Η λήξη του έργου ήταν 31/12/2007 Από 1/1/ /06/2008 Παράταση

Τίτλος έργου: «ΈΝΤΑΞΗ ΤΣΙΓΓΑΝΟΠΑΙ ΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» Β Φάση (2006 2008) ΜΕΤΡΟ 1.1 : «ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΤΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΤΟΜΩΝ ΕΙ ΙΚΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ» ΕΝΕΡΓΕΙΑ 1.1.1 : «ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙ ΙΩΝ ΜΕ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ Ι ΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ» ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΕΩΝ A: «ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙ ΙΩΝ ΤΩΝ ΟΜΑ ΩΝ ΣΤΟΧΩΝ: ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ, ΤΣΙΓΓΑΝΩΝ, ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ, ΑΛΛΟ ΑΠΩΝ, ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» ΜΕ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗ 75% ΑΠΟ ΤΟ ΕΚΤ B ΦΑΣΗ 1. Φορέας υλοποίησης: Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας 2. ιαδικασία επιλογής Τελικού ικαιούχου: ιαγωνιστική ιαδικασία Απόφαση της Ειδικής Υπηρεσίας ιαχείρισης Προγραµµάτων του Υπουργείου 3. Επιστηµονικός υπεύθυνος: Καθηγητής Ναπολέων Μήτσης, Αντιπρύτανης (Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας) 4. ιάρκεια: Έναρξη: 20/03/06 - Λήξη: 30/06/2008 Η λήξη του έργου ήταν 31/12/2007 Από 1/1/2008 30/06/2008 Παράταση 5. Προϋπολογισµός (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο): Ο συνολικός προϋπολογισµός του προγράµµατος ανέρχεται σε 5.807.351. 6. Συνολικός αριθµός συνεργατών που έλαβαν µέρος στην εφαρµογή του έργου 1 Υπεύθυνος Έργου 1 Υπεύθυνη της γραµµατειακής υποστήριξης του έργου στο Βόλο 4 Γραµµατείες στην έδρα του Προγράµµατος (στο Βόλο) 8 Περιφερειακοί Συνεργάτες (µέλη ΕΠ του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, ή άλλων ΑΕΙ) 8 Περιφερειακές Γραµµατείες 3 άτοµα για την τεχνική υποστήριξη 102 Εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στα Τµήµατα Ενισχυτικής ιδασκαλίας (ΤΕ ) 93 Εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στα Εργαστήρια ηµιουργικής Απασχόλησης (Ε ΑΜ) 208 Ειδικοί Συνεργάτες του Έργου 87 Συνεργάτες ικτύου (πλήρους και µερικής απασχόλησης) 15 άτοµα, µέλη της συγγραφικής οµάδας για την συγγραφή των βιβλίων και τον οδηγό επιµόρφωσης 44 Τσιγγάνοι ιαµεσολαβητές Συνολικά: 574 άτοµα 1

7. Αριθµός συνεργατών που ήταν µέλη του πληθυσµού στόχου 44 Τσιγγάνοι ιαµεσολαβητές 8. Συνολικός αριθµός του µαθητικού πληθυσµού στόχου 2.545 άτοµα (που φοίτησαν σε ΤΕ -Ε ΑΜ) To Πρόγραµµα δεν διαθέτει στοιχεία για τον συγκεκριµένο πληθυσµό σε σύνολο επικράτειας. 9. Συνολικός αριθµός µαθητών του πληθυσµού στόχου στους οποίους απευθύνθηκε το έργο 3.758 µαθητές και 3.285 µαθήτριες (Μαθητές & µαθήτριες του πληθυσµού-στόχου που ήταν εγγεγραµµένοι στα 170 σχολεία παρέµβασης) 10. Συνολικός αριθµός µαθητών του πληθυσµού στόχου που κρίνεται ότι ωφελήθηκαν από το έργο 2.545 µαθητές (που φοίτησαν σε ΤΕ -Ε ΑΜ) 11. Συνολικός αριθµός εκπαιδευτικών εργαζοµένων σε σχολεία µε µαθητές του πληθυσµού στόχου που επιµορφώθηκαν από το έργο και συνολικός αριθµός ωρών επιµόρφωσης ανά ακαδηµαϊκό έτος: άνδρες/δάσκαλοι: 133 γυναίκες/δασκάλες: 145 άνδρες/εκπαιδευτικοί δευτεροβάθµιας: 3 γυναίκες/ εκπαιδευτικοί δευτεροβάθµιας: 13 άνδρες/δάσκαλοι: 532 ανθρωποώρες γυναίκες/δασκάλες: 580 ανθρωποώρες άνδρες/ εκπαιδευτικοί δευτεροβάθµιας: 12 ανθρωποώρες γυναίκες/ εκπαιδευτικοί δευτεροβάθµιας: 52 ανθρωποώρες Μία ανθρωποώρα αντιστοιχεί σε 4 ώρες επιµόρφωσης για κάθε εκπαιδευτικό. 12. Σύντοµη περιγραφή των εκπαιδευτικών προβληµάτων του µαθητικού πληθυσµού στόχου Εξετάζοντας τη σχέση των τσιγγάνων γονέων µε το εκπαιδευτικό σύστηµα διαπιστώνουµε ότι υπάρχει πρόβληµα για το οποίο δεν ευθύνεται µόνο το εκπαιδευτικό σύστηµα. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο και πολυσύνθετο πρόβληµα στο οποίο συµβάλλουν παράγοντες µε κοινωνικές, πολιτισµικές πολιτικές και οικονοµικές διαστάσεις. Οι τσιγγάνοι στην πλειοψηφία τους είναι αναλφάβητοι δεδοµένου ότι η εκπαίδευση δεν είναι ενταγµένη στη ζωή τους ούτε θεωρείται αυτονόητο και αναπόσπαστο µέρος της ζωής τους, χωρίς όµως να παραγνωρίζουν το γεγονός ότι η εκπαίδευση θα είχε θετικά αποτελέσµατα γι αυτούς και θα τους βοηθούσε πολύ τόσο στην οικονοµική τους δραστηριότητα όσο και στην κοινωνική τους καταξίωση. Από τους τσιγγάνους που έχουν πάει στο σχολείο η συντριπτική πλειοψηφία δεν έχει τελειώσει το δηµοτικό και ένα µικρό ποσοστό έχει παρακολουθήσει µερικές τάξεις του Γυµνασίου. Τέλος, ένα άλλο σηµαντικό χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης των τσιγγανοπαίδων είναι η µη κανονική φοίτηση και η κατά διαστήµατα παρακολούθηση των µαθηµάτων, που οφείλεται σε διάφορους λόγους οι οποίοι αναφέρονται εκτενώς και αναλύονται στις µελέτες που έχουν εκπονηθεί στο πλαίσιο αυτού του προγράµµατος. Το µεγάλο στοίχηµα στην προκειµένη περίπτωση ήταν πώς θα µπορούσαν να δηµιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες ώστε να ενταχθεί η εκπαίδευση στην καθηµερινότητα των τσιγγάνων και αυτό θεωρήσαµε ότι µπορούσε να επιτευχθεί µε συστηµατική παρέµβαση και 2

ανάλογη στοχοθεσία που να απευθύνεται στις διάφορες κατηγορίες τσιγγανοπαίδων (τόσο αυτών που οι γονείς είχαν πάει ήδη στο σχολείο και είχαν σχέση µε το εκπαιδευτικό σύστηµα όσο και αυτών που δεν είχαν καµία σχέση και θα πήγαιναν για πρώτη φορά), να παρακολουθεί την πρώτη εγγραφή στο σχολείο, τη συστηµατική φοίτηση και την ολοκλήρωση των βαθµίδων της εκπαίδευσης. Επίσης, θεωρήσαµε ότι η παρέµβασή µας έπρεπε να έχει διαχρονικότητα, ώστε ορισµένες γενιές να αποκτήσουν µόνιµη σχέση µε την εκπαίδευση και να διαπιστώσουν τις ωφέλειες της σχολικοποίησης που σηµαίνει ότι η πολιτεία θα πρέπει να ενδιαφερθεί και για την επαγγελµατική τους αποκατάσταση. 13. Σύντοµη περιγραφή του έργου Το έργο στόχευε στην αρµονική ένταξη των µαθητών µε ρόµικη καταγωγή στο εκπαιδευτικό σύστηµα, τη διασφάλιση της αποδοχής των παιδιών αυτών από το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους γονείς της πλειονότητας, την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών, την ανάπτυξη, διεύρυνση και εφαρµογή εκπαιδευτικού υλικού, την υποστήριξη των οικογενειών µε πολιτισµικές ιδιαιτερότητες ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν αποτελεσµατικά τα παιδιά τους και, τέλος, την ευαισθητοποίηση της διοικητικής µηχανής της εκπαίδευσης. Η ένταξη των Τσιγγανοπαίδων στο σχολικό και κατ επέκτασιν στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, µε τον απαιτούµενο βεβαίως σεβασµό στα ιδιαίτερα ατοµικά και πολιτισµικά τους χαρακτηριστικά, αποτελεί ένα µεγάλο στοίχηµα το οποίο πρέπει να κερδίσει το εκπαιδευτικό µας σύστηµα προς όφελος όχι µόνο των ίδιων των Τσιγγάνων, αλλά και του κοινωνικού συνόλου το οποίο θα εµπλουτισθεί µε µια εντονότερη παρουσία και µε µια περισσότερο ενεργή συµµετοχή της δυναµικής αυτής πληθυσµιακής οµάδας. Αυτός ακριβώς ήταν και ο κύριος στόχος του παρόντος Προγράµµατος, µε το οποίο επιχειρήθηκε να καλυφθεί ένα πραγµατικό κενό στον τοµέα της εκπαίδευσης των παιδιών της πληθυσµιακής αυτής οµάδας, προσφέροντας σ αυτά κάθε είδους βοήθεια και διευκόλυνση, ώστε να ενταχθούν µε οµαλό τρόπο στο σχολικό περιβάλλον, παρέχοντας παράλληλα στους εµπλεκόµενους εκπαιδευτικούς όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την παροχή µιας σύγχρονης και ολοκληρωµένης διαπολιτισµικής αγωγής. Πιο συγκεκριµένα, µε την διδακτική παρέµβαση από το ένα µέρος επιδιώχτηκε ώστε οι µαθητές της οµάδας-στόχου να αποκτήσουν γενικά όλες τις απαιτούµενες γνώσεις και δεξιότητες που κρίνονται απολύτως απαραίτητες για την προσαρµογή και την φυσιολογική ένταξή τους στο σχολικό περιβάλλον. Από το άλλο, η παρέµβαση στο πλαίσιο του προγράµµατος στόχευε τόσο στην επιµόρφωση και ενηµέρωση των εκπαιδευτικών όσο και στην ευαισθητοποίηση όλων των παραγόντων, εκπαιδευτικών και κοινωνικών, για την αποδοχή των µαθητών και το ξεπέρασµα των προκαταλήψεων. ράσεις που εφαρµόστηκαν για την αντιµετώπιση των προβληµάτων απευθυνόµενες στον µαθητικό πληθυσµό στόχο Οι παρεµβάσεις που επιχειρήθηκαν µέσω του προγράµµατος «Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο» δεν σχετίζονται, όπως είναι φυσικό, µε τη θεσµική λειτουργία του σχολείου και, εποµένως, δεν εµπλέκονται άµεσα σ αυτήν. Με λίγα λόγια, οι προβλεπόµενες, παιδαγωγικού ή άλλου τύπου, ενέργειες και δραστηριότητες δεν αποβλέπουν στο να την υποκαταστήσουν ή να δράσουν ανταγωνιστικά προς αυτήν, αλλά λειτουργούν επιβοηθητικά και συµπληρωµατικά, καλύπτοντας, πάντοτε σε συνεργασία µε τους επίσηµους εκπαιδευτικούς φορείς, κενά και τοµείς στους οποίους το σχολείο έχει ανάγκη επιστηµονικής στήριξης ή παροχής εξειδικευµένης εξωτερικής βοήθειας. 3

Επιχειρώντας να περιγράψουµε αναλυτικότερα τις επιδιώξεις του παρόντος Προγράµµατος, θα λέγαµε ότι οι επιµέρους στόχοι του (που συναπαρτίζουν και υπηρετούν τον βασικό στόχο, δηλαδή την προσέλευση και παραµονή των παιδιών της πληθυσµιακής αυτής οµάδας στο σχολείο) περιστρέφονταν γύρω από τέσσερεις άξονες οι οποίοι συγκροτούσαν και τους αντίστοιχους τοµείς της παρέµβασής µας και αυτοί είναι οι εξής: (Ι) Τακτική φοίτηση των µαθητών της συγκεκριµένης κατηγορίας και αποδοχή τους από το σχολικό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. (ΙΙ) Καλλιέργεια των βασικών για τη σχολική και την κοινωνική ένταξη δεξιοτήτων µέσω της ενισχυτικής διδασκαλίας και της δηµιουργικής απασχόλησης. (ΙΙΙ) Συστηµατική επιµόρφωση των εµπλεκοµένων στη διδακτική διαδικασία του Προγράµµατος εκπαιδευτικών. Και (IV) Καταπολέµηση των προκαταλήψεων και ενέργειες ευαισθητοποίησης της κοινής γνώµης. Πιο συγκεκριµένα, για την τακτική φοίτηση των µαθητών υπήρξε ενηµέρωση των γονέων και των ίδιων των µαθητών, χρησιµοποιήθηκε για το σκοπό αυτό η κάρτα µετακινούµενου µαθητή και σε κάθε περίπτωση ζητήθηκε η βοήθεια των τσιγγάνων διαµεσολαβητών. Παράλληλα, η διδασκαλία των µαθηµάτων στα ΤΕ και τα Ε ΑΜ προσαρµόστηκε στο επίπεδο και τα ενδιαφέροντα των µαθητών της συγκεκριµένης οµάδας, ώστε, να αποτελεί κίνητρο για τη φοίτησή τους. Τέλος, η καταπολέµηση των προκαταλήψεων επιδιώχτηκε µε συχνές επιµορφωτικές παρεµβάσεις, µε την αποστολή σχετικού υλικού στους εκπαιδευτικούς (π.χ. οδηγός επιµόρφωσης) καθώς και µε προσωπικές συναντήσεις και επαφές µε στελέχη της εκπαίδευσης και των τοπικών οργανισµών. 14. Ώρες ανά εβδοµάδα του σχολικού έτους που διήρκεσαν οι δράσεις προς µαθητές και σύνολο ωρών κατ έτος και σύνολο στη διάρκεια του έργου Στα Τµήµατα Ενισχυτικής ιδασκαλίας (ΤΕ ) όπου διδάσκονταν γλώσσα και µαθηµατικά, σε ωράριο πέρα από το κανονικό πρόγραµµα του σχολείου, επί 10 ώρες εβδοµαδιαίως (6 ώρες γλώσσα και 4 ώρες µαθηµατικά), και στα Εργαστήρια ηµιουργικής Απασχόλησης (Ε ΑΜ) όπου διδάσκονταν χορός, Μουσική, ενασχόληση των παιδιών µε Η/Υ και δηµιουργικές εργασίες επί 6 ώρες την εβδοµάδα. Σύνολο διδακτικών ωρών κατ έτος στα ΤΕ : 2007: 26.400 ώρες 2008:16.800 ώρες Σύνολο ωρών: 43.200 Σύνολο διδακτικών ωρών κατ έτος στα Ε ΑΜ: 2007: 15.840 ώρες 2008: 10.080 ώρες Σύνολο ωρών: 25.920 15. ράσεις που εφαρµόστηκαν για την αντιµετώπιση των προβληµάτων στους γονείς και την οµάδα του µαθητικού πληθυσµού στόχου 4

