Ειδικά Θέματα Δικτύων ΙΙ

Ειδικά Θέματα Δικτύων ΙΙ Ενότητα 11: Περισσότερα για το OSPF (Open Shortest Path First) Νικολάου Σπύρος Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής ΤΕ

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

Σκοποί ενότητας Αυτή η ενότητα πραγματεύεται ζητήματα σχετικά με το πρωτόκολλο OSPF. 4

Περιεχόμενα ενότητας Πολλαπλές γειτνιάσεις. Διαδικασία επιλογής DR/BDR. Προτεραιότητα διεπαφής OSPF. Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF. OSPF fine-tuning. Βιβλιογραφία. 5

Περισσότερα για το OSPF

Πολλαπλές γειτνιάσεις (1/8) Η δημιουργία μιας γειτνίασης μεταξύ κάθε ζεύγους δρομολογητών σε ένα δίκτυο μπορεί να δημιουργήσει έναν περιττό αριθμό πολλαπλών γητνιάσεων (adjacencies). Αυτό μπορεί να οδηγήσει να περνά ένας υπερβολικός αριθμό LSAs μεταξύ δρομολογητών του ίδιου δικτύου. Για να καταλάβουμε το πρόβλημα των πολλαπλών adjacencies, θα πρέπει να μελετήσουμε έναν τύπο. Για τον αριθμό των δρομολογητών (που χαρακτηρίζεται ως Ν) σε ένα δίκτυο multi-access, θα υπάρχει n(n - 1)/2 adjacencies. 7

Πολλαπλές γειτνιάσεις (2/8) Το σχήμα δείχνει μια απλή τοπολογία πέντε δρομολογητών, όλοι είναι συνδεδεμένοι στο ίδιο multiaccess δίκτυο Ethernet. Χωρίς κάποιου είδους μηχανισμό για να μειώσει τον αριθμό των adjacencies, συλλογικά αυτοί οι δρομολογητές τα θα σχηματίσουν 10 γειτνιάσεις (adjacencies): 5 (5-1) / 2 = 10. Αυτός ο αριθμός μπορεί να μην φαίνεται μεγάλος, αλλά όσο οι δρομολογητές θα προστίθενται στο δίκτυο, ο αριθμός των adjacencies θα αυξάνεται δραματικά. 8

Πολλαπλές γειτνιάσεις (3/8) Μοίρασμα-εκπομπή των LSAs (Link State Advertisements). Γνωρίζεται ήδη ότι οι δρομολογητές κατάστασης ζεύξης μοιράζουν-εκπέμπουν τα πακέτα κατάστασης ζεύξης τους όταν προετοιμάζεται το OSPF ή όταν υπάρχει μια αλλαγή στην τοπολογία. Σε ένα multi-access δίκτυο αυτό το μοίρασμα-εκπομπή μπορεί να γίνει υπερβολικό. Στο παρακάτω παράδειγμα, ο δρομολογητής R2 στέλνει ένα πακέτο LSA προς όλους τους δρομολογητές. Αυτό το γεγονός προκαλεί και όλους τους άλλους δρομολογητές να στείλουν ένα πακέτο LSA. 9

Πολλαπλές γειτνιάσεις (4/8) Εικόνα 1: Ο δρομολογητής R2 στέλνει ένα πακέτο LSA προς όλους τους δρομολογητές. Πηγή: Διδάσκων (2015). 10

Πολλαπλές γειτνιάσεις (5/8) Εικόνα 2: Ο δρομολογητής R2 στέλνει ένα πακέτο LSA προς όλους τους δρομολογητές (Συνέχεια). Πηγή: Διδάσκων (2015). 11

