ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Επιμέλεια: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΗΣ Ποιον τρόπο/ ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στις παρακάτω παραγράφους; 1. Οι νευροεπιστήμονες και οι ψυχολόγοι έχουν αναπτύξει τις απόψεις τους στα πέντε χρόνια λειτουργίας του Facebook: οι νέοι γίνονται εγωκεντρικοί. Μειώνεται αισθητά ο χρόνος συγκέντρωσης σε ένα αντικείμενο, σε μια μόνο εργασία. Υποτιμούν την πραγματικότητα. Η αυτοεκτίμηση εξαρτάται από το πληκτρολόγιο, από τη βαθμολογία στο ηλεκτρονικό προφίλ τους. Κρύβονται πίσω από ψεύτικες επινοημένες ταυτότητες κ.ο.κ. Από την άλλη ο εγκέφαλος ευεργετείται από διαρκώς νέα ερεθίσματα και πληροφορίες που προσφέρει το διαδίκτυο. Άνθρωποι με προβλήματα συμπεριφοράς, φοβισμένοι, δειλοί ή αγοραφοβικοί, εντάσσονται σε διάφορες ομάδες και αισθάνονται πιο αποδεκτοί. Άνθρωποι χωρίς κοινωνικές δεξιότητες μπορούν να νιώσουν ορατοί στο δημόσιο χώρο. Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να αποτελέσει προέκταση ή συμπλήρωμα της φυσικής πραγματικότητας κ.ο.κ. Μ. Κατσουνάκη, εφημ. «Η Καθημερινή» 2. Η δωρεά οργάνων πραγματοποιείται μόνο από εγκεφαλικά νεκρούς ανθρώπους που πεθαίνουν ενώ νοσηλεύονται διασωληνωμένοι σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Ο εγκεφαλικός θάνατος είναι μια μη αναστρέψιμη κατάσταση, που ισοδυναμεί με τον θάνατο και δεν έχει καμιά σχέση με τις χρόνιες φυτικές καταστάσεις (καταστάσεις «φυτό»). Αφορά την καταστροφή του εγκεφαλικού στελέχους όπου εδράζουν ανώτερες ψυχικές και γνωσιακές λειτουργίες, όπως η μνήμη, η σκέψη, η αντίληψη, καθώς και ζωτικές λειτουργίες, όπως η αναπνοή και η αρτηριακή πίεση. Για το λόγο αυτό είναι παγκοσμίως αποδεκτό ότι η ανεπανόρθωτη βλάβη του εγκεφαλικού στελέχους είναι ικανή και αναγκαία προϋπόθεση για να θεωρηθεί όλος ο εγκέφαλος νεκρός. Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων, εφημ. «Ελευθεροτυπία» 3. Είναι πια από όλους παραδεκτό ότι το βασικότερο συστατικό του καπνού, η νικοτίνη, προκαλεί εξάρτηση απελευθερώνοντας την ντοπαμίνη από τα εγκεφαλικά κύτταρα, με αποτέλεσμα την πρόκληση αισθήματος ευφορίας και ικανοποίησης. Με την αιφνίδια διακοπή του καπνίσματος δημιουργούνται φαινόμενα εξάρτησης, γιατί πέφτουν απότομα τα επίπεδα της νικοτίνης που κυκλοφορεί στο αίμα, οπότε αναπτύσσεται έντονη επιθυμία λήψης της νικοτίνης, που στην πράξη πραγματοποιείται με την επανάληψη του καπνίσματος. Δημήτρης Κρεμαστινός, εφημ. «Ελευθεροτυπία», 19-02-2011 4. «Καθώς δε θέλω να είμαι δούλος, έτσι δε θέλω και να είμαι αφέντης. Και αυτό είναι η δημοκρατία», είχε πει ο Αβραάμ Λίνκολν. Ας τον μεταφέρουμε εδώ το σοφό αυτό λόγο, μεταπλασμένον έτσι: «Καθώς δε θέλω να με αδικήσουν και να μου πάρουν τη θέση που ανήκει στην αξία μου, έτσι δε θέλω να πάρω μια θέση που ανήκει στην αξία ενός άλλου. Κι αυτό, με μια λέξη, είναι ο πολιτισμός». Μακάρι να ήταν πάντα έτσι Μιχ. Δ. Στασινόπουλος
