Κεφαλαιο Πρωτο ΜΙΚΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΟΥ χρηματιστηριου Αξιων Αθηνων Χρηματιστήριο είναι ο τόπος όπου διεξάγονται αγοραπωλησίες αξιών, οι τιμές των οποίων διαμορφώνονται σύμφωνα με τους κανόνες προσφοράς και ζήτησης της αγοράς. Το ελληνικό εμπορικό πνεύμα στις αγορές του χθες και του σήμερα Τα σημερινά χρηματιστήρια έχουν τις ρίζες τους στις αγορές της αρχαιότητας, όπου οι έμποροι συγκεντρώνονταν για να αγοράσουν και να πουλήσουν εμπορεύματα. Στην αρχαία Ελλάδα ονομάζονταν Αγοραί ή Εμπορίαι, ενώ στη Ρώμη τέτοιου είδους συναλλαγές γίνονταν στο Collegiae Mercatorum και κατά το Μεσαίωνα στις εμποροπανηγύρεις. Το πρώτο επίσημο χρηματιστήριο ιδρύθηκε στην Αμβέρσα το 1531 και σ αυτό διαπραγματεύονταν προϊόντα κοινής χρήσης. Εκεί οι χρηματιστηριακές πράξεις γίνονταν βάσει δειγμάτων κι αυτό αποτελούσε τη βασική διαφορά τους από τα πανηγύρια. Μέχρι το 17ο αιώνα, τα χρηματιστήρια αξιών και εμπορευμάτων ήταν κοινά. Σύντομα όμως φάνηκε καθαρά η ανάγκη διαχωρισμού τους. Τελικά, η περαιτέρω ανάπτυξη του εμπορίου και η ίδρυση α-
162 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ νωνύμων εταιριών, καθώς και η εισαγωγή των δημοσίων χρεωγράφων κατέστησαν τα χρηματιστήρια διεθνή κέντρα, στα οποία συνέρρεαν κεφάλαια επιζητώντας επικερδή τοποθέτηση. Πολύ σύντομα προσφέρονταν τίτλοι από όλα τα μέρη του κόσμου. Η ελληνική κοινότητα της Βιέννης, κατά το 18 ο αιώνα, γνώρισε μεγάλη ακμή και πέτυχε να συγκεντρώσει στα χέρια της όλη σχεδόν την εμπορική κίνηση της πόλης. Εξέχουσα θέση μεταξύ των μελών της πολυπληθούς τότε ελληνικής κοινότητας κατείχε ο Γεώργιος Σίνας, έμπορος, βιομήχανος, τραπεζίτης και χρηματιστής. Πολύ κοντά στην ελληνική εκκλησία της Βιέννης υπήρχε ένα μικρό γωνιακό καφενείο, το ονομαζόμενο Cafe Grec, στο οποίο πραγματοποιούνταν χρηματιστηριακές πράξεις με την ευρύτερη έννοια. Αυτό είναι και το πρώτο ελληνικό χρηματιστήριο, που δημιουργήθηκε από Ελληνες της διασποράς, αφού η πατρίδα τότε βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή. Το 1864, στην Ερμούπολη της Σύρου, που αποτελούσε την πρώτη εμπορική και ναυτική πόλη της Ελλάδας, πραγματοποιούνταν αξιόλογη συναλλακτική κίνηση με ξένα νομίσματα, σε ελεύθερη διαπραγμάτευση και τιμές που διέφεραν από τις επίσημες. Την εποχή εκείνη εκδιδόταν στη Σύρο και μια εφημερίδα με το όνομα Χρηματιστήριο, χωρίς όμως να υπάρχει πραγματικό χρηματιστήριο. Από το 1868 οι πλούσιοι Συριανοί, σε συνεργασία με το δήμαρχο Πειραιώς, σχεδίαζαν την ίδρυση χρηματιστηρίου για τη διαπραγμάτευση της Εθνικής Τράπεζας, της Ελληνικής Ατμοπλοϊκής Εταιρίας και ενός ομολογιακού δανείου ύψους 6.000.000 δραχμών. Στον Πειραιά οικοδομήθηκε το πρώτο χρηματιστηριακό μέγαρο (το μετέπειτα Δημαρχείο και Ρολόι, όνομα με το οποίο έμεινε στην ιστορία του Πειραιά). Τα εγκαίνιά του έγιναν στις 9/2/1875, στις 3.00 το απόγευμα, από το δήμαρχο Τ. Μουτζόπουλο. Πολύ σύντομα όμως περιέπεσε σε απραξία, αφού με τις 