Co-ordinating IST for Europe s Local Cultural Institutions www.calimera.org Πολιτιστικοί φορείς και τελικοί Πολιτιστικοί φορείς: χρήστες κάτοχοι και διαχειριστές του πολιτιστικού αποθέµατος Χρήστες: τελικοί αποδέκτες του πολιτιστικού αποθέµατος Ωστόσο, στηνέαψηφιακήεποχή, ο χρήστης αποκτά έναν όλο και πιο δυναµικό ρόλο: δεν είναι πια ο παθητικός αποδέκτης αλλά συµβάλλει ουσιαστικά και δηµιουργικά στη διαµόρφωση της πολιτιστικής κληρονοµιάς Η τεχνολογία επιτρέπει στους χρήστες να προσεγγίζουν τα πολιτιστικά αγαθά οπουδήποτε και οποτεδήποτε η πολιτιστική εµπειρία αλλάζει και αποµακρύνεται από το χώρο του µουσείου, της βιβλιοθήκης, κτλ. Η τεχνολογία επιτρέπει στους χρήστες να αλληλεπιδρούν µε τα πολιτιστικά αγαθά: ενεργή συµµετοχή στη δηµιουργία της πολιτιστικής κληρονοµιάς: Ερµηνεία των πολιτιστικών αγαθών Συνεργατική δηµιουργία πολιτιστικών αγαθών
CALIMERA και τελικοί χρήστες H συντονιστική δράση CALIMERA έχει ως στόχο, ανάµεσα σε άλλα, τον ορισµό καιτηνανάπτυξηµιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ευχρηστία µε στόχους: την υποστήριξη της πρόσβασης των κοινοτήτων στο συλλογικό πολιτιστικό απόθεµα την ενθάρρυνση της καινοτοµίας προς το συµφέρον της ευχρηστίας και της ευκολίας τεχνολογικής ένταξης των τοπικών πολιτιστικών φορέων και του ανθρώπινου κεφαλαίου τους στην κοινωνία της πληροφορίας την εξασφάλιση της χρηστικότητας και προσβασιµότητας για τους τελικούς χρήστες των υπηρεσιών των τοπικών πολιτιστικών φορέων. Ως τελικούς χρήστες εννοούµε τογενικό κοινό, συµπεριλαµβανοµένων των µην προνοµιούχων και περιθωριοποιηµένων οµάδων εύχρηστη συλλογική µνήµη Ευχρηστία πολιτιστικών ιστοχώρων Τι είναι η ευχρηστία; Η ευχρηστία αφορά αποκλειστικά στην εµπειρία του τελικού χρήστη Η ευχρηστία είναι, µε δυολόγια, ηευκολίαµετην οποία ο τελικός χρήστης επιτελεί τις λειτουργίες ενός ιστοχώρου: εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία (κάθε τύπο πληροφορίας: κείµενα, φωτογραφίες, πολυµέσα) εύκολη εκτέλεση των διαδραστικών λειτουργιών (π.χ. αναζήτηση, εγγραφή, κλ) εύκολη πλοήγηση στις περιοχές του ιστοχώρου, κτλ. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός εύχρηστου ιστοχώρου; ευκολία εκµάθησης συνέπεια δοµής και µορφής προβλεψιµότητα αποτελεσµατικότητα προσβασιµότητα ευκολία προσανατολισµού
Ευχρηστία πολιτιστικών ιστοχώρων και αποδοχή Γιατί είναι τόσο σηµαντική η ευχρηστία ενός ιστοχώρου; Η ευχρηστία ως κεντρικός παράγοντας κοινωνικής και πρακτικής αποδοχής του ιστοχώρου αποδοχή κοινωνική πρακτική κόστος χρησιμότητα αξιοπιστία συμβατότητα κοκ λειτουργικότητα ευχρηστία σπανιότητα σφαλμάτων εύκολη εκμάθηση αποτελεσματικότητα ευχάριστη χρήση Εργαστήριο ευχρηστίας (1 από 3) Σάββατο 27 Νοεµβρίου 2004, Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών, Τµήµα