ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Στρασβούργο, 21 Μαΐου 2013 (OR. en) 2010/0374 (COD) LEX 1338 PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 STATIS 106 ECOFIN 1090 UEM 345 CODEC 3081 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ (ΕΣΛ 2010) - (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12) PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟΙ ΕΘΝΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 12.01 Στο παρόν κεφάλαιο καθορίζονται οι κύριες αρχές και τα βασικά χαρακτηριστικά των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών. 12.02 Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί είναι εθνικοί λογαριασμοί των οποίων η περίοδος αναφοράς είναι ένα τρίμηνο. Αποτελούν ένα σύστημα ολοκληρωμένων τριμηνιαίων δεικτών. Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί παρέχουν ένα εκτενές λογιστικό πλαίσιο για την κατάρτιση οικονομικών στοιχείων και την παρουσίασή τους σε μορφότυπο σχεδιασμένο για τους σκοπούς της οικονομικής ανάλυσης, της λήψης αποφάσεων και της χάραξης πολιτικής σε τριμηνιαία βάση. 12.03 Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί υιοθετούν τις ίδιες αρχές, τους ίδιους ορισμούς και την ίδια δομή με τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς. Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί χρησιμοποιούν τα εννοιολογικά πλαίσια των ετήσιων εθνικών λογαριασμών, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στο παρόν κεφάλαιο. 12.04 Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί καλύπτουν την πλήρη ακολουθία λογαριασμών και ισολογισμών. Πρακτικά, οι περιορισμοί όσον αφορά τη διαθεσιμότητα στοιχείων, χρόνου και πόρων έχουν ως αποτέλεσμα ότι οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί είναι λιγότερο πλήρεις σε σχέση με τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 1
Σε σύγκριση με τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς, το πεδίο των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών είναι πιο περιορισμένο. Επικεντρώνονται στη μέτρηση του ΑΕγχΠ, στη μέτρηση της προσφοράς και χρήσης αγαθών και υπηρεσιών και στη δημιουργία εισοδήματος. Η ανάλυση των κλαδικών δραστηριοτήτων και συγκεκριμένων συναλλαγών είναι περιορισμένη. Αυτό αντικατοπτρίζει μια εξισορρόπηση μεταξύ έγκαιρης διάθεσης και πεδίου εφαρμογής, λεπτομέρειας και αξιοπιστίας. 12.05 Συγκρινόμενοι με τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς, οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί καταρτίζονται και ανακοινώνονται πιο συχνά. Παρέχουν μια πρώιμη επισκόπηση των οικονομικών εξελίξεων και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν πρώιμες εκτιμήσεις των ετήσιων εθνικών λογαριασμών. 12.06 Οι χρονοσειρές των στατιστικών για τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς, λόγω της τρίμηνης συχνότητάς τους, ενέχουν εποχικά χαρακτηριστικά και επηρεάζονται από ημερολογιακά γεγονότα. Τα εποχικά χαρακτηριστικά εξομαλύνονται με διαδικασίες εποχικής και ημερολογιακής προσαρμογής. 12.07 Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί βασίζονται σε πιο περιορισμένες πηγές στοιχείων, σε σχέση με τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς, και η κατάρτισή τους απαιτεί μεγαλύτερη αξιοποίηση στατιστικών και οικονομετρικών τεχνικών. Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις για την κατάρτιση τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών: η άμεση προσέγγιση και η έμμεση προσέγγιση. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 2