Πολλαπλές γειτνιάσεις (6/8) Κάτι που δεν φαίνεται στην παραπάνω εικόνα είναι οι απαιτούμενες γνωστοποιήσεις που αποστέλλονται για κάθε πακέτο LSA που λαμβάνεται. Αν κάθε δρομολογητής σε ένα δίκτυο multi-access έπρεπε να μοιράσει-εκπέμψει και να αναγνωρίσει όλα τα ληφθέντα LSAs σε όλους τους άλλους δρομολογητές του ιδίου multi-access δικτύου, η κυκλοφοριακή κίνηση του δικτύου θα ήταν ένα χάος. 12

Πολλαπλές γειτνιάσεις (7/8) Λύση: Ο Designated Router (DR). Η λύση για την διαχείριση του συνόλου των γειτονιών (adjacencies) και το μοίρασμα-εκπομπή των πακέτων LSAs στα multi-access δίκτυα είναι ο Designated Router (DR). Συνεχίζοντας στο προηγούμενο παράδειγμα μας, η λύση αυτή είναι ανάλογη με την επιλογή κάποιου μέσα σε ένα δωμάτιο για να πάει να μάθει τα ονόματα όλων και στη συνέχεια να τα ανακοινώσει σε όλους μέσα στο δωμάτιο ταυτόχρονα. 13

Πολλαπλές γειτνιάσεις (8/8) Στα multi-access δίκτυα, το OSPF επιλέγει έναν Designated Router(DR) για να είναι το σημείο συλλογής και διανομής για τα LSAs που αποστέλλονται και λαμβάνονται. Ένας Backup Designated Router (BDR) επιλέγεται στις περιπτώσεις που Designated Router(DR) αποτυγχάνει. Όλοι οι άλλοι δρομολογητές γίνονται DROthers (αυτό δείχνει έναν δρομολογητή που δεν είναι ούτε DR ούτε BDR). 14

Διαδικασία επιλογής DR/BDR DR: Designated Router. (1/14) BDR: Backup Designated Router. Αλλαγή στην τοπολογία. Δεν προκύπτει επιλογή DR / BDR σε δίκτυα σημείου-προςσημείο. Ως εκ τούτου, σε μια τυπική τοπολογία τριών δρομολογητών, των δρομολογητών R1, R2 και R3, δεν χρειάζεται να επιλέξετε DR και BDR, επειδή οι συνδέσεις μεταξύ αυτών των δρομολογητών δεν είναι σε multiaccess δίκτυα. 15

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (2/14) Στην multi-access τοπολογία όμωςν βλέπουμε διαφορετικά ονόματα στους δρομολογητές περισσότερο για να τονίσουμε ότι αυτή η τοπολογία δεν είναι η τοπολογία που χρησιμοποιούσαμε ως τώρα με τους τρεις δρομολογητές. Σε αυτή την καινούργια τοπολογία έχουμε τρείς δρομολογητές που μοιράζονται ένα απλό Ethernet δίκτυο, το 192.168.1.0/24. Κάθε δρομολογητής έχει ρυθμιστεί με μια IP διεύθυνση στην διεπαφή fastethernet και μια διεύθυνση loopback για το id του δρομολογητή. Για όσο θα αναφερθούμε στα DR και τα BDR θα χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα την παρακάτω τοπολογία. 16

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (3/14) Εικόνα 3: Τοπολογία. Πηγή: Διδάσκων (2015). 17

Διαδικασία επιλογής DR/BDR Επιλογή DR / BDR. (4/14) Πώς επιλέγεται ο DR και ο BDR; Ακολουθούνται τα παρακάτω κριτήρια: 1. DR: Ο δρομολογητής με την υψηλότερη προτεραιότητα διεπαφής OSPF. 2. BDR: Ο δρομολογητής με τη δεύτερη υψηλότερη προτεραιότητα διεπαφής OSPF. 3. Εάν οι προτεραιότητες της διεπαφής OSPF είναι ίσες, χρησιμοποιείται το υψηλότερο ID δρομολογητή για να χαλάσει αυτή την ισοπαλία. 18

