Ημερομηνία: Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΚΕΙΜΕΝΟ

ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΔΙΑΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ημερομηνία: Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτωνος Πρωταγόρας 323b 324c Ὅτι μὲν οὖν πάντ ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τῆς ἀρετῆς σύμβουλον διὰ τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ μετεῖναι αὐτῆς, ταῦτα λέγω ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι. Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶς θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ ἐλεοῦσιν οἷον τοὺς αἰσχροὺς ἢ σμικροὺς ἢ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν; Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. Τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 2

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική το χωρίο: «Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται. ἕνεκα κολάζει» B1. «Τι προσπαθεί να αποδείξει ο Πρωταγόρας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου; Να παρουσιάσετε την επιχειρηματολογία του και να την αξιολογήσετε. B2. Με βάση τα δεδομένα της δεύτερης παραγράφου, ποιος θα πρέπει να είναι ο χαρακτήρας της ποινής σύμφωνα με τον Πρωταγόρα; Συμμερίζεστε τις απόψεις του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. B3. Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Πρωταγόρας αναφέρεται στις ποινές που επιβάλλονται σε περίπτωση που δεν κατέχει κάποιος την πολιτική αρετή. Αφού τις αναφέρετε και τις αξιολογήσετε ως προς το μέγεθός τους, να επισημάνετε αν η αναφορά των συγκεκριμένων ποινών συνάδει με το χαρακτήρα της τιμωρίας που πρεσβεύει ο σοφιστής στο πρωτότυπο κείμενο. Πλάτωνος Πρωταγόρας 325b c Ενώ όμως είναι το πράγμα αυτό διδακτό, αφού είναι κάτι που μπορεί να φροντίσει και να καλλιεργήσει κανείς, αυτοί διδάσκουν στους γιους τους τα άλλα, των οποίων η άγνοια δεν πρόκειται να επιφέρει ως ποινή τον θάνατο, αυτό όμως, την αρετή, που εάν τα αγόρια δεν τη μάθουν και δεν τη φροντίσουν, μπορεί να υποστούν ως ποινή και τον θάνατο και την εξορία και τη δήμευση της περιουσίας εκτός από τη θανάτωση και, με μια λέξη, τη συνολική καταστροφή του οἴκου τους, αυτή δεν τη διδάσκουν και δεν τη φροντίζουν με κάθε δυνατή επιμέλεια! Μπορούμε να πιστέψουμε κάτι τέτοιο, Σωκράτη; B4. Ποιο είναι το θέμα του διαλόγου «Πρωταγόρας», όπως φαίνεται από τον πρόλογο του έργου και με ποιον τρόπο αναδεικνύεται; B5. α) εἰκότως, συλλήβδην, παρεληλυθότος, οἴωνται, σκυτοτόμου: να γράψετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) της νέας ελληνικής για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 2

ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ημερομηνία: Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες Προσήκει μέν, ὦ ἄνδρες δικασταί, πᾶσιν ὑμῖν τιμωρεῖν ὑπέρ τῶν ἀνδρῶν, οἵ ἀπέθανον εὖνοι ὄντες τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ, προσήκει δέ κἀμοί οὐχ ἥκιστα κηδεστής γάρ μοι ἦν Διονυσόδωρος καί ἀνεψιός. Τυγχάνει οὖν ἐμοί ἡ αὐτή ἔχθρα πρός Ἀγόρατον τουτονί καί τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ ὑπάρχουσα ἔπραξε γάρ οὗτος τοιαῦτα, δι ἅ ὑπ ἐμοῦ νυνί εἰκότως μισεῖται, ὑπό τε ὑμῶν, ἄν θεός θέλῃ, δικαίως τιμωρηθήσεται. Διονυσόδωρον γάρ τόν κηδεστήν τόν ἐμόν καί ἑτέρους πολλούς, ὧν δή τά ὀνόματα ἀκούσεσθε, ἄνδρας ὄντας ἀγαθούς περί τό πλῆθος τό ὑμέτερον, ἐπί τῶν τριάκοντα ἀπέκτεινε, μηνυτής κατ ἐκείνων γενόμενος. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: κηδεστής = κουνιάδος ἀνεψιός = ξάδερφός ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Λυσία Κατά Αγοράτου 1-2 Α. Να μεταφράσετε το κείμενο. Β1. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: πᾶσιν: γενική πληθυντικού αριθμού ἀνδρῶν: κλητική ενικού αριθμού εὖνοι: αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος πλήθει: ονομαστική πληθυντικού αριθμού ἀνεψιός: δοτική ενικού αριθμού οὗτος: δοτική πληθυντικού αριθμού δικαίως: τον ίδιο τύπο στους άλλους βαθμούς πολλούς: τον ίδιο τύπο στους άλλους βαθμούς Μονάδες 20 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 2

