Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 1

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Τµήµα Βιοµηχανικής ιοίκησης & Τεχνολογίας Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010 - Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 1

Περιεχόµενα 1 Πληροφοριακά Συστήµατα...5 1.1 Πληροφοριακό Σύστηµα...5 1.2 υνατότητες ΠΣ...5 1.3 εδοµένα και Πληροφορίες...6 1.4 Η έννοια του Συστήµατος...7 1.5 Παράγοντες ΠΣ...9 2 Ο Παγκόσµιος Ιστός...10 2.1 Επισκόπηση Παγκόσµιου Ιστού...10 2.2 Υπερκείµενο και υπερµέσα...10 2.3 οµικά στοιχεία Παγκόσµιου Ιστού...11 2.4 Ενιαίος Αναγνωριστής Πόρων...11 2.5 Το πρωτόκολλο HTTP...13 2.5.1 Ιστορική Αναδροµή...13 2.5.2 Βασικά στοιχεία του πρωτοκόλλου HTTP...13 2.6 Η αρχιτεκτονική πελάτη / εξυπηρετητή...17 2.7 Εξυπηρετητές Παγκόσµιου Ιστού...17 2.7.1 Βασικές Λειτουργίες Εξυπηρετητών Παγκοσµίου Ιστού...18 2.8 Πελάτες Παγκόσµιου Ιστού...19 2.8.1 Φυλλοµετρητές...19 2.8.2 Βασικές Λειτουργίες Φυλλοµετρητών...20 2.8.3 Αρχιτεκτονική Φυλλοµετρητών...21 2.8.4 Ροή Επεξεργασίας Φυλλοµετρητών...22 3. Web1.0 - Web2.0...24 3.1 Από το Web1.0 στο Web2.0...24 3.2. Παραδείγµατα τεχνολογιών και εφαρµογών Web1.0 και Web 2.0...25 3.3 Η µετακίνηση προς το Web2.0...25 3.3.1. Κοινωνικά δίκτυα...26 3.3.2 Τερµατισµός του λεγόµενου perpetual beta...27 3.3.3. Ευκολία βελτίωσης από νέους κοινωνούς...27 3.3.4. Η καινοτοµία στη σύνδεση των συστηµάτων...28 3.3.5. Λογισµικό πάνω από το επίπεδο της µιας και µόνο συσκευής, ενισχύοντας τη δύναµη του "Long Tail"...28 3.4 Τα τέσσερα επίπεδα ιεραρχίας του Web2.0...28 4. Ανασκόπηση τεχνολογιών και εφαρµογών Web2.0 και σύγκριση τους µε τις Web1.0...29 4.1. Οι τεχνολογίες Web2.0...29 4.1.1. Η τεχνολογία Ajax...29 4.1.2. Syndication και τεχνική RSS...30 4.1.3. Blog...31 4.1.4. Videoblogs...32 4.1.5. Wikis...32 4.1.6. Trackback...33 4.1.7. Podcasting...33 4.1.8. Cost per click...34 4.2 Οι εφαρµογές Web2.0 και σύγκρισή τους µε τις Web1.0...34 4.2.1. Britannica Online (Web1.0.) Wikipedia (Web2.0)...34 4.2.2. Mp3.com (Web1.0) Napster (Web2.0)...35 4.2.3. Ofoto (Web1.0) Flickr (Web2.0)...37 4.2.4 Barnesandnoble (Web1.0) Amazon (Web2.0)...37 4.2.5 YouTube (Web2.0)...38 4.2.6 Del.icio.us (Web2.0)...39 4.2.7 Facebook (Web2.0)...39 5. ραστηριότητες µε χρήση τεχνολογιών Web2.0 και συνεργατική µάθηση...40 5.1 ραστηριότητες µε το Del.icio.us...40 5.2. ραστηριότητες µε το Facebook...41 5.3. ραστηριότητες µε το Podcasting...43 5.4. ραστηριότητες µε το Rollyo...44 5.5. ραστηριότητες µε το RSS(Really Simple Syndication)...44 5.6 ραστηριότητες µε το YouTube...46 5.7. ραστηριότητες µε το Wikis...47 5.8. ραστηριότητες µε το Flickr...48 5.9. ραστηριότητες µε τα Blogs...48 6. Βιβλιογραφία...51 Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 2

Σχήµατα Σχήµα 1: Σύστηµα... 7 Σχήµα 2 : Αρχιτεκτονική Πελάτη Εξυπηρετητή... 17 Σχήµα 3: ιαδικασία Παραγωγής Αιτήσεων... 23 Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 3

Πίνακες Πίνακας 1:Παραδείγµατα MIME types... 16 Πίνακας 2: Εφαρµογές WEB1.0 WEB 2.0... 25 Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 4

1 Πληροφοριακά Συστήµατα 1.1 Πληροφοριακό Σύστηµα Ένα Πληροφοριακό Σύστηµα (ΠΣ) είναι ένα οργανωµένο σύνολο διαδικασιών και οντοτήτων για την συλλογή, αποθήκευση, µετάδοση και επεξεργασία δεδοµένων για την παροχή χρήσιµων, ολοκληρωµένων και έγκαιρων πληροφοριών όπου είναι αυτό απαραίτητο. Η χρήση πληροφοριακών συστηµάτων είναι πολύ παλιά και µπορούµε να διακρίνονται σε όλες τις προσπάθειες του ανθρώπου να εκµεταλλευτεί και να κατανοήσει δεδοµένα για την υποστήριξη ενός πολύπλοκου σκοπού ή εργασίας. Υπάρχουν αναφορές για τα επικοινωνιακά συστήµατα που υιοθετούσαν οι αρχαίοι Έλληνες στην διεξαγωγή πολύπλοκων πολεµικών επιχειρήσεων. Πρόσφατα η πρόοδος της Τεχνολογίας της Πληροφορικής και της Επικοινωνίας, (Information & Communication Technology), έχει διευκολύνει την διεξαγωγή πολύπλοκων ροών εργασιών σε πραγµατικό χρόνο ανεξαρτήτως γεωγραφικής περιοχής. Η πρόοδος αυτή πολλές φορές προηγείται της εφαρµογής της τεχνολογίας αυτής µε αποτέλεσµα να εµφανίζεται ένας αριθµός θεµάτων και προβληµάτων στην πράξη. Στην συνέχεια και στα επόµενα κεφάλαια θα εξετάσουµε την αντιµετώπιση των θεµάτων αυτών στην πράξη. 1.2 υνατότητες ΠΣ Τα περισσότερα ΠΣ στις µέρες µας βασίζονται στην πρόοδο των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των τηλεπικοινωνιών για προσφέρουν στις επιχειρήσεις και τους οργανισµούς µεγαλύτερα οικονοµικά οφέλη και µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα. Συγκεκριµένα τα ΠΣ επιτυγχάνουν: Ταχύτατη και Ακριβή Επεξεργασία εδοµένων, τα ΠΣ αντικαθιστούν τους ανθρώπους στην εκτέλεση µεγάλου όγκου επαναλαµβανόµενων σχετικά απλών εργασιών που µπορούν να εκτελούν µε ιδιαίτερα µεγάλη ταχύτητα και µε ακρίβεια σε όλη την διάρκεια της επεξεργασίας. Μεγάλη Αποθηκευτική Ικανότητα, τα ΠΣ έχουν την δυνατότητα αποθήκευσης τεράστιου όγκου πληροφοριών σε σχετικά φθηνά αποθηκευτικά µέσα τα οποία καταλαµβάνουν µικρό χώρο. Ταχύτατη Επικοινωνία µεταξύ τοποθεσιών, µε τα ΠΣ δίνεται η δυνατότητα διασύνδεσης αποµακρυσµένων και µη τοποθεσιών οι οποίες µπορούν να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν πληροφορίες σε πραγµατικό χρόνο καθιστώντας την υποστήριξη κατανεµηµένων εργασιών δυνατή. Άµεση πρόσβαση σε Πληροφορίες, µε τη διασύνδεση µέσω υπολογιστών είναι δυνατή η άµεση πρόσβαση ατόµων και οµάδων σε αποθηκευµένες πληροφορίες οποιαδήποτε ώρα της ηµέρας και οποιαδήποτε ηµέρα του χρόνου. υνατότητα Συντονισµού Ατόµων, Οµάδων και Οργανισµών, µε τα ΠΣ είναι δυνατή ο καλύτερος συντονισµός ατόµων, οµάδων αλλά και ολόκληρων οργανισµών µεταξύ τους καθώς παρέχονται εργαλεία και εφαρµογές που υποστηρίζουν την συνεργασία και ενηµέρωση για την εξέλιξη εργασιών σε πολλά επίπεδα και µε άµεσο τρόπο. Υποστήριξη Αποφάσεων, η λήψη αποφάσεων σε κάθε επίπεδο της επιχείρησης (λειτουργικό, τακτικό, στρατηγικό) απαιτεί συνήθως µεγάλο όγκο πληροφοριών αλλά και πληροφοριών που έχουν ήδη υποστεί Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 5

