φιλοξενίας: Α ' Κ.Φ. Ρέντη Δυναμικότητας 250 ατόμων (λειτούργησε από 15.1.91-31.10.94). Β' Κ.Φ. Λαγκαδικίων Δυναμικότητας 350 ατόμων (λειτούργησε από 16.5.91-14.3.96). Γ ' Κ.Φ. Αλεξανδρούπολης Δυναμικότητας 150 ατόμων (λειτούργησε από 26.3.92-10.7.95). Η κατάργηση των Κ.Φ. κρίθηκε αναγκαία, κυρίως γιατί οι Ομογενείς παραμένοντας συνήθως για χρονικό διάστημα πέρα των (6) έξι μηνών στα ανωτέρω Κέντρα αντιδρούσαν στην μετακίνηση τους στην Θράκη και μάλιστα σε χωριά, προφασιζόμενοι ότι δεν έβρισκαν εργασία. Γι αυτό κρίθηκε σκότημο να καταργηθούν τα Κέντρα ΦΛοξενίας. που λειτούργησαν σε αστικές περιοχές και να ιδρυθούν νέα σε περιοχές, από τις οποίες οι ίδιοι οι Ομογενείς θα επιθυμούσαν εύκο)αι τη\ μετακί\ηση τους. Έτσι λειτούργησαν Κ.Φ. στα Δίκαια και στο Σουφλί του Νομού Έβρου. Πρέπει να αναφέρουμε εδδι. ότι οι Ομογενείς αποφεύγουν να προωθηοούι στον Ν. Έβρου, ειώ π ρ ο π μ ο ύ ν τον Ν. Ξάνθης.

2 Στάδιο: Οικισμοί Υποδοχής. Στη συνέχεια οι Παλιννοστούντες προωθούνται στους Οικισμούς Υποδοχής, όπου κυρίως εξελίσσεται το έργο της προετοιμασίας για την κοινωνική τους ένταξη. Το στάδιο των Οικισμών Υποδοχής στοχεύει στην προετοιμασία των Ομογενών για ενσωμάτωση τους στην ελληνική κοινωνία και για την πραγματοποίηση του στόχου αυτού προβίώπονται να παρέχονται οι εξής υπηρεσίες: Παροχή ξηράς τροφής. Διδασκα?.ία της Ελληνικής γλώσσας για ενήλικες και ανήλικους. Λειτουργία παιδικού - βρειρονηπιακού σταθμού. Επαγγελμαπκή εκπαίδευση και επανεκπαίδευση. Προετοιμασία των παιδιών για ένταξη στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Διευκολύνσεις για την αναγνώριση των πτυχίων και για την ανεύρεση εργασίας. Δημοτολογική τακτοποίηση. Ιατρική περίθαλψη. Ενημέρωση μέσω προβο?ώ)ν και σεμιναρίων για τον τρόπο λειτουργίας τους Ελληνικού κράτους, της Ε/^.ηνικής κοινωνίας, καθώς και της πολιπστικής και της θρησκευπκής ζωής του τόπου. Κάθε οικισμός προέβ?.επε αξιόλογη υποδομή (π.χ. Μονάδα βιολογικού καθαρισμού, δρόμους βατούς σε όλες τις καιρικές συνθήκες) και δικούς του χώρους υγιεινής (τουαίχτα. ισουζιέρα κ.λ.π.) καθοις και κουζίνα. Να αναφερθεί ωστόσο όπ αρκετοί τέτοιοι οικισμοί στέγαζαν Ποντίους για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε υποτυπώδη κτισματα (τύπου «Κοντέϊνερ»).

