THE FORERUNNER «Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ»

The Forerunner April May June 2013 page 1 THE FORERUNNER «Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ» April - May - June 2013 Volume 11, Issue 4, 5 & 6 A trimonthly publication of Saint John the Baptist Hellenic Orthodox Church Ένα τριμηνιαίο ενημερωτικό δελτίο της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού 15 Union Park Street, Boston, MA 02118 Tel.: 617-536- 5692 Parish Priest: Protopresbyter Dr. George Dion. Dragas www.saintjohnthebaptist.org

The Forerunner April May June 2013 page 2 TABLE OF CONTENTS Page Contents 3. LETTER FROM THE PRIEST PASCHA 2013 4. ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΣΕΛΕΥΚΕΙΑΣ 9. ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΝΕΚΡΩΣΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ - Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ 11. THE RESURRECTION OF CHRIST AND THE MORTIFICATION OF DEATH - Protopresbyter Fr. George Metallenos 13. ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ - Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου 23. THE MYSTERY AND THE PROCESS OF DEATH - Metropolitan Hierotheos of Nafpaktos 31. ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΤΟΥ ΙΣΑΑΚ 36. THE PASCHA OF ISAAC 41. ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΝΕΑ 42. ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 43. COMMUNITY NEWS 44. UPCOMING EVENTS 45-50. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ - SERVICE SCHEDULE 51. PARISH OFFICERS

The Forerunner April May June 2013 page 3 LETTER FROM THE PRIEST PASCHA 2013 Dear Members and Friends of our Parish of St. John the Baptist, In the last week of April, Great Lent (Μεγάλη Σαρακοστή) reaches its completion and is succeeded by The Great and Holy Week (Αγία και Μεγάλη Εβδομάς). The Great and Holy Week, also called The Week of the Passion (Εβδομάς των Παθών), re- initiates us into the Holy Passion of our Lord, through which He abolished the works of the Devil and delivered humanity from sin and death. This is the Pascha of the Cross (Πάσχα Σταυρόσιμο), which fulfilled the Jewish Pascha and opened up the Christian Pascha, the Pascha of the Resurrection (Πάσχα Aναστάσιμο). The Pascha of the Resurrection is marked by the New Week, which succeeds the Great and Holy Week. The New Week (Διακαινήσιμος) begins with the Day of the Resurrection, the 1 st of the Sabbaths, the 8 th day, the Day of the Lord (Κυριακή) and is followed by the Pentecostal Period, which is consummated on the Descent of the Holy Spirit at Pentecost. Pentecost marks the birthday of the one, holy, catholic and apostolic Church. These events of God s saving economy and especially the Birth of the Church (the Ark of Salvation), unite Jews and Gentiles into a new People of God (a New Israel) and open humanity to its ultimate perspectives, the restoration of human and cosmic life in the eternal Kingdom of God. The best way to understand these new and saving perspectives of the human and cosmic predicament is to follow the feasts of this period. Two themes seem to be the pinnacles of these perspectives: the Mystery of the Cross and the Mystery of the Resurrection. By way of introduction to these two themes and mysteries I have chosen some articles which you can read in the current Forerunner for April- May- June. I greet you all with the wish that this year s Paschal festivities bring all of us closer to the new perspectives of the Cross and the Resurrection which our Lord has granted us. Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση! Fr. George Dion. Dragas

The Forerunner April May June 2013 page 4 ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΣΕΛΕΥΚΕΙΑΣ Εις το «Ιδού, αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα, και ο Υιός του ανθρώπου παραδοθήσεται εις χείρας πρεσβυτέρων και γραμματέων, και αποκτενούσιν αυτόν και τη τρίτη ημέρα αναστήσεται» (Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον Κεφ. ι', 32συν) Αυξάνει την αγωνία της γλώσσης το ενδιαφέρον των ακροατών. Ο πόθος της συνάξεως της Εκκλησίας για θεία διδασκαλία, μου αυξάνει τον φόβο εμπρός στο εγχείρημα της ομιλίας. Γι αυτό ο Δεσπότης, καταπραϋνοντας τον φόβο του λόγου, εβόησε: «Μακάριοι οι λέγοντες εις ώτα ακουόντων», αυτοί που ρίπτουν τον σπόρο της διδασκαλίας σε γόνιμο γη, και συσσωρεύουν δόγματα αγαθά στο αλώνι της ψυχής. Επειδή αξίζει να κοπιάση κανείς γι αυτήν, ελπίζοντας να δρέψη τους καρπούς του κηρύγματος. Η ανυπακοή των Ιουδαίων στους Προφήτες Και οι μεν Ιουδαίοι και τις προφητείες απέφευγαν να ακούσουν, αλλά και οι νουθεσίες τούς ήσαν ανεπιθύμητες, όπως ευρίσκουμε γραμμένο στους Προφήτες. Διότι λέγει «Κύριε, τίς επίστευσε τη ακοή ημών;». Γι αυτό ο Ιερεμίας, αναζητώντας εύλογον πρόφαση, προέβαλε την ηλικία: «Νεώτερος εγώ ειμί, και λαλείν ουκ επίσταμαι». Και ο Μωυσής, όταν εκλήθη στην ηγεμονία του λαού, αποφεύγει την τιμή κατηγορώντας τον εαυτό του: «ισχνόφωνος ειμί και βραδύγλωσσος». Η παραίτησις των αποστελλομένων ελέγχει τον απειθή χαρακτήρα των Ιουδαίων. Πάντοτε ήταν θεομάχον το γένος αυτό, και αντίπαλον στις θείες ευεργεσίες. Κάποτε θρηνούσαν για την αιγυπτιακήν δουλεία, και όταν απηλλάγησαν, ελοιδορούσαν αυτόν που τους απήλλαξε. Διέτρεχαν ως λεωφόρο την θάλασσα, με πόδια σκονισμένα οδοιπορούσαν στο πέλαγος, και απέδιδαν την ευεργεσία στον μόσχο. Ο ουρανός πάλιν απέστελλε τις νιφάδες του μάννα, κι αυτοί από κάτω εβλασφημούσαν φωνάζοντας «κατάξηρος γέγονεν η ψυχή ημών επί τω άρτω τω διακένω (το κούφιο δηλαδή)». Ακολουθούσε πέτρα που κατέκλυζε με χειμάρρους την έρημο, και ένα πλήγμα της ράβδου εκυοφόρησε πολλές πηγές υδάτων. Αλλά ούτε αυτό εκαθάρισε την αχάριστο γλώσσα τους, και παρά την απόλαυσιν αυτήν έλεγαν: «Επεί επάταξε πέτραν και ερρύησαν ύδατα και χείμαρροι κατεκλύσθησαν, μη και άρτον δύναται δούναι;» Όταν πάλιν αγνοούσαν τον δρόμο, συνοδοιπορούσε νεφέλη που έλυε την άγνοια και ημπόδιζε την φλόγωση των ακτίνων. Στύλος πυρός φωταγωγούσε την νύκτα, αλλά αυτοί, ατιμάζοντας εκείνον που τους ετιμούσε με τα θαύματα, έλεγαν: «θώμεν (να τοποθετήσωμε δηλαδή) αρχηγούς και επιστρέψωμεν εις Αίγυπτον». Σύννεφα από όρνιθες έφερνε ο αέρας, ετοιμάζοντάς τους συσσίτιο ωσάν σε ξένους οδοιπόρους. Σαράντα χρόνια τα ιμάτιά τους τριβόμενα παρέμεναν καινούρια, νικώντας τον χρόνο και την φύση, και μαζί με τα ιμάτια διετηρούντο καινούρια λόγω της ανάγκης και τα υποδήματα, για να αντέξουν στα σαράντα