επεξεργασία. Αυτή η δυνατότητα δίδεται µε τα ΠΣ και υποστηρίζουν τη λήψη αποφάσεων και σε πολύ δυναµικά περιβάλλοντα. Αυτοµατοποίηση και Βελτίωση ιαδικασιών και Ροών Εργασιών, µε τα ΠΣ βελτιώνονται και οι διαδικασίες και οι ροές εργασιών µέσα στην επιχείρηση ειδικά αυτές που επεξεργάζονται πληροφορίες ή παράγουν υπηρεσίες. ίνεται συνήθως η δυνατότητα εξυπηρέτησης πολύ περισσότερων πελατών ή αιτήσεων. Καλύτερη αξιοποίηση των πολύτιµων εδοµένων του Οργανισµού, κάθε επιχείρηση ή οργανισµός παρουσιάζει ιδιαιτερότητες οι οποίες τον καθιστούν ξεχωριστό από τους άλλους. Η καταγραφή και προστασία των πολύτιµων δεδοµένων είναι σηµαντική για την διατήρηση της γνώσης της επιχείρησης, της κουλτούρας της, του know-how και των πολύτιµων δεδοµένων πάσης φύσεως. Αύξηση της Αποτελεσµατικότητας του Οργανισµού, µε την χρήση ενός κατάλληλου ΠΣ είναι δυνατή η αύξηση της αποτελεσµατικότητας ενός οργανισµού καθώς υλοποιούνται οικονοµίες στην εκτέλεση εργασιών από όλα τα προηγούµενα σηµεία που αναφέραµε. 1.3 εδοµένα και Πληροφορίες Τα δεδοµένα είναι πρωτογενή στοιχεία, παρατηρήσεις και µετρήσεις τα οποία παράγονται η µπορούν να συλλεχθούν ως έχουν κατά την εκδήλωση ενός φαινοµένου ή κατά την διεξαγωγή µίας διαδικασίας. (πχ τα ύψη των Αθηναίων µετρηµένα τα τελευταία 20 χρόνια). Οι πληροφορίες είναι το αποτέλεσµα της επεξεργασίας των δεδοµένων από κάποια συγκεκριµένη οπτική γωνία και µε ένα συγκεκριµένο σκοπό. (πχ ο υπολογισµός του ετήσιου µέσου όρου του ύψους των Αθηναίων τα τελευταία 20 χρόνια ανά φύλλο και περιοχή). Τα δεδοµένα µπορεί φαινοµενικά να µην «δείχνουν» κάποιο συµπέρασµα, όταν όµως αναλυθούν µπορούν να υποστηρίξουν κάποια εικόνα που να ενδιαφέρει. Ένα ΠΣ υλοποιεί συγκεκριµένες διαδικασίες µε την βοήθεια των οντοτήτων του, ώστε να συλλέξει και να επεξεργαστεί δεδοµένα και να παρέχει τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες. Γενικά µπορούµε να παρατηρήσουµε τα εξής: α. Στην Πληροφορική, οι πληροφορίες είναι δεδοµένα τα οποία έχουν µετατραπεί σε κατάλληλη µορφή για µεταφορά ή επεξεργασία. Τα δεδοµένα µετατρέπονται σε δυαδική ψηφιακή µορφή για να µεταδοθούν ή να υποστούν επεξεργασία από Η/Υ. β. Στην τεχνολογία των υπολογιστών και τηλεπικοινωνιών τα δεδοµένα διαχωρίζονται από «πληροφορίες ελέγχου», «ψηφία ελέγχου», και παρόµοιων όρων που χρησιµοποιούνται για να αναγνωριστεί το περιεχόµενο µιας µονάδας µετάδοσης. γ. Στις τηλεπικοινωνίες, ως δεδοµένα χαρακτηρίζονται ψηφιακάκωδικοποιηµένες πληροφορίες σε αντίθεση µε αναλογικά-κωδικοποιηµένες όπως οι παραδοσιακές τηλεφωνικές συνοµιλίες. Σε µια αναλογική κωδικοποίηση η µετάδοση του σήµατος είναι συνεχής ενώ στην ψηφιακή δεδοµένα αποστέλλονται κατακερµατισµένα σε «πακέτα» τα οποία επανασυνδέονται στον παραλήπτη. δ. Από επιστηµονικής πλευράς δεδοµένα είναι ένα σώµα συγκεντρωµένων γεγονότων. Πληροφορία είναι ένα ερέθισµα που έχει νόηµα σε κάποιο συγκεκριµένο πλαίσιο αναφοράς για τον παραλήπτη. Κάποιες, αν όχι όλες οι, πληροφορίες µπορούν να µετατραπούν σε δεδοµένα και να αποσταλούν σε κάποιο άλλο παραλήπτη. Γνώση είναι πληροφορία που είναι άµεσα προσβάσιµη στο χρήστη της. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 6

Στα Πληροφοριακά Συστήµατα η ποιότητα της παραγόµενης και µεταδιδόµενης πληροφορίας είναι ένας βασικός παράγοντας αξιολόγησης. Η ποιότητα της πληροφορίας εξαρτάται από τις παρακάτω παραµέτρους: Επικαιρότητα, η πληροφορία να είναι διαθέσιµη όταν πρέπει και να µην χάνει την αξία της αφού παραδοθεί, Πληρότητα, περιλαµβάνει ότι απαιτείται για την χρησιµοποίησή της εντός του πλαισίου που αυτή αναφέρεται, Σαφήνεια, δεν περιλαµβάνει περιττά νοήµατα και στοιχεία, Σχετικότητα, λαµβάνει υπόψη την κατάσταση στην οποία θα χρησιµοποιηθεί, Ακρίβεια, σχετίζεται απόλυτα µε αυτό που αναφέρεται χωρίς σφάλµατα, Κατάλληλης Μορφής, παρουσιάζεται στην µορφή που απαιτείται. Στις µέρες µας η ύπαρξη µεγάλου όγκου διαθέσιµων πληροφοριών από διάφορες πηγές κάνουν επιτακτική την τήρηση των παραπάνω ιδιοτήτων ποιοτικής πληροφορίας. Στην αντίθετη περίπτωση ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι η «έκρηξη των πληροφοριών» την οποία δύσκολα οι χρήστες ενός Πληροφοριακού Συστήµατος δεν είναι σε θέση να επεξεργαστούν. 1.4 Η έννοια του Συστήµατος Ένα Πληροφοριακό Σύστηµα είναι ένα Σύστηµα. Ως Σύστηµα ορίζουµε ένα σύνολο που αποτελείται από αλληλεξαρτώµενα και αλληλεπιδρόµενα µέρη ενωµένα για ένα συγκεκριµένο σκοπό. Τα µέρη αυτά, που ονοµάζονται υποσυστήµατα, επεξεργάζονται εισροές από το περιβάλλον τους τις οποίες επεξεργάζονται µε συγκεκριµένο τρόπο και παράγουν αποτελέσµατα που επιστρέφουν στο περιβάλλον. Από το περιβάλλον το σύστηµα δέχεται συγκεκριµένες πληροφορίες για την λειτουργία του και την αποτελεσµατικότητά του η οποία ονοµάζεται ανάδραση γιατί το σύστηµα προσαρµόζει την εσωτερική λειτουργία του και τις εκροές του βάσει των πληροφοριών αυτών. Το παρακάτω διάγραµµα απεικονίζει ένα τέτοιο σύστηµα: Σχήµα 1: Σύστηµα Η Θεωρία των Συστηµάτων ξεπήδησε από την µελέτη βιολογικών φαινοµένων και του ανθρωπίνου οργανισµού και καθόρισε αρχές που διέπουν όλα τα συστήµατα. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 7

Ιδιότητες Συστηµάτων: Συνέργια, το σύστηµα είναι κάτι περισσότερο από το σύνολο των µερών του, Περιβάλλον, το σύστηµα επιδρά και επηρεάζεται από το περιβάλλον του, Οµοιόσταση, ένα σύστηµα αυτορυθµίζεται, διατηρεί και επανέρχεται στην επιθυµητή του κατάσταση, Ανάδραση, ένα σύστηµα δέχεται και αντιδρά στην πληροφόρηση για τις ενέργειές του, Εντροπία / Αρνητική Εντροπία, τα κλειστά συστήµατα οδηγούνται στην αταξία ενώ τα ανοιχτά προς την τάξη και την αυτοδιατήρησή τους. οµή, Λειτουργία, ιαφοροποίηση, Ολοκλήρωση, οι όροι αυτοί είναι αλληλένδετοι καθώς η δοµή καθορίζεται αλλά και εξαρτάται από την λειτουργία του συστήµατος. Οµοίως η λειτουργία εξαρτάται από το πως είναι δοµηµένο και οργανωµένο το σύστηµα. Πολύπλοκα συστήµατα αναπτύσσουν υποσυστήµατα που διαφοροποιούν και εξειδικεύουν την εσωτερική λειτουργία και δοµή τους, αλλά επίσης αναπτύσσουν υποσυστήµατα ολοκλήρωσης ώστε να διατηρείται το συνολικό σύστηµα ως ενιαίο όλο. Ποικιλία, οι εσωτερικοί ρυθµιστικοί µηχανισµοί ενός συστήµατος αντανακλούν την ποικιλοµορφία του περιβάλλοντος ώστε να είναι επιτυχής η προσαρµογή στις µεταβολές των εξωτερικών συνθηκών, Ισοτελικότητα, ένα σύστηµα µπορεί να επιτύχει τον ίδιο τελικό σκοπό µε πολλούς τρόπους και µέσα και ξεκινώντας από διαφορετικά εναλλακτικά σηµεία εκκίνησης. Εξέλιξη, ένα σύστηµα µεταβαίνει σε πολυπλοκότερες µορφές διαφοροποίησης, ολοκλήρωσης και ποικιλίας. Εδώ το σύστηµα δεν προσαρµόζεται σε µικρές αλλαγές στις συνθήκες αλλά σε προκλήσεις και ευκαιρίες. Ένα σύστηµα δεν χαρακτηρίζει µόνο υπολογιστικά ή βιολογικά σύνολα αλλά µπορεί να περιλαµβάνει συνδυασµό ανθρώπων και εξοπλισµού που χρησιµοποιείται στην επίτευξη ενός στόχου. Ειδικά ένα ΠΣ είναι ένα τέτοιο σύστηµα που αλληλεπιδρόµενα µέρη αποτελούν τόσο άτοµα και οµάδες όσο και µικρότερα συστήµατα τα οποία αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο που δραστηριοποιείται στο περιβάλλον της επιχείρησης. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ένα ΠΣ δέχεται διάφορες εισροές, (πληροφορίες, πράξεις, ενέργειες, αποφάσεις) τις επεξεργάζεται βάσει συγκεκριµένων διαδικασιών και αποδίδει επιθυµητά αποτελέσµατα σε άλλα συστήµατα. Η επιβίωση των συστηµάτων εξαρτάται από το βαθµό που οι ιδιότητες των συστηµάτων που αναφέραµε παραπάνω διέπουν την λειτουργία τους. Έτσι τα συστήµατα χωρίζονται σε κλειστά και ανοιχτά. Τα κλειστά συστήµατα έχουν µηδενική ή περιορισµένη επαφή µε το περιβάλλον τους και καθώς στερούνται πληροφόρησης δεν προσαρµόζονται στις αλλαγές του περιβάλλοντος µε αποτέλεσµα δηµιουργούνται δυσλειτουργίες και τελικά να τερµατίζεται η λειτουργία τους. Σε αντίθεση τα ανοιχτά συστήµατα είναι ανοιχτά προς το περιβάλλον τους και αξιοποιούν τις εξωτερικές αντιδράσεις στις ενέργειές τους για να διορθώσουν ή να προσαρµόσουν την λειτουργία τους στις µεταβαλλόµενες ανάγκες που προκύπτουν. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 8