π.χ. Ζυγός Καβάλας, Φαρκαδόνα Τρικάλων με συνέπεια την μη ομαλή κοινωνική τους ένταξη και διαβίωση. 3" Στάδιο: Ενοικιαζόμενα Σπίτια Μετά την οργανωμένη προετοιμασία των φιλοξενούμενων για την μόνιμη επαγγελματική τους αποκατάσταση και ένταξη τους στην Ελληνική Κοινωνία, το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. φροντίζει για την εξασφάλιση στέγης σε ενοικιαζόμενα από αυτό σπίτια. Το Ιδρυμα πληρώνει το ενοίκιο για το χρονικό διάστημα μέχρι την απόκτηση ιδιόκτητης στέγης. Κατ' εξαίρεση και σε ειδικές περιπτώσεις είναι δυνατόν η επιδότηση να διακοπεί, ειρόσον διαπιστώνεται, όπ η οικογένεια έχει την οικονομικτ) δυνατότητα πληρωμής του ενοικίου. Η ιδέα της εγκατάστασης σε ενοικιαζόμενα σπίτια αποσκοπεί στο να επωμισθούν μόνοι τους οι Ομογενείς το βάρος των οικονομικών υποχρεώσεων, όπως είναι το ηλεκτρικό ρεύμα, ή ύδρευση, τα κοινόχρηστα και σταδιακά το ενοίκιο τους. Το στάδιο αυτό θεωρείται απαραίτητο για την μόνιμη οικιστική αποκατάσταση των Παλιννοστούντων. Όμως, δυστυχώς, οι Ομογενείς αρνούνται συστηματικά κάθε οικονομική συμμετοχι ι τους και ουσιαστικά σήμερα τα ενοικιαζόμενα σπίτια έχουν γίνει προέκτασί] των Οικισμών Υποδοχής. Να σιιμειωθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις η άρνηση τους είναι συνέπεια της μη διασφάλισης επαγγελμαηκής απασχόλησης και αδυναμίας ένταξης στην ελληνικτ] κοινωνία. 4" Στάδιο: Μόνιμη εγκατάσταση. Το πρόγραμμα του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. ολοκ?.ηρώνεται με τη Μόνιμη Εγκατάσταση. Για την μόνιμη στέγαση τοιν Ομογενών το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε.

πρέπει να υλοποιήσει στεγαστικό πρόγραμμα στην περιοχή της Θράκης, για όσους έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα του, πραγματοποιούνται: 1. Αγορά έτοιμοιν σπιτιών (στους τρεις Νομούς της Θράκης). 2. Ανέγερση οικισμύιν (Εύμοιρο Ξάνθης. Σάππες Κομοτηνής, Γιαννούλη Έβρου). 3. Ανέγερση πολλών σπιτιών είτε σε μικρούς οικισμούς, είτε σε κοινότητες. Τα σπίτια χορηγούνται σε Ομογενείς με χρησιδάνειο για αόριστο χρόνο' Ωστόσο όπως παρατηρήθηκε το στάδιο αυτό καθυστερεί λόγω προβλημάτων στην χρηματοδότηση του ιδρύματος με συνέπεια οι Παλιννοστούντες να μένουν κοινωνικά αποκλεισμένοι. Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε.Έ», θεση πεπραγμόων 1991-1995. U j.. j6-»6.

7. ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΛΙΝ/ΝΤΩΝ 7.1 Η Εΐ>γασία και οι γλωσσικές γνώσης Εύκολα προκύπτει ότι οι Παλιννοστούντες από επαγγέλματα που συνδέονται άμεσα με το κοινωνικό-οικονομικό σύστημα και απαιτούν πολύ καλές γλωσσικές γνώσεις αντιμετωπίζουν λιγότερο ευνοϊκές προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης. Αυτή η υπόθεση αφορά κυρίως επαγγέλματα που προϋποθέτουν οικονομικές σπουδές'^. Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν στην αγορά εργασίας οι μηχανικοί, οι οποίοι σύμφωνα με επισημάνσεις εργοδοτών, ετηβάλλεται να αναπληρώσουν ένα αρκετά μεγάλο κενό προκειμένου να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στις απαιτήσεις των θέσεων εργασίας που προσφέρονται στην ελληνική αγορά εργασίας. Είναι εύκολο να υποθέσει κανείς ότι η οικονομική συγκυρία μάλλον καθιστά πτο ευά>>ωτη την κατηγορία αυτή των εργαζομένων. Η μελλονηκή πορεία της αγοράς εργασίας για τους Ελληνοπόντιους πρόσφυγες θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τη γενική κατάσταση που θα ετηκρατήσει σε αυτή, αλλά επίσης και από το αν και σε ποιο βαθμό θα αποκτήσουν οι Πόντιοι ομογενείς τις προϋποθέσεις που απαιτεί η αγορά εργασίας για την απορρόφηση τους. Όπως προκύπτει από τα προηγούμενα. πο>^.ές ομάδες ομογενών από διαφορετικά επαγγ^ματα είναι απαραίτητο να παρακολουθήσουν ειδικά σεμινάρια επαγγε?.ματικής επιμόρφωσης ή μετεκπαίδευσης, διαφορετικά πο>λά Παπαθεοδοσίου Θ. «Η ένταξη τι ν'ντων ομογενών ατό την Ιοβ. Ένοκτη στην ε/^.ηνική αγορά εργασίας» Αθήνα 1994.