Οι γονείς των µαθητών του πληθυσµού-στόχου είχαν τακτική ενηµέρωση για τη φοίτηση και την επίδοση των παιδιών τους από τους εκπαιδευτικούς, τους συνεργάτες δικτύου και τους τσιγγάνους διαµεσολαβητές. Ταυτόχρονα οι γονείς ήταν προσκεκληµένοι σε κάθε εκδήλωση του προγράµµατος είτε αυτή είχε επιµορφωτικό χαρακτήρα είτε ήταν συνέδριο ή ήταν άλλου είδους συνάντηση. Σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις υπήρχε πάντοτε πρόσκληση για τις κεντρικές και περιφερειακές ενώσεις των ροµά. Τέλος, οι συνεργάτες του προγράµµατος σε κάθε επίσκεψή τους στους καταυλισµούς ή τους οικισµούς των ροµά προέβαιναν σε ενηµέρωση και διαφώτιση των γονέων σε θέµατα που σχετίζονταν τόσο µε τα προβλήµατα συγκεκριµένων µαθητών, όσο και µε γενικότερα θέµατα που εντάσσονταν στις αρµοδιότητες του προγράµµατος. Σχετικά δε µε την εκπαιδευτική παρέµβαση του προγράµµατος στον πληθυσµόστόχο λειτούργησαν οι ακόλουθες µορφές διδασκαλίας : 1) ΤΜΗΜΑΤΑ ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗΣ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ (ΤΕ ) Τα Τµήµατα Ενισχυτικής Ιδασκαλίας (ΤΕ ) λειτούργησαν σε 80 από τις 170 Σχολικές Μονάδες Παρέµβασης σε ωράριο πέρα από το κανονικό πρόγραµµα του σχολείου επί 10 ώρες εβδοµαδιαίως και συγκεκριµένα: από 08/01/2007 έως 15/06/2007, από 07/10/2007 µέχρι και 22/12/2007 και από 08/1/2008 έως 15/06/2008. Τα κύρια µαθήµατα που διδάσκονταν ήταν Γλώσσα και Μαθηµατικά µε παράλληλη έµφαση στην ιστορία και στην πολιτιστική κληρονοµιά της οµάδας στόχου. Για τη διδασκαλία των µαθηµάτων αυτών έχει παραχθεί κατάλληλο διδακτικό υλικό το οποίο είναι δοµηµένο σε τρία επίπεδα και περιλαµβάνει βιβλία που απευθύνονται στους µαθητές καθώς και βιβλία - οδηγούς για τη δηµιουργική αξιοποίηση του υλικού από τους εκπαιδευτικούς. Το υλικό αυτό προτείνει σύγχρονες µεθόδους διδασκαλίας εµπνευσµένες από τη θεωρία του κοινωνικού εποικοδοµητισµού που εµπλέκουν το παιδί µε ευχάριστους και φιλικούς τρόπους στη διαδικασία µάθησης. Αυτές οι διδακτικές προσεγγίσεις ελπίζουµε να δηµιουργήσουν στα παιδιά ενδιαφέρον για τη µάθηση, και να αποτελέσουν κίνητρο για την πιο τακτική φοίτησή τους στο σχολείο. Τα ΤΕ πέρα από τα παιδιά της οµάδας στόχου δέχονται και άλλα παιδιά του σχολείου µε την ελπίδα αυτή η συµµετοχή να συµβάλει στην ανάπτυξη πιο στενών σχέσεων που θα οδηγήσουν στην αποδοχή των παιδιών ρόµικης καταγωγής και στην καλύτερη ένταξή τους στο σχολικό περιβάλλον. Υπεύθυνη του Υποέργου: Καθηγήτρια Βασιλική Παπαδηµητρίου, Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας 2) Τα Εργαστήρια ηµιουργικής Απασχόλησης των Μαθητών Τα Εργαστήρια ηµιουργικής Απασχόλησης των Μαθητών (Ε ΑΜ) στόχευαν στη δηµιουργική απασχόληση των µαθητών ρόµικης καταγωγής αλλά και των υπόλοιπων µαθητών της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας µετά τη λήξη του πρωινού υποχρεωτικού προγράµµατος. Η γενικότερη φιλοσοφία των Ε ΑΜ έγκειται στο ότι αποτελούσαν γέφυρα προσέλκυσης στο ηµοτικό σχολείο για τα παιδιά ρόµικης καταγωγής, εξοικειώνοντάς τα µε το χώρο του σχολείου ώστε να φοιτούν συστηµατικά σε αυτό. Μέσω της ελεύθερης έκφρασης και απασχόλησης των µαθητών µε παιγνιώδη τρόπο, της ενεργού συµµετοχής και συνεργασίας µεταξύ των παιδιών επιδιώξαµε να προκαλέσουµε στο παιδί ρόµικης καταγωγής το ενδιαφέρον να έρθει στο σχολείο και να ικανοποιήσει τη φυσική του/της περιέργεια για µάθηση σε ένα περιβάλλον που νιώθει συναισθηµατική ασφάλεια και προτροπή για γνώση και ενσωµάτωση στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι µαθητές ήταν δυνατόν να ασχοληθούν µε τη Mουσική, τις Eικαστικές Tέχνες, το Θέατρο, τον Aθλητισµό, το Χορό και µε παιχνίδια παιδαγωγικού ή/και ψυχαγωγικού χαρακτήρα, τα οποία προωθούν έννοιες γλωσσικού περιεχοµένου, µαθηµατικών, φυσικών επιστηµών, ιστορίας, γεωγραφίας, αγωγής υγείας, κλπ. Mέσα από τις δραστηριότητες αυτές δίνονταν στους µαθητές ευκαιρίες να απελευθερώνουν τη φαντασία τους, να 5

αυτενεργούν, να αυτοσχεδιάζουν, να αναλύουν και να συνθέτουν ώστε να αισθάνονται τη χαρά της δηµιουργίας. Λειτούργησαν 43 Ε ΑΜ και έλαβαν συνολικά µέρος 1.254 µαθητές. Υπεύθυνη του Υποέργου : Επίκουρη Καθηγήτρια Σταυρούλα Καλδή Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας 16. Εκπαιδευτικά υλικά που παρήχθησαν από το έργο Το εκπαιδευτικό υλικό που παρουσιάζεται στη συνέχεια είναι διαθέσιµο σε ηλεκτρονική µορφή στην ιστοσελίδα του προγράµµατος (www.roma.uth.gr). α) Υποστηρικτικό υλικό για τη γλώσσα 1. Μιλώ και γράφω Ελληνικά Α Επίπεδο Μιλώ και γράφω Ελληνικά - Πρώτο επίπεδο Το πρώτο επίπεδο απευθύνεται κυρίως σε παιδιά της Α και Β δηµοτικού και κατά περίπτωση θα µπορούσε να απευθυνθεί και σε µεγαλύτερης ηλικίας παιδιά, τα οποία δεν έχουν µάθει ακόµα να γράφουν και να διαβάζουν. Το βιβλίο αποτελείται από είκοσι ενότητες καθώς και παράρτηµα µε προγραφικές ασκήσεις και ασκήσεις γραφής. Οι ενότητες αναφέρονται σε θέµατα από το οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλον του παιδιού. Στόχος κάθε ενότητας είναι τα παιδιά µέσα από εικονιστικό υλικό, διαλόγους, συζήτηση, ερωτήσεις, µικρά κείµενα, αινίγµατα, παραµύθια κ.ά. να καλλιεργήσουν τον προφορικό τους λόγο, να εκφράσουν τις εµπειρίες τους, να µάθουν να διηγούνται, να γράφουν, να επιχειρηµατολογούν, να χρησιµοποιούν συγκεκριµένο λεξιλόγιο ανάλογα µε τις περιστάσεις επικοινωνίας, να εµπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους και να αποκτήσουν νέες γνώσεις. Παράλληλα επιχειρείται η καλλιέργεια του γραπτού λόγου, µέσα από ασκήσεις ιχνηλασίας, αντιγραφής λέξεων ή γραµµάτων, µε συνδυασµό συλλαβών για δηµιουργία λέξεων, µε σταυρόλεξα και σύνδεση εικόνων µε λέξεις. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει παράρτηµα µε προγραφικές ασκήσεις γραφής. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος, Γεωργία Ανδρέου Οµάδα Συγγραφής: Γεωργία Ανδρέου, Βασιλική Γιολδάση, Χρύσα Καραµανέ, Αντωνία Μήτση, Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος Σκίτσα: Ιωάννα ερβίση 2. Μιλώ και γράφω Ελληνικά Β Επίπεδο Μιλώ και γράφω Ελληνικά - εύτερο επίπεδο Η διδασκαλία βασίζεται στις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης και καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες και τα διαφέροντα των 6

Τσιγγανοπαίδων µε δραστηριότητες που σχετίζονται µε καταστάσεις και συνθήκες τόσο του στενού όσο και του ευρύτερου περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. Στο βιβλίο υπάρχουν διάφορα είδη κειµένων, όπως παραµύθια, µικρά κείµενα, παροιµίες, χρηστικά κείµενα όπως έντυπα Υπηρεσιών, ανακοινώσεις προσκλητήρια γάµου κλπ. Γίνεται λειτουργική χρήση της εικόνας συµπληρωµατικά µε το κείµενο και η εικόνα αξιοποιείται µε τέτοιον τρόπο ώστε οι τσιγγανόπαιδες µαθητές να ανακαλύπτουν τα σηµασιολογικά πεδία γλωσσικών δοµών, µε τις οποίες (πιθανόν) να µην είναι εξοικειωµένοι. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονικός Υπεύθυνος: Ναπολέων Μήτσης Υπεύθυνος Υποέργου: ηµήτριος Μπενέκος Επιστηµονική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος, Γεωργία Ανδρέου Οµάδα Συγγραφής: Γεωργία Ανδρέου, Ιωάννης Γαλαντόµος, Νικόλαος Καλυβάς, Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος Σκίτσα: Ιωάννα ερβίση 3. Μιλώ και γράφω Ελληνικά Γ Επίπεδο Μιλώ και γράφω Ελληνικά - τρίτο επίπεδο Τα κείµενα είναι ανάλογα µε το επίπεδο και τις δυνατότητες των µαθητών στη χρήση της ελληνικής Γλώσσας και αναφέρονται στα άµεσα ενδιαφέροντα, τις εµπειρίες, το οικείο και ευρύτερο περιβάλλον των Τσιγγανοπαίδων. Υπάρχουν εκτενέστερα κείµενα, µύθοι, ποιήµατα, χρηστικά κείµενα όπως αγγελίες, άρθρα και συνεντεύξεις από εφηµερίδες, έντυπα Υπηρεσιών, οδικά σήµατα, παροιµίες και πληροφορίες από ιστοσελίδες στο διαδίκτυο κλπ. Η διδασκαλία βασιζόµενη στις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης τοποθετεί τον µαθητή κάθε φορά σε ειδική περίσταση επικοινωνίας ώστε µε κατάλληλη χρήση του λόγου του να µπορέσει να φέρει αποτέλεσµα ανάλογα µε τον σκοπό που επιδιώκει. Οι ασκήσεις είναι διαβαθµισµένης δυσκολίας, σχετίζονται µε τα κείµενα και τις θεµατικές των ενοτήτων και ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα επιλογής για την πιο αποτελεσµατική χρήση τους. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος, Γεωργία Ανδρέου Οµάδα Συγγραφής: Γεωργία Ανδρέου, Αφροδίτη Αντωνοπούλου, Κων/νος Κατσιγιάννης, Αντωνία Μήτση, Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος 7

Σκίτσα: Ιωάννα ερβίση β) Βιβλίο δασκάλου για τη Γλώσσα Μιλώ και γράφω Ελληνικά - Βιβλίο του δασκάλου Περιλαµβάνει µεθοδολογικές οδηγίες για τη δηµιουργική χρήση των βιβλίων του µαθητή «Μιλώ και γράφω Ελληνικά» και των τριών επιπέδων. Παρέχεται στους εκπαιδευτικούς επαρκής πληροφόρηση και προτείνονται αναγκαίες τεχνικές και µεθοδολογικές υποδείξεις για ευχερέστερη επίτευξη των επιδιωκόµενων στόχων. Σε κάθε ενότητα αναφέρονται οι ειδικοί διδακτικοί στόχοι καθώς και οι στρατηγικές διδασκαλίας και δραστηριότητες, ακόµη και ανά υποενότητα. Παρέχονται οι αναγκαίες οδηγίες στον εκπαιδευτικό για τη διδασκαλία µιας ενότητας και προτείνεται η αξιοποίηση ποικίλου υλικού και επιπρόσθετων εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος, Γεωργία Ανδρέου Οµάδα Συγγραφής: Γεωργία Ανδρέου, Αφροδίτη Αντωνοπούλου, Ιωάννης Γαλαντόµος, Βασιλική Γιολδάση, Νικόλαος Καλυβάς, Χρύσα Καραµανέ, Κων/νος Κατσιγιάννης, Αντωνία Μήτση, Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος γ) Υποστηρικτικό υλικό για τα Μαθηµατικά 1. Μαθηµατικά Α Επίπεδο Μαθηµατικά Επίπεδο διδασκαλίας Α Το πρώτο βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά σχολικού επιπέδου Νηπιαγωγείου καθώς και Α και Β δηµοτικού. Οι ενότητές του περιέχουν µαθηµατικές δραστηριότητες κυρίως αριθµητικής, γεωµετρίας και επίλυσης προβληµάτων οι οποίες υποβοηθούν και συµπληρώνουν έννοιες που τα παιδιά έχουν πραγµατευτεί στο πλαίσιο του Αναλυτικού Προγράµµατος. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: έσποινα Πόταρη, Χαράλαµπος Σακονίδης, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης Οµάδα Συγγραφής: Άννα Κλώθου, Αγγελική Κορδά, Νικόλαος Κοσµάνος, Ευσταθία Λάζου, Αχµέτ Νιζάµ, έσποινα Πόταρη, Χαράλαµπος Σακονίδης, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης, Ιωάννης Χριστάκης Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Βαρβάρα Γεωργιάδου-Καµπουρίδη Σκίτσα: Ιωάννα ερβίση 8

2. Μαθηµατικά Β Επίπεδο Μαθηµατικά Επίπεδο διδασκαλίας Β Το δεύτερο βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά σχολικού επιπέδου Γ και δηµοτικού. Οι ενότητές του περιέχουν µαθηµατικές δραστηριότητες αριθµητικής, γεωµετρίας και επίλυσης προβληµάτων οι οποίες ή αποτελούν προεκτάσεις των δραστηριοτήτων του πρώτου επιπέδου ή είναι νέες δραστηριότητες. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: έσποινα Πόταρη, Χαράλαµπος Σακονίδης, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης Οµάδα Συγγραφής: Άννα Κλώθου, Αγγελική Κορδά, Νικόλαος Κοσµάνος, Ευσταθία Λάζου, Αχµέτ Νιζάµ, έσποινα Πόταρη, Χαράλαµπος Σακονίδης, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης, Ιωάννης Χριστάκης Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Βαρβάρα Γεωργιάδου-Καµπουρίδη Σκίτσα: Ιωάννα ερβίση 3. Μαθηµατικά Γ Επίπεδο Μαθηµατικά Επίπεδο διδασκαλίας Γ Το τρίτο βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά σχολικού επιπέδου Ε και ΣΤ δηµοτικού καθώς και της Α γυµνασίου. Οι ενότητές του περιέχουν µαθηµατικές δραστηριότητες αριθµητικής, γεωµετρίας, επίλυσης προβληµάτων και συλλογής και ανάλυσης δεδοµένων. Οι δραστηριότητες των βιβλίων του µαθητή όλων των επιπέδων πλαισιώνονται και υποστηρίζονται από χειραπτικό και εποπτικό υλικό που έχει ήδη διανεµηθεί στα Τµήµατα Ενισχυτικής διδασκαλίας του Προγράµµατος. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: έσποινα Πόταρη, Χαράλαµπος Σακονίδης, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης Οµάδα Συγγραφής: Άννα Κλώθου, Νικόλαος Κοσµάνος, Αχµέτ Νιζάµ, έσποινα Πόταρη, Χαράλαµπος Σακονίδης, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης, Ιωάννης Χριστάκης Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Βαρβάρα Γεωργιάδου-Καµπουρίδη Σκίτσα: Ιωάννα ερβίση δ) Βιβλίο δασκάλου για τα Μαθηµατικά Μαθηµατικά - Βιβλίο του ασκάλου Το βιβλίο του εκπαιδευτικού, κοινό και για τα τρία επίπεδα, περιέχει οδηγίες προς τον εκπαιδευτικό που 9

διδάσκει στα Τµήµατα Ενισχυτικής ιδασκαλίας, για την πραγµατοποίηση των δραστηριοτήτων, τη χρήση των υλικών και την ενδεχόµενη επέκτασή τους µέσα στα πλαίσια του Αναλυτικού Προγράµµατος των Μαθηµατικών και της Ενισχυτικής ιδασκαλίας. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: έσποινα Πόταρη, Χαράλαµπος Σακονίδης, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης Οµάδα Συγγραφής: Βαρβάρα Γεωργιάδου-Καµπουρίδη, Χρήστος Μαρκόπουλος Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Βαρβάρα Γεωργιάδου-Καµπουρίδη Σκίτσα: Ιωάννα ερβίση 10

ε) Επιµορφωτικός Οδηγός για τους Εκπαιδευτικούς Ετερότητα στη Σχολική Τάξη και ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας και των Μαθηµατικών: Η περίπτωση των Τσιγγανοπαίδων Επιµορφωτικός Οδηγός. Ο Οδηγός Επιµόρφωσης Εκπαιδευτικών «Ετερότητα στη Σχολική Τάξη και ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας και των Μαθηµατικών: Η περίπτωση των Τσιγγανοπαίδων» εντάσσεται στο πλαίσιο των επιµορφωτικών δράσεων του Προγράµµατος «Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο» για τον εξοπλισµό των εκπαιδευτικών µε όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την παροχή µιας σύγχρονης διαπολιτισµικής αγωγής που οφείλει να κατανοεί τις όποιες πολιτισµικές και γλωσσικές διαφοροποιήσεις, να σέβεται το Άλλο, το διαφορετικό και να επιδιώκει την αρµονική συνεργασία ατόµων και οµάδων για την επίτευξη κοινών στόχων. Συγγραφική οµάδα: Επιστηµονική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης Οµάδα Συγγραφής: Βασιλική Γιακουµάκη, Χρήστος Γκόβαρης, Σταυρούλα Καλδή, Αντωνία Μήτση, Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος, Κωνσταντίνος Α. Σδρόλιας, Τριαντάφυλλος Α. Τριανταφυλλίδης Γλωσσική και Φιλολογική Επιµέλεια: Ναπολέων Μήτσης, ηµήτριος Μπενέκος 17. Λοιπές δράσεις ΥΠΟΕΡΓΟ 1: «ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ» ράσεις του Υποέργου 1 Συντονισµός όλων των εµπλεκόµενων φορέων και κεντρική διοίκηση του Έργου Συγκρότηση & λειτουργία Μονάδας Γραµµατειακής, ιοικητικής και Τεχνικής υποστήριξης του έργου Λειτουργία διευρυµένου Οργάνου Επιστηµονικής Παρακολούθησης του Έργου και Παρακολούθησης των Επιµέρους ράσεων Ανάπτυξη Μηχανισµού Πιστοποίησης & Παρακολούθησης του Έργου & Εφαρµογή σχετικών ενεργειών Νοµική Στήριξη των µαθητών και των οικογενειών τους σε περιπτώσεις άρνησης εκπαιδευτικών δικαιωµάτων µε στόχο την εφαρµογή των αρχών του κράτους δικαίου και των αρχών για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, ιδιαίτερα του δικαιώµατος στη µάθηση Υπήρξε ενηµέρωση και συνεργασία µε το αρµόδιο Τµήµα του Συνηγόρου του Πολίτη ΥΠΟΕΡΓΟ 2: «ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ» ράσεις του Υποέργου 2: Ανάπτυξη των αναγκαίων υποδοµών σε εξοπλισµό, λογισµικό και υλικό ΥΠΟΕΡΓΟ 3 : «ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ» ράσεις του Υποέργου 3: 11

Σχεδιασµός Στρατηγικής Επιµόρφωσης µε στόχο τη διασφάλιση της µέγιστης αποτελεσµατικότητας των επιµορφωτικών παρεµβάσεων Εκπόνηση Οδηγού Επιµόρφωσης Εκπαιδευτικών Σεµινάρια επιµόρφωσης των στελεχών εκπαίδευσης σε επίπεδο Περιφερειακής ιεύθυνσης & σε συνεργασία µε τις Περιφερειακές ιευθύνσεις. Σεµινάρια επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών που εργάζονται σε περιοχές µε σχολεία στα οποία υπάρχουν υψηλές συγκεντρώσεις του πληθυσµού στόχου. Ενδοσχολική επιµόρφωση. ΥΠΟΕΡΓΟ 4: «ΕΠΙΛΟΓΗ, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ & ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ» ράσεις του Υποέργου 4: Επιλογή, επιµέλεια, συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού από το υλικό των προγραµµάτων της Ενέργειας (νεοπαραγώµενο ή ήδη υπάρχον) που θα καλύπτει κυρίως την Πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Ανάπτυξη µηχανισµών παρακολούθησης και αξιολόγησης της χρήσης του υλικού από τους εκπαιδευτικούς και τους µαθητές ΥΠΟΕΡΓΟ 5: «ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ & ΙΑΚΙΝΗΣΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ» ράσεις του Υποέργου 5: Ενέργειες αναπαραγωγής & διακίνησης του εκπαιδευτικού υλικού. ΥΠΟΕΡΓΟ 6: «ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗ Ι ΑΣΚΑΛΙΑ» ράσεις του Υποέργου 6: Επιλογή Σχολικών Μονάδων Παρέµβασης [Προσχολική, Πρωτοβάθµια & ευτεροβάθµια] Λειτουργία Τµηµάτων Ενισχυτικής ιδασκαλίας ΥΠΟΕΡΓΟ 7: «ΕΝ ΟΣΧΟΛΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ» ράσεις του Υποέργου 7: Επιλογή Σχολικών Μονάδων για την ίδρυση Εργαστηρίων ηµιουργικής Απασχόλησης Μαθητών (Ε ΑΜ) Λειτουργία Εργαστηρίων ηµιουργικής Απασχόλησης Μαθητών (Ε ΑΜ). Επιλογή Συνεργατών σε επίπεδο Σχολικής Μονάδας. Παρακολούθηση και στήριξη των µαθητών κατά τη διαδικασία της εγγραφής σε νηπιαγωγεία και δηµοτικά σχολεία και στήριξή τους για την αποτροπή διαρροών στο πρώτο κρίσιµο διάστηµα. Ανάδειξη σχολικών µονάδων ως παραδειγµάτων «καλής πρακτικής»για την εκπαιδευτική ένταξη µαθητών/τριων τσιγγάνικης καταγωγής. ΥΠΟΕΡΓΟ 8: «ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΙΚΤΥΩΣΗΣ» ράσεις του Υποέργου 8: Ανάπτυξη & ιεύρυνση του ικτύου Συνεργατών. ιαµεσολάβηση ανάµεσα στο σχολείο, την οικογένεια, τους θεσµούς τοπικής και νοµαρχιακής αυτοδιοίκησης και τις κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΕΠΘ µε στόχο την ακώλυτη εγγραφή και φοίτηση τσιγγανοπαίδων στο σχολείο. Επιλογή και αξιοποίηση τσιγγάνων διαµεσολαβητών. ΥΠΟΕΡΓΟ 9: «ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΙΑΧΥΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ, ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ & ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ» ράσεις του Υποέργου 9: Ευαισθητοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας Παρεµβάσεις ευαισθητοποίησης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Ανάπτυξη ικτύου Συνεργασίας µε τους συλλογικούς φορείς των Τσιγγάνων 12

Ανάπτυξη δικτύων επικοινωνίας µεταξύ των σχολείων παρέµβασης και του κόµβου ISOCRATES Επιστηµονικές συναντήσεις. Άρθρα, ενηµερωτικά φυλλάδια, αφίσες Πολιτιστικές Εκδηλώσεις και συνεντεύξεις ΥΠΟΕΡΓΟ 10: «ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ» ράσεις του Υποέργου 10: ράση Εξωτερικής Αξιολόγησης του Έργου Η αξιολόγηση του έργου αναφέρεται : Στην εξέταση των στόχων και των στρατηγικών του Προγράµµατος σε σχέση µε τις ανάγκες του πληθυσµού στόχου Την εξέταση της πορείας του Προγράµµατος ως προς την υλοποίηση των στόχων του, Την καταγραφή προβληµάτων και δυσκολιών όπως και Τη διάγνωση των περιορισµών που θέτουν οι συνθήκες υλοποίησης του Τη διερεύνηση των σχέσεων που αναπτύσσονται µεταξύ των συντελεστών του. Την εκτίµηση των προϊόντων και των αποτελεσµάτων του όπως και την εξέταση των ευρύτερων επιπτώσεων και Των ενδεχόµενων πολλαπλασιαστικών αποτελεσµάτων Την καταγραφή και ανάλυση εκπαιδευτικών πολιτικών και προγραµµάτων της κατηγορίας αυτής Την «Εξωτερική Αξιολόγηση» του έργου πραγµατοποίησε, ύστερα από σχετικό διαγωνισµό, η εταιρεία OMAS SYNERGON. ΥΠΟΕΡΓΟ 11: «ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΙΚΤΥΑΚΟΥ ΤΟΠΟΥ (PORTAL)» ράσεις του Υποέργου 11: Ανάπτυξη, φιλοξενία και συντήρηση δικτυακού πύλης ΥΠΟΕΡΓΟ 12: «ΣΥΝΟ ΕΥΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ» ράσεις του Υποέργου 12: Σχεδιασµός και ανάπτυξη Βάσεων εδοµένων και ικτυακών Τεχνολογιών για την υποστήριξη των δράσεων του προγράµµατος. Ανάπτυξη Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών (GIS) Χαρτογράφηση καταυλισµών σε εθνικό επίπεδο από ειδική οµάδα συνεργατών. Ξεκίνησε η ανάπτυξη του πληροφοριακού συστήµατος παρακολούθησης, επεξεργασίας και ανάλυσης της πορείας φοίτησης των τσιγγανοπαίδων στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Καθορίστηκαν οι δραστηριότητες και τα πακέτα εργασίας που αναφέρονται στην ανάπτυξη της εφαρµογής της βάσης δεδοµένων, ορίστηκε το χρονοδιάγραµµα ενεργειών. Ορίστηκαν οι φόρµες συγκέντρωσης δεδοµένων φοίτησης και δηµιουργήθηκε µια πρώτη πιλοτική εφαρµογή. Τη στιγµή αυτή η βάση δεδοµένων έχει δεδοµένα που αφορούν σε στοιχεία του προηγουµένου προγράµµατος αλλά και στοιχεία φοίτησης που αφορούν στο 2ο τρίµηνο του 2007 (Μάρτιος Ιούνιος 2007). Η συγκέντρωση των στοιχείων συνεχίζεται µε το 3ο τρίµηνο του 2007 (Οκτώβριος εκέµβριος 2007). Χαρτογραφήθηκαν οι καταυλισµοί των τσιγγάνων µε δεδοµένα τα οποία συγκεντρώθηκαν από τους συνεργάτες του Προγράµµατος. Η ολοκλήρωση του διαγωνισµού για τον εξοπλισµό έχει οδηγήσει στην εγκατάσταση Server για τη Βάση εδοµένων και το Γεωγραφικό Εργαλείο στα οποία έχουν εγκατασταθεί τα ειδικά εργαλεία λογισµικού για την επεξεργασία των δεδοµένων που εισάγονται. 18. Αποτελέσµατά της κάθε δράσης ως προς (α) Επιτεύγµατα / αλλαγές, (β) υσκολίες / στόχοι που δεν µπόρεσαν να επιτευχθούν 13

Κάνοντας, έναν πρώτο απολογισµό του έργου που έχει συντελεσθεί µέσα στους 27 µήνες συνολικής εφαρµογής του, θα λέγαµε ότι το πρόγραµµα Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο έχει υλοποιήσει το σύνολο σχεδόν των στόχων οι οποίοι είχαν τεθεί εξ αρχής, παρά τις πρόσθετες δυσκολίες που προέκυψαν, ιδίως κατά τη διάρκεια του χρόνου της προετοιµασίας, δηλαδή του σχολικού έτους 2006-07 κατά το οποίο το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας δεν λειτούργησε, λόγω των καταλήψεων από τους φοιτητές, για διάστηµα τριών περίπου µηνών, γεγονός που είχε ως αποτέλεσµα την αναβολή ή και τη µαταίωση ορισµένων προγραµµατισµένων δράσεων και ενεργειών, την απουσία επικοινωνίας µε τους συνεργάτες και τις εκπαιδευτικές υπηρεσίες της περιφέρειας, άρα και την αδυναµία αποτελεσµατικής διοικητικής παρέµβασης. Η εντατική όµως προσπάθεια που κατεβλήθη στη συνέχεια από τους συνεργάτες του Προγράµµατος και τους αρµόδιους υπαλλήλους του Πανεπιστηµίου µας είχε ως αποτέλεσµα την επιτάχυνση των διαδικασιών, την εν µέρει κάλυψη των καθυστερήσεων και εντέλει την υλοποίηση των δράσεων του έργου σχεδόν στο σύνολό τους. Ήδη πραγµατοποιήθηκαν κατά το πρώτο έτος εφαρµογής όλοι οι προβλεπόµενοι διαγωνισµοί και εξασφαλίστηκε η απαιτούµενη υλικοτεχνική υποδοµή του έργου. Έγιναν οι σχετικές προκηρύξεις και προσελήφθησαν εγκαίρως όλες οι κατηγορίες των συνεργατών. Ορίστηκαν τα 170 σχολεία παρέµβασης του Προγράµµατος που εκτείνονται, όπως αναφέραµε, σε 39 νοµούς της χώρας και καθορίστηκαν οι έδρες των 80 ΤΕ (Τµηµάτων Ενισχυτικής ιδασκαλίας) και των 43 Ε ΑΜ (Εργαστηρίων ηµιουργικής Απασχόλησης Μαθητών), όπως φαίνεται και στους σχετικούς πίνακες που έχουν προηγηθεί. Προσελήφθησαν, ύστερα από ανάλογες διαδικασίες επιλογής, και οι διδάσκοντες στα ΤΕ και τα Ε ΑΜ στους οποίους δόθηκε κατ αρχήν ένα πρώτο πειραµατικό υλικό µαζί µε τις απαραίτητες οδηγίες για τη σωστή του χρήση και την πιλοτική διδασκαλία των µαθηµάτων της Γλώσσας και των Μαθηµατικών. Πραγµατοποιήθηκαν εν συνεχεία σειρές σεµιναρίων τόσο για τους συνεργάτες δικτύου που παρακολουθούν την τακτική φοίτηση των µαθητών και καταγράφουν τις διαρροές, όσο και για τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι ανέλαβαν την ενισχυτική διδασκαλία στους τοµείς της Ελληνικής γλώσσας και των Μαθηµατικών. Πραγµατοποιήθηκε επίσης σειρά εκδηλώσεων, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, για την ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώµης, των γονέων των µαθητών, καθώς και όλων των εµπλεκοµένων, µε οποιαδήποτε ιδιότητα, στο Πρόγραµµα. Παράλληλα συγκροτήθηκαν, ύστερα από σχετική προκήρυξη, οι συγγραφικές οµάδες για τη Γλώσσα, τα Μαθηµατικά και τον επιµορφωτικό οδηγό, οι οποίες εργάστηκαν πολύ εντατικά κάτω από την επίβλεψη των αρµοδίων µελών ΕΠ και παρήγαγαν, σε πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα, το αναγκαίο διδακτικό υλικό το οποίο εκτυπώθηκε και απεστάλη µε την έναρξη του δεύτερου έτους εφαρµογής (σχολικού έτους 2007-08) στα Τµήµατα Ενισχυτικής ιδασκαλίας του Προγράµµατος. Τυπώθηκαν συνολικά 9 βιβλία, (3 βιβλία του Μαθητή και 1 βιβλίο του ασκάλου για τη Γλώσσα, 3 βιβλία του Μαθητή και 1 βιβλίο του ασκάλου για τα Μαθηµατικά και 1 Επιµορφωτικός Οδηγός για τους Εκπαιδευτικούς). Μας χαροποιεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι τα βιβλία αυτά εγκρίθηκαν οµόφωνα από το αρµόδιο Τµήµα Πρωτοβάθµιας Εκπ/σης (αριθ. πρ. 19/11-9-2007) και από το Συντονιστικό Συµβούλιο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (αριθ. πρ. 28/19-9-2007) και µάλιστα µε πολύ θετικές κρίσεις, ενώ οι εκπαιδευτικοί που τα διδάσκουν προβαίνουν σε επαινετικά σχόλια. Τέλος η έκθεση της Εξωτερικής Αξιολόγησης του έργου διαπίστωσε γενικά ότι η πορεία του έργου ήταν σύµφωνη µε τους στόχους που ετέθησαν και µε τις προβλέψεις του Τ Ε. 19. Σύντοµη γενική αποτίµηση του έργου (ως προς τα ως άνω α και β) 14