The Forerunner April May June 2013 page 5 χρόνια πορείας. Όταν πολεμούσαν εσυμμαχούσε μαζί τους η τροχιά των στοιχείων της φύσεως, τότε που ο ήλιος, διδασκόμενος να επιβραδυνθή, επετάχυνε την νίκη αυξάνοντας την διάρκεια της ημέρας, για να τους αναδείξη νικητάς αυθημερόν. Επιμηκύνοντας τον δρόμο του, συνέστειλε της νίκης τον χρόνο, ίσως όμως και να ηύξησε την διάρκεια του χρόνου. Και αυτό για να μη λυπήση τους ήδη ταλαιπωρημένους με την αναβολήν της νίκης. Μετά τον ήλιον εσταμάτησε και το ρεύμα του Ιορδάνου, και ανεχαιτίσθη η ορμή του παραχωρώντας τους τόπο να βαδίσουν. Εστάθη ο φυσικός νόμος της ροής, αναμένοντας την διέλευσή τους. Οι βασιλείς ήκουσαν και εταράχθησαν, οι πόλεις αυτομάτως υπέκυπταν. Εκυκλώθη η Ιεριχώ και εξεδύθη τον κύκλο του τείχους, σαν να αποφεύγη τους κατοίκους της και να προστρέχη στους Ισραηλίτες. Ποία ήταν η ευχαριστία για όλα αυτά; «Θώμεν αρχηγούς και επιστρέψωμεν εις Αίγυπτον». Αυτά όμως που επηκολούθησαν ήσαν φοβερότερα από τα προηγούμενα. Προσεκύνησαν το ξόανο των Μωαβιτών. Οι νικηταί να προσκυνούν τα είδωλα των νικημένων! Εχύθησαν αίματα προφητικά, κατέκαυσαν βιβλία μωσαϊκά, εμίσησαν θρησκείαν θεοφιλή, έστησαν αγάλματα δαιμονικά. Η ανυπακοή των Ιουδαίων στον Θεάνθρωπο Χριστό Αυτά όμως είναι αρχαία και παλαιά. Πώς άραγε συμπεριεφέρθησαν με την ενανθρώπιση του Σωτήρος; Ελυπήθη ο Χριστός τους ανθρώπους και ήλθε προτείνοντας χείρα σωτηρίας στο γένος μας. Δεν άλλαξαν όμως τρόπους, να εντραπούν τα θαύματα, αλλά έτρεξε μέσα στο χρόνο η γνώμη των προγόνων και ηύρε τους κληρονόμους. Νιφάδες θαυμάτων, πέλαγος οι θεραπείες, αφθονία κάθε αγαθού. Αλλά ευεργετούμενοι πενθούσαν και εκήρυτταν με λόγια την απορία της ψυχής τους «τι ποιήσωμεν, ότι ο άνθρωπος ούτος πολλά σημεία ποιεί;». Έβλεπαν τα πάθη να διώκωνται και ετρώθησαν στην ψυχή με το πάθος του φθόνου. Την λύση της συμφοράς των άλλων, θεωρούσαν ιδική τους συμφορά. Παράλυτος ηγέρθη, τυφλός ανέβλεψε, νεκρός ανεκήρυξε του θανάτου την ήττα, και ο ιατρός εξισούτο με τους εγκληματίες. Ελευθερώνοντο από τα χέρια των δαιμόνων, και δεν εντρέποντο να αποκαλούν δαιμονισμένον αυτόν που τους ηλευθέρωσε από τους δαίμονες. Και πάλιν επέμεναν να θρηνούν: «Τι ποιήσωμεν, ότι ο άνθρωπος ούτος τοιαύτα σημεία ποιεί;». Αίσχος της ανθρωπίνης φύσεως απεδείχθη ο τρόπος των Ιουδαίων. Δεν υπέφεραν άλλο, το πάθος τούς οδήγησε στον φόνο. Τους εφαίνετο όμως άδοξος ο φόνος ο απλός. Μηχανεύονται τον Σταυρό, και έτσι, αναμιγνύοντας τα θαύματα με την επαίσχυντο παρανομία, προπαρεσκεύαζαν την θεραπεία του φθόνου τους. Αλλά δεν του διέφευγαν όλα αυτά του Χριστού, που εκουσίως ήρχετο προς το Πάθος, αφού από ενωρίς προφητικώς προκαλούσε τον θάνατο λέγοντας «Λύσατε τον ναόν τούτον, και εν τρισίν ημέραις εγερώ αυτόν». Δεν αγνοούσε το Πάθος αυτός που είπε «εξουσίαν έχω θείναι την ψυχήν μου. Και εξουσίαν έχω πάλιν λαβείν αυτήν».

The Forerunner April May June 2013 page 6 Η θεία Οικονομία: Το Πάθος και η Ανάσταση του Χριστού Διότι το Πάθος ανήκε στην θείαν οικονομία. Και θα το ετολμούσαν μεν παρανόμως οι Ιουδαίοι, θα το είχε οικονομήσει όμως για την σωτηρία μας ο Θεός. Αλλά ο φιλόχριστος χορός των Αποστόλων αθυμούσε, ακούγοντας για το Πάθος, και ο λόγος επλήγωνε την ψυχή τους, κάμνοντάς τους να προγευθούν το Πάθος με το πένθος. Απαλύνοντας δε την υπερβολικήν λύπη των μαθητών ο Σωτήρ συνέπλεκε την μνήμη του Πάθους με την προαγγελία της Αναστάσεως. Αλλά και τους υπενθύμιζε επανειλημμένως το Πάθος, το ελάφρυνε με την συχνήν μελέτη της διηγήσεως, για να μην εκπλαγούν από την απότομο θέα και έτσι η ψυχή τους βυθισθή σε πολύ μεγαλύτερο πένθος. Γι αυτό και τώρα ο Σωτήρ, προαναγγέλλοντας το Πάθος, λέγει: «Ιδού, αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα, και ο Υιός του ανθρώπου παραδοθήσεται εις χείρας πρεσβυτέρων και γραμματέων, και αποκτενούσιν αυτόν και τη τρίτη ημέρα αναστήσεται». Αποδεικνύει ότι και τον χρόνο γνωρίζει, και ότι εκουσίως έρχεται προς το πάθος. Θα ημπορούσα, λέγει, και να παραιτηθώ από το πάθος αλλάζοντας πορεία, και να αποφύγω την θανάτωσή μου απομακρυνόμενος από τον τόπο του φόνου. Αλλά ο καιρός απαιτεί τον Σταυρόν, η ανάγκη κυοφορεί το πάθος, η προθεσμία της παρουσίας μου αναζητεί αφορμήν για να λήξη. Γι αυτό προηγουμένως απέφευγα τον λιθοβολισμό, διότι ανέμενα τον Σταυρό. Γι αυτό και είχα εξαφανισθή όταν ηθέλησαν να με ρίψουν στον γκρεμό. Επειδή ήλθα για να θεραπεύσω τον θάνατο που προξένησε στον Αδάμ το ξύλο. Για να καρφωθώ σε ένα ξύλο, ανακόπτοντας έτσι την πορεία των κακών που προήλθαν από το ξύλο. Υπηρέται δε του πάθους μου είναι οι Φαρισαίοι και οι Γραμματείς και οι πρεσβύτεροι, οι επικεφαλής του Νόμου, αυτοί οι οποίοι, ενώ έχουν την τιμή να θεωρούνται διάδοχοι του Μωυσέως, συμπράττουν με τον διάβολο. Οι μαθηταί του Νομοθέτου, υπασπισταί του παρανόμου. Σε σας όμως τους ιδικούς μου προλέγω το Πάθος και θεραπεύω την λύπη, προμηνύοντας την Ανάσταση: «Ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλύμα, και ο Υιός του ανθρώπου παραδοθήσεται εις χείρας πρεσβυτέρων και γραμματέων και αποκτενούσιν αυτόν, και τη τρίτη ημέρα αναστήσεται». Εάν λυπήσθε για το Πάθος, ας σας θεραπεύση την λύπην η Ανάστασις. Εάν φρίττετε τον Σταυρό, ευφρανθήτε για την νίκη: «τη τρίτη ημέρα εγερθήσομαι». Πορεύομαι σε έτοιμη νίκη, σύντομα θα εγείρω το τρόπαιον, έχει ορισθή ο χρόνος της στεφανώσεως. Πορεύομαι στον θάνατο, για να τον υποχρεώσω να μην είναι η εξουσία του στους ανθρώπους αθάνατος. Και θα αναστηθώ από τον τάφον εγκαινιάζοντας την Ανάσταση. Θα διδάξω τον Άδη να περιμένη διάδοχό του την Ανάσταση. Με εμένα παύει ο θάνατος και φυτεύεται αθανασία. Μικρόν θα είναι το μεταίχμιο μεταξύ του θανάτου και της ζωής. Διότι δεν κατέρχομαι για να εξοφλήσω αμαρτίαν, αλλά για να την καταργήσω. Δεν άντεξε όμως στα λόγια αυτά η ψυχή των μαθητών, αλλά από την μνήμη του πάθους εκάμφθησαν, και τους εκυρίευσε όλους η σιωπή.