από τα μέλη των ομάδων αυτών είναι καταδικασμένα να αναλάβουν επαγγελματική δραστηριότητα σε επίπεδο κατώτερο από τα προσόντα που διαθέτουν. Είναι συνεπώς, απαραίτητο μελλοντικά παράλληλα με τα τμήματα γλωσσικής κατάρτισης, να λειτουργήσουν περισσότερα τμήματα επαγγελματικής επιμόρφοισης και επανακατάρτισης. τα οποία, για να ανταποκριθούν με επιτυχία στους στόχους τους, πρέπει να προσφέρουν στους παλιννοστούντες επίκαιρες γνώσεις. Αν το κράτος ενισχύσει τις δυνατότητες που προσφέρονται στους ομογενείς για εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας στις χώρες προέλευσης, όχι μόνο θα επιταχύνει την απρόσκοπτη ένταξη τους, αλλά κυρίως θα αποκτήσει την ευχέρεια να μετατοπίσει το κέντρο βάρους των θεσμικών ενισχύσεων στην Ελλάδα σε ενισχύσεις έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας. 7.2 Η ανεργία των Παλιννοστούντων Το σημαντικότερο πρόβλημα που ανπμετωπίζουν σήμερα οι Πόντιοι είναι αυτό της ανεργίας. Από τους 80.000 Έλληνες - ομογενείς που υπολογίζεται ότι έχουν έρθει σε διάστιμια 5 χρόνων από την Πρώην Σοβιετική Ένωση στην Ελλάδα οι 14.000 μένουν στην Θράκη. Και αυτό γιατί αδυνατούν να βρουν εργασία που θα ήταν απαραίτητο στοιχείο και σημαντική προϋπόθεση για να παραμείνουν στην περιοχή. HoUoi είναι αυτοί που αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης.

Με βάση έρευνα'^ που διενεργήθηκε για τους Ποντίους που ήρθαν το διάστημα 1985-1990 αυτοί θεωρούν την οικονομική τους κατάσταση χειρότερη από αυτήν που ήταν πριν φύγουν από τη Σοβιετική Ένωση, σε ποσοστό 64%, ενώ το 37% τη θεωρεί ίδια ή καλύτερη. Στη Θράκη λόγω της οικονομικής στενότητας η κατάσταση είναι πιο δύσκολη'^. Με βάση εμπειρική έρευνα που διενεργήθηκε στην περιοχή της πρκοτεύουσας. το 60,4% του δείγματος αγνοεί τους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες που ευνοούν την ανεργία και θεωρούν ότι οι Ελληνοπόντιοι την ενισχύουν, πρόκειται όμως για λανθασμένη άποψη που προκύπτει από το γεγονός ότι οι Πόντιοι δέχονται να εργαστούν σε δουλειές, με χαμηλή αμοιβή και χωρίς ασφάλιση, τις οποίες οι ντόπιοι απορρίπτουν. Σε συνδυασμό με τη μεγοά,η ανεργία που επικρατεί στην Θράκη, μαζί με το έντονο πρόβλημα εύρεσης εργασίας, οι Πόντιοι έχουν μπροστά τους ανυπέρβλητα εμπόδια που καθημερινά αυξάνονται. Τέτοιες καταστάσεις, βέβαια δημιουργούν και επακόλουθα που έχουν να κάνουν με την γενικότερη ψυχολογία του ντόπιου πληθυσμού που βλέπει σαν εμπόδιο τους Πόντιους επιρρίπτοντας τους ευθύνες για την ανεργία που επικρατεί. Τα επιδοτούμεΐό σεμινάρια δεν δίνουν παρά μόνο ένα χρηματικό βοήθημα, που και αυτό έρχεται μετά από ποίλούς μήνες, ενώ παράλληλό Κασιμάτη Κού,.α «Ποντ.ο. Μετανάστες ατ.ό την -τρώτμ Σοβιετική Ενωση, κοινωνική και οικονομική τους ένταξη Γεν. Γραμ. Αποδ. Βλψ.<> Παηείο Πατεχιστήμιο. Αθήνα 1992. Σελ. 393. κέε ατισότητες και κοινωνηκός αποκλεισμός» 1998. Ζύ.. 440. '^ Ιδρυμα Σόκη Καραγιώργα «Κοινυυ Σ.Κοκ-νιηδης «Φάκε^.ος για του; Πόττιους που κατατέθηκε προς συζήτηση στο Εμπορικό Βιομηχα\ ικό Επιμε3.ητήριο Ξά\ θης». Ιατουάριο; 1995. _ε9,. I j -