Μέσων και Πολιτισµού, Πάντειο Πανεπιστήµιο Πρόκειται για µία µελέτη της ευχρηστίας επιλεγµένων ελληνικών πολιστικών ιστοχώρων: Επικράτεια πολιτισµού πολιτιστικές εκδηλώσεις Ίδρυµα µείζονος ελληνισµού η ιστορία των Ολυµπιακών αγώνων Μουσείο Μπενάκη Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Ίδρυµα Γουλανδρή Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης Εθνικό µουσείο Σύγχρονης Τέχνης Μουσείο Τεχνολογίας Θεσσαλονίκης Μεγάλη µουσική βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη Ιστορικό µουσείο Κρήτης Έκθεση νοµισµάτων
Εργαστήριο ευχρηστίας (2 από Στόχοι: 3) Η ανάδειξη συγκεκριµένων δοµών (patterns) ιστοχώρων που βοηθούν ή εµποδίζουν την ευχρηστία Η ανάδειξη συγκεκριµένων συµπεριφορών των χρηστών και η σύνδεσή τους µε τιςπαραπάνωδοµές Μεθοδολογία: Εθνογραφική παρατήρηση χρηστών Πρωτόκολλο µεγαλόφωνης σκέψης (think aloud): οι χρήστες εκλήθησαν να περιγράψουν κάθε τους πράξη και να εκφέρουν την άποψή τους για ό,τι συνέβαινε κατά την επίσκεψή τους στους επιλεγµένους ιστοχώρους Σε κάθε χρήστη αντιστοιχούσε ένας ουδέτερος παρατήρητης ο οποίος κατέγραφε αναλυτικά τις εκφράσεις, δράσεις και αντιδράσεις του χρήστη. Ειδικό λογισµικό κατέγραφε τις κινήσεις του χρήστη στους ιστοχώρους Την µελέτη διεύθυνε, τέλος, ολεγόµενος µεσολαβητής, οοποίος εξασφάλιζε την οµαλή πορεία των πραγµάτων Εκκρεµεί η αναλυτική αξιολόγηση των αποτελεσµάτων Εργαστήριο ευχρηστίας (3 από 3) Τελικοί χρήστες: 10 εθελοντές Ηλικίες από 17 έως 40 ετών Μέσο µε υψηλόεπίπεδοµόρφωσης Ποικίλα πολιτιστικά ενδιαφέροντα Καλή χρήση H/Y Ασκήσεις: Ελεύθερη (κατά βούληση) πλοήγηση µε συγκεκριµένο στόχο την ανάδειξη τυπικών σεναρίων χρήσης Κατευθυνόµενα σενάρια χρήσης µε συγκεκριµένο στόχο τον έλεγχο της επάρκειας της πληροφορίας και της ευχρηστίας των λειτουργικοτήτων
Πρώτα αποτελέσµατα: τύποι χρηστών ιαφορετικοί χρήστες ακολουθούν διαφορετικές συµπεριφορές πλοήγησης: Ανυπόµονοι, απαιτητικοί χρήστες: οι χρήστες αυτοί απαιτούν σύντοµη και εύκολα προσβάσιµη πληροφορία, και εγκαταλείπουν ιστοχώρους µε προβλήµατα ευχρηστίας Επίµονοι, απαιτητικοί χρήστες: οι χρήστες αυτοί απαιτούν βάθος και ουσία πληροφορίας, και απορρίπτουν ιστοχώρους µε προβλήµατα ευχρηστίας Ανυπόµονοι, καλόπιστοι χρήστες: οι χρήστες αυτοί συµβιβάζονται µε την παρεχόµενη πληροφορία, αλλά αποκαρδιώνονται εύκολα από τα προβλήµατα ευχρηστίας (τεχνικά προβλήµατα, σελίδες υπο κατασκευή, κτλ) Επίµονοι, καλόπιστοι χρήστες: οι χρήστες αυτοί συµβιβάζονται µε την παρεχόµενη πληροφορία και παρακάµπτουν τυχόν προβλήµατα ευχρηστίας δεν µένουν ευχαριστηµένοι, όµως, µε την ποιότητα του ιστοχώρου Συµπέρασµα: Όσο καλόπιστοι και επίµονοι να είναι οι χρήστες ενός ιστοχώρου τα προβλήµατα ευχρηστίας δηµιουργούν µία αρνητική εµπειρία που ο