The Forerunner April May June 2013 page 7 Η αδυναμία των Αποστόλων να κατανοήσουν τη Θεία Οικονομία Ο Πέτρος όμως εξεπλάγη ακούοντας αυτά, και μη υποφέροντας από πόθον το πάθος, έπιασε το χέρι του Κυρίου και είπε: «Ίλεώς σοι, Κύριε, ου μη έστω σοι τούτο». Η φωνή απεκάλυψε την πληγή της ψυχής. Τί λέγεις, ω Δέσποτα, πώς μελετάς Σταυρό και ομιλείς περί πάθους; Θα τολμήση να σου επιτεθή ο θάνατος, αφού δεν άντεξε ούτε την φωνή σου ο Άδης; Προηγουμένως εφώναξες νεκρόν τον υιόν της χήρας και ο θάνατος έφυγε, αδυνατώντας να τον οδηγήση ακόμη και μέχρι τον τάφο. Πώς λοιπόν θα δεχθή ο θάνατος αυτόν τον οποίο φοβείται; Άφησε αυτά τα λόγια, ω Δέσποτα. Ο Ηλίας υπερπήδησε τον θάνατον, ο Ενώχ μετετέθη διαφεύγοντας από τον Άδη, και πώς ο Χριστός θα υποκύψη στον θάνατο;» Αυτά έλεγε ο Πέτρος για το πάθος, τον απεστόμωσε όμως ο Χριστός επιτιμώντας τον με δριμύτητα: «Ύπαγε οπίσω μου, σατανά, σκάνδαλόν μου ει, ότι ου φρονείς τα του Θεού, αλλά τα των ανθρώπων». Τι λέγεις, Πέτρε, εμποδίζεις τον θάνατο; Δεν αποβλέπεις λοιπόν στην Ανάσταση; Εμποδίζεις τον Σταυρό; Πώς θα επιτευχθή η νίκη; Να μη γίνη το πάθος; Πώς θα έλθη η απάθεια; Να μη προσηλώσω το Σώμα μου στο ξύλο; Πώς λοιπόν θα σχισθή το χειρόγραφο των αμαρτημάτων που εγράφη με το ξύλο; Να μην ανεβώ στο ύψος; Πώς λοιπόν να θριαμβεύσω κατά του διαβόλου; Να αποφύγω την ταφή; Πώς λοιπόν θα καταργηθούν οι τάφοι; Να μη κατέλθω στους νεκρούς; Πώς λοιπόν θα δέσω τον Άδη; Πώς θα χαρίσω την λύση στους αλυσοδεμένους; Να αποφύγω τον Σταυρό; Πώς λοιπόν θα θεραπεύσω τα τραύματα του Αδάμ; Πώς αλλιώς θα θεραπευθή η παράβασις του πρωτοπλάστου; Χωρίς να το θέλης, Πέτρε, συνηγορείς με τον διάβολο. Να αποφύγω τον θάνατο; Πώς λοιπόν θα εκπληρωθούν οι προφητείες; Θα έχης την κατακραυγήν του Ησαϊου, ο οποίος θα σου φωνάξη ακόμη δυνατότερα: «Ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη, και ως αμνός εναντίον του κείροντος αυτόν άφωνος». Θα σου διηγηθή την ωφέλεια του πάθους λέγοντας: «Ου τω μώλωπι ημείς πάντες ιάθημεν». Θα σε επικρίνη και ο Ιερεμίας εικονίζοντας το πάθος: «Ιδού ως αρνίον άκακον αγόμενον του θύεσθαι, ουχ έγνων». Από το άλλο μέρος θα σε καταγγείλη ο Δαυίδ εξυμνώντας με την κιθάρα του την ευωδία του πάθους: «Σμύρναν και στακτήν και κασσίαν από των ιματίων σου». Θα εύρης αντιμέτωπο τον Ζαχαρίαν, ο οποίος λέγει: «Και δίνονται προς με, προς oν εξεκέντησαν». Και άλλος θα σου ειπή: «Και δύσεται ο ήλιος μεσημβρίας». Και πάλι: «Ούτε ημέρα ούτε νυξ, και προς εσπέραν έσται φώς». Περίμενε λίγο, Πέτρε, και θα ιδής την πραγματοποίηση των λόγων αυτών. Τον ήλιο στο μέσον της ημέρας να αρπάζεται και νύκτα πρόωρος να απλώνεται στην κτίση. Τις πέτρες να χωρίζονται, τον Άδη να λαφυραγωγήται. Τον θάνατο να ακυρώνεται, τον διάβολο να εκπίπτη από την τυραννικήν εξουσία του, τον δήμο των νεκρών ελεύθερον. Αυτά όλα, Πέτρε, θέλεις να τα εμποδίσω; Θέλεις να τα συγκρατήσω; Να ματαιώσω την πραγματοποίησή τους; «Ύπαγε οπίσω μου, σατανά. Ότι ου φρονείς τα του Θεού αλλά τα των ανθρώπων».

The Forerunner April May June 2013 page 8 Τι τραχύτητα έχουν τα λόγια αυτά, ω Δέσποτα; Τι φοβερά η επιτίμησις αυτή κατά του Πέτρου; Προ ολίγου ήκουσε από σε «Μακάριος ει, Σίμων Βαριωνά», και τώρα αποκαλείς τον Απόστολο σατανά; Προ ολίγου είπες: «Συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν». Και τώρα τον αποκαλείς σκάνδαλο και όργανο του διαβόλου; Και ο μεν Ιούδας δεν επιτιμάται, αν και σε πωλεί και σε φονεύει. Κλείνει συμφωνία με τους Ιουδαίους εναντίον σου. Βλέπει να τιμάσαι με το μύρο και αγανακτεί και υπολογίζοντας με ακρίβεια το ποσόν που εζημιώθη φωνάζει: «Εις τι η απώλεια αύτη; Ηδύνατο τούτο πραθήναι πολλού (να πωληθή ακριβά δηλαδή)», και ελέγχει με αυτά τα λόγια την ανοχή σου. Και συ δεν ηγανάκτησες, δεν επετίμησες. Αντιθέτως, απεμάκρυνες τον θυμό εκφράζοντας τον οίκτο σου με τους λόγους: «Τι κόπους παρέχετε τη γυναικί; Καλόν έργον ειργάσατο εις εμέ. Βαλούσα γαρ αύτη το μύρον, εις το ενταφιάσαι με πεποίηκε». Σαν να λέγη δηλαδή προς τον Ιούδα: Μη με στερήσης με τις συκοφαντίες σου από τα εντάφια, εφ όσον μου στερείς και την ζωή. Αυτή η γυναίκα με προετοιμάζει με τα εντάφια για τον φόνο που προξένησες εσύ. Υπολόγισε το αντίτιμο του μύρου ως έξοδα για την ταφή. Αφού διαπραγματεύεσαι ήδη τον φόνο, υποχώρησε τουλάχιστον στο θέμα της ταφής. Τον είδες να έρχεται εναντίον σου με στρατιώτες και όπλα και ξύλα, και δεν είπες «ύπαγε οπίσω μου, σατανά». Δεν τον επετίμησες με λόγια, δεν τον εφόβησες με έργα, αλλά και τον προέτρεψες προς το εγχείρημα. «Εταίρε (σύντροφε δηλαδή), εφ ω πάρει (κάμε δηλαδή αυτό για το οποίον ήλθες)». Ανάλαβε το έργο, μην αναβάλης την τόλμη. Επικύρωσε την πώληση με την πράξη. Και έτσι μεν συμπεριεφέρθης στον Ιούδα. Ενώ ο Πέτρος, που σε αγαπά, υβρίζεται, και επειδή σε λυπάται πληγώνεται; Από άγνοιαν έσφαλε, πώς με τα λόγια μαστιγώνεται; Ναι, λέγει ο Σωτήρ, ο φιλάνθρωπος. Όπου το τραύμα είναι ανίατον, εκεί το φάρμακον είναι άχρηστον. Όπου όμως υπάρχει ελπίς θεραπείας, εκεί η τομή είναι ίασις. Όπου αναγνωρίζω μαθητήν, και αν υβρίζω, παιδαγωγώ. Ενώ όπου ο τρόπος είναι ξένος προς εμέ, η νόσος ανίατος. Και του ενός μεν θεραπεύω την άγνοια, του δε άλλου προκαλώ την παραφροσύνη. Αλλά συ, ω Πέτρε, με συμβουλεύεις να παραιτηθώ από το πάθος. Εγώ όμως σε παροτρύνω να μιμηθής τον θάνατό μου, να δεχθής τον σταυρό, να υπομείνης το πάθος, να ποθήσεις τον κίνδυνο με ζήλο. Διότι «ει τις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και ακολουθείτω μοι». Το πάθος, οδός σωτηρίας. Και ο Σταυρός πρόξενος Βασιλείας. Με την κοινωνία των Παθών μου να δείξετε ότι είστε μαθηταί μου. Και έτσι, επειδή θα πάθετε για χάρη μου, θα βασιλεύσετε μαζί μου. «Αυτώ η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας. Αμήν.» (4ος - 5ος αιών. Migne P.G. 85, 337 - Από το βιβλίο "Πατερικόν Κυριακοδρόμιον", σελίς 555 και εξής. Επιμέλεια κειμένου: Δημήτρης Δημουλάς).

The Forerunner April May June 2013 page 9 Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ Νέκρωση τοῦ Θανάτου Τὸ μεγαλύτερο γεγονὸς τῆς Ἱστορίας Τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ Ὁμοτ. Καθηγ. Θεολογικῆς Σχολῆς Πανεπ. Ἀθηνῶν Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ μεγαλύτερο γεγονὸς μέσα στὴν Ἱστορία. Εἶναι αὐτὸ ποὺ διαφοροποιεῖ τὸν Χριστιανισμὸ ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἄλλη θρησκεία. Οἱ ἄλλες θρησκεῖες ἔχουν ἀρχηγοὺς θνητούς, ἐνῶ κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Ἀναστημένος Χριστός. «Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ» σημαίνει θέωση καὶ ἀνάσταση τῆς ἀνθρώπινης φύσεως καὶ ἐλπίδα τῆς θέωσης καὶ ἀνάστασης τῆς δικῆς μας ὑποστάσεως. Ἀφοῦ βρέθηκε τὸ φάρμακο, ὑπάρχει ἐλπίδα ζωῆς. Διὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ ἀποκτᾶ ἄλλο νόημα καὶ ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος. Ζωὴ σημαίνει κοινωνία μὲ τὸν Θεό. Δὲν εἶναι πλέον θάνατος τὸ τέλος τῆς παρούσας ζωῆς, ἀλλὰ ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Χριστό. Ὁ χωρισμὸς τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα δὲν εἶναι θάνατος, ἀλλὰ προσωρινὸς ὕπνος. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ δικαιώνει τὴν μοναδικότητα καὶ ἀποκλειστικότητά Του ὡς Σωτήρα, ἱκανοῦ νὰ ζωοποιήσει ἀληθινά, νὰ μεταγγίσει τὴν καταλύτρια τοῦ θανάτου Ζωή Του στὴ φθαρτὴ ζωή μας. Ἕνας ὁ Χριστός, μία ἡ Ἀνάσταση, μία καὶ ἡ δυνατότητα σωτηρίας- θέωσης. Γι αὐτὸ καὶ προσανατολίζεται στὸν Χριστὸ ἡ προσδοκία γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν ἀδιεξόδων ποὺ συμπνίγουν τὴν ζωή μας. Στὸν Χριστὸ τῶν Ἁγίων, τὸν Χριστὸ τῆς Ἱστορίας. Ὁ ἀλλοιωμένος «Χριστὸς» τῶν αἱρέσεων ἢ ὁ «σχετικοποιημένος» Χριστὸς τοῦ θρησκειακοῦ συγκρητισμοῦ τῆς νεοεποχικῆς πανθρησκείας συνιστᾶ ἀπόρριψη τοῦ

The Forerunner April May June 2013 page 10 ἀληθινοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς προσφερόμενης ἀπὸ Αὐτὸν Σωτηρίας. Ὁ Χριστὸς τῶν Ἁγίων μας εἶναι ὁ Χριστὸς καὶ τῆς Ἱστορίας καὶ ἀποκλείει κάθε σύγχυσή Του μὲ ὁποιαδήποτε λυτρωτικὰ ὑποκατάστατα ποὺ ἐπινοοῦνται γιὰ τὴν παραπλάνηση τῶν μαζῶν. Διότι μόνο ἔτσι μπορεῖ ἡ πλάνη νὰ συντηρεῖ τὴν ἀπάτη, διευκολύνοντας τὴν κυριαρχία ἀντίχριστων δυνάμεων (μπορεῖ νὰ ἔχουν εἰσχωρήσει ἀκόμα καὶ στὴν Ἐκκλησία) ποὺ σκορπίζουν μὲν τὸν θάνατο, ἀλλὰ ἐμφανίζονται ὡς «ἄγγελοι φωτὸς» καὶ «διάκονοι δικαιοσύνης». Μέσα ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῶν Ἁγίων μας συνειδητοποιοῦμε ὅτι δὲν ὑπάρχουν τραγικότερες ὑπάρξεις ἀπὸ τοὺς «μὴ ἔχοντας ἐλπίδα» ἐλπίδα ἀνάστασης, βλέποντας τὸν βιολογικὸ θάνατο ὡς καταστροφὴ καὶ τέλος. Σ αὐτὴ τὴν τραγικότητα ὑποκύπτει δυστυχῶς καὶ ἡ ἐπιστήμη, ἀναζητώντας ἀπεγνωσμένη μεθόδους γιὰ παράταση τῆς ζωῆς καὶ μεταδίδοντας τὴν ψευδαίσθηση ὑπερνίκησης τοῦ φυσικοῦ θανάτου. Ἐξ ἴσου ὅμως τραγικοὶ εἶναι καὶ ὅσοι ἀκόμη καὶ Χριστιανοὶ παγιδεύονται στὰ στεγανὰ χιλιαστικῶν ὁραμάτων καθολικῆς εὐημερίας καὶ ἐνδοκοσμικῆς ἐσχατολογίας, χάνοντας τὸ ἀληθινὸ νόημα τῆς Ἀνάστασης καὶ θυσιάζοντας τὸ ὑπερκόσμιο στὸ ἐνδοκομικὸ καὶ τὸ αἰώνιο στὸ πρόσκαιρο. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὡς ἀνάσταση καὶ τοῦ ἀνθρώπου καὶ σύνολης τῆς κτίσης ἀποκτᾶ νόημα μόνο στὸ πλαίσιο τῆς Ἁγιοπατερικῆς σωτηριολογίας. Στὴ συσταύρωση δηλαδὴ καὶ συνανάσταση μὲ τὸν Χριστό. Ἔτσι βιώνει τὴν Ἀνάσταση καὶ ὁ Ἑλληνισμὸς στὴν ἱστορική του πορεία. Πιστὴ στὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἡ Ὀρθοδοξία, ἔχει χαρακτηριστεῖ «Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως», διότι οἰκοδομεῖ ἐκεῖ ὅλη τὴν ἱστορική της παρουσία, ἐμβολιάζοντας στὴ συνείδηση τῶν Λαῶν της τὴν ἀναστάσιμη ἐλπίδα, κάτι ποὺ φανερώνεται στὴν πολιτιστική της συνέχεια. Ἀνάμεσά τους καὶ ὁ Ἑλληνικὸς Λαὸς ἔμαθε νὰ διαλύει στὸ Φῶς τῆς Ἀνάστασης τὰ σκοτάδια τῆς δουλείας του, ὅπως στὴν Τουρκοκρατία, ὅταν στὸ «Χριστὸς Ἀνέστη» δὲν ἀπόσταινε νὰ προσθέτει: «καὶ Ἑλλὰς ἀνέστη!» Καὶ αὐτὸ γιὰ τετρακόσια χρόνια. Σὲ αὐτὸ τὸ νοηματικὸ πλαίσιο κινεῖται ἡ ἐλπιδοφόρα ἐκείνη πρόσκληση: «Δεῦτε λάβετε Φῶς!» Εἶναι ἡ πρόσκληση στὸ ἀναστάσιμο ἄκτιστο Φῶς, ποὺ τὸ δέχονται ὅσοι ἔχουν καθαρίσει τὴν καρδιά τους ἀπὸ τὶς κακίες καὶ τὰ πάθη. Χωρὶς τὴν «κάθαρση» τῆς καρδιᾶς, δηλαδή, τὴ μετάνοια, δὲν μπορεῖ νὰ κοινωνήσει κάποιος τὸ Ἀναστάσιμο Φῶς. Μετάνοια εἶναι ἡ ὑπέρβαση τῆς ἁμαρτίας, τῆς αἰτίας κάθε θανάτου μας. Αὐτὸ μᾶς ὑπενθυμίζει διαρκῶς ὁ περίεργος στὰ ὦτα τῶν ἀμύητων μοναστηριακὸς λόγος: «Ἔ, ἂν πεθάνεις πρὶν πεθάνεις, δὲν θὰ πεθάνεις ὅταν πεθάνεις»!

The Forerunner April May June 2013 page 11 The Resurrection of Christ and the Mortification of Death The greatest event of History By Protopresbyter Fr. George Metallenos Emeritus Professor of the Theological School of the University of Athens The Resurrection of Christ is the greatest event in the course of History. It is the event that differentiates Christianity from any other religion. The other religions have leaders who are mortal, whereas the head of the Church is the Risen Christ. Resurrection of Christ means deification (theosis), and resurrection of the human nature, and hope of deification and resurrection of our own person. Since the medicine was found, there is hope of life. Through the Resurrection of Christ life and death acquire another meaning. Life means communion with God. Death is no longer the end of the present life, but man s turning away from Christ. The separation of the soul from the body is not death, but an interim sleep. The Resurrection of Christ justifies Christ s uniqueness and exclusivity as Savior, who is truly able to create life, to transfuse His death- destroying Life into our life. One is the Christ, one is the Resurrection, one also is the possibility of salvation- deification. This is why it is on Him that that we focus the expectation of getting over the impasses that choke our life. This is the Christ of the Saints, the Christ of History. The diluted Christ of the heresies, or the relativized Christ of religious syncretism of the inclusive- religion of the new age constitute a rejection of the true Christ and of the Salvation which is offered by Him.

The Forerunner April May June 2013 page 12 The Christ of our Saints is the Christ of History, who excludes every confusion of Himself with any saving substitutes which are invented in order to deceive the masses. Because only in this way can fallacy maintain deception, facilitating the domination of antichrists (which may have intruded even inside the Church) who spread death, although they appear as angels of light and ministers of justice. It is from the experience of our Saints that we realize that the most tragic beings are those that have no hope hope of resurrection but see biological death as the destruction and end of their existence. Unfortunately, even science bows to this tragic condition as it desperately searches to find methods of prolonging life and thereby transmits the delusion of overcoming natural death. However, equally tragic are those even Christians who are trapped into hermetically sealed compartments of chiliastic visions of universal prosperity and secular eschatology, and thereby lose the true meaning of the Resurrection, and sacrifice the extramundane to the secularist and the eternal to the temporal. The Resurrection of Christ as the resurrection of man and of the entire creation acquires its meaning only in the context of the Patristic doctrine of salvation. That is, only in sharing in the crucifixion and resurrection of Christ. This is the way that Hellenism appropriates the Resurrection in the course of its history. Orthodoxy, remaining faithful to the Resurrection of Christ, has been characterized as the Church of the Resurrection, because it builds up its entire historic presence on this faith, inoculating with the hope of the Resurrection the consciousness of its Peoples, and by this means reveals its cultural continuation. Among these Peoples of Orthodoxy the Greek People learned to dispel the dark nights of their enslavement with the Light of the Resurrection, as in the period of Tourkocratia (Turkish occupation), when they joined to the salutation Christ is Risen the other one and Greece is risen! And they did this for 400 years It is within this context of perception that that hopeful invitation moves: Come and receive the Light! It is the invitation to the uncreated Light of the Resurrection, which is received by those who have cleansed their heart from vices and passions. Without the purification of the heart, i.e., without repentance (metanoia = change of mind), no one can partake of the Light of the Resurrection. Repentance is transcendence of sin, of the cause of every one of our deaths. This is what they are constantly reminded of in their ears those who are uninitiated by the curious monastic saying: So, if you die before you die, you will not die when you die!

The Forerunner April May June 2013 page 13 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Συνέντευξη του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιεροθέου στον δρ. Pavel Chirila, Καθηγητή Ιατρό (Ρουμανία) 1 1 η Ερώτηση: Πείτε μας κάτι για τον θάνατο, κάτι που έρχεται αυθόρμητα στην σκέψη σας, κάτι που θεωρείτε εξαιρετικά σημαντικό. Απάντηση: Εκείνο που έρχεται αυθόρμητα στην σκέψη μου είναι ότι ο θάνατος είναι ένα φοβερό μυστήριο, όπως ψάλλουμε σε κάθε νεκρώσιμη ακολουθία που είναι ποίημα του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού. Και αυτό συνδέεται με το ότι η ψυχή χωρίζεται βιαίως από την αρμονία της ενώσεώς της με το σώμα. Είναι δε και λυπηρό γεγονός, διότι συνδέεται με την φθαρτότητα και θνητότητα του ανθρώπου που εκδηλώνεται σε όλη την ζωή. Ακόμη, έρχεται στην μνήμη μου η ακολουθία της Αναστάσεως του Χριστού, την οποία εμείς οι Ορθόδοξοι εορτάζουμε με λαμπρότητα. Κρατάμε στα χέρια μας τις αναμμένες λαμπάδες και ψάλλουμε θριαμβευτικά τον παιάνα της νίκης: «Χριστός ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασιν ζωήν χαρισάμενος». Αυτή η ωραία εικόνα δείχνει την στάση μας απέναντι στην ζωή και τον θάνατο. Είμαστε φθαρτοί και θνητοί, αλλά έχουμε το «φάρμακο της αθανασίας», που είναι ο αναστάς Χριστός. 1 Από την ιστοσελίδα: http://www.parembasis.gr/2007/07_03_02.htm

The Forerunner April May June 2013 page 14 Πράγματι, χρησιμοποιώντας μια σύγχρονη ορολογία, μπορούμε να πούμε ότι με την ενανθρώπηση του Υιού και την ένωση της ανθρωπίνης με την θεία φύση στο πρόσωπο του Λόγου, έγινε μια «πνευματική κλωνοποίηση», η θνητή φύση μας ενώθηκε με την ζωή του Θεού. Γι' αυτό και ο θάνατος αλλάζει όνομα και λέγεται κοίμηση και οι χώροι που ενταφιάζονται όσοι φεύγουν από τον κόσμον αυτόν δεν λέγονται νεκροταφεία, αλλά κοιμητήρια. Έτσι, όταν βλέπω το βράδυ της Αναστάσεως του Χριστού τους ανθρώπους να κρατάνε μια αναμμένη λαμπάδα και να ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη», καταλαβαίνω καλύτερα ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον θάνατο ως μια διαδικασία διελεύσεως από την «γη της Αιγύπτου» στην «γη της Επαγγελίας», από τον θάνατο στην ζωή, που γίνεται εν Χριστώ και ως ελπίδα της αναστάσεώς μας που πάλι γίνεται εν Χριστώ. Θα ήταν ευτύχημα αν περιμέναμε τον θάνατο με αυτήν την στάση, κρατώντας την αναστάσιμη λαμπάδα και ψάλλοντας το «Χριστός ανέστη». Άλλωστε στην ζωή αυτή είμαστε «πάροικοι» και «παρεπίδημοι», φιλοξενούμενοι, αλλού είναι η πραγματική μας πατρίδα. Πάντοτε μου κάνει εντύπωση ο λόγος του ιερού Νικολάου Καβάσιλα (14ος αιώνας) ότι όσο ζούμε εδώ στην γη, ομοιάζουμε με το έμβρυο που βρίσκεται στην μήτρα της μητέρα του, ενώ κατά την στιγμή του θανάτου γεννιόμαστε, εξερχόμαστε από αυτήν την μήτρα. Γι' αυτό στην Ορθόδοξη Εκκλησία οι άγιοι εορτάζουν την ημέρα που κοιμήθηκαν η μαρτύρησαν και όχι την ημέρα που γεννήθηκαν σωματικά. 2. Ερώτηση Εμείς εννοήσαμε από την Αγία Γραφή ότι υπάρχουν δύο είδη φόβου: ο ιερός φόβος, που είναι ο φόβος του Θεού και αρχή σοφίας κατά τον ψαλμωδό, και ένα άλλο είδος φόβου, που εμπνέουν οι δαίμονες και που πρόκειται για παθολογικό φόβο. Πείτε μας, ο φόβος του θανάτου σε ποιά κατηγορία ανήκει; Απάντηση: Πράγματι, υπάρχει ο φόβος του Θεού που είναι ενέργεια της Χάριτος του Θεού και αρχή της σωτηρίας, δηλαδή ο άνθρωπος φοβάται - σέβεται τον Θεό και αρχίζει να τηρή τις εντολές Του, και υπάρχει ο φόβος που εμπνέουν οι δαίμονες και δημιουργεί ταραχή και αγωνία. Όμως, εκτός από τους δύο αυτούς φόβους, υπάρχει και ένας άλλος φόβος, ο λεγόμενος ψυχολογικός που συνδέεται με την ανασφάλεια του ανθρώπου και την συναισθηματική ανεπάρκειά του. Ο φόβος του θανάτου σε κάθε άνθρωπο έχει ιδιαίτερη ερμηνεία. Για τους κοσμικούς και αθέους ανθρώπους έχει σχέση με την πορεία προς το «μηδέν», δηλαδή νομίζουν ότι φεύγουν από τον μόνον και υπαρκτό κόσμο και καταλήγουν στο μηδέν της ανυπαρξίας, που φυσικά δεν υπάρχει για μας τους ορθοδόξους. Για τους Χριστιανούς ο φόβος του θανάτου συνδέεται με την έξοδο της ψυχής από τον κόσμο που γνωρίζουν, τους φίλους, τους συγγενείς και την είσοδό της σε έναν άλλο κόσμο τον οποίον δεν γνωρίζουν από τώρα, ούτε γνωρίζουν πως θα ζουν και τι θα γίνη με την κρίση του Θεού που ακολουθεί τον θάνατο. Γι' αυτό χρειάζεται προσδοκία και προετοιμασία κατάλληλη. Βέβαια, όσοι από τους Χριστιανούς έχουν φθάσει στον φωτισμό του νου και την θέωση και έχουν ενωθή με τον Χριστό υπερβαίνουν τον φόβο του θανάτου, όπως το

The Forerunner April May June 2013 page 15 βλέπουμε στην ζωή των Αποστόλων, των Μαρτύρων και γενικά των αγίων της Εκκλησίας. Όταν διαβάζουμε τα «Συναξάρια των αγίων», βλέπουμε ότι γράφεται: «τη αυτή ημέρα ο άγιος (τάδε) εν ειρήνη τελειούται» η «ξίφει τελειούται» κλπ. Εδώ πρέπει να επισημανθή ότι στην ελληνική γλώσσα άλλο σημαίνει το ρήμα «τελειούται», δηλαδή τελειοποιείται, οδηγείται προς το τέλειο και άλλο το ρήμα «τελειώνει» δηλαδή παύει να υπάρχη. Επίσης, άλλο σημαίνει η λέξη «βίος» και άλλο η λέξη «ζωή». Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι με τον θάνατο τελειώνει ο αισθητός βίος, αλλά η ζωή τελειούται και όχι τελειώνει. Πάντως θα πρέπη με την πνευματική ζωή που θα ζούμε να υπερνικήσουμε τον φόβο του θανάτου και να αισθανόμαστε τον θάνατο ως μια πορεία για μια συνάντηση με τον Χριστό, την Παναγία και τους αγίους. 3. Ερώτηση Γνωρίζουμε από την Ιερά Παράδοση ότι στο θάνατο ενός ανθρώπου παρευρίσκονται οι άγγελοι, οι άγιοι αλλά και οι δαίμονες. Τι μπορείτε να μας πήτε περί αυτού; Απάντηση: Από την διδασκαλία του Χριστού και την όλη παράδοση της Εκκλησίας γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και οι άγγελοι και οι δαίμονες, οι οποίοι δεν είναι προσωποποίηση του καλού η του κακού, αλλά ιδιαίτερα όντα δημιουργημένα από τον Θεό. Οι δαίμονες ήταν άγγελοι που έχασαν την κοινωνία με τον Θεό. Πολλοί άγιοι αξιώθηκαν να δουν αγγέλους όσο ζούσαν, καθώς επίσης είδαν και τους πειράζοντας δαίμονας. Κατά την διδασκαλία των Πατέρων μας οι άγγελοι και οι άγιοι, πολλές φορές και ο Χριστός και η Παναγία, εμφανίζονται στους μελλοθανάτους για να τους ενισχύσουν, να τους ενδυναμώσουν ώστε να αποφύγουν τον φόβο ο οποίος προκαλείται από τον θάνατο. Αλλά και οι δαίμονες εμφανίζονται, ιδιαιτέρως όταν έχουν επίδραση σε συγκεκριμένους ανθρώπους, λόγω των παθών και διεκδικούν την εξουσία πάνω στις ψυχές τους. Αυτό μας υπενθυμίζει και η προσευχή στην Παναγία κατά την ακολουθία του Αποδείπνου: «και εν τω καιρώ της εξόδου μου την αθλίαν μου ψυχήν περιέπουσα και τας σκοτεινάς όψεις των πονηρών δαιμόνων πόρρω αυτής απελαύνουσα». Είναι γνωστόν από την διδασκαλία της Εκκλησίας ότι κάθε άνθρωπος έχει τον «φύλακα άγγελο», που τον προστατεύει, γι' αυτό και στην ακολουθία του Αποδείπνου υπάρχει ειδική προσευχή στον φύλακα άγγελο. Ο π. Παΐσιος, ένας μοναχός του Αγίου Όρους, μου έλεγε ότι πολλές φορές έβλεπε δίπλα του τον φύλακα άγγελό του και τον ασπαζόταν. Επίσης, με την φιλοτιμία που τον διέκρινε έλεγε ότι πρέπει να αγωνιζόμαστε για να σωθούμε, ώστε ο φύλακας άγγελός μας, που έκανε τόσο κόπο να μας προστατεύη σε όλη την ζωή μας και να μας βοηθά, να μη πάη άπρακτος στον Θεό, εάν εμείς με την αδιαφορία μας δεν σωθούμε. Με συγκίνηση ενθυμούμαι τον πατέρα μου που όταν εισερχόταν στον Ιερό Ναό, πήγαινε στην βορεινή πύλη του ιερού Βήματος και ασπαζόταν την εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και τον παρακαλούσε να παραλάβη την ψυχή του στον κατάλληλο καιρό, όταν θα

The Forerunner April May June 2013 page 16 έχη μετάνοια, να την προστατεύση από τους πονηρούς δαίμονας και να την οδηγήση στον Θεό. Ίσως αυτή η προσευχή του, εκτός των άλλων, τον βοήθησε να έχη καλή κοίμηση και το πρόσωπό του στο φέρετρο ήταν χαρούμενο, γελαστό. 4. Ερώτηση Διαβάζουμε στην Αγία Γραφή ότι το έλεος υπερκέρασε την κρίση. Αυτό σημαίνει ότι η ελεημοσύνη καλύπτει πλήθος αμαρτιών; Απάντηση: Πρέπει να δούμε τι σημαίνει έλεος. Το έλεος στην πραγματικότητα είναι αίσθηση της θείας Χάριτος, της αγάπης του Θεού. Όταν προσευχόμαστε με την ευχή «Κύριε ελέησον», ζητούμε το έλεος του Θεού, την Χάρη του Θεού. Ο άνθρωπος ο οποίος βιώνει την θεία Χάρη είναι ελεήμων στους αδελφούς του, με την ποικιλότροπη αγάπη του, που εκφράζεται με προσευχή, θεολογικό λόγο και υλική προσφορά, και έτσι εφαρμόζει τον μακαρισμό «μακάριοι οι ελεήμονες ότι αυτοί ελεηθήσονται» (Ματθ. ε, 7). Με αυτήν την έννοια λέγεται ότι η αίσθηση του ελέους του Θεού και της ελεημοσύνης υπερβαίνει την κρίση. Ο άνθρωπος, που έχει μεταμορφωθή πνευματικά και έχει ενωθή με τον Θεό, δεν φοβάται την κρίση, αλλά συμβαίνει αυτό που είπε ο Χριστός: «αμήν αμήν λέγω υμίν ότι ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον, και εις κρίσιν ουκ έρχεται, αλλά μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν» (Ιω. ε, 24). Κατά την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας, υπάρχουν τρεις κρίσεις. Η πρώτη γίνεται καθ' όλη την διάρκεια της ζωής μας, όταν βρισκόμαστε στο δίλημμα να τηρήσουμε το θέλημα του Θεού η να το αρνηθούμε, όταν έχουμε να επιλέξουμε μεταξύ ενός καλού η κακού λογισμού. Η δεύτερη κρίση γίνεται κατά την έξοδο της ψυχής από το σώμα, σύμφωνα με τον λόγο του Αποστόλου Παύλου «απόκειται τοις ανθρώποις άπαξ αποθανείν, μετά δε τούτο κρίσις» (Εβρ. θ, 27). Και η τρίτη τελική κρίση θα γίνη κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Η πρώτη κρίση είναι σημαντική. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λέγει ότι, όταν ο άνθρωπος ενώνεται με τον Χριστό από αυτήν την ζωή και βλέπει το άκτιστο Φως, τότε γι' αυτόν η κρίση έγινε και δεν την αναμένει κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Αυτό μας υπενθυμίζει τον λόγο του Χριστού που ανέφερα προηγουμένως. Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμίσω τον λόγο του Μεγάλου Βασιλείου και άλλων Πατέρων της Εκκλησίας ότι υπάρχουν τρεις κατηγορίες σωζομένων, ήτοι οι δούλοι, που τηρούν το θέλημα του Θεού για να αποφύγουν την κόλαση, οι μισθωτοί που αγωνίζονται για να κερδίσουν ως μισθό τον Παράδεισο, και οι υιοί που υπακούουν στο θέλημα του Θεού από αγάπη στον Θεό. Έτσι, σε όλη μας την ζωή πρέπει να προοδεύουμε πνευματικά και να περνούμε από την κατάσταση του δούλου, στην κατάσταση του μισθωτού και από εκεί στην νοοτροπία του υιού. Δηλαδή από τον φόβο και την ανταπόδοση να φθάσουμε στην αγάπη. Να αγαπούμε τον Χριστό, γιατί Αυτός είναι Πατέρας μας, μητέρα μας, φίλος μας, αδελφός μας, νυμφίος και νύμφη μας. Έτσι υπερβαίνουμε την κρίση.

The Forerunner April May June 2013 page 17 5. Ερώτηση Πείτε μας κάτι για τον αιφνίδιο θάνατο. Απάντηση: Η αξιολόγηση του αιφνιδίου θανάτου εξαρτάται από ποιά οπτική πλευρά βλέπει κανείς το θέμα. Για τους κοσμικούς ανθρώπους ο αιφνίδιος θάνατος είναι καλός, αποδεκτός και επιθυμητός, γιατί δεν θα ταλαιπωρηθούν και δεν θα βασανισθούν από διάφορες ασθένειες και την γήρανση. Όμως για τους πιστούς Χριστιανούς ο αιφνίδιος θάνατος είναι κακός, διότι δεν δίνεται η δυνατότητα της καλύτερης προετοιμασίας τους για την συνάντηση με τον Χριστό και την εν ουρανοίς Εκκλησία. Όταν επισκέπτεται κανείς έναν αξιωματούχο προετοιμάζεται κατάλληλα. Το ίδιο πρέπει να γίνεται με μας ως προς την συνάντησή μας με τον Χριστό. Η προετοιμασία, δια της μετανοίας, είναι απαραίτητη. Γι' αυτό ο αείμνηστος π. Παΐσιος έλεγε ότι η ασθένεια του καρκίνου είναι αγία, διότι γέμισε τον Παράδεισο με αγίους, που σημαίνει ότι η πολυχρόνια ασθένεια προετοιμάζει τους ανθρώπους με την προσευχή και την μετάνοια. Άλλωστε, κατά την διδασκαλία του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού η οδύνη- πόνος θεραπεύει την ηδονή. Πάντως, ο θάνατος είναι το πλέον βέβαιο γεγονός. Αυτό το βλέπουμε γύρω μας, αφού τα πάντα πεθαίνουν, η άλογη κτίση, οι φίλοι μας, οι συγγενείς μας. Εκείνο που δεν είναι βέβαιο και είναι άγνωστο σε μας είναι η ώρα του θανάτου, το πότε θα έλθη ο θάνατος. Μπορεί να συμβή την ώρα που κοιμόμαστε, που βαδίζουμε, που ταξιδεύουμε, που εργαζόμαστε, που ψυχαγωγούμαστε κλπ. Γι' αυτό κάθε μέρα πρέπει να προσευχόμαστε στον Θεό, όπως το κάνει η Εκκλησία: «Τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ημών εν ειρήνη και μετανοία εκτελέσαι, παρά του Κυρίου αιτησώμεθα» και: «Χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών, ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά και καλήν απολογίαν παρά του φοβερού βήματος του Χριστού, αιτησώμεθα». Στην διδασκαλία των αγίων Πατέρων συναντούμε την αλήθεια ότι ένα από τα μεγαλύτερα χαρίσματα που μπορεί να έχη ο άνθρωπος είναι η καθημερινή «μνήμη του θανάτου». Όταν αυτό γίνεται με την Χάρη του Θεού δεν οδηγεί τον άνθρωπο στην απόγνωση, την απελπισία, τον ψυχολογικό φόβο, αλλά στην έμπνευση, την προσευχή, την δημιουργικότητα, ακόμη και σε ανθρώπινα πράγματα, αφού προσπαθεί να τελειώση τις εργασίες του και να προετοιμασθή κατάλληλα. Όταν καθημερινά ζούμε ως την τελευταία ημέρα της ζωής μας, τότε και ο αιφνίδιος θάνατος να έλθη, θα μας βρη έτοιμους. 6η Ερώτηση Ποιά έκφραση είναι πιο σωστή: η ώρα του θανάτου η η στιγμή του θανάτου; Απάντηση: Εξαρτάται από το πως εκλαμβάνονται οι λέξεις «ώρα» και «στιγμή». Πολλές φορές στον προφορικό λόγο χρησιμοποιούμε την λέξη ώρα και εννοούμε την στιγμή. Αντιλαμβάνομαι όμως τι εννοείτε με την ερώτησή σας, αν δηλαδή ο θάνατος είναι μια διαδικασία η μια στιγμή.

The Forerunner April May June 2013 page 18 Εκείνο που μπορεί να πη κανείς είναι ότι υπάρχει μια διαδικασία θανάτου, δηλαδή σε μακροχρόνιες ασθένειες ο άνθρωπος οδηγείται προοδευτικά προς τον θάνατο, αλλά ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα γίνεται σε μια συγκεκριμένη στιγμή, με την βούληση του Θεού. Αυτή η στιγμή είναι σημαντική, γιατί αλλάζει ο τρόπος υπάρξεως του ανθρώπου που δεν μπορούμε να ξέρουμε πως θα είναι. Εμείς ξέρουμε την κατάσταση που η ψυχή είναι συνδεδεμένη με το σώμα μας που επικοινωνεί με την κτίση δια των αισθήσεων. Δεν γνωρίζουμε εκ πείρας τι θα συμβή τότε και πως θα είμαστε. Τώρα συνήθως δεν βλέπουμε αγγέλους, δαίμονες, αλλά τον κόσμο που δημιούργησε ο Θεός, τους ανθρώπους, τους φίλους, τα ωραία της γης. Τότε, όμως, η ψυχή δεν θα βλέπη δια των αισθήσεων του σώματος, αλλά θα βλέπη αυτά που τώρα είναι αόρατα. Γι' αυτό οι άγιοι θέλουν να έχουν συνείδηση κατά την διαδικασία του θανάτου και να προσεύχωνται, ώστε να φύγουν από τον κόσμο αυτό με προσευχή και να έχουν την δύναμη και την Χάρη του Θεού που θα τους συνοδεύη. Βέβαια, πρέπει να πούμε ότι το προνόμιο να προσεύχεται κανείς τις ώρες αυτές και να κοινωνή του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, ώστε την στιγμή που η ψυχή θα χωρισθή από το σώμα να περιβάλλεται από την Χάρη του Θεού, σήμερα εκμηδενίζεται με την λεγόμενη μηχανική υποστήριξη στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Η ώρα και η στιγμή του θανάτου απαιτεί, από χριστιανικής πλευράς, μια κατάλληλη προετοιμασία, ήτοι εξομολόγηση, θεία Κοινωνία, ιερό Ευχέλαιο, προσευχή των οικείων και δική μας προσευχή. Όμως, στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας δεν μπορεί να εξασκηθή μια τέτοια εκκλησιαστική ποιμαντική διακονία. Έτσι, όλο και περισσότερο οι άνθρωποι σήμερα, με τις σύγχρονες τεχνικές και τα φάρμακα, πεθαίνουν χωρίς να έχουν συνείδηση του τι γίνεται εκείνη την ώρα και στιγμή. Αυτό είναι ένα ουσιαστικό πρόβλημα. Άλλωστε, με τους σύγχρονους ιατρικούς τρόπους τίθεται ένα δίλημμα. «Παράταση της ζωής η παρεμπόδιση του θανάτου;». Δηλαδή, με όλα αυτά που προσφέρονται από ιατρικής πλευράς παρατείνεται η ζωή για να μετανοήσουμε και να την αφιερώσουμε στον Θεό η παρεμποδίζεται ο θάνατος που δημιουργεί έναν μεγάλο πόνο, σωματικό και υπαρξιακό; Πάντως, είναι μεγάλη ευλογία από τον Θεό να πεθάνη κανείς πλαισιούμενος από τα αγαπητά του πρόσωπα που θα προσεύχωνται και κυρίως να πεθάνη ζώντας μέσα στην Εκκλησία, με την θεία Κοινωνία, την προσευχή, την ευχή του Πνευματικού του Πατέρα, την Χάρη του Θεού και τις προσευχές των αγίων. Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που δείχνει ότι η Παναγία μας, όταν κοιμήθηκε, βρισκόταν στο κέντρο και όλοι, ο Χριστός, οι άγγελοι, οι Απόστολοι, οι Ιεράρχες την περιέβαλαν με αγάπη, πρέπει να είναι διαρκής και δική μας επιθυμία. 7η Ερώτηση Ορισμένοι άνθρωποι πεθαίνουν, όταν δεν το περιμένουμε. Αληθεύει αυτό που λέγεται, ότι ο Θεός παίρνει τον άνθρωπο, όταν οι πιθανότητες σωτηρίας του είναι οι μέγιστες;

The Forerunner April May June 2013 page 19 Απάντηση: Ως Χριστιανοί πιστεύουμε απόλυτα ότι δημιουργηθήκαμε από τον Θεό της αγάπης και ότι ο Θεός διευθύνει την ζωή μας, Αυτός μας δίνει την ζωή και Αυτός την παίρνει όποτε κρίνει ότι είναι η κατάλληλη στιγμή. Επίσης γνωρίζουμε ότι ο Θεός αγαπά τον άνθρωπο, τον οποίο Αυτός δημιούργησε και θέλει την σωτηρία του. Οπότε, είναι βέβαιο ότι ο Θεός επιτρέπει να γίνεται ο θάνατος του κάθε ανθρώπου την πιο κατάλληλη στιγμή. Φυσικά, η αγάπη του Θεού δεν καταργεί την ελευθερία του ανθρώπου. Έτσι, ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να ενεργή θετικά η αρνητικά, να ανταποκρίνεται στην αγάπη του Θεού η να τον αρνήται. Πάντως, επειδή είπατε ότι μερικοί άνθρωποι πεθαίνουν χωρίς να το περιμένουμε, θα ήθελα να σας υπενθυμίσω και πάλι ότι θα πρέπη συνεχώς να έχουμε μνήμη θανάτου, να μη αισθανόμαστε ότι θα ζήσουμε αιώνια πάνω στην γη, γιατί αυτό είναι μια πνευματική αρρώστια. Όπως υπάρχει εναλλαγή ημέρας και νύκτας, έτσι υπάρχει και εναλλαγή ζωής και θανάτου. Η σύγχρονη μοριακή βιολογία τονίζει ότι ο θάνατος είναι συνυφασμένος με την ζωή, αφού μεταξύ των γονιδίων υπάρχουν και τα γονίδια της γηράνσεως, που βρίσκονται στα μιτοχόνδρια. Έτσι, την στιγμή της συλλήψεώς μας, μέσα στο DNA βρίσκεται και ο θάνατος, τον δε θάνατο τον βλέπουμε στο σώμα μας με τον θάνατο των κυττάρων και γενικά με την γήρανση, τα χρόνια που περνούν, τις ρυτίδες, τις ασθένειες, όλο αυτό που λέγεται θεολογικά φθαρτότητα και θνητότητα. Δεν πρέπει να μυωπάζουμε και να διακρινόμαστε για στρουθοκαμηλισμό. Μέσα σε όλη αυτήν την διαδικασία πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο Θεός δεν μας έπλασε για να πεθαίνουμε, ότι ο θάνατος είναι συνέπεια της αμαρτίας των Πρωτοπλάστων και ότι ο Θεός μας αγαπά και ενδιαφέρεται για μας. Είναι πατέρας μας στοργικός. Δεν είναι σωστό αφ' ενός μεν να προσευχόμαστε με την «Κυριακή προσευχή», το γνωστό «Πάτερ ημών», και να αποκαλούμε τον Θεό «Πατέρα», αφ' ετέρου δε να ζούμε ωσάν να είμαστε ορφανοί. 8η Ερώτηση Η ορθόδοξος πίστη δίνει ιδιαίτερη σημασία στην μετάνοια. Ευχαριστούμε Σοι Κύριε ότι έδωκας ημίν την μετάνοιαν. Μπορεί η μετάνοια κατά την ώρα του θανάτου να είναι τόσο μεγάλη ώστε να σώση τον άνθρωπο, παρόλο που τον βαρύνουν μεγάλες αμαρτίες; Απάντηση: Είναι γνωστόν από την Ορθόδοξη Παράδοσή μας ότι η αμαρτία δεν είναι ένα ηθικολογικό γεγονός, αλλά οντολογικό, δηλαδή η πορεία από το κατά φύσιν στο παρά φύσιν. Έτσι και η μετάνοια είναι η επιστροφή του ανθρώπου από το παρά φύσιν στο κατά φύσιν. Δηλαδή με την αμαρτία ο άνθρωπος έχασε την κοινωνία του με τον Θεό, τον αδελφό του και την κτίση και με την μετάνοια αποκτά εκ νέου αυτήν την κοινωνία. Έτσι, η μετάνοια συνδέεται με μια πορεία ελευθερώσεως του ανθρώπου από κάθε τι που τον υποδουλώνει. Οι Πατέρες αυτήν την πορεία την περιέγραψαν με τρεις λέξεις: κάθαρση, φωτισμός, θέωση, και είναι αυτό που λέγεται θεραπεία. Αυτό γίνεται και κατά την διάρκεια όλης της ζωής. Επομένως η σωτηρία συνδέεται με την θεραπεία. Ο ιατρός του σώματος μας εξετάζει, κάνει

The Forerunner April May June 2013 page 20 διάγνωση και μας συνιστά την κατάλληλη θεραπευτική μέθοδο, την οποία πρέπει να εφαρμόσουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με την αρρώστια της ψυχής. Η εξομολόγηση που γίνεται κατά την ώρα του θανάτου ανοίγει στον άνθρωπο τον δρόμο προς την σωτηρία. Εάν δεν πρόλαβε να θεραπευθή πνευματικά, τότε η Εκκλησία με τις προσευχές της βοηθά τον άνθρωπο στην σωτηρία, αφού η τελειότητα είναι ατέλεστη, δεν είναι στατική κατάσταση, αλλά δυναμική. Σε όλη μας την ζωή πρέπει να έχουμε αυτό το «πνεύμα μετανοίας». Να βλέπουμε πως μας δημιούργησε ο Θεός και σε ποιό σημείο φθάσαμε με την αμαρτία. Αν διαβάσουμε προσεκτικά το βιβλίο της Γενέσεως, σύμφωνα με τις διδασκαλίες των Πατέρων της Εκκλησίας, και δούμε πως ζούσαν οι Πρωτόπλαστοι, και πως έγιναν στην συνέχεια με την αμαρτία, τότε θα αναπτυχθή μέσα μας η μετάνοια. Έτσι όποιος σε όλη του την ζωή διακατέχεται από το «πνεύμα» της μετανοίας τότε κατά την ώρα του θανάτου αισθάνεται αυτήν την μετάνοια, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Αντίθετα, όταν ζη την ζωή του χωρίς μετάνοια, είναι δύσκολο να εκδηλωθή μετάνοια την τελευταία στιγμή. Ο αείμνηστος Γέροντάς μου Μητροπολίτης Εδέσσης Καλλίνικος ζούσε συνεχώς με την μνήμη του θανάτου. Και όταν του είπαν οι ιατροί ότι έχει όγκο στον εγκέφαλο, αμέσως εξομολογήθηκε, συνέταξε την διαθήκη του, προσευχήθηκε και είχε απόλυτη πίστη στον Θεό λέγοντας: «Ίσως ο Θεός μου είπε stop. Δεν σε χρειάζομαι άλλο». Και συνεχώς προσευχόταν με την προσευχή «Γεννηθήτω το θέλημά Σου». Παραδόθηκε τελείως στον Θεό και είχε ειρηνικά και οσιακά τέλη, όπως ζούσε σε ολόκληρη την ζωή του. Επομένως, αν και υπάρχη περίπτωση κάποιος που είχε κάποια σπίθα μέσα του αγάπης στον Θεό, να μετανοήση κατά την ώρα του θανάτου, όμως εμείς θα πρέπη να μετανοούμε όταν έχουμε την υγεία μας, ώστε να έχουμε τις δυνατότητες και να θεραπευθούμε, δηλαδή από την φιλαυτία να οδηγηθούμε στην φιλοθεΐα και την φιλανθρωπία, από την ιδιοτελή αγάπη να φθάσουμε στην ανιδιοτελή αγάπη. 9η Ερώτηση Μετά τον θάνατο του ανθρώπου τι δεσμοί υπάρχουν μεταξύ ψυχής και του κόσμου τούτου; Απάντηση: Καίτοι η ψυχή χωρίζεται από το σώμα, εν τούτοις παραμένει η υπόσταση του ανθρώπου. Όπως βλέπουμε στην παραβολή του Πλουσίου και του Λαζάρου, ο πλούσιος έχει αίσθηση της καταστάσεώς του, των συγγενών του που ζούσαν και ενδιαφερόταν γι' αυτούς. Έτσι, οι άνθρωποι μετά τον θάνατό τους ενδιαφέρονται γι' αυτούς που αγαπούσαν και παρακαλούν τον Θεό για την σωτηρία τους. Άλλωστε πάνω σ' αυτήν την αλήθεια στηρίζονται οι προσευχές όλων μας προς τους αγίους. Βέβαια, αυτός ο δεσμός μεταξύ της ψυχής και των ζώντων ανθρώπων είναι πνευματικός και όχι υλικός. Στο βιβλίο της Αποκαλύψεως του Ιωάννου, που περιγράφει την ουράνια θεία Λειτουργία, μεταξύ των άλλων φαίνονται αυτές οι σχέσες των αγίων με εμάς και η

The Forerunner April May June 2013 page 21 προσευχή τους για όλους τους ανθρώπους που ζουν στην γη. Γι' αυτό και οι Πατέρες μας με την θεία Λειτουργία εξεικόνισαν αυτήν την άκτιστη θεία Λειτουργία, που γίνεται στον ουρανό, στον άκτιστο Ναό. Έτσι, στην θεία Λειτουργία ζούμε την ατμόσφαιρα της ουρανίου Λειτουργίας και την προσδοκούμε. Άλλωστε, και εμείς πολλές φορές αισθανόμαστε την αγάπη και την προστασία των αγίων, αλλά και των δικών μας ανθρώπων που έφυγαν από τον κόσμο αυτόν, και επιθυμούμε την συνάντησή τους. Ένα πνευματικό μου παιδί, όταν απέθνησκε είχε μεγάλη χαρά, γιατί, όπως έλεγε, θα συναντούσε αυτήν την ουράνια Εκκλησία. Επομένως, η ψυχή μετά την έξοδό της από το σώμα ζη, δεν οδηγείται στο μηδέν και εάν ο άνθρωπος κατά την διάρκεια της ζωής του ζούσε εν μετανοία, τότε η ψυχή του μετά την έξοδό της από το σώμα θα εισέλθη σε αυτήν την ουράνια θεία Λειτουργία και θα προσεύχεται, ως πνευματικός ιερεύς, για όλον τον κόσμο, θα αναμένη δε και την ανάσταση του σώματος μέσα στο οποίο θα εισέλθη η ψυχή, ώστε και το σώμα να συμμετάσχη στο ουράνιο αυτό πασχαλινό πανηγύρι. 10η Ερώτηση Τι συμβουλές να δίνουμε στους οικείους μας σχετικά με τη στάση μας προς τον μελλοθάνατο την ημέρα, την ώρα η την στιγμή του θανάτου; Απάντηση: Η διαδικασία του θανάτου είναι πολύ σημαντική για κάθε άνθρωπο, διότι μπροστά του ανοίγεται ο δρόμος προς την σωτηρία η ο δρόμος προς την αιώνια απώλεια. Δυστυχώς πολλοί φροντίζουν σε τέτοιες περιπτώσεις μόνον για την σωματική υγεία των συγγενών και φίλων τους και αδιαφορούν για την αιώνια πορεία τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα πρέπη να φροντίζουμε ώστε ο άνθρωπος που πεθαίνει να εξομολογηθή, να κοινωνήση, να δεχθή την Χάρη του Θεού δια του μυστηρίου του Ευχελαίου και να κάνη όλα εκείνα τα οποία έχει η Εκκλησία μας. Ιδιαιτέρως τις τελευταίες στιγμές της ζωής του αγαπητού μας προσώπου θα πρέπη να τις ζούμε με προσευχή. Να μη βλέπουμε απλώς το ότι χάνουμε τον συγγενή μας, τον φίλο μας, αλλά το ότι μεταβαίνει από τον ένα τρόπο ύπαρξης (με το σώμα και τις αισθήσεις) σε έναν άλλον τρόπο ύπαρξης χωρίς σώμα. Χρειάζεται λοιπόν εντατική προσευχή. Ενθυμούμαι ότι τις τελευταίες στιγμές του Γέροντός μου, που ήμουν δίπλα στο κρεββάτι του και δεν μπορούσα τίποτα άλλο να προσφέρω, προσευχόμουν στον Θεό για την ψυχή του, να την παραλάβουν οι άγγελοι. Κάποια θεία μου που ήταν παρούσα νόμισε ότι καθώς ήμουν έτσι συγκεντρωμένος και προσευχόμουν, ήμουν στενοχωρημένος. Όμως προσευχόμουν γιατί εκείνη η ώρα είναι ιερή και κρίσιμη. Τελικά, πρέπει να ζούμε καθημερινά, όπως λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, ότι η παρούσα ζωή είναι ένα «πανδοχείον». Εισήλθαμε στο πανδοχείο αυτό, διανύουμε την ζωή, αλλά θα πρέπη να φροντίσουμε να εξέλθουμε με καλή ελπίδα και να μην αφήσουμε τίποτε εδώ, για να μη χάσουμε τα εκεί. Έπειτα, θα πρέπη να καταλάβουμε όλοι εμείς οι Χριστιανοί ότι ο θάνατος έχει νικηθή με τον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού, ότι η κοινωνία με

The Forerunner April May June 2013 page 22 τον Χριστό είναι μια διαρκής υπέρβαση του θανάτου και υπέρβαση του φόβου του θανάτου, ότι η έξοδος της ψυχής από το σώμα είναι πορεία προς την εν ουρανοίς Εκκλησία και την συνάντηση με τον Χριστό, την Παναγία και τους αγίους και ότι η ψυχή θα επιστρέψη στο σώμα, το οποίο θα αναστηθή για να ζήση αιώνια, σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίον έζησε εδώ στην γη. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γράφει ότι από την στιγμή του θανάτου, κυρίως δε από την μελλοντική Κρίση υπάρχουν δύο δυνατότητες, δηλαδή όσοι έχουν κοινωνία με τον Χριστό θα ζήσουν το «αεί ευ είναι» και οι άλλοι το «αεί φευ είναι». Δηλαδή, το «αεί είναι» θα το απολαύσουν όλοι. Η διαφορά είναι στο ευ και το φευ. Έτσι, η συμβουλή μας στους οικείους των μελλοθανάτων είναι να έχουν πίστη στον Χριστό και βεβαιότητα ότι δεν είμαστε απλώς πολίτες αυτού του κόσμου, αλλά είμαστε οδοιπόροι που οδηγούμαστε στην πραγματική μας πατρίδα, που είναι ο ουρανός. Το πολίτευμά μας είναι άνω. Να μας καταλάβη ο πόθος της ουράνιας πατρίδας.