5. Έτσι ο άνθρωπος του καιρού μας έχει αλλάξει το αυτοκίνητό του ή το ψυγείο του ή το ραδιόφωνό του, αλλά έχει συνάμα μεγαλώσει και την εσωτερική μοναξιά του. Η μέριμνα για τη συνεχή απόκτηση υλικών αγαθών, κεντριζόμενη από την εμπορική διαφήμιση, κατακαλύπτει το χώρο του εσωτερικού βίου. Γενική διαπίστωση: η εξωστρέφεια. Ο σύγχρονος άνθρωπος διαθέτει ελάχιστο χρόνο για να συνομιλήσει με τον εαυτό του., για να κοιτάξει ο ίδιος τον εαυτό του, δηλαδή για να φιλοσοφήσει, καθώς είπε ο Γιάσπερς. Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος 6. Άλλη μορφή φανατισμού είναι αυτή της υπερβολικής πίστης. Φανατικοί αυτού του είδους είναι άνθρωποι στους οποίους η πίστη φτάνει ως το εξτρεμισμό. Αυτής της μορφής οι φανατικοί γνωρίζουν μόνο τα σφοδρά και ακραία συναισθήματα. Δείχνουν μια υπερευαισθησία, αν στο τιμώμενο είδωλό τους γίνει κάποια αποστροφή ή προσβολή. Μπορεί να φτάσουν ως τα άκρα, αν κανένας αμφιβάλλει στον ήρωά τους, ή αν δείξει απαρέσκεια ή αν εκφέρει κάποια προσβλητική λέξη στο θεό τους, στο ίνδαλμά τους. Οι τρομοκρατικές πράξεις κι ενέργειες που κατακλύζουν σήμερα τον κόσμο είναι γεγονότα, τα οποία εκτελούν φανατισμένοι κάτω από έντονη υποβολή θρησκευτικού συναισθηματισμού μιας ιδεολογίας, που τους ωθεί κατά τυφλό τρόπο προς το ξερίζωμα και την καταστροφή με φωτιά και σίδερο κάθε στοιχείου που αντιτίθεται στην επικράτηση της δοξασίας του φανατισμού τους. Ι. Ν. Ξηροτύρης 7. Ο Κοκτώ είπε τούτο το επιγραμματικό ρητό ανασκοπώντας την κίνηση των ρευμάτων του καιρού μας: «Ο πληθυντικός καταβροχθίζει τον ενικό». Είναι μια μελαγχολική διαπίστωση που θέλει να πει πως ολοένα και περισσότερο το άτομο, δηλαδή το πρόσωπο, εξαφανίζεται μέσα στην πλημμυρίδα του πλήθους. Η δημοκρατία, αν σωστά εννοηθεί και πραγματοποιηθεί, επιχειρεί το δυσκολότατο έργο να διασώσει το πρόσωπο, χωρίς να αδικήσει το πλήθος. Να ασκήσει τέτοια σοφή διαπαιδαγώγηση, ώστε σιγά-σιγά το πλήθος να γίνει ένας ευρύτατος όμιλος προσώπων, ένας όμιλος που εμφορημένος από το πνεύμα της ευγενούς άμιλλας, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης προωθεί τα κοινά πεπρωμένα σε ευτυχέστερες κοίτες. Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, «Η Ευνομία» 8. Για να υπερβεί ο ανθρωπισμός την κρίση του απαιτείται να προβεί σε μια μόνο σωτήρια πρωτοβουλία: να αποποιηθεί τον ατομικισμό. Για να μιλήσουμε με τη γλώσσα των ποιητών μας: «Το καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου. Με τη διαφορά ότι, αν δεν ολοκληρωθεί κανείς ως άτομο κι όλα συνωμοτούν στην εποχή μας γι αυτό- αδυνατεί να το υπερβεί (Ελύτης). Ο ανθρωπισμός χρειάζεται, αλλά δεν αρκεί έτσι όπως κατάντησε, δηλαδή σαν ατομικισμός. Απαιτείται ο ανθρωπισμός και περιττεύει ο ατομικισμός. Είναι επιτακτική ανάγκη των καιρών μας να περάσουμε από την εξατομίκευση στον εξανθρωπισμό του ανθρώπου. Με δυο λόγια, πρέπει να απελευθερώσουμε τον ανθρωπισμό από τον ατομικισμό Μάριος Μπέγζος, «Ο κοινωνισμός του ανθρωπισμού» (απόσπασμα από το κείμενο των ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΓΕΛ 2007) 9. Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και για αυτογνωσία, ιδού το πρώτο ερωτηματικό, το για πάντα αναπάντητο, ιδού η αυγή του μυστηρίου που οδήγησε τον
άνθρωπο να γίνει πλάστης αθάνατου έργου, δημιουργός δηλαδή θεών. Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο. Το συντροφικό συναπάντημα του ανθρώπου με τους θεούς διδάσκει η αρχαία αισθητική, στην προσπάθειά της να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή, την πάντα μετέωρη και πάντα τεταμένη προς μια ιδεατή πληρότητα, προς ένα αέναο γίγνεσθαι. Να γιατί η αρχαία τέχνη θα μείνει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή: είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός, αυτή που δεν γνώρισε αμηχανίες και αγνοεί τα αδιέξοδα, γι αυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση, γι αυτό και μένει η βάση κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδες, δηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας. Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, Πολιτισμός και Ελληνισμός, Προσεγγίσεις, Αθήνα 2007» (απόσπασμα από το κείμενο των ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΓΕΛ 2012) 10. Η μεγάλη αντοχή του πνευματικού δημιουργού γεννιέται και συντηρείται, κατά κύριο λόγο, από την ψυχή του. Η φλογερή αγάπη προς το έργο του και η πίστη η αδιάσειστη στον προορισμό αυτού του έργου είναι οι μεγάλες πηγές της δύναμής του. Αυτές δεν τον αφήνουν (και στην περίπτωση ακόμη της κλονισμένης υγείας) να λυγίσει. Ο άνθρωπος που αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει, ζει όρθιος με την ψυχή του. Αυτή τον διατηρεί ακμαίο, νέο, δροσερό. Και επειδή την αγάπη και την πίστη τη βρίσκει μόνο εκείνος που με ορισμένη πνευματική τοποθέτηση δίνει περιεχόμενο, πρόγραμμα, νόημα στη ζωή του, και δικαίωση του μόχθου του θεωρεί την εκτέλεση αυτού του προγράμματος (την «πλήρωση του νοήματος» της ζωής), η πνευματική τοποθέτηση είναι, σε τελευταία ανάλυση, το στοιχείο που τροφοδοτεί την αντοχή του δημιουργού (απέναντι στη φθορά που φέρνει ο κάματος, αλλά και απέναντι στους κλυδωνισμούς της ζωής, στο φυσικό και στον ηθικό «πόνο»). Ο κοινός άνθρωπος που δεν είναι κατά τον ίδιο τρόπο τοποθετημένος, εύκολα εξαντλείται και καταρρέει όταν χτυπηθεί από ένα ανεπάντεχο δεινό ή όταν η υπέρμετρη δουλειά αρχίσει να φθείρει την υγεία του. Ο πνευματικά τοποθετημένος δημιουργός δεν γκρεμίζεται εύκολα ούτε από τη νόσο, ούτε από τα γερατειά, ούτε από τις απογοητεύσεις και τα πένθη, τα ατυχήματα της ζωής, και όπως ο πολυάσχολος και προκομμένος άνθρωπος δεν «ευκαιρεί», καθώς λέμε, ν αρρωστήσει, έτσι κι αυτός, με την προσήλωσή του στο νόημα που έχει δώσει στη ζωή του, δεν «ευκαιρεί» ούτε τον κόπο να αισθανθεί ούτε τη φθορά και φτάνει στο τέρμα του βίου σαν τον αθλητή που πέφτει επιτέλους για να αναπαυθεί στη χαρά της νίκης. Ε. Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, Β έκδοση, Αθήνα 1980, σελ. 320, 321-322, 323 (απόσπασμα από το κείμενο των ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΓΕΛ 2006) 11. Στη διάρκεια της παρουσίας του στη Γη, ο άνθρωπος θεώρησε το φυσικό περιβάλλον ως εχθρό που έπρεπε να υποτάξει, ως υπηρέτη που μπορούσε να χρησιμοποιήσει και ως τροφοδότη από τον οποίο εξαρτιόταν η επιβίωσή του. Έτσι, διαδοχικές γενιές ανθρώπων ασχολήθηκαν με την τιθάσευση ορισμένων στοιχείων της φύσης, την προστασία από πλημμύρες, την αποξήρανση ελών, την εκχέρσωση δασών κ.ο.κ. [...]. Σε ορισμένους πολιτισμούς, όπως σε εκείνους των δυτικών χωρών, ο άνθρωπος ανέπτυξε μια εγωκεντρική νοοτροπία για το φυσικό περιβάλλον και, αντί να θεωρεί τον εαυτό του μέρος του περιβάλλοντος, πίστεψε ότι αυτός υπερέχει από όλα τα άλλα πλάσματα της Δημιουργίας και ότι η υπόλοιπη φύση έχει δημιουργηθεί για τη δική του χρήση και απόλαυση. [...] Άρθρο από τον Τύπο σε διασκευή (απόσπασμα από το κείμενο των ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΠΑΛ 2011)
12. Όπου κι αν γυρίσει κανένας σήμερα το βλέμμα του, έστω και για μια στιγμή, δεν μπορεί παρά να πέσει το μάτι του επάνω στη διαφήμιση, κι όπου δεν τη βλέπει ακόμη, την ακούει.[ ] Εφημερίδες, περιοδικά εικονογραφημένα και μη, δρόμοι, σιδηροδρομικοί σταθμοί, γραφεία ταξιδίων, μετώπες σπιτιών, μαντρότοιχων είναι πλημμυρισμένα από διαφήμιση, από χαρτιά, εικόνες, κείμενα, χρώματα κλπ., πράγματα διαφήμισης. Είναι ένα φαινόμενο του βιομηχανικού πνεύματος και της προόδου του τεχνικού πολιτισμού, που έχει διαποτίσει το συνειδητό, όσο και το υποσυνείδητο του ψυχικού κόσμου μας.[ ] Ι. Ν. Ξηροτύρης, 1965, «Επίκαιρα Κοινωνικά Προβλήματα», Θεσσαλονίκη (Διασκευή) (απόσπασμα από το κείμενο των ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΠΑΛ 2013) 13. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες με την ίδια λέξη, τη διεθνή σήμερα λέξη «λόγος», ονόμαζαν τη σκέψη και την ομιλία. Και τα δύο πάνε μαζί, όπως αναφέρει ο Πλάτωνας στο έργο του «Σοφιστής». Ε.Π. Παπανούτσου, 2003, Οι δρόμοι της ζωής, Εκδ. Νόηση, Αθήνα, σελ. 121-123 (Διασκευή) (απόσπασμα από το κείμενο των ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΠΑΛ 2012) 14. Υπολογίζεται ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα έξι δισεκατομμύρια τον επόμενο χρόνο. Ωστόσο, οι άνθρωποι σε γενικές γραμμές τρέφονται καλύτερα παρά ποτέ. Σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, πριν τριάντα περίπου χρόνια η παραγωγή τροφίμων στον κόσμο αντιστοιχούσε σε 2.360 