ὀνόματα: μηνυτής: δοτική ενικού αριθμού γενική ενικού αριθμού β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: ἦν: τυγχάνει: ἔπραξε: γ' ενικό οριστικής μέλλοντα και απαρέμφατο αορίστου γ' πληθυντικό ευκτικής μέλλοντα και οριστικής παρακειμένου β' ενικό οριστικής αορίστου και α' πληθυντικό οριστικής υπερσυντελίκου ἀκούσεσθε: β' πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα και προστακτικής παρακειμένου γενόμενος: β' ενικό οριστικής και προστακτικής αορίστου β' Β2. α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τιμωρεῖν, ὑμῖν, εὖνοι, πλήθει, αὐτή, ὑπάρχουσα, μηνυτής, γενόμενος Μονάδες 8 β. τόν κηδεστήν: Να αναλύσετε την παράθεση σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση. Μονάδες 2 ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 2

1η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΔΙΑΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ημερομηνία: Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Σʹ αυτή την περίπτωση λοιπόν ο καθένας θυμώνει με τον καθένα και τον συμβουλεύει, ολοφάνερα επειδή κατά τη γνώμη του [η αρετή] μπορεί να αποκτηθεί με φροντίδα και μάθηση. Αν πράγματι θέλεις να καταλάβεις, Σωκράτη, τι τέλος πάντων σημαίνει το να τιμωρεί [κανείς] αυτούς που αδικούν, αυτό το ίδιο [δηλαδή το να τιμωρεί κανείς] θα σε διδάξει ότι οι άνθρωποι τουλάχιστον νομίζουν ότι η αρετή μπορεί να αποκτηθεί. Γιατί κανείς δεν τιμωρεί αυτούς που αδικούν έχοντας το νου του σʹ αυτό και εξαιτίας αυτού, επειδή δηλαδή αδίκησε, εκτός αν κάποιος εκδικείται απερίσκεπτα όπως ακριβώς ένα θηρίο αυτός όμως που επιχειρεί να τιμωρεί σύμφωνα με τη λογική, δεν τιμωρεί για το αδίκημα που έχει παρέλθει γιατί δε θα μπορούσε να κάνει αυτό βέβαια που διαπράχθηκε να μην έχει γίνει αλλά για το μέλλον, για να μην αδικήσει πάλι ούτε αυτός ο ίδιος ούτε άλλος που τον είδε ότι τιμωρήθηκε. Και επειδή έχει τέτοια σκέψη, πιστεύει ότι η αρετή μπορεί να διδαχθεί. Τιμωρεί, λοιπόν, για αποσόβηση. Β1. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου ο Πρωταγόρας τονίζει ότι η πολιτική αρετή δεν είναι έμφυτη στον άνθρωπο ούτε αυτονόητο στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης (ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου), αλλά ότι είναι αποτέλεσμα διδασκαλίας και προσπάθειας (ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι). Επομένως αυτό που θέλει να αποδείξει είναι το διδακτό της πολιτικής αρετής. Για να στηρίξει την άποψή του επιχειρεί μια διάκριση ανάμεσα στα ελαττώματα που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Σύμφωνα με το σοφιστή, λοιπόν, οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από ελαττώματα που είναι ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 5