12.08 Η άμεση προσέγγιση βασίζεται στη διαθεσιμότητα, σε τριμηνιαία διαστήματα, πηγών δεδομένων παρόμοιων με αυτές που χρησιμοποιούνται για την κατάρτιση των ετήσιων λογαριασμών στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής, εφαρμόζονται παρόμοιες μέθοδοι κατάρτισης. Η έμμεση προσέγγιση χρησιμοποιεί τεχνικές στατιστικών και οικονομετρικών εκτιμήσεων που χρησιμοποιούν πληροφορίες από τους ετήσιους λογαριασμούς και βραχυπρόθεσμους δείκτες για την παρεμβολή και προβολή από τις ετήσιες εκτιμήσεις. Η επιλογή μεταξύ αυτών των προσεγγίσεων εξαρτάται από αν οι πληροφορίες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των ετήσιων λογαριασμών είναι άμεσα διαθέσιμες στην ίδια μορφή σε τριμηνιαίο επίπεδο. 12.09 Ο σκοπός των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών είναι διαφορετικός από αυτόν των ετήσιων εθνικών λογαριασμών. Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί επικεντρώνονται στις βραχυπρόθεσμες κινήσεις της οικονομίας και παρέχουν έναν συνεκτικό τρόπο μέτρησης αυτών των κινήσεων, στο πλαίσιο των εθνικών λογαριασμών. Έμφαση δίνεται στους ρυθμούς ανάπτυξης και στα διαχρονικά χαρακτηριστικά τους, όπως η επιτάχυνση, η επιβράδυνση ή η αλλαγή προσήμου. Οι ετήσιοι εθνικοί λογαριασμοί δίνουν έμφαση στα επίπεδα και τη δομή της οικονομίας, καθώς και στους ρυθμούς ανάπτυξης. Οι ετήσιοι εθνικοί λογαριασμοί προσφέρονται λιγότερο απ ό,τι οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί για αναλύσεις του επιχειρηματικού κύκλου, επειδή τα ετήσια στοιχεία κρύβουν τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές εξελίξεις. 12.10 Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί μπορούν να χρησιμοποιούνται για την κατάρτιση των ετήσιων εθνικών λογαριασμών. Βελτιώνουν την αξιοπιστία και την έγκαιρη διάθεση των ετήσιων εθνικών λογαριασμών και, σε ορισμένες χώρες, οι ετήσιοι εθνικοί λογαριασμοί προέρχονται απευθείας από την ομαδοποίηση των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών στο σύνολο του έτους. Αυτοί οι διαφορετικοί ρόλοι αντικατοπτρίζουν τις διαφορές στη διαθεσιμότητα των στοιχείων και στις διαδικασίες κατάρτισης. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 3
12.11 Στην κατάρτιση των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών ενσωματώνεται ένα ευρύ φάσμα στοιχείων, όπως βραχυπρόθεσμες στατιστικές για την παραγωγή, τις τιμές, την απασχόληση και το εξωτερικό εμπόριο, δείκτες εμπιστοσύνης επιχειρήσεων και καταναλωτών και διοικητικά στοιχεία όπως τα έσοδα από τον ΦΠΑ. Σε σύγκριση με αυτούς τους δείκτες, οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί προσφέρουν: α) ευρύτερο πεδίο εφαρμογής β) πληρότητα γ) συνεκτικό πλαίσιο εθνικών λογαριασμών δ) συνέπεια με τα εννοιολογικά πλαίσια και τα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών ε) διεθνή συγκρισιμότητα βάσει ενός διεθνούς μεθοδολογικού πλαισίου, του SNA 2008. 12.12 Η κάλυψη των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών αντιστοιχεί στην κάλυψη των ετήσιων λογαριασμών, περιλαμβάνοντας την πλήρη ακολουθία λογαριασμών και τα αντίστοιχα συγκεντρωτικά μεγέθη, καθώς και το πλαίσιο προσφοράς και χρήσεων. Ωστόσο, η μειωμένη διαθεσιμότητα πληροφοριών και η τριμηνιαία συχνότητα κατάρτισης έχουν συχνά ως αποτέλεσμα τη μείωση της κάλυψης και του πεδίου των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών. Το πλαίσιο των τριμηνιαίων λογαριασμών περιλαμβάνει τα ακόλουθα: α) κύρια συγκεντρωτικά μεγέθη, περιλαμβανομένων της απασχόλησης και του πληθυσμού PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 4
β) χρηματοοικονομικούς και μη χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς ανά θεσμικό τομέα γ) περιορισμένη ανάλυση των βασικών συγκεντρωτικών μεγεθών, όπως η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, η τελική καταναλωτική δαπάνη, ο ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου, οι εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, και η απασχόληση και δ) απλουστευμένη ακολουθία λογαριασμών. Τα στοιχεία αυτά συμπληρώνονται, για λόγους κατάρτισης, από ένα απλουστευμένο πλαίσιο προσφοράς και χρήσεων. ΕΙΔΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ 12.13 Στις επόμενες παραγράφους περιγράφονται τα ακόλουθα θέματα κατάρτισης, τα οποία έχουν ιδιαίτερη σημασία για τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς: α) χρόνος καταγραφής β) ταχείες (flash) εκτιμήσεις γ) ισοσκελισμός και συγκριτική προσαρμογή δ) μετρήσεις αλυσωτών δεικτών όγκου και ε) εποχικές και ημερολογιακές προσαρμογές. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 5