χρήστης αποφεύγει να επαναλάβει Πρώτα αποτελέσµατα: τύποι χρηστών παραδείγµατα Ευχρηστία ιαφάνεια ως προς τη δοµή και το περιεχόµενο του ιστοχώρου: ακόµα καιοι πιοανυπόµονοι χρήστες θα επιµείνουν αν ξέρουν τι να περιµένουν από τον ιστοχώρο, και αν εκ των προτέρων αντιλαµβάνονται τι περιέχει η κάθε περιοχή Συνέπεια ως προς τις µεταφορές και τις λειτουργικότητες του ιστοχώρου: όσο πιο εύκολο είναι για έναν χρήστη να µάθει να χειρίζεται τον ιστοχώρο, τόσο πιο ευχάριστη θα είναι η πλοήγησή του και θα επιθυµεί να την επαναλάβει υσχρηστία ύσκολη δοµή, απροσπέλαστη πληροφορία Βαρειές σελίδες που αργούν να κατέβουν. Οι περισσότεροι χρήστες εγκαταλείπουν την προσπάθεια µετά από λίγα δευτερόλεπτα Σελίδες υπό κατασκευή Έλλειψη εναλλακτικών εργαλείων προσέγγισης της πληροφορίας, όπως η αναζήτηση
Πρώτα αποτελέσµατα: στόχοι Ο µύθος της ελεύθερης πλοήγησης: Όλοι οι χρήστες, όταν τους ζητήθηκε να πλοηγηθούν ελεύθερα στους ιστοχώρους της προτίµησής τους, έθεσαν άµεσους ή έµµεσους στόχους πλοήγησης Οι στόχοι αυτοί προκύπτουν Είτε από προσωπικά ενδιαφέροντα και ανάγκες Είτε από ανάγκες και επιθυµίες που αναδεικνύονται από τους ίδιους τους ιστοχώρους Οι χρήστες πρέπει λοιπόν να αντιλαµβάνονται µε τηνπρώτη µατιά τους τρόπους µε τους οποίους µπορούν να ικανοποιήσουν τους στόχους αυτούς Συµπέρασµα: Η πλοήγηση σε έναν πολιτιστικό ιστοχώρο διαφέρει από την επίσκεψη στο φυσικό χώρο του πολιστικού φορέα: στον ιστοχώρο του οργανισµού, ο χρήστηςδεν είναι ένας απλός και κατευθυνόµενος καταναλωτής της παρεχόµενης πληροφορίας, αλλά δηµιουργός µιας προσωποποιηµένης και ερµηνευτικής επίσκεψης Πρώτα αποτελέσµατα: στόχοι πλοήγησης παραδείγµατα Ευχρηστία Καλά ορισµένη δοµή ιστοχώρου Σαφείς και επεξηγηµατικοί τίτλοι, ιδιαίτερα στους συνδέσµους ίοδοι σε όλη την πληροφορία από την κεντρική σελίδα Αναζήτηση Χάρτης ιστοχώρου υνατότητα επικοινωνίας µε τους υπεύθυνους του ιστοχώρου υσχρηστία υσνόητοι, ασαφείς ή παραπλανητικοι τίτλοι. Ο χρήστης ο οποίος δεν θα βρει αυτό που περίµενε πίσω από ένατίτλοαρχίζεινααµφισβητεί την αξιοπιστία του ιστοχώρου και του περιεχοµένου εν γένει Σύνθετη και ασύµµετρη δοµή ιστοχώρου: ο χρήστης µαθαίνει από προηγούµενες σελίδες τι να περιµένει από τις σελίδες αν οι προσδοκίες του διαψεύδονται συνεχώς, τείνει να εγκαταλείπει την προσπάθεια
Πρώτα αποτελέσµατα: περιεχόµενο Το περιεχόµενο ενός πολιτιστικου ιστοχώρου είναι ιδιαίτερο ιαφορετικές διαβαθµίσεις περιεχοµένου: από µονοεπίπεδη πληροφορία όπως οι ώρες επίσκεψης ενός πολιτιστικού φορέα ως πολυεπίπεδη πληροφορία όπως οι συλλογές εκθεµάτων ενός µουσείου ή οι θησαυροί όρων ενός αρχείου. Οι πληροφορίες αυτές δεν µοιάζουν µεταξύ τους και δεν θα έπρεπε να παρουσιάζονται µε τον ίδιο τρόπο. Εύρος της τυπολογίας του πολιτιστικού υλικού και των ψηφιακών εκθεµάτων: Κείµενο Εικόνα Ήχος Πολυµέσα Τρισδιάστατες αναπαραστάσεις ιαδραστικές εφαρµογές Συµπέρασµα: Ηδοµή καιηµορφή του περιεχοµένου πρέπει να εξυπηρετεί την ειδική φύση κάθε πληροφορίας Πρώτα αποτελέσµατα: περιεχόµενο παραδείγµατα Ευχρηστία ιαφοροποιηµένη παρουσίαση για διαφορετικούς τύπους περιεχοµένου (π.