Ένα σύστηµα, ειδικά στο επιχειρηµατικό περιβάλλον, κρίνεται επίσης σε όρους αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας. Η αποτελεσµατικότητα ενός συστήµατος είναι ο βαθµός στον οποίο αυτό επιτυγχάνει τους στόχους του, ενώ η αποδοτικότητα είναι ο βαθµός στον οποίο αξιοποιεί τους πόρους του στην παραγωγή των εκροών του. Ένα πληροφοριακό σύστηµα στο περιβάλλον της επιχείρησης δεν είναι παρά ένα υποσύστηµα. Μέσα στο σύστηµα της επιχείρησης υπάρχουν πολλά υποσυστήµατα κάποια από τα οποία είναι πληροφοριακά και κάποια αµιγώς οργανωτικά. 1.5 Παράγοντες ΠΣ Είναι οι συνιστώσες που συµβάλλουν ώστε ένα ΠΣ να επιτύχει το σκοπό του, ειδικά: Οι Χρήστες του Συστήµατος Εργαζόµενοι που το χρησιµοποιούν ιευθυντές και µέλη της Ανώτατης ιοίκησης που το χρησιµοποιούν Οµάδες που το χρησιµοποιούν Οι υπεύθυνοι για την Λειτουργία & Ανάπτυξή του ιοίκηση της Εταιρίας Μηχανογράφοι & Τεχνικοί Αναλυτές & Προγραµµατιστές Εξωτερικοί Συνεργάτες & Σύµβουλοι Πληροφορικής Το απαραίτητο υλικό για την ύπαρξή του Υπολογιστές Εξοπλισµός πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Λογισµικό & Εφαρµογές Βάσεις εδοµένων ιαδικασίες & Οργανωτική υποδοµή Εξωτερικοί Παράγοντες που το Επηρεάζουν Εσωτερικό & Εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης Τρίτες Εταιρείες & Φορείς µε συνδεόµενα συστήµατα Νόµοι & ιατάξεις, Κυβερνήσεις Πελάτες, Προµηθευτές, Ανταγωνιστές Χρηµατοοικονοµικά Ιδρύµατα, Εµπορικές Ενώσεις, εν είναι απαραίτητο ένα ΠΣ να είναι αυτοµατοποιηµένο αλλά µπορεί να βασίζεται εξ ολοκλήρου σε επεξεργασία δεδοµένων από άτοµα ή οµάδες ατόµων, (πχ Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο). Το µεγαλύτερο µέρος των ΠΣ σήµερα είναι αυτοµατοποιηµένα λόγω των αυξηµένων αναγκών του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 9

2 Ο Παγκόσµιος Ιστός 2.1 Επισκόπηση Παγκόσµιου Ιστού Ο Παγκόσµιος Ιστός (World Wide Web, WWW) είναι µια εφαρµογή του διαδικτύου που βασίζεται στην αρχιτεκτονική πελάτη / εξυπηρετητή και στη χρήση του πρωτοκόλλου HTTP, ενώ µπορεί να χρησιµοποιηθεί: για τη διάχυση και τη συλλογή πληροφοριών για την υποστήριξη διαλογικής επικοινωνίας (interactive communication) για την διαχείριση χρηστών (user manipulation) και την δυναµική µεταβολή της δοµής των υπερκειµένων Αναπτύχθηκε αρχικά το 1989 από τον Tim Berners Lee στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Φυσικής (European Laboratory for Particle Physics), στο CERN της Ελβετίας, για τη διευκόλυνση του διαµοιρασµού και της διόρθωσης εγγράφων ανάµεσα στις διασκορπισµένες οµάδες επιστηµόνων. Το 1993, ο Παγκόσµιος Ιστός άρχισε να επεκτείνεται µε ταχείς ρυθµούς, γεγονός το οποίο οφειλόταν κυρίως στο Εθνικό Κέντρο για Εφαρµογές Υπερυπολογισµού (National Center for Supercomputing Applications, NCSA) που ανέπτυξε ένα πρόγραµµα πλοήγησης µε το όνοµα Mosaic. Αυτή η εφαρµογή προσέφερε το πρώτο γραφικό περιβάλλον διεπαφής µε τον Παγκόσµιο Ιστό και έκανε την πλοήγηση πολύ πιο άνετη. Σήµερα υπάρχουν προγράµµατα-πελάτες και εξυπηρετητές διαθέσιµοι για όλες σχεδόν τις πλατφόρµες. Η γρήγορη ανάπτυξη της δηµοτικότητας του Παγκόσµιου Ιστού οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι χρήστες µπορούν να πλοηγούνται εύκολα µέσα στους πόρους του ιαδικτύου και να τους ανακτούν. Στον Παγκόσµιο Ιστό οι πληροφορίες είναι οργανωµένες σε ηλεκτρονικές σελίδες που ονοµάζονται ιστοσελίδες (Web pages) και συνδέονται µεταξύ τους µε υπερσυνδέσµους (hyperlinks). Ένα σύνολο ιστοσελίδων που βρίσκονται σε ένα συγκεκριµένο σηµείο του ιαδικτύου και διατίθεται δηµόσια ονοµάζεται δικτυακός τόπος (Web Site). Η γλώσσα που χρησιµοποιείται για την παρουσίαση (µορφή του περιεχοµένου και διάταξη της ιστοσελίδας) και τη διασύνδεση των εγγράφων είναι η Γλώσσα Σήµανσης Υπερκειµένων (HyperText Markup Language, HTML). Ο Παγκόσµιος Ιστός µπορεί να παροµοιαστεί µε µια τεράστια βιβλιοθήκη: οι δικτυακοί τόποι τα κοµβικά σηµεία του Παγκόσµιου Ιστού µπορούν να παροµοιαστούν µε βιβλία, καθένα από τα οποία αποτελείται από ένα σύνολο σελίδων. Οι σελίδες και οι σύνδεσµοι που τις συνδέουν σχηµατίζουν έναν Ιστό πληροφοριών. 2.2 Υπερκείµενο και υπερµέσα Ο Παγκόσµιος Ιστός βασίζεται στην ιδέα του υπερκειµένου (Hypertext) ή για την ακρίβεια των υπερµέσων (Hypermedia). Το υπερκείµενο, είναι µια µορφή ηλεκτρονικού κειµένου, κάποια τµήµατα του οποίου (λέξεις, προτάσεις, εικόνες ή τµήµατα εικόνων) είναι επισηµασµένα και όταν επιλεγούν είτε ενεργοποιούν κάποια διαδικτυακή εφαρµογή, είτε οδηγούν σε καινούργια κείµενα ή σε διαφορετικά σηµεία του ίδιου κειµένου. Οι σύνδεσµοι µεταξύ των κειµένων ονοµάζονται υπερσύνδεσµοι και τα τµήµατα που επισηµαίνουν το σύνδεσµο ονοµάζονται άγκυρες (anchors). Η χρήση ή επεξεργασία των υπερκειµένων γίνεται µε τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπει τη µη γραµµική σύνδεση µε Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 10

άλλα αρχεία κειµένου. Μέσω της επιλογής των ενσωµατωµένων υπερσυνδέσµων ο χρήστης µπορεί να επιλέξει το δικό του τρόπο περιήγησης µέσα στο υπερκειµενικό περιεχόµενο. Αρχικά, οι σελίδες του Παγκόσµιου Ιστού περιείχαν µόνο υπερκείµενο, δηλαδή κείµενο και συνδέσµους προς άλλες σελίδες που κι αυτές περιείχαν υπερκείµενο. Με την πάροδο του χρόνου όµως, το υπερκείµενο εµπλουτίστηκε µε την ενσωµάτωση πολυµέσων απ όπου προέκυψαν τα υπερµέσα. Ως υπερµέσα (hypermedia) λοιπόν αναφέρεται η επέκταση των υπερκειµένων ώστε να περιέχουν πληροφορίες σε πολυµεσική µορφή (ήχο, εικόνα, video, γραφικά, animation). Με τη βοήθεια των υπερµέσων οι σελίδες του Παγκόσµιου Ιστού είναι πολύ ελκυστικότερες αφού µπορεί και να περιλαµβάνουν γραφικά, εικόνες, κινηµατογραφικές ταινίες, ήχους, τρισδιάστατους κόσµους και σχεδόν οποιαδήποτε άλλη µορφή ψηφιακής πληροφορίας. 2.3 οµικά στοιχεία Παγκόσµιου Ιστού Ο Παγκόσµιος Ιστός αποτελείται από τρία βασικά δοµικά στοιχεία: 1. Μια γλώσσα σήµανσης για τη µορφοποίηση του υπερκειµένου Η γλώσσα σήµανσης η οποία επιτρέπει τη σύνδεση των εγγράφων µέσω υπερσυνδέσµων ονοµάζεται HyperText Markup Language (HTML). H HTML θα παρουσιαστεί αναλυτικότερα σε επόµενο κεφάλαιο. 2. Ένα ενιαίο σχήµα για τη διευθυνσιοδότηση των διαθέσιµων ψηφιακών πόρων Το ενιαίο σχήµα διευθυνσιοδότησης των διαθέσιµων ψηφιακών πόρων ονοµάζεται Ενιαίος Αναγνωριστής Πόρων (Uniform Resource Identifier). Για ιστορικούς λόγους ο Ενιαίος Αναγνωριστής Πόρων αναφέρεται συχνά και ως Ενιαίος Εντοπιστής Πόρων (Uniform Resource Locator). 3. Ένα πρωτόκολλο για την ανταλλαγή µηνυµάτων ανάµεσα στον εξυπηρετητή και στον πελάτη Το πρωτόκολλο HTTP αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία στηρίζεται ο Παγκόσµιος Ιστός και σχεδιάστηκε για να µεταφέρει εξειδικευµένα µηνύµατα µέσω του δικτύου. 2.4 Ενιαίος Αναγνωριστής Πόρων Ο Ενιαίος Αναγνωριστής Πόρων (Uniform Resource Identifier, URI) παρέχει ένα συντακτικό µηχανισµό µε τον οποίο προσδιορίζονται οι πληροφοριακοί πόροι του Παγκόσµιου Ιστού µε µοναδικό τρόπο σε ένα κοινό χώρο ονοµάτων. Το πρότυπο αυτό σχεδιάστηκε για να πληρεί τους εξής στόχους: Επεκτασιµότητα: να παρέχεται η δυνατότητα επέκτασης µε νέα σχήµατα προσδιορισµού πληροφοριακών πόρων. Πληρότητα: να παρέχεται η δυνατότητα κωδικοποίησης οποιουδήποτε σχήµατος απόδοσης ονοµάτων. Εκτυπωσιµότητα: να παρέχεται η δυνατότητα αναπαράστασης µε ένα περιορισµένο σύνολο χαρακτήρων. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 11

