ΘΕΜΑ: «Βωξίτης Αλουµίνα Αλουµίνιο και η συµβολή τους στην περιφερειακή και την εθνική ανάπτυξη. Πενήντα χρόνια δράσης και συνύπαρξης στους νοµούς Βοιωτίας, Φωκίδας και Φθιώτιδας» Χ. Τζιµόπουλος ΜΜΜ ελφοί ίστοµο ΑΜΕ. Για τις A.τ.Ε S&B ελφοί ίστοµο και ELMIN. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κλάδος Βωξίτης Αλουµίνα Αλουµίνιο αποτελεί ίσως το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγµα επιτυχούς καθετοποιηµένου κλάδου στην ελληνική µεταποιητική βιοµηχανία, µε τον ελληνικό βωξίτη να αποτελεί για πάνω από 40 χρόνια την στερεή βάση του εν λόγω κλάδου. Το σύνολο των δραστηριοτήτων του κλάδου συνοπτικά περιλαµβάνει τα εξής: Εξόρυξη Βωξίτη Παραγωγή Αλουµίνας Παραγωγή πρωτόχυτου Αλουµινίου Παραγωγή δευτερόχυτου Αλουµινίου Και κατόπιν Έλαση (πλατέα ηµιπροϊόντα) ιέλαση (επιµήκη ηµιπροϊόντα) Καλώδια Χυτά προϊόντα Ενδεικτικά της δύναµης του κλάδου είναι τα παρακάτω αριθµητικά στοιχεία: Απασχολούµενα άτοµα άµεσα ή έµµεσα: 40.000 Κύκλος εργασιών : 3 δις ευρώ (2003) Τα προϊόντα αλουµινίου αποτελούν : το 7% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών ή το 10% των εξαγωγών βιοµηχανικών προϊόντων ή το 60% των πωλήσεων προϊόντων αλουµινίου ή το 1% του ΑΕΠ. ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ Ουδείς πιστεύουµε ότι αµφισβητεί πως αν ο ελληνικός βωξίτης είναι η βάση του κλάδου του αλουµινίου, το εργοστάσιο της «Αλουµίνιον της Ελλάδος» στον Άγιο Νικόλαο Παραλίας ιστόµου Βοιωτίας, αποτελεί την ατµοµηχανή αυτού και εργάζεται αδιάκοπα για πάνω από 40 χρόνια τροφοδοτώντας µε αλουµίνα και πρωτόχυτο αλουµίνιο τόσον την εσωτερική αγορά όσον και τις εξαγωγές. Μερικά στοιχεία (του 2005), για του λόγου το αληθές είναι τα παρακάτω: Έκταση εγκαταστάσεων : 7.036 Απασχολούµενο προσωπικό (άµεσα ή έµµεσα): 1.400 άτοµα Κύκλος εργασιών : 382.000.000 Κατανάλωση βωξίτη ετησίως : 1.800.000 ΤΝ (το πλέον των 1.400.000 ΤΝ προέρχεται από εισαγωγή τροπικού βωξίτη) Παραγωγή αλουµίνας ετησίως : 785.000 ΤΝ (µε προοπτική το 1.050.000 ΤΝ) Παραγωγή αλουµινίου ετησίως : 165.000 ΤΝ Εξαγωγές : 211.400.000 1
ΕΙ ΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Μονάδα παραγωγής αλουµίνας µε ετήσια δυναµικότητα 785.000 t αλουµίνας και προοπτική αύξησης στο 1.050.000 t. Μονάδα παραγωγής πρωτόχυτου αλουµινίου ηλεκτρόλυση, ετήσιας παραγωγικής ικανότητας 165.000 τόνων. Μονάδα παραγωγής ανόδων για τις ανάγκες της ηλεκτρόλυσης Υποστηρικτικές εγκαταστάσεις όπως: o Λιµενικές εγκαταστάσεις o Αποθήκες καυσίµου o Αποθήκες σόδας o Επεξεργασίας νερού o Βιολογικός καθαρισµός αστικών λυµάτων o Συλλογής και επεξεργασίας βιοµηχανικών αποβλήτων o Αποθήκες υλικών o Εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης προσωπικού o Εγκαταστάσεις ηλεκτροµηχανολογικής συντήρησης o Λατοµείο ασβεστολίθου o Σταθµός συµπαραγωγής ηλεκτρισµού και θερµότητας ισχύος 334 MW µε προοπτική εγκατάστασης και 2 ου ηλεκτροπαραγωγού σταθµού ισχύος 412 MW. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΓΙΑ Α.τ.Ε (Γιατί αυτή η θέση;) Οι λόγοι που οδήγησαν στην επιλογή αυτής της θέσης είναι οι ακόλουθοι: «Κέντρο βάρους» των σηµαντικών κοιτασµάτων βωξίτη της Βοιωτίας και Φωκίδας (Ζώνη Ελικώνα Παρνασσού Γκιώνας) Μορφολογία του εδάφους : Ικανοποιητική σε έκταση τοποθεσία, κατάλληλη για εγκαταστάσεις µεγάλης επιφάνειας (επίπεδη µε µέση κλίση ~3% και σταθερό έδαφος) Ευκολία θαλάσσιας επικοινωνίας µε τη δυνατότητα κατασκευής λιµανιού Ύπαρξη εκµεταλλεύσιµου υδροφόρου ορίζοντα Αποδεκτή απόσταση από το κυριότερο (αρχικά) υδροηλεκτρικό έργο (φράγµα Καστρακίου) για την παροχή µεγάλων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας. Χώρος µε αραιή χαµηλή βλάστηση χωρίς ιδιαίτερα ευαίσθητες καλλιέργειες, χωρίς αναπτυγµένες χρήσεις ή εκµεταλλεύσεις γης, µακριά από κάθε οργανωµένη οικιστική µονάδα. Θέση σύµφωνη µε την κυβερνητική πολιτική για δηµιουργία αποκεντρωµένων βιοµηχανιών και την επιθυµία για τη συγκράτηση του πληθυσµού µε τη δηµιουργία προϋποθέσεων οικονοµικής ανάπτυξης, σε µία περιοχή µε εντονότατα δηµογραφικά προβλήµατα την εποχή εκείνη. Γειτονία σε απόσταση 4km µε παρόµοια έκταση κατάλληλη για την εγκατάσταση και ανάπτυξη πρότυπου οικισµού για τους εργαζοµένους. 2
3
ΑΛΛΗΛΕΠΙ ΡΑΣΗ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ Α.τ.Ε ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΒΩΞΙΤΗ Αναντίρρητα λοιπόν η χωροθέτηση του εργοστασίου στην εν λόγω περιοχή, ως βασικότερο κριτήριο έλαβε την γειτνίαση µε τα κοιτάσµατα βωξίτη της Βοιωτίας και της Φωκίδας, τα οποία έµελλε να συµβάλουν τα µέγιστα στην επιτυχία του εγχειρήµατος, που συντελείται 40 χρόνια τώρα (2 ο µισό του 20 ου αιώνα) και θα συνεχίσει να συντελείται και τις πρώτες δεκαετίες του 21 ου αιώνα. Το πόσο σηµαντικό ζήτηµα ήταν η ύπαρξη αποθέµατος βωξίτη φαίνεται και από δηµόσια έγγραφα της εποχής (π.χ. έγγραφο 82544/10438/23.09.66 του υπουργείου βιοµηχανίας) όπου ανά διετία γινόταν υπολογισµός των αποθεµάτων βωξίτη µε βάση την πρόοδο των εκµεταλλεύσεων και το ελληνικό δηµόσιο είχε εγγυηθεί ότι ο αναγκαίος βωξίτης θα τροφοδοτούσε απρόσκοπτα το εργοστάσιο της Α.τ.Ε. Η εκµετάλλευση κοιτασµάτων βωξίτη στην περιοχή είχε ήδη ξεκινήσει προ του 2 ου παγκοσµίου πολέµου και έτσι η γνώση της ύπαρξής τους οδήγησε στην µεγαλύτερη µεταπολεµική επένδυση ξένων κεφαλαίων στην χώρα µας. Η επένδυση αυτή 40 χρόνια µετά πέρασε σε ελληνικά χέρια (ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Α.