δημιουργούν προβλήματα αξιοπιστίας καθώς το κύρος τους έχει τρωθεί σημαντικά. Αδυνατούν ουσιαστικά να προσφέρουν κάτι πρακτικό αφού δεν αποτελούν σκαλοπάτι για απασχόληση αλλά μια επιβράδυνση αντιμετώπισης της ανεργίας. Το Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. δίνει κάποιες αγροτικές εκτάσεις μαζί με κατοικίες, αλλά αυτό και μόνο δεν είναι αρκετό μια και εκεί δημιουργούνται προβλήματα, όπως έλλειψη γνώσεων για πς αγροπκές ενασχολήσεις. Οι άντρες δουλεύουν πολλές ώρες αφού είναι υπεύθυνοι για όλη την οικογένεια που συνήθως είναι πολυμελής, οι γυναίκες απασχολούνται στο σπίτμ και η εξεύρεση εργασίας γι αυτές είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Είναι γεγονός επομένως ότι τα προβλήματα στον οικονομικό τομέα για τους Παλιννοστούντες είναι ιδιαίτερα έντονα, σε αντιδιαστολή με το γεγονός ότι αυτοί προέρχονται από ένα πολιτικό σύστημα όπου το κράτος αναλάμβανε να ρυθμίσει διάφορες ευθύνες της καθημερινής ζωής. Επίσης, η δυνατότητα ενοικίασης σπιτιού μια και στερούνται οικονομικών πόρων, αλλά και η μικρή πιθανότητα που έχουν για να προτιμηθούν ως ενοικιαστές, σε μια εποχή που υπάρχει γενικότερο πρόβλημα στέγασης ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, τους δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα ανασφά>χιας και αποτε?^ί παράγοντα που αναστέλλει τη φυσική ενσωμάτωση τους στην ελληνική κοινωνία. Αυτές οι αναφορές δείχνουν την καθημερινή πραγματικότητα που βιώνουν οι μετανάστες, όπου το άγχος για το παρόν τους. αώλ και για το " Κασιμάτη Κ. «Πόντ.ο, μετανάστες α.ό την πρώην Ιοβ. Εννκτη. κο.νων.κή κα. ο.κονομ.κ-ή ένταξη». Αθήνα 1992. Σε?.. 403-404.