Πρακτικά υπάρχουν δύο τύποι URI: Ο Ενιαίος Εντοπιστής Πόρων (Uniform Resource Locator, URL), που καθορίζει τη διεύθυνση ή την τοποθεσία από την οποία µπορεί να ανακτηθεί ένας πληροφοριακός πόρος. Τα URL έχουν κοινό τρόπο σύνταξης ανεξάρτητα από τον πληροφοριακό πόρο και το πρωτόκολλο που χρησιµοποιείται για την ανάκτηση. Ο Ενιαίος Προσδιοριστής Πόρων (Uniform Resource Names, URN), ο οποίος χρησιµοποιείται για να προσδιορίσει πληροφοριακούς πόρους, οι οποίοι είναι µόνιµα διαθέσιµοι στο ιαδίκτυο. Το URN είναι περισσότερο αξιόπιστο από το URL όσον αφορά στην ανάκτηση πληροφοριακών πόρων, καθώς ένα URN µπορεί να αναφέρεται σε περισσότερα από ένα URLs. Σύνταξη των URLs Ο τρόπος σύνταξης των URLs είναι ο εξής: scheme://host[:port#]/path/.../[;url-params][?query-string][#anchor] 1. scheme: το πρόθεµα scheme του URL υποδεικνύει το πρωτόκολλο (π.χ. http ή ftp) που θα χρησιµοποιηθεί για την επικοινωνία µε τον εξυπηρετητή. Το πρόθεµα scheme πρέπει να ακολουθείται από άνω-κάτω τελεία και διπλή κάθετο. 2. host: πρόκειται για το όνοµα ή τη διεύθυνση IP του εξυπηρετητή. 3. port#: πρόκειται για ένα προαιρετικό όρισµα που υποδεικνύει τον αριθµό της θύρας (port number) στην οποία ο εξυπηρετητής δέχεται αιτήσεις. Η συνήθης θύρα για τους εξυπηρετητές HTTP είναι η 80, αλλά µπορεί ένας εξυπηρετητής να ρυθµιστεί έτσι ώστε να χρησιµοποιεί µια εναλλακτική θύρα. Ο αριθµός θύρας θα πρέπει να έπεται µιας άνω-κάτω τελείας. 4. path: πρόκειται για τη διαδροµή του συστήµατος αρχείων του εξυπηρετητή, η οποία ξεκινάει από τον root φάκελο και καταλήγει στο επιθυµητό έγγραφο. Το όρισµα path πρέπει να έπεται µιας άνω-κάτω τελείας. 5. url-params: πρόκειται για ένα προαιρετικό όρισµα που χρησιµοποιείται για να περάσει τιµές σε εφαρµογές που εκτελούνται από την πλευρά του εξυπηρετητή. 6. query-string: πρόκειται για ένα προαιρετικό όρισµα το οποίο περιέχει δυναµικές παραµέτρους που σχετίζονται µε το αίτηµα προς τον εξυπηρετητή, Συνήθως αυτές οι παράµετροι παράγονται ως αποτέλεσµα των τιµών που εισάγει ο χρήστης µε µια HTML φόρµα. Το query-string πρέπει να έπεται ενός αγγλικού ερωτηµατικού (? ). Οι παράµετροι και οι τιµές χωρίζονται µε ίσον ( = ) και οι παράµετροι χωρίζονται µεταξύ τους µε το σύµβολο &. Παρακάτω απεικονίζεται ο τρόπος µε τον οποίο ένα τυπικό URL µπορεί να διαχωριστεί στα επιµέρους ορίσµατα: http://www.mywebsite.com/private/test;id=8079?name=john&x=true#stuff SCHEME = http HOST = www.mywebsite.com PATH = private/test URL PARAMS = id=8079 QUERY STRING = name=john&x=true ANCHOR = stuff Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 12

2.5 Το πρωτόκολλο HTTP 2.5.1 Ιστορική Αναδροµή Η ιδέα του HTTP ξεκίνησε στο CERN το 1989, όταν ο Tim Berners-Lee έγραψε µία πρόταση για ένα πληροφοριακό σύστηµα βασισµένο σε υπερκείµενο και διένειµε την πρόταση στους επιστήµονες του CERN. Παρόλο που αρχικά δεν υπήρξε µεγάλη ανταπόκριση, η πρόταση προκάλεσε το ενδιαφέρον ενός άλλου επιστήµονα ενονόµατι Robert Cailliau, ο οποίος βοήθησε τον Tim Berners-Lee να επαναδιατυπώσει και να επαναδιανείµει την πρόταση µε όνοµα World Wide Web. Μέχρι το τέλος του 1990, ο Berners-Lee είχε υλοποιήσει έναν εξυπηρετητή και ένα πελάτη χρησιµοποιώντας την αρχική έκδοση του HyperText Transfer Protocol (HTTP) που είχε σχεδιάσει για το σύστηµά του. Μέχρι τα µέσα του 1991, ο εξυπηρετητής και ο πελάτης διατέθηκαν σε όλο το CERN και σύντοµα το λογισµικό έγινε διαθέσιµο µέσω ανώνυµου FTP σε όλο το ιαδίκτυο. Σιγά-σιγά το ενδιαφέρον για το HTTP και τον Παγκόσµιο Ιστό αυξήθηκε, καθώς όλο και περισσότεροι χρήστες αποκτούσαν πρόσβαση στο λογισµικό. Μόλις ένα χρόνο αργότερα, στις αρχές του 1993, υπήρχαν περίπου 50 δικτυακοί τόποι που χρησιµοποιούσαν εξυπηρετητές HTTP. Αυτός ο αριθµός έφτασε στους 200 δικτυακούς τόπους µέχρι το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς. Αργότερα, άρχισαν να εµφανίζονται υλοποιήσεις εξυπηρετητών από τρίτους, καθώς και υλοποιήσεις πελατών που συµπεριλάµβαναν γραφικό περιβάλλον και υποστήριζαν την προβολή εικόνων. 2.5.2 Βασικά στοιχεία του πρωτοκόλλου HTTP O πρωτόκολλο HTTP αποτελεί το βασικό πρωτόκολλο για την ανταλλαγή πληροφορίας στα πλαίσια του Παγκόσµιου Ιστού. Σκοπός του είναι να καθορίσει τις απλές συναλλαγές µεταξύ του πελάτη και ενός εξυπηρετητή HTTP. Πρόκειται για ένα πρωτόκολλο επιπέδου εφαρµογής της οµάδας πρωτοκόλλων TCP/IP, το οποίο χρησιµοποιεί το πρωτόκολλο TCP για τη µετάδοση των µηνυµάτων. Οι αρχές λειτουργίας του πρωτοκόλλου HTTP είναι οι εξής: 1. Το πρωτόκολλο HTTP χρησιµοποιεί το µοντέλο αίτησης / απόκρισης. Με άλλα λόγια ένα πρόγραµµα-πελάτης HTTP αποστέλλει ένα µήνυµα αίτησης προς έναν εξυπηρετητή HTTP, ο οποίος µε τη σειρά του επιστρέφει ένα µήνυµα απόκρισης. 2. Η δοµή των µηνυµάτων αίτησης και απόκρισης είναι παρόµοια µε αυτή των µηνυµάτων ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Αποτελούνται από γραµµές χαρακτήρων, οι οποίες περιέχουν τις επικεφαλίδες και το σώµα του µηνύµατος. Οι επικεφαλίδες χωρίζονται από το σώµα του µηνύµατος µε µία κενή γραµµή. 3. Το πρωτόκολλο HTTP αναπτύχθηκε ως πρωτόκολλο χωρίς µνήµη (stateless protocol), δηλ. δεν διατηρεί καµία πληροφορία για µία σύνδεση µετά από την διεκπεραίωση µίας σχετικής αίτησης (σε αντίθεση µε άλλα πρωτόκολλα όπως το FTP). Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 13