1η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ αποτέλεσμα της φύσης (έμφυτα) ή της τύχης, όπως το να είναι κανείς κοντός, άσχημος ή φιλάσθενος. Γιʹ αυτά τα ελαττώματα κανείς δεν επιπλήττει, δε συμβουλεύει, δεν κατηγορεί και δεν τιμωρεί αυτόν που τα διαθέτει, αφού δε φέρει καμία ευθύνη γιʹ αυτά αντίθετα εκδηλώνει τη συμπάθειά του προς αυτόν που τα έχει και επιδεικνύει ανεκτικότητα. Εξάλλου, τα ελαττώματα αυτά δε διορθώνονται και κυρίως δεν επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο ( Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ... Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις). Αντίθετα, οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από ελαττώματα επίκτητα, όπως η αδικία και η ασέβεια, που οφείλονται στην έλλειψη επιμέλειας, άσκησης και διδασκαλίας. Γιʹ αυτά τα ελαττώματα καθένας συμβουλεύει, επιπλήττει, οργίζεται, αποδοκιμάζει και εν τέλει τιμωρεί αυτόν που τα έχει, γιατί τα ελαττώματα αυτά θεωρούν ότι διορθώνονται, ότι φέρει ευθύνη αυτός που τα έχει, αφού αμέλησε να τα διορθώσει με την επιμέλεια, την άσκηση και τη διδασκαλία, και κυρίως, οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο, επειδή τα ελαττώματα αυτά επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο. Η στάση αυτή των ανθρώπων στηρίζεται στη γενικότερη πεποίθηση ότι τα επίκτητα ελαττώματα μπορούν να διορθωθούν, επιδέχονται διδασκαλία και μπορούν τελικά να μεταβληθούν σε προτερήματα (ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις... καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς). Αξιολογώντας τη συλλογιστική πορεία του Πρωταγόρα μπορούμε να πούμε ότι δεν είναι ιδιαίτερα πειστική, γιατί στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι η πολιτική αρετή είναι αποτέλεσμα διδασκαλίας, χρησιμοποιεί τη θέση ότι τα επίκτητα ελαττώματα διορθώνονται, επιδέχονται διδασκαλία, ώστε να γίνουν προτερήματα ως δεδομένη, χωρίς να την έχει αποδείξει. Ενώ παράλληλα θεωρεί την πολιτική αρετή επίκτητο προτέρημα, θέση που επίσης δεν έχει αποδείξει. Έτσι, ο Πρωταγόρας προσπαθεί να αποδείξει μία θέση, ότι δηλαδή η πολιτική αρετή διδάσκεται με θέσεις που οι ίδιες χρειάζονται απόδειξη. Αυτός όμως ο τρόπος απόδειξης δεν είναι παρά ένα είδος σοφίσματος που ονομάζεται «σόφισμα λήψεως του ζητουμένου» (ή του αιτουμένου). Πέρα από τα παραπάνω θα μπορούσαμε να εκφράσουμε και κάποιες ενστάσεις για τις θέσεις του. Για παράδειγμα ορισμένα φυσικά ή τυχαία ελαττώματα στην πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα της προσωπικής στάσης του καθενός ή γενικότερα της αδιαφορίας του. Παράλληλα, μερικές φορές, όση προσπάθεια κι αν καταβάλει κανείς, όση αγωγή κι αν λάβει, δεν μπορεί για λόγους ανώτερους της θέλησής του και των δυνάμεών του να απαλλαγεί από μερικά ελαττώματα. Τέλος, το σπουδαιότερο είναι ότι δύσκολα θα μπορούσε να κατατάξει κανείς τα ελαττώματα σε φυσικά (ή τυχαία) και σε επίκτητα, γιατί ορισμένα θα έπρεπε να ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 5