Χρόνος καταγραφής 12.14 Οι κανόνες για τον χρόνο καταγραφής που ισχύουν για τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς είναι ίδιοι με αυτούς που ισχύουν για τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς. Ωστόσο, προκύπτουν ειδικά προβλήματα μέτρησης όσον αφορά τον χρόνο καταγραφής, λόγω της μικρότερης περιόδου καταγραφής. Αυτό επηρεάζει ιδίως τις μετρήσεις για: α) τις εργασίες σε εξέλιξη, β) τις δραστηριότητες που εκτελούνται σε συγκεκριμένες περιόδους του έτους και γ) τις χαμηλής συχνότητας πληρωμές. 12.15 Για τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς είναι σημαντική η καταγραφή των δραστηριοτήτων και των ροών που επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιόδους του έτους. Το μέγεθος των δραστηριοτήτων αυτών ανά τρίμηνο, όπως η παραγωγή της γεωργίας, των κατασκευών και του τουρισμού, εξαρτάται από εξωγενείς παράγοντες, όπως ο καιρός και οι επίσημες αργίες. Η καταβολή μισθών, φόρων, κοινωνικών παροχών και μερισμάτων μπορεί να υπόκειται σε προσωρινούς τριμηνιαίους παράγοντες, όπως οι ετήσιες έκτακτες αποδοχές που καταβάλλονται σε έναν μήνα. Σφάλματα στη μέτρηση της χρονικής στιγμής και του μεγέθους τέτοιων γεγονότων οδηγούν σε σφάλματα στη μέτρηση της τριμηνιαίας ανάπτυξης. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 6
Εργασίες σε εξέλιξη 12.16 Οι εργασίες σε εξέλιξη αποτελούν ημιτελές προϊόν που δεν είναι ακόμη έτοιμο για παράδοση. Εμφανίζονται όταν η παραγωγή διαρκεί περισσότερο από μία περίοδο. Δραστηριότητες όπως η γεωργία, οι κατασκευές, η κατασκευή μηχανημάτων, αυτοκινήτων και πλοίων, καθώς και υπηρεσίες όπως η ανάπτυξη λογισμικού, οι αρχιτεκτονικές υπηρεσίες, η δημιουργία κινηματογραφικών έργων ή η διοργάνωση μεγάλων αθλητικών γεγονότων χαρακτηρίζονται από μεγάλους κύκλους παραγωγής. Αυτές οι μακρές διαδικασίες παραγωγής συνοδεύονται, συχνά, από πληρωμές ανάλογα με την πρόοδο του έργου, που γίνονται, ιδίως, σε δραστηριότητες όπως η ναυπηγική, η αεροναυπηγική, η οινοποιία και οι διαφημιστικές συμβάσεις. Η μέτρηση αυτής της παραγωγής απαιτεί την τμήση μιας ενιαίας διαδικασίας σε χωριστές περιόδους. Αυτό είναι πιο δύσκολο για τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς απ ό,τι για τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς. Ωστόσο, οι ίδιες αρχές ισχύουν για τη μέτρηση των εργασιών σε εξέλιξη σε τριμηνιαία και σε ετήσια βάση. Δραστηριότητες που εκτελούνται σε συγκεκριμένες περιόδους του έτους 12.17 Η κατανομή της παραγωγής με βάση το διαχρονικό κόστος είναι το σύνηθες μέσο κατανομής της τελικής παραγωγής σε περιόδους, σε δεδουλευμένη βάση, όμως δεν εφαρμόζεται πάντοτε πλήρως. Δεν πρέπει να κατανέμεται παραγωγή σε περιόδους στις οποίες δεν υπάρχει σε εξέλιξη διαδικασία παραγωγής, ακόμη και αν υπάρχει συνεχιζόμενο κόστος. Αυτό ισχύει για το κόστος χρήσης κεφαλαίου, π.χ. πληρωμές μίσθωσης για τη χρήση μηχανημάτων. Αυτή η κατάσταση μπορεί να εμφανιστεί στη γεωργία, όπου ενδέχεται να μην υπάρχει παραγωγή σε ορισμένες περιόδους. Περίοδοι χωρίς παραγωγή μπορεί να εμφανιστούν στους κλάδους επεξεργασίας τροφίμων που εξαρτώνται από προϊόντα εσοδείας. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 7
Χαμηλής συχνότητας πληρωμές 12.18 Για δραστηριότητες που πραγματοποιούνται καθ όλη τη διάρκεια του έτους, οι χαμηλής συχνότητας πληρωμές είναι αυτές που πραγματοποιούνται μία φορά τον χρόνο ή η καταβολή δόσεων σε μη τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια του έτους. Παραδείγματα τέτοιων πληρωμών είναι τα μερίσματα, οι τόκοι, οι φόροι, οι επιδοτήσεις και οι έκτακτες αποδοχές εργαζομένων, όπως το εφάπαξ πριμ στο τέλος του έτους και το επίδομα αδείας. Όλες αυτές οι διανεμητικές συναλλαγές καταγράφονται σε δεδουλευμένη βάση, όταν προκύπτει η απαίτηση και όχι όταν γίνεται η πληρωμή. Το θέμα του χρόνου καταγραφής προκύπτει επίσης στους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς, όταν οι πληρωμές μπορεί εν μέρει να αφορούν άλλο λογιστικό έτος. 12.19 Για να αντιμετωπιστούν παρόμοια θέματα χρονικής καταγραφής γίνεται διάκριση μεταξύ δύο κατηγοριών πληρωμών: α) πληρωμές που έχουν καθαρά χαρακτήρα ad hoc καταγράφονται την περίοδο στην οποία πραγματοποιούνται. Τα μερίσματα, για παράδειγμα, συνήθως καθορίζονται μετά το κλείσιμο των βιβλίων σε ένα οικονομικό έτος και μπορεί να μην αφορούν τα κέρδη της εταιρείας για το εν λόγω έτος β) πληρωμές που έχουν σταθερή σχέση με μια συγκεκριμένη περίοδο (π.