ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΕΣΤ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ

1 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΕΣΤ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με τον όρο αξιολόγηση των µαθητών εννοούµε τη συστηµατική διαδικασία προσδιορισµού του βαθµού επίτευξης από τους µαθητές των στόχων που επιδιώκει το σχολείο και ειδικότερα η διδακτική πράξη ( Κασσωτάκης 1993). Η αξιολόγηση των µαθητών είναι αναπόσπαστο µέρος της διδακτικής διαδικασίας. Σκοπός της είναι να προσδιορίσει τον βαθµό στον οποίο επιτυγχάνονται οι διδακτικοί στόχοι της, όπως αυτοί προσδιορίζονται από τα αναλυτικά προγράµµατα των αντίστοιχων µαθηµάτων. Η αξιολόγηση οφείλει να συνδυάζει ποικίλες µορφές και τεχνικές, για να επιτύχει αφενός έγκυρη, αξιόπιστη, αντικειµενική και αδιάβλητη αποτίµηση των γνώσεων, της κριτικής ικανότητας και των δεξιοτήτων των µαθητών και αφετέρου να συµβάλει στην αυτογνωσία και στην αντικειµενική πληροφόρησή τους για το επίπεδο µάθησης και τις ικανότητες τους. Συγχρόνως πρέπει να πληροφορεί τον διδάσκοντα για τα αποτελέσµατα του εκπαιδευτικού του έργου και να ανατροφοδοτεί τη διδακτική πράξη, µε στόχο τη συνεχή βελτίωση και την αύξηση της αποτελεσµατικότητάς της. Τέλος παρέχει τη δυνατότητα ενηµέρωσης των γονέων για την πρόοδο των µαθητών. Γενικά ο µαθητής αξιολογείται από: Α. τα αποτελέσµατα της επίδοσης του στις ενδιάµεσες γραπτές δοκιµασίες κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους και στις τελικές εξετάσεις στο τέλος του διδακτικού έτους. Β. τη συµµετοχή του στην καθηµερινή λειτουργία της τάξης και τη συνολική δραστηριότητα στο σχολείο. Γ. τις συνθετικές- δηµιουργικές εργασίες και. από τον ατοµικό φάκελο, όπου αυτός τηρείται. Η αξιολόγηση των µαθητών στις Φυσικές επιστήµες παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες σε σχέση µε τα άλλα µαθήµατα που διδάσκονται στα σχολεία. Οι εργαστηριακές δραστηριότητες, οι ασκήσεις, τα προβλήµατα, οι εφαρµογές στην καθηµερινή ζωή, οι πρότερες λανθασµένες αντιλήψεις (ή εναλλακτικές ιδέες) των µαθητών, που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι σε πλήρη αντίθεση µε την

2 επιστηµονική γνώση δίνουν τη δυνατότητα στον διδάσκοντα καθηγητή να αξιολογεί όχι µόνο την απόκτηση γνώσεων για τις φυσικές επιστήµες, αλλά και ένα πλήθος δεξιοτήτων. Έτσι λοιπόν ο διδάσκων µπορεί εκτός των άλλων να αξιολογεί την ικανότητα του µαθητή 1) να παρατηρεί, να περιγράφει, και να ερµηνεύει φαινόµενα 2) να αξιολογεί απόψεις 3) να αναπτύσσει στρατηγικές επίλυσης προβληµάτων 4) να κάνει χρήση και εφαρµογή κανόνων 5) να ταξινοµεί και να ερµηνεύει πληροφορίες 6) να αναλύει και να συνθέτει 7) να κάνει διατύπωση και έλεγχο υποθέσεων ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΊΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Είναι σηµαντικό να έχουµε υπόψη µας ότι κατά διαδικασία της αξιολόγησης ο καθηγητής πρέπει να κάνει κάποια προεργασία, προετοιµασία για να διατυπώσει τις ερωτήσεις µε τις οποίες θα αξιολογήσει τους µαθητές του. Όταν θέλετε, λοιπόν, να ετοιµάσετε ένα κριτήριο αξιολόγησης ας έχετε υπόψη σας και τα παρακάτω: 1. Πρέπει να έχετε ξεκαθαρίσει το τι θέλετε να αξιολογήσετε, δηλαδή καθορίστε τους στόχους και τους σκοπούς της αξιολόγησής σας. Ο καθηγητής που δε γνωρίζει τι θέλει να ελέγξει µε τις ερωτήσεις του, δεν µπορεί να είναι ένας αποτελεσµατικός αξιολογητής. 2. Να θυµόσαστε πάντα ότι απευθύνεστε σε µαθητές. 3. εν µπορείτε να ζητάτε από τα παιδιά πράγµατα πού δεν έχετε διδάξει. ηλαδή αξιολογείτε ότι επιδιώξατε να επιτύχετε κατά την διάρκεια της διδασκαλίας. 4. Οι ερωτήσεις πρέπει να διατυπώνονται µε σαφήνεια, ευκρίνεια, ακρίβεια και να έχουν γλωσσική οµοιογένεια. 5. Μη διατυπώνετε ερωτήσεις που αναφέρονται σε επουσιώδη θέµατα, αλλά και να µην αναφέρεστε σε λεπτοµέρειες. 6. Για την αποφυγή της παπαγαλίας µη χρησιµοποιείτε τίτλους και υπότιτλους του βιβλίου για να διατυπώσετε τις ερωτήσεις σας. 7. Να µη διατυπώνετε αρνητικές ερωτήσεις.