Μοντέλο αίτησης / απόκρισης Το HTTP πρωτόκολλο είναι βασισµένο σε ένα µοντέλο αίτησης / απόκρισης. Ένας πελάτης αποστέλλει προς ένα εξυπηρετητή µια αίτηση, η οποία περιέχει: τη µέθοδο που πρόκειται να εφαρµοστεί ως αποτέλεσµα της αίτησης ένα URI για τον πόρο στον οποίο πρόκειται να εφαρµοστεί η παραπάνω µέθοδος την έκδοση του χρησιµοποιούµενου πρωτοκόλλου ένα µήνυµα που ακολουθεί την µορφή ΜΙΜΕ και περιέχει πληροφορία σχετικά µε τον πελάτη, πιθανά το σώµα του µηνύµατος κλπ. Τα τρία πρώτα πεδία αποτελούν την αρχική γραµµή του µηνύµατος αίτησης (request line). Ένα παράδειγµα µιας αίτησης από τον πελάτη προς τον εξυπηρετητή είναι το εξής: GET http://www.w3.org/pub/www/theproject.html HTTP/1.1 όπου GET η µέθοδος που εφαρµόζεται, http://www.w3.org/pub/www/theproject.html το URI του πόρου στον οποίο πρόκειται να εφαρµοστεί η µέθοδος GET και HTTP/1.1 η έκδοση του πρωτοκόλλου που χρησιµοποιείται. Ο εξυπηρετητής από τη µεριά του, απαντά µε ένα µήνυµα που περιέχει: µία γραµµή κατάστασης (status line) που περιέχει την έκδοση του πρωτοκόλλου και τον κωδικό κατάστασης (status - code) ένα µήνυµα που ακολουθεί την µορφή ΜΙΜΕ και περιέχει πληροφορία σχετικά µε τον εξυπηρετητή, καθώς και µετα-πληροφορία σχετικά µε το µεταφερόµενο αντικείµενο και πιθανώς το σώµα του µηνύµατος. Ένα παράδειγµα ενός µηνύµατος απάντησης είναι το εξής: HTTP/1.1 404 όπου HTTP/1.1 είναι η έκδοση του πρωτοκόλλου και 404 ο κωδικός κατάστασης που σηµαίνει ότι η αίτηση που εστάλη από τον πελάτη έχει λάθος σύνταξη ή δεν µπορεί να ικανοποιηθεί. Μέθοδοι ενός µηνύµατος αίτησης Οι µέθοδοι που χρησιµοποιούνται σε ένα µήνυµα που αποστέλλει ο πελάτης στον εξυπηρετητή είναι στο σύνολο εφτά, οι πιο σηµαντικές όµως είναι οι εξής δύο: Η µέθοδος GET, που επιτρέπει στον πελάτη να ανακτήσει τα δεδοµένα που καθορίστηκαν από το URI. Η µέθοδος POST, που χρησιµοποιείται για την αποστολή δεδοµένων προς επεξεργασία σε έναν εξυπηρετητή. Αναφορικά, οι υπόλοιπες µέθοδοι είναι, η OPTIONS, η HEAD, η PUT, η DELETE, η TRACE. Επικεφαλίδες µηνυµάτων Οι επικεφαλίδες αποτελούν ένα είδος µεταδεδοµένων σχετικών µε το µήνυµα. Το πρωτόκολλο HTTP προβλέπει τους εξής τύπους επικεφαλίδας: γενικές επικεφαλίδες, επικεφαλίδες αίτησης, επικεφαλίδες απόκρισης, επικεφαλίδες οντότητας. Οι γενικές επικεφαλίδες περιλαµβάνονται στα µηνύµατα αίτησης και απόκρισης, αλλά δεν περιγράφουν το σώµα του µηνύµατος. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 14

Μερικά παραδείγµατα γενικών επικεφαλίδων είναι: Date: Sun, 11 Feb 2004 22:28:31 GMT Αυτή η επικεφαλίδα προσδιορίζει την ώρα και την ηµεροµηνία δηµιουργίας του µηνύµατος. Connection: Close Αυτή η επικεφαλίδα ορίζει το αν ο πελάτης ή ο εξυπηρετητής που δηµιούργησε το µήνυµα επιθυµεί να διατηρήσει ή όχι τη σύνδεση. Warning: Danger, be careful! Αυτή η επικεφαλίδα αποθηκεύει κείµενο, το οποίο απευθύνεται στο χρήστη του πελάτη. Οι επικεφαλίδες αίτησης επιτρέπουν στους πελάτες να συµπεριλάβουν σε ένα µήνυµα αίτησης επιπρόσθετες πληροφορίες σχετικά µε τον εαυτό τους και σχετικά µε την αίτηση. Μερικά παραδείγµατα επικεφαλίδων αίτησης είναι: User-Agent: Mozilla/4.75 [en] (WinNT; U) Προσδιορίζει το λογισµικό (π.χ. ένας φυλλοµετρητής) που είναι υπεύθυνο για την αίτηση. Referer: http://www.unipi.gr/index.html Αν η αίτηση για έναν πόρο προέκυψε επειδή ο χρήστης ακολούθησε κάποιο σύνδεσµο σε µία άλλη ιστοσελίδα, τότε η επικεφαλίδα αυτή περιέχει το URL της ιστοσελίδας. Authorization: Basic [encoded-credentials] Αυτή η επικεφαλίδα αποστέλλεται όταν γίνονται αιτήσεις για πόρους οι οποίοι είναι διαθέσιµοι µόνο σε πιστοποιηµένους χρήστες. Οι επικεφαλίδες απόκρισης χρησιµοποιούνται από τον εξυπηρετητή για να αποστείλουν επιπρόσθετες πληροφορίες σχετικά µε την απόκριση, όταν οι πληροφορίες αυτές δεν µπορούν να συµπεριληφθούν στον κωδικό κατάστασης. Μερικά παραδείγµατα επικεφαλίδων απόκρισης είναι: Location:http://www.mywebsite.com/relocatedPage.html Αυτή η επικεφαλίδα προσδιορίζει ένα URL στο οποίο ο πελάτης θα πρέπει να προωθήσει την αίτηση του. Συνοδεύει πάντα τους κωδικούς κατάστασης 301 και 302, οι οποίοι χρησιµοποιούνται για να προωθήσουν τους πελάτες σε µια νέα τοποθεσία. WWW-Authenticate: Basic realm= PrivateFiles Αυτή η επικεφαλίδα συνοδεύει τον κωδικό κατάστασης 401 που χρησιµοποιείται για να εκκινήσει τη διαδικασία πιστοποίησης χρήστη. Η τιµή της επικεφαλίδας ορίζει την προστατευµένη περιοχή την οποία προσπαθεί να προσπελάσει ο χρήστης. Server: Apache/1.2.5 Αυτή η επικεφαλίδα δεν είναι αυστηρά συνδεδεµένη µε κάποιον κωδικό κατάστασης. Πρόκειται για µία προαιρετική επικεφαλίδα η οποία προσδιορίζει το λογισµικό του εξυπηρετητή. Οι επικεφαλίδες οντότητας περιγράφουν είτε το σώµα κάποιου µηνύµατος, είτε (στην περίπτωση µηνύµατος αίτησης) τον επιθυµητό πόρο. Μερικά παραδείγµατα επικεφαλίδων οντότητας: Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 15

Content-Type: mime-type/mime-subtype Η επικεφαλίδα αυτή προσδιορίζει τον τύπο MIME του σώµατος του µηνύµατος. Content-Length: xxx Αυτή η προαιρετική επικεφαλίδα προσδιορίζει το µέγεθος του σώµατος του µηνύµατος. Παρά το γεγονός ότι είναι προαιρετική, η επικεφαλίδα Content-Length είναι πολύ χρήσιµη στους πελάτες οι οποίοι θέλουν να εµφανίζουν κάποια ένδειξη ή ποσοστό για την πρόοδο της αίτησης. Χωρίς το Content-Length ο πελάτης µπορεί να εµφανίσει µόνο το µέγεθος των δεδοµένων που ελήφθησαν, ενώ σε διαφορετική περίπτωση µπορεί να εµφανίσει το ποσοστό των δεδοµένων που έχουν ληφθεί µέχρι στιγµής. Last Modified: Sun, 11 Feb 2004 22:28:31 GMT Αυτή η επικεφαλίδα προσδιορίζει πότε έγινε η τελευταία τροποποίηση του περιεχοµένου που περιέχεται στο σώµα του µηνύµατος. Το πρότυπο MIME Το πρότυπο MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) είναι ένα σύστηµα που χρησιµοποιείται από εξυπηρετητές ταχυδροµείου και πελάτες Παγκόσµιου Ιστού για τον προσδιορισµό των περιεχοµένων των αρχείων µε τη χρήση επεκτάσεων αρχείων (file extensions). Προτάθηκε για την επέκταση των δυνατοτήτων των µηνυµάτων ηλεκτρονικού ταχυδροµείου ώστε : να γίνει εφικτή η µεταφορά µηνυµάτων µε χαρακτήρες εκτός του συνόλου US-ASCII η µεταφορά πληροφοριών να γίνεται όχι σε µορφή κειµένου αλλά κωδικοποιηµένα, σύµφωνα µε ένα επεκτάσιµο σύνολο από τύπους δεδοµένων να υποστηρίζονται µηνύµατα µε multi-part περιεχόµενο ύπαρξη επικεφαλίδων κωδικοποιηµένων µε χαρακτήρες εκτός του US-ASCII set Το ΜΙΜΕ καθορίζεται στα RFC 2045 2049 Το MIME προσδιορίζει µια σειρά από επικεφαλίδες όπως: Πεδίο επικεφαλίδας MIME-Version, που υποδηλώνει µε ποια έκδοση του MIME είναι κωδικοποιηµένο το µήνυµα Content-Type επικεφαλίδα (MIME type): κωδικοποίηση και δοµή των πληροφοριών στο µήνυµα. Έχουν καθοριστεί τύποι για κείµενο, εικόνες, video, ήχο κτλ. Content-Transfer-Encoding: καθορισµός ορισµένων µεθόδων κωδικοποίησης για δεδοµένα που είναι δύσκολο να µεταδοθούν. TYPE SUBTYPE FILE EXTENSIONS image jpeg.jpg,.jpeg, jpe text plain.txt video avi.avi Πίνακας 1:Παραδείγµατα MIME types Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 16