χ. που θεμελιώνονται σε προηγούμενη περίοδο ή στη διάρκεια μιας σειράς λογιστικών περιόδων) αποδίδονται στις περιόδους στις οποίες θεμελιώνονται. Παραδείγματα τέτοιων πληρωμών είναι οι φόροι εισοδήματος και προϊόντων, οι οποίοι μπορεί να εισπράττονται σε μεταγενέστερη περίοδο. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 8
12.20 Η εφαρμογή των αρχών του δεδουλευμένου στα τριμηνιαία στοιχεία μπορεί, στις περιπτώσεις αυτές, να είναι εξαιρετικά δύσκολη και να χρειάζονται εναλλακτικές μέθοδοι, όπως η ταμειακά προσαρμοσμένη βάση ή η κατανομή των πληρωμών για δεδουλευμένες απαιτήσεις σε επιμέρους περιόδους, έτσι ώστε η στρέβλωση των χαρακτηριστικών των χρονοσειρών να είναι ελάχιστη. Ταχείες (Flash) εκτιμήσεις 12.21 Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί παρέχουν μια επισκόπηση της κατάστασης της οικονομίας σε βραχύ διάστημα μετά τη λήξη του τριμήνου αναφοράς. Η έγκαιρη διαθεσιμότητα αυτών των πληροφοριών βοηθά στον εντοπισμό και την ερμηνεία των οικονομικών τάσεων. Για τον λόγο αυτό, οι ταχείες εκτιμήσεις κύριων μακροοικονομικών μεγεθών, περιλαμβανομένων της μεταβολής του ΑΕγχΠ και των δεικτών των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών, καταρτίζονται πιο συχνά από τις στατιστικές αρχές. 12.22 Η ταχεία εκτίμηση είναι η πρώιμη εκτίμηση μιας οικονομικής μεταβλητής για την πιο πρόσφατη περίοδο αναφοράς. Συνήθως η ταχεία εκτίμηση υπολογίζεται με βάση ημιτελή στοιχεία, με τη χρήση όμως του ίδιου στατιστικού ή οικονομετρικού μοντέλου με αυτό που χρησιμοποιείται για τις τακτικές εκτιμήσεις. Η κατάρτιση ταχειών εκτιμήσεων ενσωματώνει όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία. Οι διαφορές ανάμεσα στις ταχείες εκτιμήσεις και τις παραδοσιακές εκτιμήσεις είναι οι εξής: α) έγκαιρη διάθεση: οι ταχείες εκτιμήσεις διατίθενται πριν από τις παραδοσιακές εκτιμήσεις β) ακρίβεια: υπάρχει μια αλληλεπίδραση ανάμεσα στην επικαιρότητα και την ακρίβεια. Οι ταχείες εκτιμήσεις είναι, γενικά, πιο επιρρεπείς για αναθεώρηση, σε σχέση με τις παραδοσιακές PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 9
γ) κάλυψη: ο αριθμός των μεταβλητών που καλύπτονται από τις ταχείες εκτιμήσεις είναι πιο περιορισμένος απ ό,τι στις παραδοσιακές εκτιμήσεις δ) πληροφορίες: οι ταχείες εκτιμήσεις βασίζονται σε λιγότερες πληροφορίες. Συχνά, οι πληροφορίες για παραδοσιακές εκτιμήσεις δεν είναι πλήρως διαθέσιμες ε) μέθοδος εκτίμησης: λόγω της έλλειψης στοιχείων, οι ταχείες εκτιμήσεις βασίζονται περισσότερο σε οικονομετρικές μεθόδους και παραδοχές. Ισοσκελισμός και συγκριτική προσαρμογή 12.23 Οι τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί αποτελούν ένα συνεκτικό σύνολο λογαριασμών που καταρτίζονται σε τριμηνιαία βάση. Αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του πλαισίου των εθνικών λογαριασμών και είναι συνεπείς με τους ετήσιους λογαριασμούς. 12.24 Η εσωτερική συνέπεια των τριμηνιαίων λογαριασμών επιτυγχάνεται με τον ισοσκελισμό των εκτιμήσεων της προσφοράς και των χρήσεων για τους λογαριασμούς σε τριμηνιαία βάση. Η συνέπεια με τους ετήσιους λογαριασμούς εξασφαλίζεται είτε με τη συγκριτική προσαρμογή των τριμηνιαίων λογαριασμών στους ετήσιους είτε με την παραγωγή των ετήσιων λογαριασμών από τους τριμηνιαίους λογαριασμούς. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 10