3 8. Για να υπάρχει η δυνατότητα διαβάθµισης της αξιολόγησης και βαθµολόγησης των µαθητών σας µη διατυπώνετε ασκήσεις και προβλήµατα µε ένα µόνο ερώτηµα. Βάλτε ερωτήµατα κλιµακούµενης δυσκολίας. 9. Να µη διατυπώνετε ερωτήσεις που υπονοούν την απάντηση. 10. Οι ερωτήσεις να απευθύνονται στο µέσο µαθητή και να είναι κλιµακούµενης δυσκολίας 11. Με τις ερωτήσεις σας να καλύπτετε όσο το δυνατό µεγαλύτερο τµήµα της ύλης που εξετάζετε. 12. Να αξιολογείτε όσο το δυνατόν περισσότερες νοητικές δεξιότητες των µαθητών. 13. Μην επικεντρώνετε τις ερωτήσεις σε ορισµένα σηµεία της ύλης ( αυτό που λέµε θέµατα S.O.S), διότι έτσι ενισχύετε την παπαγαλία. 14. Μη διατυπώνετε γενικές ερωτήσεις του τύπου «τι γνωρίζετε..π.χ. για τους πυκνωτές», διότι αν ο µαθητής σας απαντήσει µε αφοπλιστική ειλικρίνεια «δε γνωρίζω τίποτα» είσαστε υποχρεωµένοι να τον βαθµολογήσετε µε άριστα, επειδή βέβαια απαντά ακριβώς σε αυτό που τον ρωτάτε. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Ένα κριτήριο αξιολόγησης περιλαµβάνει δύο γενικές κατηγορίες ερωτήσεων. Τις κλειστές ή αντικειµενικού τύπου ερωτήσεις και τις ερωτήσεις ανοικτού τύπου. Αυτές είναι ερωτήσεις ανάκλησης γνώσης και διατυπώνονται όταν θέλουµε να αξιολογήσουµε ένα µεγάλο µέρος της ύλης σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Αναφέρονται κυρίως σε αυτό που λέµε γνώσεις παπαγαλίας. Στις κλειστές ή αντικειµενικού τύπου ερωτήσεις περιλαµβάνονται: 1. Οι ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Σε αυτές τις ερωτήσεις δίνετε τη δυνατότητα στο µαθητή µέσα από τέσσερις εναλλακτικές προτάσεις να διαλέξει τη µια, που είναι η µόνη σωστή. Οι προτάσεις να είναι όσο το δυνατό σύντοµες, να µην αναφέρονται σε λεπτοµέρειες και σε πολύπλοκους υπολογισµούς. 2. Οι ερωτήσεις της µορφής «σωστό λάθος». Εδώ δίνετε στους µαθητές µια πρόταση και τους ζητάτε να σας απαντήσουν αν είναι σωστή ή λάθος. 3. Οι ερωτήσεις συµπλήρωσης κενού. Οι ερωτήσεις αυτής της κατηγορίας είναι προτάσεις που έχουν κενά που πρέπει να συµπληρώσουν οι µαθητές. Οι προτάσεις να µην είναι µεγάλες, τα κενά να είναι το πολύ δύο και να µη

4 βάζετε άρθρο πριν από αυτά, να αναφέρονται σε βασικές έννοιες και να µην αναφέρονται σε λεπτοµέρειες. Καλό θα είναι οι προτάσεις να µην είναι ακριβής αντιγραφή από το σχολικό βιβλίο. 4. Οι ερωτήσεις αντιστοίχησης. ίνετε στους µαθητές στοιχεία σε δύο στήλες. Η µία στήλη περιλαµβάνει τέσσερα και η άλλη πέντε στοιχεία, δηλαδή η δεύτερη στήλη έχει ένα στοιχείο παραπάνω. Ζητάτε από τους µαθητές να αντιστοιχήσουν κάθε στοιχείο της πρώτης στήλης σε ένα στοιχείο της δεύτερης στήλης. 5. Οι ερωτήσεις διάταξης. ίνετε στους µαθητές ορισµένα στοιχεία και τους ζητάτε να τα κατατάξουν σύµφωνα µε κάποιο κριτήριο. Για παράδειγµα µπορείτε να δώσετε τρία οξέα και ζητάτε να τα κατατάξουν µε βάση την οξύτητά τους (να αυξάνεται ή να ελαττώνεται). Στις ερωτήσεις ανοικτού τύπου ανήκουν: 1. Οι ερωτήσεις σύντοµης απάντησης. Συνήθως είναι ερωτήσεις ορισµού µεγεθών ή φυσικών νόµων, αναφορά ιδιοτήτων, αίτια,αποτελέσµατα κλπ. 2. Οι ερωτήσεις ελεύθερης απάντησης. Να αποφεύγετε ερωτήσεις που ωθούν στην αποστήθιση παραγράφων του σχολικού βιβλίου (παπαγαλία). Σε αυτήν την περίπτωση καλύψτε την παράγραφο µε κλιµακούµενες ερωτήσεις. 3. Οι ερωτήσεις κρίσης 4. Οι ερωτήσεις κατανόησης. 5. Οι ερωτήσεις επεξεργασίας και ανάλυσης δεδοµένων. Αυτή η κατηγορία ερωτήσεων αναφέρεται κυρίως στις γραφικές παραστάσεις, στα διαγράµµατα και στους πίνακες δεδοµένων. 6. Οι ερωτήσεις ερµηνευτικού τύπου 7. Οι ερωτήσεις ανίχνευσης των λανθασµένων αντιλήψεων των µαθητών 8. Οι ασκήσεις 9. Τα προβλήµατα Παρατηρήσεις για τις ασκήσεις και τα προβλήµατα: Να µην προσπαθείτε να παγιδεύσετε τους µαθητές µε ερωτήσεις µπλόφες και να µη δίνεται παραπλανητικά επιπλέον δεδοµένα. Να χρησιµοποιείτε ρεαλιστικά δεδοµένα. Για παράδειγµα δεν µπορείτε να πείτε «.. δύο ηλεκτρικά φορτία, το καθένα 10 Cb!!!!! ευρίσκονται σε απόσταση 10 cm!!!!!!!!!!!» ή «..η χωρητικότητα ενός πυκνωτή είναι 5 F!!!!!!!!»

5 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ. Ας δούµε σε γενικές γραµµές πως γίνεται ένα ωριαίο ή δίωρο κριτήριο αξιολόγησης που περιλαµβάνει τέσσερα θέµατα και αναφέρεται σε ορισµένο τµήµα της ύλης (αυτό που λέµε επαναληπτικό διαγώνισµα). Το πρώτο θέµα περιλαµβάνει αποκλειστικά και µόνο ερωτήσεις αντικειµενικού τύπου Το δεύτερο θέµα περιλαµβάνει ανοικτές ερωτήσεις. Σε αυτή την κατηγορία µπορεί να ενταχθεί και µια ερώτηση του τύπου «σωστό- λάθος» εφόσον η απάντηση συνοδεύεται οπωσδήποτε και µε την αιτιολόγηση της επιλογής. Το τρίτο θέµα είναι µια άσκηση µε δύο τουλάχιστον ερωτήµατα. Το τέταρτο θέµα είναι ένα πρόβληµα µε τουλάχιστον τρία ερωτήµατα κλιµακούµενης δυσκολίας. Το κάθε ερώτηµα ή υποερώτηµα περιλαµβάνει την βαθµολόγησή του. Για διευκόλυνσή σας φτιάξτε ένα πίνακα στον οποίο θα σηµειώνετε τα θέµατα,την εξεταζόµενη ύλη, τα υποερωτήµατα και τη βαθµολόγησή τους. είτε το παρακάτω παράδειγµα πίνακα: Θ Ε Μ Α Τ Α ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 1 Ο 2 Ο 3 Ο 4Ο (Ενότητες που αξιολογούνται) ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ (Από κάθε ενότητα) ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗ

6 ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΙΑΦΟΡΩΝ ΤΥΠΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 1. Πολλαπλής επιλογής. Όταν το άτοµο του υδρογόνου βρίσκεται στη θεµελιώδη κατάσταση Α. εκπέµπει συνεχώς ακτινοβολία Β. το ηλεκτρόνιό του έχει τη µέγιστη δυνατή ολική ενέργεια Γ. είναι συνεχώς διεγερµένο. πρέπει να απορροφήσει ενέργεια για να ιονιστεί. 2. Σωστό λάθος. Να σηµειώσετε αν η παρακάτω πρόταση είναι σωστή ή λάθος: Όταν µονοχρωµατικό φως περνά από οπτικά πυκνότερο σε οπτικά αραιότερο µέσο, η συχνότητά του παραµένει σταθερή. 3. Συµπλήρωσης κενού. Σύµφωνα µε την κβαντική θεωρία, κάθε άτοµο εκπέµπει ή απορροφά ποσά.. που ονοµάζονται κβάντα φωτός ή. 4. Έλεγχος κατανόησης. Η ενεργός τάση που παρέχεται από µια γεννήτρια εναλλασσόµενου ρεύµατος είναι 110 V. Είναι δυνατό, κάποια στιγµή, η τιµή της τάσης να είναι 220 V ; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. 5. Ερωτήσεις ερµηνευτικού τύπου. Σε ένα ηλεκτρικό καλοριφέρ αναγράφονται οι ενδείξεις 220 V / 2000 W. Τί σηµαίνουν οι ενδείξεις αυτές; 6. Σύντοµης απάντησης. Να διατυπώσετε τον δεύτερο νόµο του Νεύτωνα. 7. Ανίχνευσης των εναλλακτικών ιδεών των µαθητών.

7 Σώµα Α ΓΗΓ Σώµα Β ΓΗ Στο παραπάνω σχήµα δίνονται δύο σώµατα Α, Β και η Γη. Σηµειώστε µε βελάκι προς τα πού θα πέσουν τα σώµατα Α και Β. ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Όλα τα παραπάνω µπορούν να εφαρµοστούν στα κριτήρια αξιολόγησης για τους µαθητές του λυκείου. Στην περίπτωση των µαθητών του γυµνασίου καλό θα είναι οι τέσσερις τουλάχιστον, από τις εννέα ερωτήσεις, να είναι κλειστές ή αντικειµενικού τύπου. Έτσι οι µαθητές του γυµνασίου αρχίζουν να εξοικειώνονται µε τον τρόπο αξιολόγησης που εφαρµόζεται στο γενικό λύκειο. Προσοχή όµως, ανεξάρτητα από το αν οι ερωτήσεις που διατυπώνετε είναι αντικειµενικού τύπου ή ανοικτές, πρέπει να είναι προσαρµοσµένες στο γνωστικό στάδιο ανάπτυξής των µαθητών του γυµνασίου (κάτι µας λέει γι αυτό ο Piaget). Εξάλλου αυτό που θέλουµε είναι να διαπιστώσουµε αν οι µαθητές έχουν κατανοήσει βασικά πράγµατα στις φυσικές επιστήµες. Οικοδόµηση γνώσης ανάπτυξη δεξιοτήτων ανακάλυψη γνώσης ΜΑΘΗΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