2.6 Η αρχιτεκτονική πελάτη / εξυπηρετητή Ένας εξυπηρετητής είναι µια εφαρµογή που προσφέρει µια υπηρεσία στους χρήστες του διαδικτύου, ενώ ένας πελάτης είναι αυτός που αιτείται της υπηρεσίας. Μια εφαρµογή αποτελείται από το τµήµα του εξυπηρετητή και από το τµήµα του πελάτη, που µπορούν να τρέχουν σε ίδιο ή σε διαφορετικά συστήµατα. Οι χρήστες συνήθως χρησιµοποιούν τον πελάτη της εφαρµογής, ο οποίος κατασκευάζει µία αίτηση για µια υπηρεσία και το στέλνει στον εξυπηρετητή της εφαρµογής, χρησιµοποιώντας το πρωτόκολλο HTTP σαν µέσο µεταφοράς. Ο εξυπηρετητής είναι ένα πρόγραµµα που λαµβάνει το αίτηµα, εκτελεί την επιθυµητή διαδικασία και αποστέλλει πίσω το αποτέλεσµα µέσω µιας απόκρισης. Ο εξυπηρετητής µπορεί συνήθως να χειρίζεται ταυτόχρονα πολλές αιτήσεις από πολλούς πελάτες την ίδια χρονική στιγµή. Σχήµα 2 : Αρχιτεκτονική Πελάτη Εξυπηρετητή Οι περισσότεροι εξυπηρετητές περιµένουν τις αιτήσεις σε µια ευρέως γνωστή θύρα (port) έτσι ώστε οι πελάτες τους να ξέρουν σε ποια θύρα (και εποµένως σε ποια εφαρµογή) να οδηγήσουν τις αιτήσεις τους. Ο πελάτης συνήθως χρησιµοποιεί µια τυχαία θύρα που ονοµάζεται εφήµερη θύρα (ephemeral port) για την επικοινωνία. Πελάτες που πρέπει να επικοινωνήσουν µε εξυπηρετητή που δεν χρησιµοποιεί µια ευρέως γνωστή θύρα, πρέπει να έχουν κάποιον άλλο µηχανισµό εύρεσης της θύρας στην οποία θα στείλουν το αίτηµά τους. 2.7 Εξυπηρετητές Παγκόσµιου Ιστού Οι εξυπηρετητές Παγκόσµιου Ιστού είναι υπεύθυνοι για την εξυπηρέτηση των αιτήσεων των πελατών για πληροφορίες. Οι πληροφορίες µπορεί να είναι ένα αρχείο που ανακτάται από τον τοπικό δίσκο του εξυπηρετητή ή µπορεί να δηµιουργηθεί από ένα πρόγραµµα που καλείται από τον εξυπηρετητή για να εκτελέσει µια συγκεκριµένη διαδικασία. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 17

Πιο αναλυτικά, ένας εξυπηρετητής Παγκόσµιου Ιστού αναλαµβάνει να διεκπεραιώσει: την παραλαβή των αιτήσεων από τους πελάτες την επικύρωση των αιτήσεων και ο έλεγχος ασφαλείας την αναζήτηση και τη συγκέντρωση των πληροφοριών που θα επιστραφούν ως απόκριση στην αίτηση του πελάτη (δεδοµένα επιστροφής) την αποστολή των δεδοµένων επιστροφής στον πελάτη Οι εξυπηρετητές δεν περιορίζονται µόνο στην εκτέλεση των παραπάνω λειτουργιών. Είναι υπεύθυνοι για την εκτέλεση ορισµένων επιπρόσθετων λειτουργιών, όπως είναι η εκτέλεση προγραµµάτων, για παράδειγµα scripts, για τη δυναµική δηµιουργία πληροφοριών και η παροχή µιας πύλης πρόσβασης (gateway) σε προγράµµατα ή πληροφοριακούς πόρους που δεν είναι άµεσα προσπελάσιµοι από τον πελάτη (για παράδειγµα βάσεις δεδοµένων). 2.7.1 Βασικές Λειτουργίες Εξυπηρετητών Παγκοσµίου Ιστού Οι εξυπηρετητές και οι πελάτες επικοινωνούν ανταλλάσσοντας HTTP µηνύµατα. Ο εξυπηρετητής λαµβάνει και ερµηνεύει τις αιτήσεις HTTP, εντοπίζει και προσπελάζει τους πόρους και παράγει αποκρίσεις, τις οποίες αποστέλλει στον πελάτη από όπου προήλθε η αίτηση. Το υποσύστηµα ικτύωσης είναι υπεύθυνο για την λήψη των αιτήσεων και την αποστολή των αποκρίσεων µέσω του δικτύου. Όταν ένα αίτηµα λαµβάνεται από το υποσύστηµα ικτύωσης, προωθείται στο υποσύστηµα ιεύθυνσης, το οποίο αναλαµβάνει την ανάλυση και την προεπεξεργασία της αίτησης. Η προεπεξεργασία της αίτησης περιλαµβάνει: 1. Εικονική Φιλοξενία (Virtual Hosting): αν ο εξυπηρετητής φιλοξενεί πολλαπλούς δικτυακούς τόπους, τότε προσδιορίζεται ο δικτυακός τόπος για τον οποίο προορίζεται η αίτηση και επιλέγονται οι αντίστοιχες παράµετροι ρύθµισης του εξυπηρετητή. 2. Αντιστοίχιση ιεύθυνσης:προσδιορίζεται το αν η αίτηση απευθύνεται σε στατικό ή δυναµικό περιεχόµενο βάσει του URL και των παραµέτρων ρύθµισης του εξυπηρετητή. Στη συνέχεια εντοπίζεται η πραγµατική τοποθεσία στο σύστηµα αρχείων του εξυπηρετητή, στην οποία απευθύνεται η αίτηση. 3. Πιστοποίηση:αν ο επιθυµητός πόρος είναι προστατευµένος, εξετάζονται τα στοιχεία πιστοποίησης για να διαπιστωθεί αν η αίτηση προέρχεται από ένα πιστοποιηµένο χρήστη. Μόλις ολοκληρωθεί η προεπεξεργασία, η αίτηση προωθείται στο υποσύστηµα Επεξεργασίας Αίτησης, το οποίο καλείται να διαθέσει στατικό ή δυναµικό περιεχόµενο ανάλογα µε την αίτηση. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία επεξεργασίας της αίτησης, τα αποτελέσµατα αποστέλλονται στο υποσύστηµα Παραγωγής Απόκρισης, το οποίο αναλαµβάνει να κατασκευάσει την απόκριση και να την κατευθύνει στο υποσύστηµα ικτύωσης προκειµένου να αποσταλεί πίσω στον πελάτη. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 18

2.8 Πελάτες Παγκόσµιου Ιστού Οι πελάτες επιτρέπουν στους χρήστες εφαρµογών του Παγκόσµιου Ιστού να υποβάλλουν αιτήσεις προς τους εξυπηρετητές. Η διαδικασία αυτή, περιλαµβάνει: την αποστολή της αίτησης στον εξυπηρετητή µε χρήση του πρωτοκόλλου HTTP. την ενηµέρωση του χρήστη για την κατάσταση της αίτησης την παρουσίαση των αποτελεσµάτων της επικοινωνίας µε τον εξυπηρετητή Τα βασικά µέρη ενός πελάτη Παγκόσµιου Ιστού είναι: ο πλοηγός (navigation tool), που διευκολύνει την πλοήγηση από κόµβο σε κόµβο του υπερκειµένου και περιλαµβάνει τα κουµπιά, τους υπερσυνδέσµους και τις εικόνες που επιτρέπουν στο χρήστη να περιηγηθεί στα περιεχόµενα των ιστοσελίδων ο φυλλοµετρητής εγγράφων (document browser), που διευκολύνει την ανασκόπηση και χρήση των πληροφοριών που ανακαλύπτονται και προσκοµίζονται από τον πλοηγό. Πλοηγός και φυλλοµετρητής αποτελούν αναπόσπαστο κοµµάτι του λογισµικού των πελατών Παγκόσµιου Ιστού και αποκαλούνται από κοινού φυλλοµετρητής (browser). 2.8.1 Φυλλοµετρητές Σε γενικές γραµµές, ένας φυλλοµετρητής (browser) είναι µια εφαρµογή που προσφέρει πρόσβαση σε ένα εξυπηρετητή Παγκόσµιου Ιστού. Ανάλογα µε την υλοποίηση, οι ικανότητες ενός φυλλοµετρητή µπορεί να ποικίλουν. Ωστόσο, η κύρια λειτουργία του φυλλοµετρητή είναι να εµφανίζει έγγραφα του Παγκόσµιου Ιστού. Κάθε σελίδα που εµφανίζεται στον Παγκόσµιο Ιστό είναι ένα αρχείο γραµµένο µε τη γλώσσα HTML, το οποίο περιλαµβάνει το κείµενο της σελίδας, τη δοµή της και συνδέσµους προς άλλα έγγραφα, εικόνες ή άλλα µέσα. Ο φυλλοµετρητής παίρνει τις πληροφορίες από τον εξυπηρετητή, τις µορφοποιεί και τις εµφανίζει κατάλληλα στην οθόνη του χρήστη. Η εµφάνιση της πληροφορίας γίνεται σε ένα φιλικό προς το χρήστη γραφικό περιβάλλον. Οι πιο δηµοφιλείς φυλλοµετρητές είναι ο Internet Explorer της Microsoft και ο Netscape Navigator της Netscape, µε τον πρώτο πλέον να κρατάει τα πρωτεία. Τα πιο βασικά τµήµατα των φυλλοµετρητών είναι τα εξής: Η µπάρα τίτλου (title bar), που εµφανίζεται ο τίτλος του εγγράφου Η µπάρα του µενού (menu bar), που δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να προσπελαύνει όλες τις εντολές που υπάρχουν στο µενού (π.χ. η αποθήκευση ενός εγγράφου) Η µπάρα εργαλείων, που περιλαµβάνει χρήσιµες εντολές που µπορούν να εκτελεστούν γρήγορα Το πεδίο εισαγωγής διευθύνσεων, στο οποίο εισάγεται το URL του πόρου Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 19

Η περιοχή εγγράφου, που είναι το τµήµα του παραθύρου µέσα στο οποίο προβάλλεται το έγγραφο 2.8.2 Βασικές Λειτουργίες Φυλλοµετρητών Οι βασικές λειτουργίες των φυλλοµετρητών είναι οι εξής: 1. Παραγωγή και αποστολή αίτησης προς τον εξυπηρετητή Παγκόσµιου Ιστού, καθώς ο χρήστης γράφει κάποιο URL, ακολουθεί έναν υπερσύνδεσµο ή υποβάλλει φόρµες 2. Αποδοχή και ερµηνεία της απόκρισης του εξυπηρετητή, έτσι ώστε να παραχθεί η οπτική αναπαράσταση που θα παρουσιαστεί στο χρήστη. 3. Απεικόνιση των αποτελεσµάτων στο γραφικό περιβάλλον του φυλλοµετρητή Πιο συγκεκριµένα, ανάλογα µε την απάντηση του εξυπηρετητή, οι φυλλοµετρητές καλούνται να εκτελέσουν και άλλες λειτουργίες όπως: 1. Τοπική αποθήκευση (Caching): ο φυλλοµετρητής πρέπει να αποφασίσει αν είναι απαραίτητο να αποστείλει µια αίτηση προς τον εξυπηρετητή, καθώς µπορεί να έχει ήδη αποθηκευµένο τοπικά ένα αντίγραφο του αιτούµενου πόρου, το οποίο αποκτήθηκε από παλαιότερο αίτηση. Αν ο φυλλοµετρητής διαθέτει ένα τοπικό αντίγραφο, µπορεί να θέσει ένα ερώτηµα προς τον εξυπηρετητή για να διαπιστώσει εάν ο πόρος τροποποιήθηκε από τότε που ανακτήθηκε τελευταία φορά. Σε περίπτωση που το τοπικό αντίγραφο είναι έγκυρο, ο φυλλοµετρητής αποφεύγει τη νέο αίτηση και παρουσιάζει στο χρήστη το αντίγραφο. Η λειτουργία της τοπικής αποθήκευσης βελτιώνει αισθητά την απόδοση του φυλλοµετρητή. 2. Πιστοποίηση (Authentication): όταν ο εξυπηρετητής απαιτεί πιστοποίηση του χρήστη για να επιτρέψει την πρόσβαση σε ένα προστατευµένο διαδικτυακό πόρο, ο φυλλοµετρητής αναλαµβάνει να ζητήσει από το χρήστη τα απαραίτητα στοιχεία πιστοποίησης ή να χρησιµοποιήσει τα στοιχεία πιστοποίησης που αποθηκεύτηκαν τοπικά κατά τη διάρκεια παλαιότερων αιτήσεων. 3. Καταγραφή κατάστασης συνόδου: για να καταγράψει και να συντηρήσει την κατάσταση µιας συνόδου του φυλλοµετρητή (η οποία µπορεί να περιλαµβάνει πολλαπλές αιτήσεις και αποκρίσεις), ο εξυπηρετητής µπορεί να του αποστείλει cookies. Τα cookies είναι ζευγάρια ονόµατος-τιµής που περιλαµβάνονται στην απάντηση του εξυπηρετητή. Ο φυλλοµετρητής αποθηκεύει τοπικά τα cookies και µπορεί να τα αποστείλει πίσω στον εξυπηρετητή µετά από κατάλληλο αίτηµα. 4. Ανάκτηση επιπρόσθετων στοιχείων: µια τυπική ιστοσελίδα µπορεί να περιέχει επιπρόσθετα στοιχεία όπως εικόνες, ήχους, πολυµέσα, προγραµµατιστικά αντικείµενα κτλ. Η απεικόνιση της ιστοσελίδας απαιτεί την αποτελεσµατική ανάκτηση αυτών των επιπρόσθετων στοιχείων. Η διαδικασία αυτή εκτελείται αυτόµατα χωρίς την επέµβαση του χρήστη 5. Αντιδράσεις σε επικεφαλίδες και κωδικούς κατάστασης: οι επικεφαλίδες και οι κωδικοί κατάστασης δε χρησιµοποιούνται µόνο για να παρέχουν τα δεδοµένα που θα παρουσιαστούν από το φυλλοµετρητή. Σε πολλές περιπτώσεις παρέχουν επιπρόσθετες οδηγίες, όπως είναι η ένδειξη λάθους Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 20

κατά την πρόσβαση σε ένα διαδικτυακό πόρο και η προώθηση του αιτήµατος προς µία άλλη τοποθεσία. Επίσης αυτές οι οδηγίες µπορούν να απαιτήσουν τη διατήρηση µιας σύνδεσης, έτσι ώστε οι µελλοντικές αιτήσεις να αποσταλούν µέσω της ίδιας σύνδεσης. 6. Παρουσίαση πολύπλοκων αντικειµένων: οι περισσότεροι φυλλοµετρητές υποστηρίζουν εγγενώς απλούς τύπους δεδοµένων όπως text/html, text/plain, image/gif, image/jpeg. Αυτό σηµαίνει ότι ένας φυλλοµετρητής διαθέτει τις κατάλληλες λειτουργικότητες, έτσι ώστε να παρουσιάσει τέτοιου τύπου δεδοµένα µέσα στο γραφικό περιβάλλον του χωρίς να απαιτείται η εγκατάσταση επιπλέον λογισµικού. Για την παρουσίαση ή την αναπαραγωγή πολύπλοκων αντικειµένων ο φυλλοµετρητής πρέπει να διαθέτει µηχανισµούς για να καλεί και να χρησιµοποιεί τις απαραίτητες βοηθητικές εφαρµογές λογισµικού. 7. Αντιµετώπιση καταστάσεων λάθους: ένας φυλλοµετρητής πρέπει να είναι ικανός να αντιµετωπίσει λάθη στις συνδέσεις και στις απαντήσεις του εξυπηρετητή. 2.8.3 Αρχιτεκτονική Φυλλοµετρητών Η ακόλουθη λίστα περιγράφει τα βασικά υποσυστήµατα ενός φυλλοµετρητή. Τα υποσυστήµατα αυτά θα µελετηθούν ξεχωριστά καθώς κάθε υποσύστηµα αναλαµβάνει να διεκπεραιώσει µια συγκεκριµένη λειτουργία του φυλλοµετρητή. Γραφική ιεπιφάνεια Χρήστη: αυτό το υποσύστηµα παρέχει το γραφικό περιβάλλον µέσω του οποίου οι χρήστες µπορούν να αλληλεπιδράσουν µε την εφαρµογή. Επίσης είναι υπεύθυνο για την παρουσίαση του τελικού αποτελέσµατος που θα προκύψει από την επεξεργασία της απόκρισης του εξυπηρετητή. Παραγωγή Αιτήσεων:αυτό το υποσύστηµα είναι επιφορτισµένο µε την ευθύνη της δηµιουργίας και της υποβολής HTTP αιτήσεων προς τους εξυπηρετητές HTTP. Επεξεργασία Αποκρίσεων: αυτό το υποσύστηµα αναλαµβάνει να επεξεργαστεί την απόκριση του εξυπηρετητή, να την ερµηνεύσει και να την αποστείλει στη Γραφική ιεπιφάνεια Χρήστη προκειµένου να παρουσιαστεί στο χρήστη. ικτύωση: αυτό το υποσύστηµα είναι υπεύθυνο για τις δικτυακές επικοινωνίες. Πιο συγκεκριµένα, λαµβάνει τις αιτήσεις από το υποσύστηµα Παραγωγής Αιτήσεων και τις µεταδίδει µέσω του δικτύου στον κατάλληλο εξυπηρετητή. Επίσης δέχεται τις απαντήσεις που καταφθάνουν µέσω του δικτύου και τις αποστέλλει προς το υποσύστηµα Επεξεργασίας Αποκρίσεων. Ερµηνεία Περιεχοµένου: αυτό το υποσύστηµα υποβοηθά το υποσύστηµα Επεξεργασίας Αποκρίσεων στη διαδικασία σάρωσης και αποκωδικοποίησης του περιεχοµένου. Αν το περιεχόµενο είναι κρυπτογραφηµένο, το υποσύστηµα Ερµηνείας Περιεχοµένου αναλαµβάνει να το αποκωδικοποιήσει. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις οι HTML αποκρίσεις περιέχουν αναφορές προς εικόνες, πολυµεσικά αντικείµενα, κώδικα JavaScript, applets και φύλλα στυλ. Αυτό το Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 21

υποσύστηµα λοιπόν εκτελεί την επιπρόσθετη επεξεργασία που απαιτείται, έτσι ώστε ο φυλλοµετρητής να µπορέσει να αντιληφθεί τις προαναφερθείσες οντότητες. Επιπλέον το υποσύστηµα Ερµηνείας Περιεχοµένου επικοινωνεί µε το υποσύστηµα Παραγωγής Αιτήσεων, έτσι ώστε να παραχθούν οι επιπρόσθετες αιτήσεις για την ανάκτηση βοηθητικού περιεχοµένου, όπως είναι οι εικόνες, τα applets και άλλα αντικείµενα. Τοπική Αποθήκευση: οι φυλλοµετρητές µπορούν να εξοικονοµήσουν χρόνο και επεξεργαστική ισχύ, αποφεύγοντας την ανάκτηση πόρων, τους οποίους ο φυλλοµετρητής έχει ήδη ανακτήσει και αντιγράψει τοπικά. Οι φυλλοµετρητές έχουν τη δυνατότητα να θέσουν ερωτήµατα στους εξυπηρετητές σχετικά µε το αν ο επιθυµητός πόρος έχει τροποποιηθεί από τότε που ο φυλλοµετρητής τον ανέκτησε και τον αποθήκευσε τοπικά. Το υποσύστηµα Τοπικής Αποθήκευσης αναλαµβάνει (α) να κρατήσει τοπικά αντίγραφα των ανακτηθέντων πόρων, (β) να προσπελάσει τα αντίγραφα αυτά εφόσον είναι έγκυρα, (γ) να διαχειριστεί τη µνήµη του συστήµατος, την οποία ο φυλλοµετρητής έχει δεσµεύσει για την αποθήκευση των τοπικών αντιγράφων. Καταγραφή Κατάστασης: αυτό το υποσύστηµα παρέχει τους κατάλληλους µηχανισµούς για την καταγραφή της κατάστασης του φυλλοµετρητή µεταξύ µιας οµάδας αιτήσεων και των αντίστοιχων αποκρίσεων. Η κατάσταση του φυλλοµετρητή καταγράφεται µε τη βοήθεια των cookies. Πιστοποίηση: αυτό το υποσύστηµα είναι υπεύθυνο για την αποστολή στοιχείων πιστοποίησης εφόσον ζητηθούν από τον εξυπηρετητή. Αρχικά το υποσύστηµα Πιστοποίησης συλλέγει τα στοιχεία του χρήστη µέσω ενός γραφικού διαλόγου. Στη συνέχεια αποθηκεύει τα στοιχεία πιστοποίησης του χρήστη για όσο διαρκεί η συγκεκριµένη σύνοδος του φυλλοµετρητή και τα αποστέλλει αυτόµατα σε περίπτωση που ο φυλλοµετρητής προσπαθήσει να ανακτήσει κάποιον άλλο προστατευµένο πόρο. Αυτή η λειτουργία είναι πολύ σηµαντική, καθώς χωρίς αυτή ο χρήστης θα ήταν υποχρεωµένος να επανεισάγει τα στοιχεία του κάθε φόρα που θα προσπαθούσε να ανακτήσει έναν προστατευµένο πόρο. Παράµετροι Ρύθµισης: ο φυλλοµετρητής περιλαµβάνει έναν αριθµό παραµέτρων ρύθµισης. Μερικές παράµετροι είναι προκαθορισµένοι, ενώ άλλες καθορίζονται από το χρήστη. Το υποσύστηµα Παραµέτρων Ρύθµισης αναλαµβάνει να συντηρεί τις τιµές των παραµέτρων ρύθµισης και να παράσχει ένα γραφικό περιβάλλον µέσω του οποίου οι χρήστες µπορούν να τροποποιήσουν τις τιµές των παραµέτρων. 2.8.4 Ροή Επεξεργασίας Φυλλοµετρητών Στο σχήµα 3 απεικονίζεται η διαδικασία που χρησιµοποιεί ένας φυλλοµετρητής για να παράγει και να αποστείλει µια αίτηση. Η διαδικασία αυτή αποτελείται από τα εξής βήµατα: 1. Ο χρήστης ακολουθεί έναν υπερσύνδεσµο ή πληκτρολογεί την ηλεκτρονική διεύθυνση ενός πληροφοριακού πόρου στο γραφικό περιβάλλον του φυλλοµετρητή. Και στις δύο περιπτώσεις ένα URI αποστέλλεται στο υποσύστηµα Παραγωγής Αίτησης. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 22

2. Το υποσύστηµα Παραγωγής Αίτησης εξετάζει αν υπάρχει ήδη κάποιο αντίγραφο του πόρου αποθηκευµένο τοπικά προκειµένου να αποφύγει την αίτηση. 3. Αν δεν υπάρχει τοπικό αντίγραφο, το υποσύστηµα Παραγωγής Αίτησης εξετάζει αν χρειάζεται να ενσωµατώσει στοιχεία πιστοποίησης στην αίτηση. 4. Επίσης το υποσύστηµα Παραγωγής Αίτησης αποστέλλει στοιχεία τα οποία βρίσκονται αποθηκευµένα σε cookies, εφόσον αυτό κρίνεται απαραίτητο. 5. Τέλος κατασκευάζεται η αίτηση και αποστέλλεται µε τη βοήθεια του υποσυστήµατος ικτύωσης. Αξίζει να παρατηρηθεί ότι ο τρόπος µε τον οποίο θα αντιδράσει ο φυλλοµετρητής σε κάθε περίπτωση, εξαρτάται από τις παραµέτρους ρύθµισης και τις προτιµήσεις του χρήστη. Σχήµα 3: ιαδικασία Παραγωγής Αιτήσεων H διαδικασία που χρησιµοποιεί ένας φυλλοµετρητής για να επεξεργαστεί και να παρουσιάσει το περιεχόµενο µιας απόκρισης. Η διαδικασία αυτή αποτελείται από τα εξής βήµατα: 1. Το υποσύστηµα ικτύωσης λαµβάνει την απόκριση και την προωθεί στο υποσύστηµα Επεξεργασίας Απόκρισης. 2. Αν το περιεχόµενο της απόκρισης είναι κωδικοποιηµένο, το υποσύστηµα Επεξεργασίας Απόκρισης εκτελεί τη διαδικασία αποκωδικοποίησης του. 3. Σε περίπτωση που απαιτούνται στοιχεία πιστοποίησης, το υποσύστηµα Επεξεργασίας Απόκρισης αναλαµβάνει να τα παράσχει στον εξυπηρετητή µέσω µίας νέας αίτησης. 4. Επίσης αναλαµβάνει να αποθηκεύσει τιµές υπό µορφή cookies σε περίπτωση που αυτό είναι απαραίτητο. 5. Τελικά το υποσύστηµα Επεξεργασίας Απόκρισης αποθηκεύει ένα τοπικό αντίγραφο και προωθεί την επεξεργασµένη πλέον απόκριση στο υποσύστηµα Ερµηνείας Περιεχοµένου. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 23

6. Αν για την ερµηνεία του περιεχοµένου απαιτούνται επιπρόσθετα αντικείµενα, το αντίστοιχο υποσύστηµα είναι υπεύθυνο για την ανάκτηση τους, υποβάλλοντας τις κατάλληλες αιτήσεις. 7. Καταλήγοντας, το υποσύστηµα Παρουσίασης αναλαµβάνει να µορφοποιήσει και να παρουσιάσει το περιεχόµενο στο χρήστη µέσω της γραφικής διεπιφάνειας του φυλλοµετρητή. 3. Web1.0 - Web2.0 3.1 Από το Web1.0 στο Web2.0 Μπορούµε να κατηγοριοποιήσουµε καθένα από τα Web x.x σαν µια διαφορετική κίνηση σύµφωνα µε την χρήση του ίντερνετ. Το Web1.0 είναι η κίνηση που έλαβε χώρα όταν πρωτοξεκίνησε το ίντερνετ, αναφέρεται στην κατάσταση του World WideWeb και συµπεριλαµβάνει τους περισσότερους ιστοχώρους στην περίοδο µεταξύ1994 και 2004. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι το «Web1.0» έχει ονοµαστεί αναδροµικά και µόνο µετά από την εισαγωγή του όρου «Web2.0». Έτσι, ανάµεσα στο Web1.0 και το Web2.0 υπάρχουν πολύ αόριστα καθορισµένα όρια. Αρχικά, η πρώτη χρήση του διαδικτύου είχε το µέσο της εκτύπωσης και του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Το Web1.0 ξεκίνησε µε τα βιβλία, τις ειδήσεις, τη µουσική και ότι άλλο µπορούσε να διακινηθεί σε ψηφιακή µορφή. Αυτή η µετακίνηση συνεχίζεται ακόµα και πιθανώς δεν θα σταµατήσει ποτέ. Το συγκεκριµένο γεγονός συµβαίνει επειδή νέα στοιχεία διαρκώς διατίθενται, οπότε πρέπει να γίνονται απευθείας προσβάσιµα ηλεκτρονικά. Αυτό ακριβώς µας φέρνει στο Web2.0. Πολλοί σκέφτονται ότι αυτό είναι η τρέ χουσα µετακίνηση του διαδικτύου, που κατά κάποιο τρόπο θεωρείται σωστό. Αφότου ταχυδροµήθηκαν ηλεκτρονικά όλα τα στοιχεία µε τον Web1.0, η ηλεκτρονική κοινότητα άρχισε να ψάχνει τρόπους να µοιραστεί όλα αυτά τα στοιχεία. Η κύρια ερώτηση που οδήγησε αυτήν την µετακίνηση του Web2.0, είναι «πώς µπορώ να πάρω αυτό το στοιχείο και να το µοιραστώ µε άλλους ανθρώπους;». εδοµένης αυτής της ερώτησης, όλοι οι ιστότοποι που υπήρχαν εκείνη τη στιγµή στο ιαδίκτυο προσπάθησαν να απαντήσουν µε διαφορετικές προσεγγίσεις κάθε φορά. Παρακάτω παρατίθενται κάποιες διαφορές µεταξύ Web1.0 και Web2.0: Το Web1.0 άρχισε ως ένας ηλεκτρονικός τόπος για τις επιχειρήσεις να µεταδίδουν τις πληροφορίες στους χρήστες/πελάτες. Τώρα, αρκετά χρόνια αργότερα, το µέρος αυτό έχει µετατραπεί σε µια θέση όπου και οι άνθρωποι µπορούν να προσφέρουν πληροφορίες. Στην αρχή, οι χρήστες διάβαζαν ότι οι άλλοι έγραφαν και ήταν συµβιβασµένοι µε αυτή τη γνώση που αποκτούσαν. Αλλά, µε την πάροδο του χρόνου, αυτοί οι ίδιοι χρήστες αποφάσισαν ότι θέλησαν να δηµιουργήσουν µέρος των πληροφοριών που διαµοιράζονται. Η κίνηση από το Web1.0 προς το Web2.0 έχει σχέση µε τους ανθρώπους που ανταλλάσσουν πληροφορίες για να γίνουν µέρος µιας µεγάλης κοινότητας. Πλέον, οι χρήστες δεν είναι παθητικοί δέκτες απλά συλλέγοντας την πληροφορία που τους διατίθενται, αλλά παίρνουν µέρος σε blog, σε θέσεις φόρουµ και σχολιάζουν κάθε τι που γνωρίζουν. Στις εφαρµογές Web2.0, οι διεπαφές είναι πιο φιλικές, οι πληροφορίες είναι περισσότερες, οι άνθρωποι είναι περισσότερο συνδεδεµένοι και τα διάφορα δεδοµένα αναζητούνται ευκολότερα σε σχέση µε τις υπηρεσίες Web1.0. Πληροφοριακά Συστήµατα Παγκόσµιου Ιστού 24