Ισοσκελισμός 12.25 Η διαδικασία ισοσκελισμού ή εναρμόνισης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας κατάρτισης των εθνικών λογαριασμών. Κάνει βέλτιστη χρήση των διάφορων πηγών πληροφοριών που υποστηρίζουν τις διάφορες μετρήσεις στους λογαριασμούς. Υπό την ευρύτερη έννοια, ο ισοσκελισμός επιδιώκει την ένταξη βασικών στατιστικών στοιχείων που υποστηρίζουν τις διάφορες προσεγγίσεις που ακολουθούνται κατά την κατάρτιση του ΑΕγχΠ και των άλλων μερών των λογαριασμών σε ένα πλαίσιο προσφοράς και χρήσεων και, έτσι, προάγει τη χρήση όλων των διαθέσιμων πληροφοριών κατά τρόπο αποτελεσματικό. 12.26 Οι αρχές και μέθοδοι της διαδικασίας ισοσκελισμού που εφαρμόζονται στους ετήσιους λογαριασμούς εφαρμόζονται και για τους τριμηνιαίους λογαριασμούς, με επιπλέον διαδικασίες που αντικατοπτρίζουν την τρίμηνη συχνότητα κατάρτισης. Αυτές οι επιπλέον διαδικασίες αντικατοπτρίζουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά των τριμηνιαίων λογαριασμών: α) τήρηση της συνέπειας ανάμεσα σε εποχικά προσαρμοσμένα και μη προσαρμοσμένα στοιχεία β) εξασφάλιση συνέπειας ανάμεσα στις μετρήσεις των τρεχουσών τιμών και του όγκου γ) εναρμόνιση των μετρήσεων που προκύπτουν από τις διαφορετικές προσεγγίσεις για την κατάρτιση του ΑΕγχΠ. Η ανάπτυξη ενός απλουστευμένου τριμηνιαίου πλαισίου προσφοράς και χρήσεων θα βοηθήσει στον ισοσκελισμό των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών. Όταν καταρτίζονται τακτικά ετήσιοι πίνακες προσφοράς και χρήσεων, οι πληροφορίες στους τριμηνιαίους πίνακες προσφοράς και χρήσεων μπορούν να συνδέονται ρητώς με αυτούς, στο πλαίσιο της διαδικασίας ισοσκελισμού και συγκριτικής προσαρμογής. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 11
Συνέπεια ανάμεσα στους τριμηνιαίους και τους ετήσιους λογαριασμούς συγκριτική προσαρμογή 12.27 Η διαδικασία εναρμόνισης των τριμηνιαίων με τους ετήσιους λογαριασμούς μπορεί να προσεγγιστεί με δύο τρόπους: α) εναρμόνιση των τριμηνιαίων με τους ετήσιους λογαριασμούς, γνωστή και ως benchmarking β) παραγωγή των ετήσιων λογαριασμών από τους τριμηνιαίους λογαριασμούς. 12.28 Οι ανακολουθίες ανάμεσα στους τριμηνιαίους και τους ετήσιους λογαριασμούς οφείλονται κυρίως σε διαφορές στις πηγές και στη διαθεσιμότητα πληροφοριών από κοινές πηγές. 12.29 Μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές διαφορετικές μέθοδοι για την εναρμόνιση των τριμηνιαίων με τα αντίστοιχα ετήσια συγκεντρωτικά μεγέθη. Η ιδανική μέθοδος είναι να εντοπιστούν οι αιτίες των διαφορών και να παραχθούν νέα, εναρμονισμένα τριμηνιαία και ετήσια συγκεντρωτικά μεγέθη, με τη χρήση όλων των διαθέσιμων πληροφοριών. Οι τεχνικές της συγκριτικής προσαρμογής εξασφαλίζουν συνέπεια ανάμεσα στα δύο σύνολα συγκεντρωτικών μεγεθών, λαμβάνοντας το ένα ως πρότυπο και προσαρμόζοντας το άλλο κατά τρόπο που να είναι συνεπές με το πρώτο, μέσω διαφόρων μεθόδων, από απλές μαθηματικές προσαρμογές έως σύνθετες στατιστικές και οικονομετρικές διαδικασίες. Οι τεχνικές της συγκριτικής προσαρμογής αποσκοπούν στην εξασφάλιση συνέπειας μεταξύ των δύο συνόλων συγκεντρωτικών μεγεθών από πλευράς καταγραφής των κινήσεων ή άλλων σαφώς καθορισμένων κριτηρίων. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 12
Η συγκριτική προσαρμογή αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας κατάρτισης και πρέπει, καταρχάς, να διενεργείται στο αναλυτικότερο επίπεδο κατάρτισης. Πρακτικά, αυτό μπορεί να απαιτεί τη συγκριτική προσαρμογή διαφορετικών σειρών σε διαχρονικές φάσεις, όπου τα στοιχεία για ορισμένες σειρές, που έχουν ήδη προσαρμοστεί συγκριτικά, χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση άλλων σειρών, ενώ ακολουθεί δεύτερος και τρίτος γύρος συγκριτικής προσαρμογής. 12.30 Όταν ως συγκριτικό σημείο λαμβάνονται τα τριμηνιαία συγκεντρωτικά μεγέθη, τα ετήσια συγκεντρωτικά μεγέθη παράγονται με την άθροιση των κατάλληλων τριμηνιαίων μεγεθών. Κατ αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται συνέπεια. 12.31 Πολύ συχνά, η εναρμόνιση των τριμηνιαίων και των ετήσιων συγκεντρωτικών αποτελεσμάτων πηγάζει από ένα μείγμα προσεγγίσεων συγκριτικής προσαρμογής: για παράδειγμα, μπορούν να παράγονται προκαταρκτικές ετήσιες εκτιμήσεις με την άθροιση των τριμηνιαίων μεγεθών και, από τη στιγμή που καταστούν διαθέσιμες οι ετήσιες πληροφορίες και αναθεωρηθεί το ετήσιο μέγεθος, να εφαρμόζεται η συγκριτική προσαρμογή στα ετήσια για την αναθεώρηση των αντίστοιχων τριμηνιαίων μεγεθών. Μετρήσεις των μεταβολών τιμών και όγκου με αλυσωτούς δείκτες 12.32 Για τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς, η μέτρηση των μεταβολών τιμών και όγκου γίνεται βασικά μέσω ενός ετήσιου αλυσωτού δείκτη. Για λόγους συνοχής, οι τριμηνιαίες μετρήσεις των μεταβολών τιμών και όγκου αντιστοιχίζονται στενά με τις ετήσιες αλυσωτές μετρήσεις. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 13