15.000 κατοίκους που είχε τότε ο Πειραιάς, το χρηματιστήριο ήταν πολυτέλεια. Έτσι, γεννάται η απορία: αφού η συναλλακτική κίνηση δεν ήταν τέτοια που να δικαιολογεί την ύπαρξη χρηματιστηρίου, πώς αυτό ιδρύθηκε; Η εξήγηση πρέπει να αναζητηθεί στη νεοελληνική ροπή προς το μιμητισμό. Εκείνη την εποχή το κερδοσκοπικό πνεύμα εξαπλωνόταν παντού και τα εμπορικά κέντρα της Ευρώπης συναγωνίζονταν ποιο θα ιδρύσει το καλύτερο και αρτιότερο χρηματιστήριο. Ο δήμαρχος Μουτζόπουλος πίστεψε ότι ο Πειραιάς, σαν σπουδαίο εμποροβιομηχανικό κέντρο και λιμάνι, δεν δικαιολογούνταν να μην έχει χρηματιστήριο, θεωρώντας ότι μ αυτόν τον τρόπο θα επιταχυνόταν ο ρυθμός ανάπτυξης της πόλης. Ομως τα χρηματιστήρια δεν δημιουργούν συναλλαγές, απλώς τις διευκολύνουν αντίθετα, οι συναλλαγές δημιουργούν το χρηματιστήριο.
ΜΙΚΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 163 Αυτά συνέβαιναν στον Πειραιά. Ας δούμε τι γινόταν και στη μικρή τότε Αθήνα, πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Στις αρχές του 1870, η κυβέρνηση Ζαΐμη έταξε ως κύριο έργο της την τακτοποίηση των δημόσιων οικονομικών με την έκδοση ομολογιών. Στο καφενείο Η Ωραία Ελλάς, που βρισκόταν στο κέντρο της πόλης (γωνία Ερμού και Αιόλου) δημιουργήθηκε η εμπορική λέσχη Ερμή, όπου οι έμποροι καθημερινά διαπραγματεύονταν, μεταξύ άλλων υποθέσεών τους, και τις ομολογίες των εκδιδόμενων δανείων. Έτσι, με την πάροδο του καιρού, αναπτύχθηκε η διάθεση για συστηματική συναλλαγή των χρεωγράφων. Στις 22/2/1873 αρχίζει να διαφαίνεται κάποια αρχή στοιχειώδους οργάνωσης, όπως δείχνει η παρακάτω ανακοίνωση της διεύθυνσης της λέσχης: Ειδοποιούνται οι κάτοχοι διαφόρων μετοχών, χρεωγράφων κ.λπ., οι επιθυμούντες να εμπορεύονται αυτές εις την άνωθεν της «Ωραίας Ελλάδος» εμπορική λέσχη «Ο Ερμής», ότι η είσοδος είναι ελευθέρα από τις 15 τρέχοντος μηνός καθ εκάστην, 10π.μ. - 12μ.μ. και 2-4 μ.μ.. Μπορούμε να διακρίνουμε μια εμβρυακή μορφή του σχηματιζόμενου χρηματιστηρίου, ωστόσο, βάσει του άρθρου 74 του εμπορικού κώδικα της εποχής, οριζόταν ότι μόνο βασιλική αδεία μπορεί να συσταθεί χρηματιστήριο. Με την ίδρυση, τον Οκτώβριο του 1872, της Τραπέζης Βιομηχανικής Πίστεως και πολλών ανωνύμων μεταλλευτικών εταιριών, οι χρηματιστηριακές πράξεις διεξάγονται σε όλη την τότε ελληνική επικράτεια. Στα τέλη του 1873, σχεδόν 100.000 μετοχές της Ανωνύμου Εταιρίας Μεταλλουργείων Λαυρίου αποτελούν σχεδόν αποκλειστικό αντικείμενο της λέσχης. Ο τότε πρωθυπουργός Ε. Δεληγιώργης μελετά την ίδρυση χρηματιστηρίου, σκέψη που υλοποιήθηκε τελικά τρία χρόνια αργότερα, επί κυβερνήσεως Αλ. Κουμουνδούρου, με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου και έκδοση βασιλικού διατάγματος στις 30/9/1876. Ο πρώτος κανονισμός λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 53 της 12/11/1876. Σύντομα, όμως, ο κανονισμός αυτός οδηγήθηκε σε αδράνεια εξαιτίας της χρηματιστηριακής απραξίας εκείνης της εποχής και, τελικά, αντικαταστάθηκε από έναν νεότερο και πιο πλήρη που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 13 της 11/1/1880. Ο τελευταίος αυτός κανονισμός επέτρεπε τις συναλλαγές σε εμπορεύματα, συνάλλαγμα και χρεώγραφα. Επίσης, όριζε τα καθήκοντα των μεσιτών, τον τρόπο διεκπεραίωσης συναλλαγών, τα καθήκοντα της επιτροπής του Χρηματιστηρίου κ.