ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΙΣΧΥΡΩΝ ΕΠΕΙΣΟ ΙΩΝ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕ ΙΟ Μαυράκης Αναστάσιος 1, Θεοχαράτος Γεώργιος 2, Πιτσιτάκης Νικόλαος 3, Χρηστίδης Αναστάσιος 4, Μακρυγιάννης Γεώργιος 5 1 Φυσικός Περιβαλλοντολόγος (MSc) 2 Εργαστήριο Μετεωρολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών 3 Μετεωρολόγος Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία 4 Γραφείο Ελέγχου Ρύπανσης και Ποιότητας Περιβάλλοντος (Γ.Ε.Ρ.Π.ΠΕ.) του Αναπτυξιακού Συνδέσµου ήµων και Κοινοτήτων Θριασίου Πεδίου 5 Φυσικός, (MSc) Οικονοµικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης 1
Η ευρύτερη περιοχή του Θριασίου Πεδίου είναι γνωστή για τη συγκέντρωση βιοµηχανιών και βιοτεχνιών καθώς και για τον σηµαντικό κυκλοφοριακό φόρτο που δέχεται. Η εκτίµηση για την συνολική κίνηση οχηµάτων υπολογίζεται ότι ανέρχεται σε 3 εκατ. οχήµατα τον χρόνο. Η συνεισφορά σε ρύπους, που εκπέµπουν τα οχήµατα αυτά θεωρείται αρκετά σηµαντική. Κατά την απογραφή δραστηριοτήτων του 1994, καταµετρήθηκαν περίπου 16 δραστηριότητες εντός και εκτός νοµοθετηµένων περιοχών, ενώ σήµερα το συνολικό πρόβληµα, εµφανίζεται να επιδεινώνεται σε ότι αφορά την απολύτως άναρχη εξάπλωση των παραγωγικών µονάδων (περίπου 25 το 21). Κατά µήκος των 12Km από τα 15Km των ακτών, έχουν αναπτυχθεί πλήθος δραστηριοτήτων, εκ των οποίων µερικές µπορούν να χαρακτηρισθούν σηµειακές, άλλες χαρακτηρίζονται ως επιφανειακές, ενώ κατά µήκος της ακτογραµµής υπάρχει µία µεγάλη γραµµική πηγή πρωτογενών ρύπων, η Νέα Εθνική Οδός Αθηνών Κορίνθου. 2
Στην παρούσα εργασία γίνεται µία προσπάθεια διερεύνησης των µετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή, κατά την εκδήλωση 4 ισχυρών επεισοδίων ρύπανσης τις αντίστοιχες ηµέρες, στα οποία καταγράφηκαν οι απολύτως µέγιστες τιµές των ρύπων: SO2, TSP, THC και O3, κατά τα παρελθόντα έτη, από το δίκτυο σταθµών του Γραφείου Ελέγχου Ρύπανσης και Ποιότητας Περιβάλλοντος (Γ.Ε.Ρ.Π.ΠΕ.) του Αναπτυξιακού Συνδέσµου ήµων και Κοινοτήτων Θριασίου Πεδίου. Οι υψηλότερες τιµές πρωτογενών ρύπων καταγράφηκαν κατά το χρονικό διάστηµα από 4 έως 12 Ιανουαρίου 1997 στη θέση Παραλία Ασπροπύργου. 1. Η υψηλότερη τιµή γιά τα Ολικά Αιωρούµενα Σωµατίδια (TSP) καταγράφηκε στις 4-1-1997. 2. Η υψηλότερη τιµή Ολικών Υδρογονανθράκων (THC) καταγράφηκε στις 4 και 6-1-1997. 3. Η υψηλότερη τιµή για το SO2 καταγράφηκε στις 12-1-1997. 4. Οι υψηλότερες τιµές του δευτερογενούς και φωτοχηµικού ρύπου O3, καταγράφηκαν στην Ελευσίνα και στην Μαγούλα, στις 1-1-1993. 3
Χάρτης της περιοχής του Θριασίου Πεδίου. Απεικονίζονται τα όρια των νοµοθετηµένων χρήσεων γής και η κατανοµή των σταθµών µέτρησης Κλίµακα χάρτη 1:5 Σχηµατική τοµή του Θριασίου Πεδίου κατά την διεύθυνση Β-Ν 4
Παράγοντες που ευθύνονται για την αυξηµένη ρύπανση της περιοχής Λόγω του αναγλύφου που περιβάλλει το Θριάσιο, ο καλός εξαερισµός της περιοχής δεν ευννοείται. Για περιοχές οικοδοµηµένες κοντά στη θάλασσα, η κατανοµή των ρύπων βρίσκεται υπό την άµεση επίδραση των µετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν στη παράκτια ζώνη, µε κυριότερο τη θαλάσσια αύρα. Οι αντίστοιχες οριζόντιες κυκλοφορίες καλύπτουν γενικά αποστάσεις περίπου των 1 Km. Τα τοπικά συστήµατα κυκλοφορίας υφίστανται µέσα στο ατµοσφαιρικό οριακό στρώµα, βρίσκονται µεταξύ των 3-8m και προκαλούν µετακίνηση και ποιοτική µεταβολή των ρύπων. Η ύπαρξη κατασκευών και των λιµενικών δραστηριοτήτων των βιοµηχανιών βιοτεχνιών κατά µήκος των 12Km της ακτογραµµής, αποτελεί ένα τεχνητό εµπόδιο στην ανάπτυξη του µηχανισµού αυτού. Το ποσοστό (%) που εµφανίζουν οι άπνοιες, που για τους µήνες από Νοέµβριο έως και Μάιο κυµαίνεται στο 43%, σε αντίθεση µε το ποσοστό που εµφανίζουν κατά τους µήνες Ιούνιο έως και Οκτώβριο που κυµαίνεται στο 3%. Ο µήνας µε το µεγαλύτερο ποσοστό άπνοιας είναι ο Νοέµβριος (5,8%) και ο µήνας µε το µικρότερο ποσοστό άπνοιας, λόγω και των Ετησίων Ανέµων είναι ο Ιούλιος (23%). Το ύψος των θερµοκρασιακών αναστροφών ιδιαίτερα κατά τους ψυχρούς µήνες του έτους. Το ύψος των αναστροφών είναι: Χαµηλότερο από το ύψος κορυφής του χαµηλότερου λόφου που περιβάλλει την ευρύτερη περιοχή του Θριασίου Πεδίου και του Κόλπου της Ελευσίνας. Συγκρίσιµο µε το ύψος των υψηλότερων καµινάδων των µεγάλων βιοµηχανιών π.χ. ΧΑΛΥΨ, ΕΛ Α, ΤΙΤΑΝ, ΠΕΤΡΟΛΑ κ.τ.λ. 5
-7-6 -5-4 -3-2 -1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Αποτελέσµατα Ραδιοβολήσεων -7-6 -5-4 -3-2 -1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1-5 -15-25 -35-45 -55-5 -15-25 -35-45 -55-65 T-4-1-97_h -75 T-4-1-97_12h -85 RH-4-1-97_h -95 RH-4-1-97_12h -15-7 -6-5 -4-3 -2-1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1-65 T-6-1-97_h -75 T-6-1-97_12h -85 RH-6-1-97_h -95 RH-6-1-97_12h -15 Temp-RH 4-1-1997 Temp-RH 6-1-1997 3 2 1 1 2 3 4 5-5 -5-15 -15-25 -25-35 -35-45 -45-55 -55-65 -75-85 -95-15 T-12-1-97_h T-12-1-97_12h RH-12-1-97_h RH-12-1-97_12h -65-75 -85-95 -15 WF-6-1-97_h WF-6-1-97_12h WD-6-1-97_h WD-6-1-97_12h Temp-RH 12-1-1997 WD-WF 6-1-1997 6
Από τα µετεωρολογικά δεδοµένα που αφορούν τις καθ ύψος µεταβολές προκύπτουν τα παρακάτω: Οι συνθήκες της Ανώτερης Ατµόσφαιρας θεωρούνται ιδανικές, αλλά και τυπικές γιά την εµφάνιση υψηλών συγκεντρώσεων ρύπων, γιατί ευνοείται η δηµιουργία θερµοκρασιακών αναστροφών Η κατακόρυφη δοµή της ατµόσφαιρας εµφανίζει εξαιρετική ευστάθεια, γιά όλα τα επεισόδια ρύπανσης που εξετάζονται στη παρούσα εργασία Το εύρος της διακύµανσης της θερµοκρασίας και της σχετικής υγρασίας του αέρα µεταξύ των ραδιοβολίσεων της.h και της 12h, είναι µικρό. Επιπλέον στα 9 έως 8 hpa (δηλ. περίπου στα 15m) έχουµε την εµφάνιση ισόθερµου στρώµατος (potential stability) και αναστροφή αντικυκλωνικής καθίζησης (capping inversion). Από τα Σχήµατα προκύπτει, η ύπαρξη επιφανειακής αναστροφής λόγω ακτινοβολίας, η οποία στο Θριάσιο Πεδίο εµφανίζεται εντονότερη λόγω του αναγλύφου που περιβάλλει την περιοχή. Το πολύ χαµηλό ύψος των αναστροφών από 4 έως 12 Ιανουαρίου 1997, π.χ. µόλις 66m στις 4-1-1997 και 74m στις 6-1-1997 7
19. 18. 17. 16. 15. 14. 13. 12. 11. 1. 9. 8. 7. o C T-4-1 T-6-1 T-12-1 Το ηµερήσιο θερµοµετρικό εύρος και το εύρος τιµών της σχετικής υγρασίας µειώνονται µε την πάροδο των ηµερών 6. 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: 1 RH [%] RH-4-1 RH-6-1 RH-12-1 9 Θερµοκρασία Σχετική Υγρασία του Αέρα 4, 6 και 12 Ιανουαρίου 1997 8 7 6 5 4 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: 8
4 3.5 3 2.5 WS [m/sec] WS-4-1 WS-6-1 WS-12-1 Average of WD-1-1 1:: πµ 1/1/19 25 11:: µµ 2 1:: µµ 9:: µµ 8:: µµ 15 1 5 2:: πµ 3:: πµ 4:: πµ 5:: πµ 6:: πµ 2 7:: µµ 6:: µµ 7:: πµ 8:: πµ 1.5 1.5 5:: µµ 4:: µµ 9:: πµ 1:: πµ 3:: µµ 11:: πµ 2:: µµ 12:: µµ 1:: µµ Time 36 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: Ώρες εµφάνισης της θαλάσσιας αύρας WD [o] WD-6-1 27 18 9 WD-12-1 WD-4-1 Ταχύτητα και ιεύθυνση του Ανέµου 4, 6 και 12 Ιανουαρίου 1997 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: 9
11 1 9 TSP [µgr/m3] TSP-4-1 TSP-6-1 TSP-12-1 8 7 6 5 4 3 2 1 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: Συγκεντρώσεις των TSP στις 4, 6 και 12 Ιανουαρίου 1997 1
6 THC [mgr/m3] 5 THC-4-1 4 THC-6-1 3 THC-12-1 2 1 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: Συγκεντρώσεις των THC στις 4, 6 και 12 Ιανουαρίου 1997 11
11 1 SO2 [µgr/m3] 9 8 7 6 SO2-4-1 SO2-6-1 SO2-12-1 5 4 3 2 1 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: Συγκεντρώσεις των SO2 στις 4, 6 και 12 Ιανουαρίου 1997 12
11 1 SO2 - TSP µgr/m3 THC mgr/m3.3 9 8 7 6 5 4 3 2 1 SO2-12-1 TSP-12-1 THC-12-1 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: Συγκεντρώσεις των SO2, TSP και THC στις 12 Ιανουαρίου 1997.25.2.15.1.5. 13
Η πορεία των συγκεντρώσεων των TSP, δείχνει ότι οι πολύ µεγάλες τιµές που καταγράφονται, δεν οφείλονται µόνο στις επικρατούσες µετεωρολογικές συνθήκες. Οι κορυφές (peak) των επιπέδων των TSP, εµφανίζουν περιοδικότητα, δηλαδή οι εµφανίσεις µεγίστων οφείλονται στις παραγωγικές διαδικασίες ή σε δυσλειτουργίες των βιοµηχανικών εγκαταστάσεων. Επιπλέον το είδος του εκπεµπόµενου ρύπου και η διάρκεια εκποµπής, δείχνουν µε σαφήνεια ότι γιά τις συγκεκριµένες ηµεροµηνίες, το κύριο αίτιο πρέπει να αναζητηθεί στην παραγωγική διαδικασία. Το παραπάνω συµπέρασµα είναι φανερό ότι ισχύει και για τις συγκεντρώσεις των THC. Εδώ οι υψηλές τιµές που καταγράφονται οφείλονται σε έναν συνδυασµό εκποµπών λόγω της παραγωγικής διαδικασίας και των µετεωρολογικών συνθηκών, όπως εχει παρατηρηθεί και σε αντίστοιχες µελέτες γιά άλλες στις οποίες αναπτύσονται παρόµοιες δραστηριότηες. Επίσης γιά το SO2 ισχύουν παρόµοιες εκτιµήσεις 14