12.33 Για να υπάρχει συνέπεια ανάμεσα στις μετρήσεις τιμών και όγκου των τριμηνιαίων και των ετήσιων λογαριασμών απαιτείται είτε οι ετήσιες μετρήσεις να παράγονται από τις τριμηνιαίες μετρήσεις είτε τα τριμηνιαία στοιχεία να προσαρμόζονται στα ετήσια με τη χρήση τεχνικών συγκριτικής προσαρμογής. Αυτό ισχύει ακόμη και αν ικανοποιείται η βασική απαίτηση ότι οι τριμηνιαίες και οι ετήσιες μετρήσεις βασίζονται στις ίδιες μεθόδους κατάρτισης και παρουσίασης, π.χ. με τη χρήση του ίδιου μαθηματικού τύπου για τον δείκτη, του ίδιου έτους βάσης και της ίδιας περιόδου αναφοράς. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχει αυστηρή συνέπεια, επειδή οι τριμηνιαίοι δείκτες, κανονικά, δεν αντικατοπτρίζουν επακριβώς τον ίδιο ρυθμό μεταβολής με τους αντίστοιχους ετήσιους δείκτες, λόγω του μαθηματικού τύπου του δείκτη. 12.34 Παρότι οι τριμηνιαίες αλυσωτές μετρήσεις όγκου μπορούν να βασίζονται σε τριμηνιαία συχνότητα αλυσωτής σύνδεσης, η αλυσωτή σύνδεση πρέπει, καταρχάς, να διενεργείται ετησίως. Οι τριμηνιαίες μετρήσεις όγκου είναι ετήσιας αλυσωτής σύνδεσης. 12.35 Οι αλυσωτές σειρές όγκου των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών είναι τριμηνιαίες μεταβολές όγκου που χρησιμοποιούν τις ετήσιες μέσες τιμές του προηγούμενου έτους. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν τρεις προσεγγίσεις για την ετήσια αλυσωτή σύνδεση τριμηνιαίων δεικτών όγκου: α) ετήσια επικάλυψη β) τριμηνιαία επικάλυψη γ) ετήσια προσέγγιση. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 14
Η δημιουργία χρονοσειρών με την εφαρμογή μίας από τις τρεις τεχνικές αλυσωτής σύνδεσης προκαλεί συνήθως διαρθρωτικές διακοπές στις προκύπτουσες σειρές αλυσωτής σύνδεσης, των οποίων ο αντίκτυπος καθορίζεται με την επιλεγείσα προσέγγιση σύνδεσης και με την αλλαγή της διάρθρωσης των τιμών, προϊόντος του χρόνου. 12.36 Η προσέγγιση ετήσιας επικάλυψης χρησιμοποιεί τις ετήσιες μέσες τιμές του εκάστοτε προηγούμενου έτους στις τιμές του τρέχοντος έτους. Έτσι προκύπτουν ετήσια συγκεντρωτικά μεγέθη τριμηνιαίων μετρήσεων του όγκου, πανομοιότυπα με τις αλυσωτές σειρές των ετήσιων εθνικών λογαριασμών που παράγονται ανεξάρτητα. Επιπλέον, τα τριμηνιαία ποσοστά μεταβολής εντός του ίδιου ημερολογιακού έτους ανάμεσα στο 1 ο τρίμηνο και στο 4 ο τρίμηνο δεν επηρεάζονται από διακοπές. Ωστόσο, οι σειρές όγκου επηρεάζονται από διακοπές που σημειώνονται από το τέταρτο τρίμηνο ενός έτους στο πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους, κάτι που εμφανίζεται επίσης στο αντίστοιχο τριμηνιαίο ποσοστό μεταβολής. 12.37 Αντίθετα, η προσέγγιση τριμηνιαίας επικάλυψης οδηγεί, γενικά, σε μη διαστρεβλωμένα τριμηνιαία ποσοστά μεταβολής, για όλα τα τρίμηνα του έτους, αφού οι αλυσωτές συνδέσεις αφορούν τις ποσότητες του τέταρτου τριμήνου του εκάστοτε προηγούμενου έτους που εκτιμώνται σε μέσες τιμές του τρέχοντος έτους. Ωστόσο, σε αντίθεση με την προσέγγιση ετήσιας επικάλυψης, η προσέγγιση τριμηνιαίας επικάλυψης οδηγεί σε τριμηνιαίες αλυσωτές σειρές που δεν είναι συνεπείς με τις αλυσωτές σειρές των ετήσιων εθνικών λογαριασμών που παράγονται ανεξάρτητα. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 15
12.38 Η ετήσια προσέγγιση της αλυσωτής σύνδεσης οδηγεί σε μη διαστρεβλωμένα ετήσια ποσοστά μεταβολής για όλα τα τρίμηνα, αφού οι αλυσωτές συνδέσεις αφορούν τους όγκους του ίδιου τριμήνου του εκάστοτε προηγούμενου έτους που εκτιμώνται σε μέσες τιμές του εν λόγω έτους. Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή οδηγεί σε αποτελέσματα που επηρεάζονται από διαρθρωτικές διακοπές σε κάθε τρίμηνο, οπότε κάθε τριμηνιαίο ποσοστό μεταβολής επηρεάζεται από διακοπή. Επομένως, η ετήσια προσέγγιση έχει μεγαλύτερη επίδραση στην εντός του έτους διαμόρφωση των σειρών. 12.39 Με την προϋπόθεση ότι οι επιπτώσεις υποκατάστασης (μεταβολές στους όγκους λόγω μεταβολής στη διάρθρωση των τιμών) εντός ενός έτους είναι μικρές, οι τρεις προσεγγίσεις για την τριμηνιαία αλυσωτή σύνδεση όγκων οδηγούν σε πολύ παρόμοια αποτελέσματα. Για πρακτικούς λόγους, όπως η συνέπεια της τριμηνιαίας μεταβολής με την ετήσια αλυσωτή μεταβολή και η απλότητα και διαφάνεια των υπολογισμών, η μέθοδος ετήσιας επικάλυψης είναι η συνιστώμενη. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 16