1η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ τα εντάξουμε σε μία τρίτη κατηγορία, αυτή των επίκτητων με φυσική προδιάθεση. Β2. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Πρωταγόρα η ποινή δεν επιβάλλεται με σκοπό την τυφλή εκδίκηση, επειδή κάποιος παρανόμησε (Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν), ή με σκοπό να εμποδιστεί αυτή καθαυτή η πράξη (οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται), αφού αυτή διεπράχθη και αυτό που έγινε δεν μπορεί πια να αλλάξει (οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη), αλλά επιβάλλεται κυρίως για το μέλλον (ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν) με στόχο το σωφρονισμό του ίδιου του δράστη, ώστε να αντιληφθεί το σφάλμα του και να μην το επαναλάβει (ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος) αλλά και τον παραδειγματισμό των υπόλοιπων ανθρώπων, αφού θα διαπιστώσουν ότι αυτός τιμωρήθηκε (μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα). Σύμφωνα με το σοφιστή λοιπόν η ποινή έχει σωφρονιστικό παιδευτικό χαρακτήρα για τον ίδιο το δράστη και παραδειγματικό για τους άλλους, ώστε να αποτραπούν παρόμοιες πράξεις στο μέλλον. Παράλληλα, η ποινή θα πρέπει να είναι έλλογη κι όχι άλογη, πράγμα που ισχύει στα θηρία), να κινείται δηλαδή μέσα στα όρια της λογικής (ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν) και να αποσκοπεί στη βελτίωση του δράστη. Γενικότερα παρατηρούμε ότι ο Πρωταγόρας ζητά τον εξανθρωπισμό της δικαιοσύνης. Σε γενικές γραμές οι απόψεις του Πρωταγόρα περί ποινής διαφοροποιούνται κατά πολύ από τα ισχύοντα της εποχής του, δεδομένου ότι η τιμωρία θεωρούνταν και ως ανταπόδοση για την αδικία που διαπράχθηκε και ήταν αλληλένδετη με την εκδίκηση και την ηθική ικανοποίηση του παθόντος και των συγγενών του. Οι πρωτοποριακές αυτές για την εποχή εκείνη απόψεις δεν μπορεί παρά να μας βρίσκουν απόλυτα σύμφωνους. Πράγματι, η ποινή θα πρέπει να αποσκοπεί από τη μια στη διαπαιδαγώγηση και την αναμόρφωση (και όχι την εξόντωση) του δράστη, ώστε να καταστεί αυτός και πάλι, αφού εκτίσει την ποινή του και αντιληφθεί το σφάλμα του, χρήσιμο μέλος της κοινωνίας και από την άλλη στον παραδειγματισμό του κοινωνικού συνόλου, ώστε να αποφεύγεται η διάπραξη αδικημάτων. Γενικότερα η ποινή θα πρέπει να αποσκοπεί στο να αποτρέψει τον επίδοξο παραβάτη από ενδεχόμενη παράνομη πράξη, διδάσκοντάς του ότι η ενσυνείδητη πειθαρχία και η υπακοή στους νόμους είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την αρμονική συμβίωση των μελών της κοινωνίας. Τέλος η ποινή οφείλει να αποβλέπει στη δημοκρατική και φιλελεύθερη διαπαιδαγώγηση του πολίτη, να διαπλάθει το χαρακτήρα του, να τον κοινωνικοποιεί και εν γένει να προστατεύει την κοινωνική αρμονία και τάξη. B3. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα παρατηρούμε ότι ο Πρωταγόρας επανέρχεται στην ποινή της θανάτωσης όσων δε συμμετέχουν στην πολιτική αρετή. Παράλληλα ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 3 ΑΠΟ 5