μέλλον, το παράπονο ότι δεν βρίσκουν την κατανόηση που περίμ^ναν από τη δική μας κοινωνία, οι προσδοκίες που δεν ικανοποιήθηκαν, τους κάνουν να αισθάνονται δέσμιοι της μοίρας τους ετηβαρημένοι με σωρεία προβλημάτων, χωρίς ορατές λύσεις στο κονπνό μέλλον. Οπωσδήποτε, όμως, η συμπεριφορά της ομοεθνούς κοινωνίας τις δεκαετίες του 60-70 και έπειτα δεν ττεριθωριοποιεί τον Ελληνοπόντιο αυτό τιληθυσμό σε σημείο, ώστε να νοιώσει απειλούμενος και επακόλουθα μέσω της αντιπαράθεσης να ισχυροποιήσει την κοινωνική του συνοχή, όπως συνέβη στις αρχές του αιώνα. Ήδη η προκατάληψη της κοινωνίας προς τους Πόνπους από την Σοβιετική Ένωση υποχωρεί σταδιακά ως αποτέλεσμα της ενημέρωσης της κοινής γνώμης για πολιτικά πρότυπα και την ιστορία του Πονπακού Ελληνισμού. 7 3 Τρέγουσα απασγόλτιση των Ποντίων Σύμφωνα με αποτελέσματα έρευνας, το ήμισυ περίπου των οικονομικά ενεργών Ποντίων είναι χωρίς «κανονική» εργασία, ένα όμως μεγάλο μέρος των ανέριγων απασχολείται περιστασιακά όπως π.χ. σε «λαϊκές αγορές». Από τους απασχολούμα-ους. ένα 2Θ% εργάζονται σε οικοδομές και ένα 28% σε βιομηχανίες ένδυσης, υπόδησης, διατροφής και υφαντικών. Ως προς το χρόνο απασχόλησης, το 63% εργάζεται με πλήρες ωράριο 40 ώρες την εβδομάδα, ενώ μόνο έ^'α 5% εργάζεται λιγότερο από 35 ώρες. Βεργέτη Μ. «Η σ IVΠο\τιων>. Οινονομ. Ταχυδρόμος Φ. 28 (2097). 14.07.94 (α) Σελ. 84-86.

Από τους απασχολούμενους στη γεωργία πολλοί εργάζονται όπως είναι φυσικό, εποχιακά και για μικρά χρονικά διαστήματα. Από αυτούς, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό περίπου το 40% εργάζεται 4 μήνες το χρόνο, καλύπτοντας προφανώς περιόδους αιχμής της αγροτικής παραγωγής. Βλέπουμε μία μεγάλη διασπορά της απασχόλησης των Ποντίων σε πολλούς κλάδους οικονομικής δραστηριότητας και σε εργασίες που είναι για πολλούς κατώτερες της εκπαίδευσης τους και της εμπειρίας τους. Αυτό προκύπτει και μέσα από έρευνα σύμφωνα με την οποία το 70% του δείγματος δηλώνει ότι δεν είναι ικανοποιημένο από την εργασία τους και επιθυμούν να την αλλάξουν, ενώ τα 2/3 αναφέρουν ότι η οικονομική τους κατάσταση στην Ελλάδα είναι χειρότερη από ότι ήταν στην πρώην Σοβιετική Ένωση^. Η διαφοροποίηση, εξάλλ,ου. μεταξύ του είδους της απασχόλησης που έχουν στην Ελλάδα και εκείνης που δήλαοσαν ότι είχαν στην πρώην Σοβιεπκή Ένωση, μαρτυρεί για πο/λούς την ανάγκη για μια εργασία επιβίωσης προκειμένου να επιτευχθεί η οικονομική ένταξη. Κατά την επιστροφή τους οι περισσότεροι παλιννοστούντες δήλωσαν, όπως θα περίμενε κανείς, όη είνχιι εργάτες. Μόνο ένα 42,7% κατά μέσο όρο δήλωσε κατά την περίοδο 1968 μέχρι 1975 το επάγγελ,μα του εργάτη ή του τεχνίτη. Μεγαλύτερος είναι ο αριθμός αυτών που κατά την επιστροφή δή/ωσαν ανεπάγγελτοι. Αυτή η κατηγορία αποτελχίται κ-υρίως από νοικοκυρές". - Κασιμάτη Κ. «Πόντιο, μετατ-άστ^ ατό την η^οην Ιοβ. Ένωση. Κοινωνική και Οικονομική ένταξη». Αθήτα 1992. Σε/.. 370 Μετωάστευση» Κενά/.αιο: «Η Πα;..ν/ση.. Εθιικό κέντρο ' Πατινιώτης Νικήτας «Εςάρτηση κ κοινωνικών ερευνών. Σοφοκλέους I. Αθήιτι I' 37

ο υψηλός αριθμός των ανεπάγγελτων παλιν/ντων αποτελεί ένδειξη πως πολλές γυναίκες που εργάζονται στις χώρες που ζούσαν με σχέση εξαρτημένης εργασίας, μετά την επιστροφή τους στην πατρίδα προσαρμόζονται στις εδώ συνθήκες και θέλουν να γίνουν πάλι νοικοκυρές. Η επιθυμία τους να α)^έιξουν την εργασία τους, τους καθιστά τη μεγαλύτερη περίοδο του έτους άνεργους, γεγονός όμως που εξαιτίας των ανηκειμενικϋΐν αδυναμιών της ε?^,ηνικής οικονομίας η πολιτεία αδυνατεί να αντιμετωπίσει. Ό λα τα παραπάνω δείχνουν ότι οι 'ΟΛηνες Πόνηοι που απασχολούνται έχουν εγκλωβιστεί επαγγε?,ματικά και επομένως μορφοποιούν νησίδες παραγωγικότητας στο ευρύτερο πλαίσιο του ελληνικού εργατικού δυναμικού. Αυτά τα χαρακτηριστικά τα οποία κυριαρχούν τόσο στους Έ?Ληνες Πόντιους που απασχολούνται, όσο και σ' εκείνους που είναι άνεργοι υποδεικνύουν τους αναφερόμενους τομείς, προς τους οποίους πρέπει να στραφεί η πολιπκή της επαγγελματικής και κατά προέκταση της κοινωνικής και οικονομικής ένταξης των Παλιννοστούντων". ~ Κασιμύπ) Κ. «Πό\ ποι μετα\ όστε; ίαό πιν ένταέη». Αθήνα 1992. Ζε)~ 535. πρώην Ιοβιπικ-ή Ένωση. Κοινωνική και Οικονομική

8. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΟ ΔΕΡΑΣ» Από τον Φεβρουάριο του 1991 μέχρι τον Οκτώβριο του 1995 έχουν επιμορφωθεί στα τμήματα γλωσσικής κατάρτισης του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε. 4902 Παλιννοστούντες Ομογενείς. Από αυτούς οι 2.375 είναι ενήλικες και οι 2.527 μαθητές Α'/βαθμιας και Β '/βαθμιας Εκπαίδευσης. Έχουν λειτουργήσει 296 τμήματα καλύπτοντας κάθε επίπεδο ελληνομάθειας με μέσο όρο δίωρη καθημερινή διδασκαλία, ανά τμήμα. Λειτούργησαν 141 τμήματα ενηλίκοιν και 155 τμήματα μαθητών. Από την αρχή του Ιουνίου του 1995 το Ίδρυμα προχώρησε στη λειτουργία είκοσι νέων σχο)χίων στους τρεις Νομούς της Θράκης για τις οικογένειες των Παλιννοστούντων. που διαμένουν σε ενοικιαζόμενες ή μόνιμες κατοικίες. Σε καθένα από τα «σχο),εία» αυτά (δέκα στο Νομό Έβρου, έξι στο Νομό Ροδόπης, τέσσερα στο Νομό Ξάνθης) εργάζονται ένας δάσκαλος και ένας φλόλογος. ώστε να κα7.ύπτο\τ:αι οι εκπαιδευπκές ανάγκες κάθε επιπέδου Ελληνομάθειας. Συνολικά στο πρόγραμμα εκτός οικισμών διδάσκουν σαράντα εκπαιδευτικοί. Το κόστος του προα\ αφερόμα ου προγράμματος ανέρχεται στα 6.620.000 δρχ. μηνιαία". Μετά τη διά).υση της προόην Σοβιετικής Έ\ ωσης σημειώθηκαν πολεμικές αναμετρήσεις, στις διάφορες Δημοκρατίες. Στη Γεωργία εξερράγησαν ΕΟμκό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκντάσταστκ.Αποδήμων. «Έκθεση Πεπρσχμάων 199Μ995>. ι Πα).ι\'/ντων Ομογενών Ε>Αήνων.