Εποχικές και ημερολογιακές προσαρμογές 12.40 Εποχικό είναι κάθε χαρακτηριστικό που επαναλαμβάνεται σε τακτική βάση την ίδια περίοδο κάθε έτους. Παράδειγμα, οι πωλήσεις παγωτών το καλοκαίρι. Τα τακτικά επαναλαμβανόμενα γεγονότα εξομαλύνονται στη διάρκεια του έτους με την προσαρμογή για την εποχικότητα, ενώ η επίπτωση των μη τακτικών γεγονότων παραμένει ανεπηρέαστη. Η προσαρμογή για την εποχικότητα περιλαμβάνει τη συνεκτίμηση της διαφορετικής διάρκειας μηνών και τριμήνων. Τα εποχικά προσαρμοσμένα αποτελέσματα αντικατοπτρίζουν «κανονικά» και επαναλαμβανόμενα γεγονότα στη διάρκεια όλου του έτους στο οποίο σημειώνονται. Οι εποχικά προσαρμοσμένες σειρές αποκαλύπτουν, με μεγαλύτερη σαφήνεια απ ό,τι οι μη εποχικά προσαρμοσμένες σειρές τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α) μεταβολές των τάσεων και β) σημεία καμπής στον οικονομικό κύκλο. 12.41 Η ημερολογιακή επίδραση είναι ο αντίκτυπος που έχουν σε μια χρονοσειρά τα ακόλουθα: α) ο αριθμός και η σύνθεση των εργάσιμων ημερών και των ημερών συναλλαγών β) η ύπαρξη σταθερών και κινητών εορτών γ) τα δίσεκτα έτη και άλλα ημερολογιακά φαινόμενα όπως οι «γέφυρες» μεταξύ αργιών. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 17
12.42 Η παρουσία εποχικών και ημερολογιακών επιδράσεων στις σειρές των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών καθιστά δυσδιάκριτη την τάση στη μεταβολή των συγκεντρωτικών μεγεθών των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών. Έτσι, οι προσαρμογές για τις εποχικές και ημερολογιακές επιδράσεις βοηθούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων για τις τάσεις από τους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς. Επιπλέον, η εποχική προσαρμογή αποκαλύπτει τον αντίκτυπο σημαντικών μη τακτικών επιδράσεων ή γεγονότων, ώστε να γίνουν κατανοητές οι οικονομικές εξελίξεις μέσω των στατιστικών των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών. 12.43 Οι εποχικές αποκλίσεις είναι, συχνά, αποτέλεσμα αποκλίσεων όσον αφορά τη χρήση ενέργειας, τις τουριστικές δραστηριότητες, τις καιρικές συνθήκες που επηρεάζουν εξωτερικές δραστηριότητες όπως οι κατασκευές, τις έκτακτες αποδοχές και τις σταθερές εορτές, καθώς και κάθε είδους θεσμικές ή διοικητικές πρακτικές. Οι εποχικές αποκλίσεις στους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς εξαρτώνται επίσης από τις πηγές των στοιχείων και τις χρησιμοποιούμενες μεθόδους κατάρτισης. 12.44 Για την αξιόπιστη εκτίμηση των εποχικών παραγόντων ενδεχομένως να πρέπει να γίνει προεπεξεργασία των χρονοσειρών. Έτσι, αποφεύγεται η επίδραση των ακραίων τιμών, όπως οι μεμονωμένες ακραίες τιμές, οι μεταβατικές αλλαγές και οι μεταβολές επιπέδων, των ημερολογιακών επιδράσεων και των εθνικών εορτών, στην ποιότητα των εποχικών εκτιμήσεων. Ωστόσο, οι ακραίες τιμές πρέπει να παραμένουν ορατές στα εποχικά προσαρμοζόμενα στοιχεία, εκτός αν αποτελούν προϊόν σφάλματος, διότι μπορεί να αντικατοπτρίζουν συγκεκριμένα γεγονότα, όπως απεργίες, φυσικές καταστροφές κ.ά. Επομένως οι ακραίες τιμές πρέπει να εισάγονται εκ νέου στις χρονοσειρές αφού εκτιμηθούν οι εποχικές συνιστώσες. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 18