1η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ όμως προσθέτει και άλλες βαρύτατες ποινές, όπως αυτή της εξορίας, της δήμευσης της περιουσίας και της συνολικής καταστροφής του οίκου. Αυτές οι ποινές δεν πρέπει να ιδωθούν ως απλές κυρώσεις, αλλά ως μέσα εξαναγκασμού για την προώθηση του κοινού συμφέροντος. Οι παραπάνω ποινές λίγο πολύ είναι ισάξιες, αφού για τον αρχαίο Έλληνα και κυρίως για τον Αθηναίο η εξορία ήταν σχεδόν ισοδύναμη με τη θανατική καταδίκη, εφόσον η ζωή του δεν ήταν δυνατό να υφίσταται έξω από τα πλαίσια της πόλης, μιας και αυτή η ιδιότητα του ανθρώπου ενυπάρχει στην πραγματικότητα στην ιδιότητα του πολίτη ή ταυτίζεται με αυτή, ενώ η δήμευση της περιουσίας αλλά κυρίως η συνολική καταστροφή του οίκου ισοδυναμούσε με ξεθεμελίωμα ολόκληρης της γενιάς, κάτι που συνιστούσε τη μεγαλύτερη συμφορά, αφού ο πολίτης δεν είχε μόνο οδυνηρές οικονομικές συνέπειες, καθώς περιφερόταν ανέστιος και πένης, αλλά και εξευτελιστικές. Αν για μας σήμερα η χειρότερη είναι η θανατική καταδίκη, για τον αρχαίο η χειρότερη θα ήταν μάλλον η συνολική καταστροφή του οίκου, αφού θα ντρόπιαζε τον ίδιο και τη γενιά του. Η αναφορά στις παραπάνω ποινές και κυρίως αυτή της θανάτωσης του δράστη δε συνάδει με το σωφρονιστικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα της ποινής που πρεσβεύει ο σοφιστής στο πρωτότυπο κείμενο, μιας και δε δίνεται η δυνατότητα της βελτίωσης και επανένταξής του στο κοινωνικό σύνολο. Αλλά και οι υπόλοιπες ποινές, όπως προαναφέραμε, κατά κάποιο τρόπο, ισοδυναμούν με αυτή της θανατικής καταδίκης, αφού ουσιαστικά οδηγούν στον κοινωνικό θάνατο. Γενικότερα παρατηρούμε ότι στις συγκεκριμένες ποινές υφίσταται περισσότερο η έννοια της εκδίκησης απέναντι στους παραβάτες. Σε σχέση με όσα αναφέρει στο πρωτότυπο κείμενο οι συγκεκριμένες ποινές μόνο παραδειγματικά μπορούν να λειτουργήσουν απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Προφανώς ο Πρωταγόρας αναφέρει τις ποινές αυτές, για να επισημάνει αφενός τη σπουδαιότητα της απόκτησης της πολιτικής αρετής και αφετέρου ότι αυτές θα πρέπει να επιβάλλονται στις ανίατες περιπτώσεις, όταν δηλαδή δεν υπάρχει περίπτωση βελτίωσης κι αφού προηγουμένως έχουν χρησιμοποιηθεί όλα τα μέσα ή άλλες ποινές για τη βελτίωση των συγκεκριμένων ανθρώπων. B4. Ο Σωκράτης διηγείται κατ αρχήν στον ανώνυμο φίλο του πώς βρέθηκε στο σπίτι του Καλλία, όπου φιλοξενείται ο διάσημος σοφιστής Πρωταγόρας. Ο Ιπποκράτης, ένας νεαρός φίλος του Σωκράτη γεμάτος πάθος για τη μόρφωση και θαυμασμό για τους μεγάλους διανοητές, έτρεξε τα χαράματα στο σπίτι του Σωκράτη για να τον ειδοποιήσει πως ο Πρωταγόρας έφτασε στην Αθήνα. Ο Ιπποκράτης θέλει να γίνει μαθητής του Πρωταγόρα και παρακαλεί τον Σωκράτη να τον βοηθήσει να παρουσιαστεί στον μεγάλο σοφιστή. Ο Σωκράτης αρχίζει να ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 4 ΑΠΟ 5