Συνθέτοντας τα στοιχεία από την υλοποίηση του προγράµµατος αλλά και τα προβλήµατα που υπάρχουν διαπιστώσαµε ότι το πρόγραµµα µέσω του δικτύου που έχει αναπτύξει προώθησε συστηµατικά και αποτελεσµατικά την εκπαιδευτική ένταξη των τσιγγανοπαίδων στο σχολείο, σε διαφορετικό βαθµό ανά περιοχή, εξαρτώµενο από παράγοντες που το πρόγραµµα προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει, ώστε να µην αποτελούν εµπόδιο στην επιτυχία των στόχων του στο σύνολο της επικράτειας. Η ανάπτυξη του Portal συνέβαλε στην καταγραφή και διάχυση της τεχνογνωσίας που έχει παραχθεί και συνεχίζει να παράγεται από το πρόγραµµα ώστε να µπορεί να είναι αξιοποιήσιµη από το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας και όχι µόνον. Κυρίως όµως οι εκπαιδευτικοί θα µπορούν να βασίζονται σε µια συνεχή παροχή πληροφοριών, τεχνικών στοιχείων, υλικού που θα µπορούν να το χρησιµοποιούν στην τάξη και στο σύνολο των µαθητών. Το έργο αυτό θα πρέπει να συνεχιστεί και σε συνδυασµό µε τη βάση καταγραφής των δεδοµένων να δηµιουργηθεί έστω και µέσω του προγράµµατος µια πηγή πληροφόρησης σε σταθερή βάση για τον πληθυσµό στόχο ώστε να µπορούν να προγραµµατιστούν ολοκληρωµένες δράσεις για την ένταξη των τσιγγανοπαίδων στο σχολείο. Συνοψίζοντας, θα µπορούσαµε να πούµε ότι το πρόγραµµα συνέβαλε στην αποδοχή και την ευχερέστερη ένταξη των τσιγγανοπαίδων στο σχολείο, πράγµα που αποδεικνύεται από την τακτική φοίτηση ενός σηµαντικού ποσοστού του πληθυσµού στόχου ο οποίος κατά το σχολικό έτος 2007 2008 παρουσίασε αύξηση της τάξης του 13% περίπου σε σχέση µε το προηγούµενο διδακτικό έτος. 20. ηµοσιότητα του έργου Στο πλαίσιο της υλοποίησης των δράσεων που έθετε το τεχνικό δελτίο του προγράµµατος «Ενταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο», πραγµατοποιήθηκαν στο πλαίσιο του εν λόγω υποέργου, οι εξής εκδηλώσεις, στοχεύοντας στη διάχυση των δραστηριοτήτων και στην ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των συλλόγων γονέων και κηδεµόνων, των άλλων κοινωνικών φορέων. 1. Εναρκτήρια Εκδήλωση, 1/11/2006, Βόλος (Αµφιθέατρο «. Σαράτσης») ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ 18.30-19.00 Ν. Μήτσης, επιστηµονικός υπεύθυνος, «Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο: Φιλοσοφία και στόχοι του προγράµµατος 19.300-19.50 Χρ. Γκόβαρης, Επίκουρος καθηγητής Πανεπιστηµίου Αιγαίου «ιαπολιτισµική Εκπαίδευση:Η περίπτωση των Τσιγγάνων» 19.50-20.10, Σωφρ. Χατζησαββίδης, καθηγητής ΑΠΘ «Κοινωνικός και σχολικός αποκλεισµός των Ροµ» 20. 15 εξίωση στο Θόλο του Πανεπιστηµίου Σxόλια: Το ακροατήριο ήταν πολυπληθές, ενώ παρέστησαν εκπρόσωποι της κυβέρνησης, της Βουλής, της εκπαιδευτικής κοινότητας, των τοπικών αρχών, καθώς και των συλλογικών οργάνων των Τσιγγάνων. Ο επιστηµονικός υπεύθυνος µε την εισαγωγική του οµιλία, καθώς και οι υπεύθυνοι των υπο-έργων κατέστησαν σαφείς τους στόχους του προγράµµατος. Επιπλέον, εκδηλώθηκε έντονο ενδιαφέρον των θεσσαλικών µέσων ενηµέρωσης τόσο µε την παρουσία τους στη συνέντευξη τύπου που προηγήθηκε όσο και µε τα δηµοσιεύµατα στον τύπο και τα ρεπορτάζ σε ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθµούς 2. Ενηµέρωση των συνεργατών δικτύου, 2/11/2007, Βόλος Σχόλια: Οι δύο αρχικές εκδηλώσεις ενηµέρωσαν τους γραµµατείς και τους συνεργάτες δικτύου για το πρόγραµµα, για τον τρόπο εργασίας και τις υποχρεώσεις τους και διεξήχθη ενδιαφέρουσα και λεπτοµερής συζήτηση κατά την οποία τέθηκαν τα θεµέλια για την επιτυχή υλοποίηση του προγράµµατος. Οι υπεύθυνοι των 15

υποέργων παρουσίασαν τα επιµέρους θέµατα και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις, δράσεις και υποχρεώσεις που σχετίζονται µε το αντικείµενο ευθύνης τους. 3.Περιφερειακές εκδηλώσεις: Θεσσαλονίκη, 2 /3/2007 Αθήνα, 9/3/2007 Αλεξανδρούπολη, 9/3/2007 Ιωάννινα, 16/3/2007 Πάτρα, 16/3/2007 Χαλκίδα, 23/3/2007 Βόλος, 23/3/2007 Ηράκλειο, 23/3/2007 Σχόλια: α. Οι περιφερειακές εκδηλώσεις κρίνονται επιτυχείς. Σ αυτές συµµετείχαν εκ µέρους του έργου, ένας εκπρόσωπος του προγράµµατος, ο περιφερειακός υπεύθυνος, σχολικός σύµβουλος ή εκπρόσωπος της διοίκησης στην εκπαίδευση και πανεπιστηµιακός µε εξειδίκευση σε ζητήµατα παιδαγωγικής και διαπολιτισµικής εκπαίδευσης β. Οι περιφερειακοί υπεύθυνοι απέστειλαν την αξιολόγηση των νοµαρχιακών εκδηλώσεων, όπου υπογραµµίζεται η συνεισφορά αυτών στη διάχυση του έργου. Ανάµεσα στα άλλα υπογραµµίζεται η ικανοποιητική συµµετοχή εκπαιδευτικών, που δεν ήταν στελέχη του προγράµµατος, η ενεργητική παρουσία των διαµεσολαβητών, καθώς και η συµµετοχή πολλών γονέων (Τσιγγάνων και µη), καθώς και η ζωηρή και λεπτοµερής συζήτηση που ακολούθησε µετά τις εισηγήσεις. 4. Νοµαρχιακές Εκδηλώσεις : Βόλος, 30/3/2007 Καβάλα, 27/4/2007 Κέρκυρα, 27/4/2007 Πύργος, 27/4/2007 Χανιά, 5/5/2007 Άµφισσα, 23/5/2007 Ζεφύρι Αττικής, 31/5/2007 Σχόλια: Στις Νοµαρχιακές εκδηλώσεις κεντρικός στόχος ήταν η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας και της εκπαιδευτικής κοινότητας. Προς τούτο δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα, ώστε οι εισηγητές να ανήκουν στο νοµό, ώστε να γνωρίζουν την τοπική εκπαιδευτική πραγµατικότητα και να συµβάλουν, ώστε να ενισχυθούν οι δεσµοί µε όσους έχουν την ευθύνη για την υλοποίηση της εκπαιδευτικής πολιτικής. 5. Επιστηµονική Ηµερίδα «Σχολείο και Τσιγγάνοι», 8 Ιουνίου 2007(Αµφιθέατρο «. Σαράτσης» του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας στον Βόλο) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 18.30-18.50 Γκότοβος Αθανάσιος, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, «Παιδιά µε ρόµικη προέλευση στο σχολείο: ποιος φοβάται την ένταξη;». 18.50-19.10 Ράντης Μανώλης, ιευθυντής δικτύου ΡΟΜ, «Έλληνες Τσιγγάνοι και εθνική πολιτική για την ένταξή τους». 19.10-19.30 Μπάδα Ηλέκτρα, ιδάσκουσα Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, «Η διαχείριση της ταυτότητας ως µηχανισµός επιβίωσης» (προβολή DVD). 16