Ακολουθία κατάρτισης εποχικά προσαρμοσμένων αλυσωτών μετρήσεων όγκου 12.45 Η κατάρτιση εποχικά και ημερολογιακά προσαρμοσμένων αλυσωτών μετρήσεων όγκου στο πλαίσιο των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών είναι αποτέλεσμα μιας ακολουθίας λειτουργιών, που περιλαμβάνουν εποχικές και ημερολογιακές προσαρμογές, αλυσωτή σύνδεση, συγκριτική προσαρμογή και ισοσκελισμό και οι οποίες εφαρμόζονται στις διαθέσιμες βασικές ή συγκεντρωτικές πληροφορίες. 12.46 Η ακολουθία εφαρμογής των διαφόρων σταδίων της διαδικασίας κατάρτισης εποχικά προσαρμοσμένων αλυσωτών μετρήσεων όγκου στο πλαίσιο των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητες της διαδικασίας παραγωγής και το συγκεντρωτικό επίπεδο στο οποίο εφαρμόζεται. Ιδανικά, οι εποχικά προσαρμοσμένες αλυσωτές σειρές όγκου εξάγονται με την εποχική προσαρμογή των αλυσωτών σειρών, ακολουθούμενη από συγκριτική προσαρμογή των προσαρμοσμένων αλυσωτών σειρών. 12.47 Υπάρχουν συστήματα κατάρτισης τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών στα οποία τα εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία παράγονται σε πολύ αναλυτικό επίπεδο, ακόμη και σε επίπεδο στο οποίο δεν εφαρμόζεται αλυσωτή σύνδεση, π.χ. κατά την παραγωγή τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών από τριμηνιαίους πίνακες προσφοράς και χρήσεων. Στην περίπτωση αυτή, η σειρά είναι: εποχική προσαρμογή, ακολουθούμενη από ισοσκελισμό, αλυσωτή σύνδεση και συγκριτική προσαρμογή. Σε αναλυτικό επίπεδο, οι εκτιμήσεις της εποχικής συνιστώσας μπορεί να μην είναι τόσο αξιόπιστες όσο σε πιο συγκεντρωτικά επίπεδα των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών. Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται ειδική μέριμνα για αναθεωρήσεις της εποχικής συνιστώσας. Επίσης, ο ισοσκελισμός και η αλυσωτή σύνδεση εποχικά προσαρμοσμένων στοιχείων δεν πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα την εισαγωγή εποχικών χαρακτηριστικών στις σειρές. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 19
12.48 Οι μετρήσεις όγκου στο πλαίσιο των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών σε μέσες τιμές του προηγούμενου έτους μπορούν να συνδεθούν αλυσωτά με την τεχνική επικάλυψης ενός τριμήνου, την τεχνική ετήσιας επικάλυψης ή την ετήσια τεχνική. Από την άποψη της εποχικής προσαρμογής των μετρήσεων όγκου στο πλαίσιο των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών, η τεχνική της επικάλυψης ενός τριμήνου και η τεχνική της ετήσιας επικάλυψης είναι προτιμητέες. Η ετήσια τεχνική δεν συνιστάται, επειδή μπορεί να εισάγει διακοπές σε κάθε μία τριμηνιαία μετακίνηση των σειρών. 12.49 Οι εποχικά προσαρμοσμένες τριμηνιαίες αλυσωτές μετρήσεις όγκου προσαρμόζονται στα αντίστοιχα μη εποχικά προσαρμοσμένα αλυσωτά συνδεδεμένα ετήσια στοιχεία, με τη χρήση τεχνικών συγκριτικής προσαρμογής ή τεχνικών με περιορισμούς που ελαχιστοποιούν τον αντίκτυπο στις τριμηνιαίες μεταβολές των σειρών. Η συγκριτική προσαρμογή απαιτείται για καθαρά πρακτικούς λόγους, όπως η συνέπεια των ετήσιων μέσων ποσοστών μεταβολής. Η συγκριτική προσαρμογή δεν πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα την εισαγωγή εποχικών χαρακτηριστικών στις σειρές. Τα στοιχεία αναφοράς πρέπει να είναι οι ανεξάρτητα εξαγόμενες αλυσωτά συνδεδεμένες ετήσιες σειρές σε μη προσαρμοσμένη μορφή για εποχικά μόνο προσαρμοσμένους τριμηνιαίους εθνικούς λογαριασμούς. Εξαιρέσεις από τη ζητούμενη διαχρονική συνέπεια επιτρέπονται αν η εποχικότητα μεταβάλλεται ταχέως. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 20
12.50 Η ημερολογιακή επίδραση μπορεί να χωριστεί στην εποχική και στη μη εποχική συνιστώσα. Η πρώτη αντιστοιχεί στη μέση ημερολογιακή κατάσταση που επανέρχεται κάθε χρόνο την ίδια εποχή η δεύτερη αντιστοιχεί στην απόκλιση των ημερολογιακών μεταβλητών, όπως ο αριθμός των ημερών συναλλαγών / εργάσιμων ημερών, οι κινητές αργίες και οι πρόσθετες ημέρες των δίσεκτων ετών, από τον εκάστοτε μηνιαίο ή τριμηνιαίο μέσο όρο. 12.51 Η ημερολογιακή προσαρμογή απαλείφει από τις σειρές τις μη εποχικές ημερολογιακές συνιστώσες, για τις οποίες υπάρχουν στατιστικές αποδείξεις και οικονομική εξήγηση. Οι ημερολογιακές επιδράσεις για τις οποίες έχει γίνει προσαρμογή της σειράς πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζονται και να είναι επαρκώς σταθερές διαχρονικά ή, εναλλακτικά, να είναι δυνατό να αναπτυχθούν κατάλληλα μοντέλα για την επίδρασή τους που αλλάζει με τον χρόνο. PE-CONS 77/12 ADD 12 REV 1 21