1η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ρωτά το νεαρό γιατί θέλει να μαθητεύσει κοντά στον Πρωταγόρα και τι ακριβώς ελπίζει να μάθει από αυτόν. Ο ενθουσιώδης Ιπποκράτης, που εκτός από τον ενθουσιασμό της νεότητάς του δεν διαθέτει ακόμα και μεγάλη σοφία, δεν μπορεί βεβαίως να απαντήσει. Έτσι, ο Σωκράτης δέχεται να πάνε μαζί στο σπίτι του Καλλία και να ρωτήσει αυτός, για λογαριασμό του Ιπποκράτη, τι ακριβώς μπορεί ο Πρωταγόρας να διδάξει τον νεαρό. Βλέπουμε έτσι, ήδη από την αρχή, να αναδεικνύεται το θέμα της φιλοσοφικής συζήτησης που θα ακολουθήσει. Ο Πρόλογος αυτός δεν είναι απλώς η εικόνα ενός στιγμιότυπου της ζωής των νέων στην Αθήνα, είναι, πολύ περισσότερο, η πραγματική εισαγωγή στο θέμα: ποια είναι η αξία της σοφιστικής, και μπορούν οι σοφιστές (ή οποιοσδήποτε άλλος) να διδάξει στους νέους την αρετή; B5.α) εἰκότως συλλήβδην παρεληλυθότος οἴωνται σκυτοτόμου : εικόνισμα, επιείκεια : λάφυρο, κατάληψη : ανεξίτηλος, ελεύθερος : οίηση, οιηματίας : ταμείο, απότομος ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 5 ΑΠΟ 5

ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ημερομηνία: Κυριακή 30 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Αρμόζει, κύριοι δικαστές, σε όλους εσάς να εκδικείστε για τους άντρες που σκοτώθηκαν υποστηρίζοντας το δημοκρατικό σας πολίτευμα, αλλά αρμόζει και σε μένα πάρα πολύ γιατί ο Διονυσόδωρος ήταν κουνιάδος και ξάδερφος μου. Συμβαίνει λοιπόν και εγώ και η δημοκρατία σας να έχουμε την ίδια έχθρα σ αυτόν εδώ τον Αγόρατο γιατί αυτός έκανε τέτοιες πράξεις, για τις οποίες δικαιολογημένα τωραδά από μένα μισείται, και από εσάς, αν ο Θεός θέλει, δίκαια θα τιμωρηθεί. Διότι τον Διονυσόδωρο, τον κουνιάδο μου, και άλλους πολλούς, των οποίων βέβαια τα ονόματα θα ακούσετε, που ήταν άνδρες ενάρετοι στο δημοκρατικό σας πολίτευμα, σκότωσε την εποχή των Τριάκοντα, αφού έγινε καταδότης για εκείνους. Β1. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: πᾶσιν: πάντων ἀνδρῶν: ἄνερ εὖνοι: εὔνοια πλήθει: πλήθη ἀνεψιός: ἀνεψιῷ οὗτος: τούτοις δικαίως: διακιότερον -δικαιότατα πολλούς: πλείονες - πλείστους ὀνόματα: ὀνόματι μηνυτής: μηνυτοῦ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 1 ΑΠΟ 2

β. ἦν: τυγχάνει: ἔπραξε: ἀκούσεσθε: γενόμενος: ἔσται - γενέσθαι τεύφοιντο -τετυχήκασι πράξαις πράξειας -ἐπεπράχεμεν ἀκούητε -ἀκηκοότες ἔστε ἐγένου γενοῦ Β2. α. τιμωρεῖν ὑμῖν εὖνοι πλήθει αὐτή ὑπάρχουσα μηνυτής γενόμενος τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο προσήκει δοτική προσωπική στο προσήκει κατηγορούμενο στο οἵ δοτική αντικειμενική στο εὖνοι επιθετικός προσδιορισμός στο ἔχθρα κατηγορηματική μετοχή στο ἔχθρα κατηγορούμενο στο οὗτος (εννοείται) χρονική μετοχή, συνημμένη στο οὗτος β. Διονυδόδωρον γάρ ὅς ὁ κηδεστής ὁ ἐμός ἐστί. ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ Ωρίωνας ΣΕΛΙΔΑ: 2 ΑΠΟ 2