19.30-19.50 Χατζηνικολάου Άγγελος, άσκαλος, ιδάκτορας Παιδαγωγικής, «ιαµορφώνοντας τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες µε παιδιά ροµά, µέσα από τις εµπειρίες τους». 19.50 20.10 Συζήτηση 20.15 20.45 Μουσική Εκδήλωση 21.00 εξίωση Σχόλια: Ο βασικός άξονας του συνεδρίου ήταν ο συνδυασµός του γενικού θεωρητικού προβληµατισµού και η εστίαση σε συγκεκριµένα εφαρµοσµένα παραδείγµατα της τάξης. Η συµµετοχή στη συζήτηση ήταν µεγάλη και τα συµπεράσµατα πάρα πολύ ενδιαφέροντα. 6. 1 η Απολογιστική Συνάντηση, 9 Ιουνίου 2007(Αµφιθέατρο «. Σαράτσης» του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας στον Βόλο). Σχόλια: Συµµετείχαν όλοι οι συνεργάτες του προγράµµατος και κάθε περιφερειακός υπεύθυνος παρουσίασε τις δράσεις, τα δεδοµένα, τους προβληµατισµούς, τα επιτεύγµατα αλλά και τις δυσκολίες του έργουστην περιφέρειά του. Αξιοσηµείωτη υπήρξε η συµµετοχή των διαµεσολαβητών Τσιγγάνων, των οποίων τη συνεισφορά και την αποτελεσµατικότητα τόνισαν µε έµφαση όλοι οι υπεύθυνοι των περιφερειών. 7.Επιστηµονική Ηµερίδα «ιαπολιτισµική Εκπαίδευση και Τσιγγάνοι», 23 και 24 Νοεµβρίου 2007(Αµφιθέατρο «. Σαράτσης» του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, Βόλος) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Σάββατο 18.15-18.45 Βεργίνης ηµήτριος, Πανεπιστηµίου Πατρών «Εκπαίδευση Τσιγγάνων: ιλήµµατα και παιδαγωγικές πρακτικές» 18.45-19.15 αφέρµος Μανόλης, Επ. Καθηγητής Πανεπιστηµίου Κρήτης «Στρατηγικές µάθησης των παιδιών µε ρόµικη προέλευση» 19.15-19.45 Παπακωνσταντίνου Παναγιώτης, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων «Τσιγγάνοι και Εκπαίδευση: η διαχείριση της διαφοράς» Κυριακή 9.30-10.00 Αθανασοπούλου Ιωάννα, ιστορικός «Ο τσιγγάνικος πληθυσµός στην Κέρκυρα: παρελθόν και παρόν» ιάλειµµα 10.30-11.00 Παπακώστας Χρήστος, ειδικός επιστήµονας ΤΕΦΑΑ Θεσσαλία;ς «Ροµά και µουσική: φύση, εξωτισµός και διαπραγµάτευση της ταυτότητας» 11.00-11.300 Πολίτου Ευανθία, εκπαιδευτικός «Πολιτισµικές ταυτότητες και εκπαιδευτική πράξη. ιδάσκοντας µαθητές που προσδιορίζονται ως Τσιγγάνοι σε ένα διαπολιτισµικό σχολείο» Σχόλια: Το συνέδριο αυτό ξεπέρασε τις προσδοκίες των οργανωτών, καθώς έγινε ευρεία συζήτηση µε τη συµµετοχή πολλών συνεργατών, εκπαιδευτικών και άλλων παραγόντων του Προγράµµατος. Ιδιαίτερης σηµασίας ήταν η συµµετοχή των διαµεσολαβητών Τσιγγάνων, οι οποίοι µετέφεραν τη δική τους εµπειρία αλλά και την οπτική της πληθυσµιακής οµάδας στόχου. Το συνέδριο ενίσχυσε την πεποίθησή µας ότι είναι απολύτως αναγκαίο το πρόγραµµα να συνεχίσει, χωρίς διακοπή τη λειτουργία του, ώστε να υπάρξει το µεγαλύτερο δυνατό εκπαιδευτικό αποτέλεσµα. 17

8. 2 η Απολογιστική συνάντηση, 23 και 24 Μαΐου 2008(Αµφιθέατρο «. Σαράτσης» του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, Βόλος) Σχόλια: Την πρώτη µέρα (Σάββατο 23-5-08) οι υπεύθυνοι των περιφερειών παρουσίασαν τη δραστηριότητα των συνεργατών τους και την πορεία του προγράµµατος στις περιφέρειές τους, ενώ την Κυριακή (24-5-08) τόσο ο επιστηµονικός υπεύθυνος όσο και οι υπεύθυνοι των υποέργων αναφέρθηκαν στη δική τους δραστηριότητα και παρουσίασαν τις επιµέρους δράσεις και τις προτάσεις τους. 9. Έκδοση ενηµερωτικού εντύπου µε τίτλο ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΛΤΙΟ. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε το Νοέµβριο του 2007 και αποτύπωσε τη δράση του προγράµµατος κατά το σχολικό έτος 2006-2007, ενώ το δεύτερο τεύχος κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2008 και περιλαµβάνει στοιχεία που αφορούν το σχολικό έτος 2007-2008. Σε κάθε τεύχος υπάρχει εισαγωγικό σηµείωµα του επιστηµονικού υπευθύνου και στη συνέχεια κάθε υπεύθυνος περιφέρειας παρουσιάζει τους συνεργάτες του, δηµοσιεύει πίνακα µε αριθµητικά δεδοµένα της εφαρµογής του προγράµµατος και σχολιάζει τις ποιοτικές παραµέτρους. Κατά γενική οµολογία, πρόκειται για ένα εύχρηστο έντυπο, που αποβλέπει στην ενηµέρωση και την ευαισθητοποίηση του αναγνώστη και, ταυτόχρονα, διακρίνεται για την αισθητική και την ποιότητά του. 10. Εκτύπωση 2(δύο) αφισών που εστάλησαν σ όλες τις περιφέρειες και οι οποίες, πέρα από την ποιότητά τους, προβάλλουν ανάγλυφα τους στόχους και τις επιδιώξεις του προγράµµατος. 11. Επικοινωνία µε τα ΜΜΕ µε την ευκαιρία κάθε εκδήλωσης σε κάθε περιφέρεια ή στο κέντρο, καθώς και τακτικές εµφανίσεις του υπευθύνου του έργου στα τοπικά ΜΜΕ. 18