Ε.) και είναι πάλι ο βωξίτης της Στερεάς Ελλάδας αυτός που θα εγγυηθεί την επιτυχή συνέχιση της ιστορίας. Σε µια σχέση δε συνεχούς ανάδρασης, η σταθερή κατανάλωση του εργοστασίου σε βωξίτη όλα αυτά τα χρόνια βοήθησε τις αντίστοιχες µεταλλευτικές εταιρείες να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν σε διεθνώς υπολογίσιµους παίκτες µε σηµαντικό όγκο εξαγωγών και ευρύτερο πελατολόγιο και χρήσεις πέραν της Αλουµίνιον της Ελλάδος. Εκτός της ελφοί ίστοµο ΑΜΕ που πωλεί το σύνολο της παραγωγής της στην Α.τ.Ε, οι S&B και ELMIN εξάγουν σηµαντικό µέρος της παραγωγής τους (περί το 40%) µε προφανείς θετικές επιπτώσεις για την εθνική οικονοµία. Βωξίτης: Παραγωγή στην Ελλάδα Εκατοµµύρια τόνοι 4, 00 3, 00 2, 00 1, 00 0, 00 1948 1951 1954 1957 1960 1963 1966 1969 1972 1975 Σύνολικη ΠαραγωγήΑτΕ Κατανάλωση Ελληνικού Βωξίτη 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 Συνολική Παραγωγή ΑτΕ :Κατανάλωση Ελληνικού Βωξίτη 4
ΕΞΟΡΥΞΗ ΒΩΞΙΤΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΥΜΕΝΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΕΛΦΟΙ- ΙΣΤΟΜΟ ΑΜΕ S&B ELMIN ΣΥΝΟΛΑ ΕΤΗΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (2005) 812.000 ΤΝ 1.364.000 ΤΝ 323.000 ΤΝ 2.499.000 ΤΝ ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΣΤΗΝ Α.τ.Ε. (2005) 812.000 ΤΝ 400.000 ΤΝ 193.000 ΤΝ 1.405.000 ΤΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΥ ΕΞΑΓΕΤΑΙ (2005) - 1.023.000 ΤΝ 130.000 ΤΝ 1.153.000 ΤΝ ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ (2005) 21.000.000 40.000.000 9.400.000 70.400.000 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ (άµεσο ή έµµεσο) (2005) 230 άτοµα 350 άτοµα 200 άτοµα 780 άτοµα ΜΙΣΘΟΙ, ΑΜΟΙΒΕΣ, ΑΠΑΝΕΣ που αφορούν την τοπική κοινωνία (2005) 12.000.000 25.000.000 8.000.000 45.000.000 ΦΟΡΤΗΓΑ ΗΜΟΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ (2005) 56 65 17 138 ΕΚΤΑΣΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΩΝ 430 ΚΜ2 Φωκίδα κ Βοιωτία 350 ΚΜ2 Φωκίδα κ Βοιωτία 474 ΚΜ2 Φθιώτιδα, Φωκίδα κ Βοιωτία 1.254 ΚΜ2 ΕΓΚΡΙΘΕΙΣΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΣ ΘΙΓΕΙΣΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (λόγω αυστηρότητας και αυτοπεριορισµών κατά την υλοποίηση της εκµετάλλευσης) 2.800 9.240 165,5 2.400 5.900 165,5 12.205,5 8.465,5 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ 2.290 3.500 Η εκµετάλλευση άρχισε το 2000 και η αποκατάσταση προβλέπεται στις εγκεκριµένες ΜΠΕ να αρχίσει στο εγγύς µέλλον 5.790 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΛΑΙΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΕΚΤΟΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΣ ΦΥΤΕΥΣΕΙΣ ΑΠΑΝΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΗΚΟΣ ΙΑΝΟΙΧΘΕΝΤΩΝ ΑΣΟΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΜΩΝ 400 1.651-900.000 φυτά 4.200.000 Περί τα 210 ΚΜ 1.000.000 φυτά 12.000.000 Περί τα 650 ΚΜ - 2.051 1.900.000 φυτά - 16.200.000 Περί τα 90 ΚΜ 950 ΚΜ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ - Θραύση, κοσκίνιση, εµπλουτισµός λιµενικές εγκαταστάσεις και σκάλα φόρτωσης στην Ιτέα Φωκίδος Θραύση, κοσκίνιση, λιµενικές εγκαταστάσεις και σκάλα φόρτωσης στην Ιτέα Φωκίδος Θραύση, κοσκίνιση, λιµενικές εγκαταστάσεις και σκάλα φόρτωσης στην Αγία Μαρίνα Φθιώτιδος Με βάση όλα τα παραπάνω προκύπτει αβίαστα το συµπέρασµα, ότι το εργοτάξιο της Α.τ.Ε στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας, µαζί µε τα κοιτάσµατα και τα εργοτάξια εξόρυξης βωξίτη των., S&B και ELMIN,στην Φωκίδα, την Φθιώτιδα και την Βοιωτία αποτελούν αµετάθετο µεταλλευτικό, µεταλλουργικό και στο άµεσο µέλλον και ενεργειακό κέντρο, που προσέφερε, προσφέρει και θα συνεχίσει να προσφέρει σηµαντικότατα οφέλη στην περιφερειακή και την εθνική ανάπτυξη. ΕΞΟΡΥΞΗ ΒΩΞΙΤΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Τα τελευταία 10 χρόνια ο κλάδος διατηρεί σταθερά περί τις 800 θέσεις εργασίας στην εξόρυξη βωξίτη. Εισρέουν στην περιφέρεια 45.000.000 ετησίως υπό µορφή µισθών, πληρωµών, αγορών και πάσης φύσεως τοπικών δαπανών. Μέσα σε 50 περίπου χρόνια έχουν συνταξιοδοτηθεί από τα µεταλλεία περί τους 6.000 εργαζοµένους. ηµιουργήθηκαν σηµαντικά έργα υποδοµής όπως 950 ΚΜ δασοµεταλλευτικών δρόµων και σωρεία τεχνικών, γεφυριών κλπ τα οποία παραµένουν εις όφελος των αγροτών, των κτηνοτρόφων, των τουριστών-περιηγητών κλπ. 5
Συµβολή και συµµετοχή στην πυροπροστασία και την πυρόσβεση των εκτεταµένων δασικών εκτάσεων των νοµών Φωκίδας και Φθιώτιδας. Ενεργή στήριξη αγροτών και κτηνοτρόφων µε τεχνική βοήθεια, µεταφορά υλικών και νερού και δηµιουργία αισθήµατος ασφάλειας και συντροφικότητας πέριξ των εργοταξίων. ιάχυση γνώσης στην τοπική κοινωνία τόσον σε εξειδικευµένη τεχνογνωσία, όσον και σε ζητήµατα υγείας ασφάλειας και προστασίας περιβάλλοντος. Συνεισφορά µε έργα, δωρεές κλπ στις τοπικές κοινωνίες ή ειδικές δράσεις (π.χ. ίδρυση της «Πρωτοβουλία Φωκίδας» και του θεµατικού πάρκου «Βαγονέτο» από την S&B) ΕΞΟΡΥΞΗ ΒΩΞΙΤΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η ανεξαρτησία σε α ύλη του κλάδου του αλουµινίου οδήγησε σε πλήρη καθετοποίηση και διαµόρφωσε µια εύρωστη δραστηριότητα µε έντονα αναπτυξιακό και εξαγωγικό χαρακτήρα. Αν δεν υπήρχε ο ελληνικός βωξίτης οι ανάγκες της χώρας σε αλουµίνιο, που είναι πλέον δεδοµένες θα ικανοποιούνταν από εισαγωγές. o Προφανείς οι επιπτώσεις στο ΑΕΠ o Προφανείς οι επιπτώσεις στο εµπορικό ισοζύγιο Ο ίδιος ο βωξίτης αποτελεί σηµαντικό εξαγώγιµο προϊόν. (εξαγωγή από S&B 1.023.000 tn και από ELMIΝ 130.000 tn το 2005) Ο βωξίτης εν κατακλείδι βοήθησε στο να δηµιουργηθεί ένας βιοµηχανικός κλάδος εντάσεως κεφαλαίου και τεχνολογίας που δεν µεταφέρεται εύκολα σε χώρες χαµηλού κόστους. Η υψηλή τεχνογνωσία τόσον στην εξόρυξη όσον και στο εργοστάσιο της Α.τ.Ε, εγγυώνται µαζί µε τα γνωστά αποθέµατα του βωξίτη την συνέχιση της δραστηριότητας για τουλάχιστον άλλα 40 χρόνια. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο κλάδος «Βωξίτης Αλουµίνα Αλουµίνιο» : Έχει όλα τα χαρακτηριστικά µιας βιώσιµης (αειφόρου) δραστηριότητας. o Η διάρκειά του µέχρι τώρα αλλά και η προοπτική του µέσα στο µέλλον (άνω της 25ετίας) εγγυάται την ικανοποίηση των αναγκών αρκετών γενεών µέσα στον ορατό χρόνο που ο βωξίτης και το αλουµίνιο έχουν οικονοµική αξία. εν πρέπει να λησµονούµε τον ανταγωνισµό από άλλα υλικά που µπορεί να ανατρέψουν την παρούσα κατάσταση π.χ. ανθρακονήµατα όπου ήδη η BOING εκδήλωσε την επιθυµία να αυξήσει την χρήση τους στα αεροσκάφη αντί του αλουµινίου. o Ενδιαφέρεται και για τους τρεις πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης, µε θετική επίδραση σε αυτούς της κοινωνικής και οικονοµικής ανάπτυξης ενώ προσπαθεί να βελτιώνεται συνεχώς στον τοµέα της προστασίας του περιβάλλοντος. Αύξηση των υπογείων εκµεταλλεύσεων στην εξόρυξη ως πολιτική των εταιριών στα πλαίσια της προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και λόγω σταδιακής εξάντλησης των αποθεµάτων που επιδέχονται επιφανειακή εκµετάλλευση. Πολύ µεγάλη ποσότητα βωξίτη εξορύσσεται µε µικρή αναλογικά θιγόµενη επιφάνεια. Μέσα σε 55 χρόνια έχουν εξορυχθεί 105.000.000 tn βωξίτη έχοντας θιγεί περί τις 9.000-15.000 εδάφους, που έχουν αποκατασταθεί ή σταδιακά αποκαθίστανται. Η παραπάνω έκταση αντιστοιχεί µόλις στο 1% των δασικών εκτάσεων της Φωκίδας (1.214.000 ) και µάλιστα αποκαθίσταται. 6
Αξίζει εδώ να γίνει σύγκριση µε τις εκτάσεις που καίγονται τα αντίστοιχα χρόνια προς οικοπεδοποίηση ή από αµέλεια ανά την επικράτεια και δεν αποκαθίστανται. Βελτίωση των τεχνικών αποκατάστασης των µεταλλείων Μείωση των αερίων υγρών και στερεών ρύπων Σταµάτηµα απόρριψης της ερυθράς ιλύος στην θάλασσα Εν κατακλείδι ο κλάδος «Βωξίτης Αλουµίνα Αλουµίνιο» : Αν και χωροταξικά αµετάθετος όπως απεδείχθη από τα παραπάνω, αναπτύχθηκε τα προηγούµενα 40 χρόνια στην βάση της συνύπαρξης µε τους υπόλοιπους συντελεστές της κοινωνίας και όχι µε την λογική της αποκλειστικότητας. Αυτό θα ενταθεί στα επόµενα χρόνια της ζωής του καθώς η παρουσία του βοήθησε στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, οι οποίες µε την σειρά τους έχουν περισσότερες απαιτήσεις για συµµετοχή σε αποφάσεις που τις αφορούν. Μπορεί να αποτελέσει µοντέλο για τον χωροταξικό σχεδιασµό άλλων περιπτώσεων εξορυκτικής δραστηριότητας. ΦΩΚΙ Α 08/09/2006 7