-5-15 -25-35 -45-55 -65-75 -85-95 -15 4 8 12 16 2 24 WF 1-1-1993-7 -6-5 -4-3 -2-1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Αποτελέσµατα Ραδιοβολήσεων 1-1-1993 5 1 15 2 25 3 35-5 -15-25 -35-45 -55-65 WF-1-1-93_h WD-1-1-93_h -75-85 WF-1-1-93_12h -95 WD-1-1-93_12h -15 WD 1-1-1993-5 -15-25 -35-45 -55-65 -75-85 -95-15 T-1-1-93_h T-1-1-93_12h RH-1-1-93_h RH-1-1-93_12h Temp-RH 1-1-1993 Στα 9 έως 8 hpa (δηλ. περίπου στα 15m) έχουµε την εµφάνιση ισόθερµου στρώµατος (potential stability) και αναστροφή αντικυκλωνικής καθίζησης (capping inversion) Οι άνεµοι καθ ύψος είναι ασθενείς. Ύψος αναστροφής: 433m 15
3 9 Temp T-1-1 RH 28 RH-1-1 8 Average of O3-1-1 26 315 45 24 7 22 6 27 9 2 18 5 225 135 16 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: 23: Temp RH, 1-1-1993 4 18 WD-1-1 36 27 WD [o] WD o WS [m/sec] 3 2.5 2 ιάγραµµα Των συγκεντρώσεων του Όζοντος και της ιεύθυνσης του ανέµου 18 1.5 WS m/sec 1 9.5 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: WD WS, 1-1-1993 16
To εύρος των ταχυτήτων του ανέµου µεταξύ της ραδιοβόλησης της :h και της 12:h παραµένει πολύ µικρό Η διεύθυνση του ανέµου είναι βόρεια-βορειοανατολική και παραµένει σχεδόν αµετάβλητη σε όλο το ύψος της ραδιοβόλησης στις 1-1-1993 Το ηµερήσιο εύρος της θερµοκρασίας του αέρα ήταν 12 oc σχετικής υγρασίας 35% και της Οι µέγιστες τιµές του όζοντος καταγράφηκαν τις πρώτες απογευµατινές ώρες µε πολύ ασθενή άνεµο άνεµο Ν-Ν διεύθυνσης 17
5 45 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ NOx -O3 [µgr/m3] NOx ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ THC [µgr/m3] 14 4 35 O3 THC 13 3 25 12 2 15 1 11 5 1: 3: 5: 7: 9: 11: 13: 15: 17: 19: 21: Συγκεντρώσεις των O3, NOx, THC στις 1 1 1993 1 18
Συµπεράσµατα Καθοριστικός παράγοντας γιά την εµφάνιση επεισοδίων ρύπανσης, αποτελούν οι δυσµενείς µετεωρολογικές συνθήκες συνοπτικές και τοπικές (ευστάθια, θερµοκρασιακή αναστροφή, ασθενείς άνεµοι τόσο επιφανειακά, όσο και καθ ύψος) 1. ιαδοχικά επεισόδια ρύπανσης έχουν σαν κοινό σηµείο την µεγάλη διάρκεια των δυσµενών µετεωρολογικών συνθηκών. 2. Στη βιοµηχανική περιοχή του Θριασίου Πεδίου, οι πολύ µεγάλες τιµές οφείλονται και στις παραγωγικές διαδικασίες των βιοµηχανιών και βιοτεχνιών. 3. Από το είδος του εκπεµπόµενου ρύπου και την διάρκεια εκποµπής, µπορούν να ταυτοποιηθούν οι ρυπαίνουσες δραστηριότητες. 4. Η εµφάνιση του Όζοντος και οι µέγιστες συγκεντρώσεις του, τους θερµούς µήνες του έτους, συνδέονται µε το µηχανισµό της θαλάσσιας αύρας και την απουσία συνοπτικού ανέµου. 19