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (5/14) Σε αυτό το παράδειγμα, βλέπουμε ότι αν πληκτρολογήσουμε την εντολή show ip neighbor σε κάθε δρομολογητή της τοπολογίας ότι η προεπιλεγμένη προτεραιότητα διεπαφής OSPF είναι 1. Ως εκ τούτου, βάση των κριτηρίων επιλογής που αναφέρονται παραπάνω, χρησιμοποιείται το ID δρομολογητή OSPF για την επιλογή του DR και του BDR. Όπως μπορείτε να δείτε, Ο δρομολογητής C γίνεται ο DR και ο δρομολογητής B, με το δεύτερο υψηλότερο ID δρομολογητή, γίνεται ο BDR. Επειδή ο δρομολογητής A δεν επιλέχτηκε ούτε σαν DR ούτε σαν BDR, γίνεται ο DROther. 19

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (6/14) RouterA#show ip ospf neighbor Neighbor ID Pri State Dead Time Address Interface 192.168.31.33 1 FULL/DR 00:00:39 192.168.1.3 FastEthernet0/0 192.168.31.22 1 FULL/BDR 00:00:36 192.168.1.2 FastEthernet0/0 RouterB#show ip ospf neighbor Neighbor ID Pri State Dead Time Address Interface 192.168.31.33 1 FULL/DR 00:00:34 192.168.1.3 FastEthernet0/0 192.168.31.11 1 FULL/DROTHER 00:00:38 192.168.11 FastEthernet0/0 RouterC#show ip ospf neighbor Neighbor ID Pri State Dead Time Address Interface 192.168.31.22 1 FULL/BDR 00:00:35 192.168.1.2 FastEthernet0 192.168.31.11 1 FULL/DROTHER 00:00:32 192.168.1.1 FastEthernet0 20

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (7/14) Οι DROthers σχηματίζουν μόνο FULL γειτνιάσεις (adjacencies) με τον DR και τον BDR, αλλά θα εξακολουθούν να έχουν γειτνίαση με οποιουσδήποτε DROthers συμμετέχουν στο δίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι DROther δρομολογητές του δικτύου multi-access εξακολουθούν και λαμβάνουν πακέτα Hello από όλους τους άλλους δρομολογητές DROther. Με αυτόν τον τρόπο γνωρίζουν όλους τους δρομολογητές στο δίκτυο. Όταν δύο DROther δρομολογητές έχουν γειτνίαση, η κατάσταση την γειτνίασης εμφανίζεται ως 2WAY. 21

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (8/14) Το μήνυμα εξόδου της εντολής show ip ospf neighbor και εμφανίζει την γειτνίαση κάθε δρομολογητή στο δίκτυο multi-access. Παρατηρήστε στον δρομολογητή A ότι δείχνει πως DR είναι ο δρομολογητής C με ID δρομολογητή το 192.168.31.33 και πως BDR είναι ο δρομολογητής B με ID δρομολογητή το 192.168.31.22. 22

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (9/14) Επειδή ο δρομολογητής A δείχνει και τους δυο γείτονες του τον ένα ως DR και τον άλλο ως BDR, αυτό σημαίνει ότι ο δρομολογητής A είναι ένας DROther. Αυτό μπορεί να ελεγχθεί χρησιμοποιώντας την εντολή show ip osfp interface FastEthernet 0/0 στον δρομολογητή A. Αυτή η εντολή θα εμφανίσει την DR, BDR, ή DROTHER κατάσταση αυτού του δρομολογητή, μαζί με το ID του δρομολογητή του DR και του BDR για αυτό το multiaccess δίκτυο. 23

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (10/14) Χρονοδιάγραμμα της επιλογής του DR / BDR. Η διαδικασία επιλογής του DR και του BDR λαμβάνει χώρα όταν ενεργοποιείται ο πρώτος δρομολογητής με ενεργοποιημένη διεπαφή OSPF στο δίκτυο multiaccess. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν οι δρομολογητές ενεργοποιούνται ή όταν η εντολή ρυθμίζεται η OSPF εντολή network για αυτή την διεπαφή. Η διαδικασία επιλογής διαρκεί μόνο λίγα δευτερόλεπτα. 24

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (11/14) Αν δεν έχουν τελειώσει όλοι οι δρομολογητές στο δίκτυο multi-access την εκκίνηση τους, είναι πιθανό ότι ένας δρομολογητής με χαμηλότερο ID δρομολογητή θα γίνει ο DR. Αυτός θα μπορούσε να είναι ένας δρομολογητής με χαμηλότερο ID δρομολογητή που χρειάστηκε λιγότερο χρόνο για να κάνει εκκίνηση. 25

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (12/14) Όταν επιλέγεται ο DR, παραμένει ο ίδιος DR μέχρι να προκύψει κάποια από τις ακόλουθες καταστάσεις: Ο DR αποτύχει. Αποτύχει η διαδικασία OSPF στον DR. Αποτύχει η διεπαφή multi-access στον DR. 26

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (13/14) Εάν o DR αποτύχει, τότε ο BDR αναλαμβάνει τον ρόλο του DR και ξεκινάει μια διαδικασία για την επιλογή καινούργιου BDR. Εάν ένας νέος δρομολογητής εισέρχεται στο δίκτυο μετά την επιλογή του DR και του BDR, δεν θα γίνει αυτός ο δρομολογητής ο DR ή ο BDR ακόμη και αν έχει την υψηλότερη προτεραιότητα διεπαφής OSPF ή υψηλότερο ID δρομολογητή από τον τρέχον DR ή τον BDR. Ο νέος δρομολογητής μπορεί να επιλεγεί ως BDR εάν ο τρέχον DR ή ο BDR αποτύχει. 27

Διαδικασία επιλογής DR/BDR (14/14) Εάν ο τρέχον DR αποτύχει, ο BDR θα γίνει DR, και ο νέος δρομολογητής μπορεί να επιλεγεί ως ο νέος BDR. Μετά από την επιλογή του νέου δρομολογητή ως BDR, εάν αποτύχει ο DR, τότε ο νέος δρομολογητής θα γίνει ο DR. Ο τρέχον DR και ο BDR πρέπει να αποτύχουν πριν ο νέος δρομολογητής επιλεγεί ως DR ή BDR. Ένας δρομολογητής που έχει γίνει DR δεν ανακτά αυτή του την ιδιότητα απλά και μόνο επειδή επέστρεψε στο δίκτυο. Εάν ο BDR αποτύχει, γίνεται επιλογή μεταξύ των DRothers για το ποιος θα γίνει ο νέος BDR. 28

Προτεραιότητα διεπαφής OSPF (1/2) Επειδή ο DR γίνεται το κομβικό σημείο για την συλλογή και την διανομή των LSAs, είναι σημαντικό για αυτό τον δρομολογητή να έχει επαρκή CPU και μνήμη ικανότητας για να χειριστεί τον φόρτο. Αντί να στηρίζονται στο ID του δρομολογητή για την απόφαση του ποιος δρομολογητής θα εκλεγεί ως DR και ως BDR, είναι καλύτερο να ελέγχεται αυτή η επιλογή των δρομολογητών με την εντολή ip ospf priority interface. Router (config-if) #ip ospf priority{0-255} 29

Προτεραιότητα διεπαφής OSPF (2/2) Στην προηγούμενη συζήτησή μας, η προτεραιότητα OSPF ήταν ίση. Αυτό είναι επειδή οι προεπιλεγμένες τιμές της προτεραιότητας είναι 1 για όλες τις διεπαφές του δρομολογητή. Ως εκ τούτου, το ID του δρομολογητή καθορίζεται τον DR και τον BDR. Αλλά αν αλλάξετε την προεπιλεγμένη τιμή από 1 σε μια υψηλότερη τιμή, ο δρομολογητής με την υψηλότερη προτεραιότητα θα γίνει ο DR και ο δρομολογητής με την αμέσως επόμενη υψηλότερη προτεραιότητα θα γίνει ο BDR. Η τιμή 0 κάνει τον δρομολογητή μη κατάλληλο για να γίνει ο DR ή ο BDR. 30

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (1/8) Ας επιστρέψουμε στην προηγούμενη τοπολογία, στην οποία περιλαμβάνεται πλέον μια νέα σύνδεση με τον ISP. Όπως στο RIP και το EIGRP, ο δρομολογητής που συνδέεται με το Διαδίκτυο χρησιμοποιείται για να διαδώσει μια προεπιλεγμένη διαδρομή στους υπόλοιπους δρομολογητές στην περιοχή δρομολόγησης OSPF. 31

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (2/8) Εικόνα 4: Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF. Πηγή: Διδάσκων (2015). 32

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (3/8) Αυτός ο δρομολογητής μερικές φορές ονομάζεται ως άκρη ή είσοδος ή ως δρομολογητής πύλης. Ωστόσο, σύμφωνα με την ορολογία OSPF, ο δρομολογητής που βρίσκεται μεταξύ ενός τομέα δρομολόγησης OSPF και ενός μη OSPF δικτύου ονομάζεται ως δρομολογητής ορίων αυτόνομου συστήματος (ASBR). Σε αυτή την τοπολογία, η Loopback1 (LO1) αντιπροσωπεύει μια σύνδεση σε ένα μη-ospf δίκτυο. Εμείς δεν θα ρυθμίσουμε το δίκτυο 172.30.1.1/30 ως τμήμα της διαδικασίας δρομολόγησης OSPF. 33

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (4/8) Παρακάτω βλέπουμε τον ASBR (δρομολογητής R1) που έχει ρυθμιστεί με τη διεύθυνση IP Loopback1 και η διεύθυνση και η προεπιλεγμένη στατική διαδρομή κυκλοφοριακής κίνησης διαβιβάζει προς τον δρομολογητή ISP: R1 (config) #ip route 0.0.0.0 0.0.0.0 loopback 1 Σημείωση: Η προεπιλεγμένη στατική διαδρομή χρησιμοποιεί την loopback ως διεπαφή εξόδου, γιατί ο δρομολογητής ISP σε αυτήν την τοπολογία δεν υπάρχει φυσικά. Με την χρήση μιας διεπαφής loopback, μπορούμε να προσομοιώσουμε την σύνδεση σε άλλο δρομολογητή. 34

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (5/8) R1(config)#interface loopback 1 R1(config-if)#ip add 172.30.1.1 255.255.255.252 R1(config-if)#exit R1(config)#ip route 0.0.0.0 0.0.0.0 loopback 1 R1(config)#router ospf 1 R1(config-router)#default-information originate 35

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (6/8) Όπως το RIP, έτσι και το OSPF απαιτεί την χρήση της εντολής default-information originate για να αναγγείλει την προεπιλεγμένη στατική διαδρομή 0.0.0.0/0 στους υπόλοιπους δρομολογητές της περιοχής. Εάν δεν χρησιμοποιηθεί η εντολή default-information originate η προεπιλεγμένη διαδρομή "quad-zero" δεν θα αναγγελθεί στους υπόλοιπους δρομολογητές της περιοχής OSPF. 36

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (7/8) Η σύνταξη της εντολής είναι: R1 (config-router) # default-information originate Οι δρομολογητές R1, R2 και R3 έχουν τώρα μια "πύλη της έσχατης ανάγκης" να βρίσκεται στον πίνακα. δρομολόγησης. Για τον δρομολογητή R2 η διαδρομή είναι: O * E2 0.0.0.0/0 [110/1] via 192.168.10.4, 00:05:34, Serial3/0 37

Επαναδιανομή προεπιλεγμένης διαδρομής OSPF (8/8) Το Ε2 σημαίνει ότι αυτή η διαδρομή είναι μια διαδρομή εξωτερικού τύπου 2 OSPF. Οι εξωτερικές διαδρομές OSPF εμπίπτουν σε μία από τις δύο κατηγορίες: Εξωτερικού Τύπος 1 (Ε1) ή εξωτερικού τύπου 2 (Ε2) Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι στον τρόπο υπολογισμού του κόστος της διαδρομής OSPF σε κάθε δρομολογητή. 38

OSPF fine-tuning (1/5) Εύρος ζώνης αναφοράς. Το κόστους OSPF της Cisco χρησιμοποιεί συσσωρευμένο εύρος ζώνης. Η τιμή του εύρους ζώνης για κάθε διεπαφή υπολογίζεται χρησιμοποιώντας το 100,000,000/ευρός ζώνης. Το 100,000,000 ή 10 εις την 8η είναι γνωστό ως το εύρος ζώνης αναφοράς. 39

OSPF fine-tuning (2/5) Ως εκ τούτου, το 100,000,000 είναι το προεπιλεγμένο εύρος ζώνης που αναφέρεται όταν το πραγματικό εύρος ζώνης μετατρέπεται σε ένα μετρικό κόστους. Στις μέρες μας έχουμε ταχύτητες σύνδεσης που είναι πολύ πιο γρήγορες από τις ταχύτητες του FastEthernet, του Gigabit Ethernet και του 10GigE. 40

OSPF fine-tuning (3/5) Χρησιμοποιώντας ένα εύρος αναφοράς των 100.000.000 έχει ως αποτελέσματα σε διεπαφές με τιμές εύρους ζώνης των 100 Mbps και άνω έχοντας το ίδιο κόστος OSPF τιμής 1. Προκειμένου να ληφθούν πιο ακριβής υπολογισμοί κόστους, μπορεί να χρειαστεί να προσαρμοστεί η τιμή του εύρους ζώνης αναφοράς. Το εύρος ζώνης αναφοράς μπορεί να τροποποιηθεί για να φιλοξενήσει αυτές τις ταχύτερες συνδέσεις χρησιμοποιώντας την OSPF εντολή auto-cost referencebandwidth. 41

OSPF fine-tuning (4/5) Όταν αυτή η εντολή είναι απαραίτητη, πρέπει να χρησιμοποιηθεί σε όλους τους δρομολογητές έτσι ώστε το μετρικό δρομολόγησης OSPF να παραμένει συνεπές. R1 (config-router) # auto-cost reference-bandwidth 1-4294967 The reference bandwidth in terms of Mbits per second. 42

OSPF fine-tuning (5/5) Παρατηρήστε ότι η τιμή εκφράζεται σε Mbps. Ως εκ τούτου, η προεπιλεγμένη τιμή ισούται με 100. Για να την αυξήσετε σε ταχύτητες 10GigE, θα χρειαστεί να αλλάξετε το εύρος ζώνης αναφοράς σε 10000. R1 (config-router) # auto-cost reference-bandwidth 10000 43

Βιβλιογραφία 1. Doherty, J., Anderson, N., & Maggiora, D. P. (2010). Ο οδηγός της Cisco για τη δικτύωση. Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα. 2. Comer, E. D. (2007).Δίκτυα και διαδίκτυα υπολογιστών. Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα. 3. Peterson, L. L. & Davie, S. B. (2009). Δίκτυα υπολογιστών: Μία προσέγγιση απο τη σκοπιά των συστημάτων. Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα. 4. Comer, E. D. (2001). Διαδίκτυα με TCP/IP: Αρχές, πρωτόκολλα και αρχιτεκτονικές. Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα. 5. Ράπτης, Β. (2004). Δίκτυα δεδομένων - Θεωρία και εφαρμογές. Εκδότης Ράπτης Βασίλειος. 44

Τέλος Ενότητας

Σημείωμα Αναφοράς Copyright ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Νικολάου Σπύρος. «Ειδικά Θέματα Δικτύων ΙΙ». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: 46

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 47

Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 48

Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες. Βιβλιογραφικές Πηγές. 49