ά. Τα επίσημα εγκαίνια του χρηματιστηρίου έγιναν στις 2/5/1880, στις 3.00 το απόγευμα. Εγκαταστάθηκε στην οικία Μελά, επί της πλατείας Κοτζιά, και η έναρξη των εργασιών του έγινε στις 4.00 μ.μ. Το 1890 μεταφέρθηκε στην οικία Νοταρά (Σοφοκλέους και Αιόλου), όπου βρίσκεται σήμερα το κεντρικό κατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας. Από το 1891 έως το 1931 λειτούργησε στην οδό Πεσμαζόγλου, δίπλα στην Τράπεζα Κο-
164 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ σμοδόπουλου, και από το 1934 έως σήμερα σε κτίριο ιδιοκτησίας της Εθνικής Τράπεζας, επί της οδού Σοφοκλέους 10, γι αυτό το ΧΑΑ συνηθίζεται να αποκαλείται γενικά Η Σοφοκλέους. Η πρώτη πραγματική οργάνωση χρηματιστηρίου, όμως, ήταν εκείνη βάσει του νόμου 1308 (16/9/1918). Με το νόμο αυτό το χρηματιστήριο έγινε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με αυτόνομη διοίκηση, υπό την εποπτεία του ελληνικού κράτους. Πρόσφατα, με το νόμο 2324/95, μετατράπηκε σε ανώνυμη εταιρία μη κερδοσκοπικού σκοπού, με την επωνυμία Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών Α.Ε.. Αν θελήσουμε, με τη βοήθεια του παραπάνω μικρού ιστορικού του ΧΑΑ, να καταστρώσουμε το γενέθλιο χάρτη του, διαπιστώνουμε ότι δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση, αφού η επίσημη έναρξη του ελληνικού χρηματιστηρίου έγινε περισσότερες από μία φορές. Με βάση, πάντως, τις ημερομηνίες που έχουμε στη διάθεσή μας, πιστεύουμε ότι αξίζει τον κόπο η προσπάθεια κατάστρωσης των ωροσκοπίων που συνδέονται μ αυτές, προκειμένου ο αναγνώστης να τα μελετήσει και να εξετάσει κατά πόσο λειτουργούν. Υπενθυμίζεται εδώ ότι σε όσους χάρτες δεν υπάρχει ακριβής ώρα, χρησιμοποιήθηκε η 12η μεσημβρινή (με τον Ήλιο στο Μεσουράνημα). Επίσης, προκειμένου να υπολογιστούν οι χάρτες αυτοί, είναι απαραίτητο να γίνει μετατροπή των ημερομηνιών στο γρηγοριανό ημερολόγιο. Σε όσους από αυτούς δεν υπάρχει ακριβής ώρα, χρησιμοποιήθηκε η 12η μεσημβρινή (Ήλιος στο Μεσουράνημα). Τα ωροσκόπια αυτά, διορθωμένα με το νέο ημερολόγιο, είναι τα εξής: Ίδρυση Χρηματιστηρίου Πειραιά 9 Φεβρουαρίου 1875 3.00 μ.μ. (LMT) 23Ε41, 37Ν57 Πειραιάς
ΜΙΚΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 165 Ίδρυση του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών 30 Σεπτεμβρίου 1876 12 μ.μ. (LMT) 1ος κανονισμός λειτουργίας ΧΑΑ (ΦΕΚ 53) 12 Νοεμβρίου 1876 12 μ.μ. (LMT) 2ος κανονισμός λειτουργίας ΧΑΑ (ΦΕΚ 13) 11 Ιανουαρίου 1880 12 μ.μ. (LMT)
166 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ Επίσημα εγκαίνια ΧΑΑ (μέγαρο Μελά) 2 Μαΐου 1880 3 μ.μ. (LMT) Έναρξη εργασιών ΧΑΑ (μέγαρο Μελά) 2 Μαΐου 1880 4.00 μ.μ. (LMT)