θερμίδες κατά κεφαλήν ημερησίως, ενώ σήμερα αντιπροσωπεύει 2.740 θερμίδες. Οι ημερήσιες θερμίδες θα συνεχίσουν να αυξάνονται ταχύτερα από τον πληθυσμό τουλάχιστον έως το 2010, σύμφωνα με τις αισιόδοξες προβλέψεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. (Από το περιοδικό National Geographic) (απόσπασμα από το κείμενο των ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ TEE 2006) ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Επίκληση στη λογική (ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στην παράγραφο συγκεκριμένα επιχειρήματα και τεκμήρια). 2. Επίκληση στη λογική (ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στην παράγραφο συγκεκριμένα επιχειρήματα και τεκμήρια= παραδείγματα, αλήθειες, επιστημονικά δεδομένα). 3. Επίκληση στη λογική (ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στην παράγραφο συγκεκριμένα επιχειρήματα). 4. Επίκληση στην αυθεντία. 5. α) Επίκληση στο συναίσθημα (ποιητική χρήση της γλώσσας), β) επίκληση στην αυθεντία. 6. α) Επίκληση στη λογική, β) επίκληση στο συναίσθημα (λέξεις συναισθηματικά φορτισμένες, επίθετα, εικόνες). 7. α) Επίκληση στην αυθεντία, β) επίκληση στη λογική. 8. Επίκληση στην αυθεντία. 9. α) Επίκληση στο συναίσθημα (μέσα: αφήγηση- περιγραφή = «ιδού άνθρωπο», μεταφορική χρήση γλώσσας = «αθάνατου έργου», «η ελληνική τέχνη δάμασε το ζώο», συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις = «αυγή του μυστηρίου», «δημιουργός αθάνατων θεών»), β) επίκληση στη λογική (μέσο: επιχείρημα = «Να γιατί.ελευθερίας»). 10. α) Επίκληση στο συναίσθημα (περιγραφή: «Ο άνθρωπος που αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει... δροσερό», λέξεις με έντονο συγκινησιακό φορτίο, λ.χ. «κλυδωνισμός», «να χτυπηθεί από ένα αναπάντεχο δεινό», «γκρεμίζεται», «στον ηθικό πόνο»), β) επίκληση στη λογική (επιχείρημα: «και επειδή την αγάπη προγράμματος», τεκμήρια= αλήθειες: «δεν γκρεμίζεται εύκολα ζωής», παράδειγμα: αθλητής). 11. Επίκληση στη λογική (ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στην παράγραφο συγκεκριμένα επιχειρήματα και τεκμήρια). 12. Επίκληση στη λογική: χρησιμοποιούνται αλήθειες, οι οποίες προέρχονται από τις εποπτείες των αισθήσεων («όπου κι αν γυρίσει κανένας την ακούει») και τεκμήρια (παραδείγματα: «εφημερίδες, περιοδικά διαφήμισης»). Θα μπορούσαμε επίσης να θεωρήσουμε και ως επιχείρημα την τελευταία περίοδο της παραγράφου («Είναι ένα
φαινόμενο του ψυχικού κόσμου μας»). 13. Επίκληση στην αυθεντία (ο συγγραφέας για να ισχυροποιήσει τη θέση του κάνει αναφορά στους αρχαίους Έλληνες και ειδικότερα στον Πλάτωνα, παραπέμποντας στο έργο του Αθηναίου φιλοσόφου που έχει τίτλο «Σοφιστής». 14. Επίκληση στη λογική (ο συγγραφέας αποδεικνύει τη θέση του παραθέτοντας ως τεκμήρια αριθμητικά δεδομένα έρευνας («Σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών).