LIFE09 ENV/GR/000297. Εκλαϊκευμένη Έκθεση (Layman s Report)

LIFE09 ENV/GR/000297 Στρατηγικός σχεδιασμός προς ένα ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα στον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων CARBONTOUR Εκλαϊκευμένη Έκθεση (Layman s Report) Αύγουστος 2014

LIFE09 ENV/GR/0297 CARBONTOUR < Strategic Planning Towards Carbon Neutrality in Tourism Accommodation Sector > Beneficiaries Region of North Aegean (RNA) National Technical University of Athens (NTUA) Energy Environment Local Development SA (EPTA) Cyprus Hotel Association (CHA) Aeolian Village S.A. (AEOVI) Mayfair Hotel LTD (MAF) Acknowledgements The CARBONTOUR team would like to acknowledge the European financial instrument for the Environment (LIFE+) for the financial support.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 1 3. ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 2 4. ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ CARBONTOUR ΚΑΙ ΟΔΗΓΟΣ ΧΡΗΣΗΣ... 3 5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 4 6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ... 5

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση αποτελεί την ΕΚΛΑΪΚΕΥΜΕΝΗ ΕΚΘΕΣΗ (LAYMAN'S REPORT) του έργου CARBONTOUR με τίτλο: Στρατηγικός σχεδιασμός προς ένα ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα στον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων. Το έργο CARBONTOUR (LIFE09/ENV/GR/000297) υλοποιήθηκε στο Βόρειο Αιγαίο, Ελλάδα και στην Κύπρο με συνολική διάρκεια είκοσι οκτώ (28) μηνών (ημ/νία έναρξης: 1/9/2010, ημ/νία λήξης: 31/12/2012), και συνολικό προϋπολογισμό 1.324.139,00 (50% χρηματοδότηση ΕΕ). Οι εταίροι του έργου CARBONTOUR ήταν: Συντονιστής εταίρος: Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (ΠΒΑ). Εταίροι: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), EΠTA Σύμβουλοι Μελετητές Περιβαλλοντικών Έργων (EPTA), Παγκύπριος Σύνδεσμος Ξενοδόχων (ΠΑΣΥΞΕ), Mayfair Hotel και Aeolian Village. 2. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Σκοπός του έργου CARBONTOUR ήταν η αξιολόγηση και μείωση της συνεισφοράς του τουριστικού τομέα στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής: αναπτύσσοντας ένα ισχυρό λογισμικό εργαλείο αποτυπώματος άνθρακα για τον προσδιορισμό και την ποσοτικοποίηση των συνολικών εκπομπών ισοδύναμου CO 2 των τουριστικών καταλυμάτων, δημιουργώντας έναν οδηγό με κατάλληλα μέτρα μετριασμού με αποτέλεσμα λιγότερες εκπομπές ισοδύναμου CO 2, και διαμορφώνοντας μια στρατηγική προσέγγισης για την αντιστάθμιση των εκπομπών CO 2 (CO 2 offset) και την επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου του άνθρακα (carbon neutrality) στον κλάδο των τουριστικών καταλυμάτων, η οποία παρέχει όλες τις απαραίτητες κατευθυντήριες γραμμές. Επιπλέον στόχος του έργου ήταν η ευαισθητοποίηση των τουριστών σε θέματα που σχετίζονται με τον βιώσιμο τρόπο σκέψης και τον ρόλο τους στη μείωση αποτυπώματος άνθρακα των τουριστικών καταλυμάτων. Εκτιμάται ότι η παγκόσμια τουριστική βιομηχανία (συμπεριλαμβανομένου του εγχώριου τουρισμού) ευθύνεται για την παραγωγή περίπου 1.300 μεγατόνων (Μtn) εκπομπών ισοδύναμου CO 2, ποσό που αντιστοιχεί στο 5% των παραγόμενων εκπομπών παγκοσμίως, καθιστώντας τον τουρισμό μία πολύ ρυπογόνο δραστηριότητα (2005). Οι τουριστικοί τομείς που συνεισφέρουν κατά κύριο λόγο στις εκπομπές ισοδύναμου CO 2 είναι οι μεταφορές, οι κτιριακές μονάδες και άλλες δραστηριότητες αναψυχής. Ειδικότερα 40% αποδίδεται στις αέριες μεταφορές, 32% στις οδικές μεταφορές, 3% σε άλλες μεταφορές, 4% σε άλλες τουριστικές δραστηριότητες, και 21% στον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων, ο οποίος αποτελεί και τον τομέα στόχο του έργου CARBONTOUR. Κατά την περίοδο 2001 2005, οι μέσες εκπομπές CO 2 από τα τουριστικά καταλύματα στην Ελλάδα εκτιμήθηκαν ότι είναι ίσες με 3,731 κιλοτόνους (kt) ισοδύναμου CO 2 ετησίως, 115,7 kt από τους οποίους παρήχθησαν στο Βόρειο Αιγαίο. Στην Κύπρο, η εκτιμώμενη ποσότητα συνολικών εκπομπών από τον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων, κατά την περίοδο 2001 2005, ισούται με 500 κιλοτόνους (kt) ισοδύναμου CO 2 ετησίως. Στην Ελλάδα η συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας λόγω τουρισμού, ισούται περίπου με 3.740.000 MWh/έτος. Στην Κύπρο ισούται περίπου με 770.000 MWh/έτος. LIFE09/ENV/GR/000297 Σελίδα 1

3. ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Οι ακόλουθες δράσεις πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του έργου: ΔΡΑΣΗ 1: Ανάλυση & καταγραφή του κλάδου των τουριστικών καταλυμάτων σε Ελλάδα και Κύπρο Καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης σχετικά με την τουριστική ανάπτυξη στο Βόρειο Αιγαίο και την Κύπρο. Δημιουργία ενός καταλόγου τουριστικών καταλυμάτων με σκοπό την αναγνώριση και επιλογή των μονάδων που θα συμμετέχουν, με βάση τους δείκτες συγκριτικής αξιολόγησης που θα αναπτυχθούν αργότερα. ΔΡΑΣΗ 2: Ανάπτυξη κατάλληλου λογισμικού για την αξιολόγηση και τον ποσοτικό προσδιορισμό του αποτυπώματος άνθρακα των τουριστικών καταλυμάτων Προσδιορισμός και αξιολόγηση των πηγών εκπομπών ισοδύναμου CO 2. Ανάπτυξη κατάλληλου λογισμικού εργαλείου για τον προσδιορισμό και την ποσοτικοποίηση του αποτυπώματος άνθρακα των τουριστικών καταλυμάτων. ΔΡΑΣΗ 3: Επίδειξη και βελτιστοποίηση του λογισμικού για το αποτύπωμα άνθρακα Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και βελτιστοποίηση του μοντέλου. Δημιουργία εγχειριδίου χρήσης του λογισμικού. Διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων και εργαστηρίων με στόχο τους ιδιοκτήτες και διευθυντές των ξενοδοχείων. ΔΡΑΣΗ 4: Εφαρμογή του λογισμικού σε μεγάλη κλίμακα Διοργάνωση ευρείας ενημερωτικής καμπάνιας. Εφαρμογή του λογισμικού σε μεγάλη κλίμακα για τη συλλογή και αξιολόγηση δεδομένων. ΔΡΑΣΗ 5: Στρατηγικές και μέτρα για την αντιστάθμιση του αποτυπώματος του άνθρακα στον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων Ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για την αντιστάθμιση του CO 2 στον τομέα των τουριστικών καταλυμάτων. Μελέτες περιπτώσεων δυνητικών μέτρων μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα των συμμετεχόντων τουριστικών καταλυμάτων ΔΡΑΣΗ 6: Δραστηριότητες διάχυσης Διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου. Προώθηση του τουριστικά αειφόρου τρόπου σκέψης. LIFE09/ENV/GR/000297 Σελίδα 2

4. ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ CARBONTOUR ΚΑΙ ΟΔΗΓΟΣ ΧΡΗΣΗΣ Στο πλαίσιο του έργου αναπτύχθηκαν τα εξής: Το εργαλείο CARBONTOUR, ένα ισχυρό λογισμικό για το αποτύπωμα άνθρακα Ένας λεπτομερής Οδηγός, που περιλαμβάνει μέτρα και πρακτικές μετριασμού, καθώς και κατάλληλες στρατηγικές μείωσης των εκπομπών CO 2, με στόχο τον κλάδο των τουριστικών καταλυμάτων και τους τουρίστες. A. Το εργαλείο CARBONTOUR ήταν το βασικό εργαλείο στην αξιολόγηση των ισοδύναμων εκπομπών CO 2 που προκύπτουν από τη λειτουργία και συντήρηση των τουριστικών καταλυμάτων, όπως (i) οι ενεργοβόρες δραστηριότητες, (ii) οι πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων, και (iii) οι πρακτικές επεξεργασίας νερού και λυμάτων. Το λογισμικό εργαλείο βασίστηκε σε μεθοδολογίες EN ISO 13790 και δεδομένα που συλλέχθηκαν από ενεργειακές βάσεις δεδομένων, με σκοπό να αναγνωριστούν, να αξιολογηθούν και να μοντελοποιηθούν οι κατηγορίες ενεργοβόρων πηγών που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη συμπεριφορά του χρήστη. Το εργαλείο CARBONTOUR μπορεί να βοηθήσει τους ιδιοκτήτες και διευθυντές ξενοδοχείων να ποσοτικοποιήσουν και να παρακολουθήσουν τις ισοδύναμες εκπομπές CO 2 που προέρχονται από το κατάλυμα, με απλό και αποτελεσματικό τρόπο. 1 2 3 Εικόνες 1 & 2: Εισαγωγική και κύρια οθόνη λογισμικού εργαλείου 4 5 Εικόνες 3-5: Αποτελέσματα εργαλείου Carbontour - εκπομπές CO 2 ανά κλάδο(3), κατανομή εκπομπών CO 2 ανά κλάδο (4) και κανονικοποιημένη κατανομή πρωτογενούς ενέργειας (5). LIFE09/ENV/GR/000297 Σελίδα 3

Εκτός από το λογισμικό, ένας λεπτομερής Οδηγός αναπτύχθηκε, παρουσιάζοντας ποικίλα μέτρα μετριασμού του CO 2 που θα μπορούσαν να αυξήσουν το δυναμικό μείωσης εκπομπών με ένα περιβαλλοντικά ωφέλιμο, οικονομικά αποτελεσματικά και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Συνδυάζοντας το εργαλείο και τον οδηγό, κάθε επιχείρηση διαμονής είναι σε θέση να αξιολογήσει διάφορα σενάρια με τα μέτρα μείωσης των εκπομπών CO 2, λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές ανάγκες, τα χαρακτηριστικά και τους οικονομικούς περιορισμούς, προκειμένου να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν το πιο αποτελεσματικό σχέδιο δράσης. 5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Κατά τη διάρκεια του CARBONTOUR, τα ακόλουθα εφαρμόστηκαν αποτελεσματικά: Α. Ανάπτυξη ενός ισχυρού και καινοτόμου λογισμικού εργαλείου το οποίο δύναται να ποσοτικοποιήσει και αν αξιολογήσει τις σιοδύναμες εκπομπές CO 2 που προέρχονται από τις διάφορες δραστηριότητες των τουριστικών καταλυμάτων. Η ανάπτυξη βασίστηκε σε 15 ελέγχους και δεδομένα από 80 ξενοδοχεία του Βορείου Αιγαίου και της Κύπρου. Β. Ανάπτυξη 90 δεικτών για τη συγκριτική αξιολόγηση για τους διάφορους συνδυασμούς των τομέων (π.χ. ψύξη χώρου, θέρμανση χώρου, παραγωγή ζεστού νερού κτλ.) και κατηγοριών αξιολόγησης, τόσος την Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. Γ. Οργάνωση και εφαρμογή 7 εκπαιδευτικών σεμιναρίων, με στόχο του διευθυντές, τους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, προκειμένου να εφαρμοστούν και να επιδειχτούν οι δυνατότητες του λογισμικού εργαλείου που αναπτύχθηκε, να εκπαιδευτούν οι αρμόδιοι διευθυντές ώστε αν ερμηνεύσουν και να κατανοήσουν τα αποτελέσματα και να παρουσιάσουν τα γενικά αποτελέσματα που υπολογίστηκαν από το εργαλείο. Εικόνες 6-7: Εξώφυλλο και αφίσα από τον οδηγό, με στόχο τους τουρίστες. Η εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Για παράδειγμα, σε δύο μελέτες περιπτώσεων, τα προτεινόμενα μέτρα επέφεραν 25% μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από τη χρήση κλιματιστικών. Δ. Οργάνωση και υλοποίηση μιας ευρείας ενημερωτικής καμπάνιας με στόχο τους τουρίστες. Οι εκστρατείες περιελάμβαναν ποικίλες δραστηριότητες διάχυσης, όπως ενημερωτικά φυλλάδια, αφίσες, εκδηλώσεις κτλ. Το εργαλείο CARBONTOUR, οι οδηγοί και το ενημερωτικό υλικό είναι διαθέσιμα στην ακόλουθη διεύθυνση: uest.ntua.gr/carbontour LIFE09/ENV/GR/000297 Σελίδα 4

6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ Η χρήση και η εφαρμογή του εργαλείου και των οδηγών CARBONTOUR, μπορεί να οδηγήσει σε μία πληθώρα περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών οφελών. Τα κύρια πλεονεκτήματα είναι: Περιβαλλοντικά Οφέλη Μείωση ενεργειακής κατανάλωσης και εκπομπών CO 2 από τον τουριστικό κλάδο. Υποθέτοντας ότι στα επόμενα 5 χρόνια, το 5% των τουριστικών καταλυμάτων θα υιοθετήσουν συγκεκριμένα μέτρα υπό την καθοδήγηση του CARBONTOUR, η συνολική εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας θα μπορούσε να φτάσει τις 7.700 MWh/έτος στην Κύπρο και 37.400 MWh/έτος στην Ελλάδα. Με αυτό το δεδομένο, η σχετική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εκτιμάται ίση με 32.912 t CO 2 /έτος στην Ελλάδα και 3.234 t CO 2 /έτος στην Κύπρο. Το προαναφερθέν ποσοστό (5%), θα μπορούσε σταδιακά να φθάσει στο 20% μέχρι το 2020! Εξοικονόμηση φυσικών πόρων. Βελτιστοποίηση του τοπικού περιβάλλοντος και συνεπώς της τουριστικής εμπειρίας. Κοινωνικο-Οικονομικά Οφέλη Σημαντική μείωση κόστους των καταλυμάτων, εφαρμόζοντας μέτρα για: 1. τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης 2. τη μείωση της κατανάλωσης νερού 3. τη σωστή διαχείριση των στερεών αποβλήτων και λυμάτων. Βελτιστοποίηση της τουριστικής εμπειρίας, μπορεί να οδηγήσεισε αύξηση των τουριστικών αφίξεων και κατά συνέπεια αύξηση των καθαρών εσόδων και κερδών. Ενδυνάμωση της κοινωνικής ευθύνης, του περιβαλλοντικού προφίλ και της ανταγωνιστικότητας που μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω ανάπτυξη. Τέλος, όλα τα περιβαλλοντικά οφέλη μπορούν να οδηγήσουν σε βελτίωση της ποιότητας της υγείας και σε καλύτερη ποιότητα ζωής. Έρευνα του 2012 του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι το 75% των ΜΜΕ στον κλάδο των τουριστικών καταλυμάτων δεν εφαρμόζουν κάποιο σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ΜΜΕ χρειάζονται, μεταξύ άλλων 'συμβουλές σχετικά με τη χρήση ενός συστήματος διαχείρισης ενέργειας(15%); 'προσιτούς ενεργειακούς ελέγχους' (12%) και 'εργαλεία αξιολόγησης' (12%). Το εργαλείο CARBONTOUR μπορεί να προσφέρει όλα αυτά με μηδενικό κόστος, και ως εκ τούτου να οδηγήσει σε νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και να βοηθήσει τις ΜΜΕ να αναπτυχθούν με βιώσιμο τρόπο. LIFE09/ENV/GR/000297 Σελίδα 5

Το έργο Carbontour υλοποιήθηκε στο Βόρειο Αιγαίο, Ελλάδα και στην Κύπρο. Στοιχεία επικοινωνίας Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (Συντονιστής εταίρος) Κουντουριώτη 77, 81100 Λέσβος, Ελλάδα Τηλ: +30 22510 37737 Fax: +30 22510 27589 Web site:www.ptaba.gr, email: svoug@ptaba.gr Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Χημικών Μηχανικών, Μονάδα Περιβαλλοντικής Επιστήμης & Τεχνολογίας Ηρώων Πολυτεχνείου 9, 157 73, Ζωγράφου, Ελλάδα Tηλ: +30 210 7723108, 7722334, Fax: +30 210 7723285 Web site:www.uest.gr, email:mloiz@chemeng.ntua.gr