χ. αλλιώς παρουσιάζονται τα κείµενα, αλλιώς οι φωτογραφίες) Εξειδίκευση στην παρουσίαση συγκεκριµένων τύπων πληροφορίας (π.χ. για τα πολυµέσαπρέπειναδηλώνεται, εκτός από τον τίτλο, το µέγεθος, το τυχόν απαραίτητο λογισµικό, καθώς και µεταδεδοµένα, κτλ) Θεµατική ταξινόµηση του περιεχοµένου υνατότητα εκτύπωσης του περιεχοµένου υσχρηστία Απουσία χρήσιµης πληροφορίας, όπως π.χ. οι ώρες κοινού του φορέα, τρόποι πρόσβασης, τρέχουσες εκδηλώσεις, κτλ Ελλειπής πληροφορία, όπως π.χ. η παρουσίασηενός εκθέµατος µόνο µε µία φωτογραφία, χωρίς λεζάντα και βασικά στοιχεία Η παρουσίαση πληροφορίας τµηµατικά, π.χ η παρουσίαση σε ένα σηµείο της λίστας των έργων µίας έκθεσης, και σε άλλο σηµείο των φωτογραφιών των έργων αυτών: αντιθέτως όλη η σχετική πληροφορία θα πρέπει να εµφανίζεται µαζί
Πρώτα αποτελέσµατα: λειτουργικότητα ιαθέτοντας στον χρήστη πλούσιο υλικό ή σύνθετες λειτουργικότητες δεν σηµαίνει ότι ικανοποιούµε τις ανάγκες του Ο χρήστης αποφεύγει να προσεγγίσει πληροφορία η οποία φαίνεται υπερβολικά σύνθετη ή αδόµητη Ο χρήστης αποφεύγει να χρησιµοποιεί εργαλεία τα οποία φαίνονται περίπλοκα, απαιτούν εξειδικευµένες γνώσεις, δεν επεξηγούνται πλήρως ή δεν έχουν οδηγίες χρήσης και κατ' επανάληψη δεν επιφέρουν τα προσδοκώµενα αποτελέσµατα Συµπέρασµα: Όσοπιοπλούσιοτοπληροφοριακόµας υλικό, και όσο πιο συνθετες οι λειτουργικότητες, τόσο περισσότερη σηµασία πρέπει να δοθεί στην ευχρηστία. Το µη εύχρηστο υλικό είναι αόρατο υλικό, το µη εύχρηστο εργαλείο είναι άχρηστο εργαλείο. Πρώτα αποτελέσµατα: λειτουργικότητα παραδείγµατα Ευχρηστία Κάθε λειτουργικότητα πρέπει να καθιστά σαφή το σκοπό και το ρόλοτηςπροςόφελοςτου χρήστη Οδηγίες χρήσης για κάθε λειτουργικότητα Η σύνθετη πληροφορία πρέπει ναείναιέτσιδοµηµένη ώστε να επιτρέπει την κατανόησή της απότοχρήστη υσχρηστία Εργαλεία σε διαφορετική γλώσσα από την τρέχουσα γλώσσα του ιστοχώρου Βασικές λειτουργικότητες δεν πρέπει να απαιτούν εξειδικευµένο λογισµικό, δύσκολο προς τη χρήση του από τον χρήστη Σύνθετες λειτουργικότητες δεν πρέπει να είναι ατάκτως εριµµένες στον ιστοχώρο του οργανισµού, αλλά να παρουσιάζονται ως µέρος ενός συνθετικού όλου
Επιµύθιο: ευχρηστίας εγκώµιον Η ευχρηστία: βοηθεί στην καλύτερη εξυπηρέτηση και ανάδειξη των στόχων κάθε πολιτιστικού οργανισµού, κάνοντας άµεσα προσπελάσιµη όλη τη διαθέσιµη πληροφορία έρχεται ουσιαστικά να ικανοποιήσει τις ολοένα και αυξανόµενες απαιτήσεις του «νέου τύπου» χρήστη που φαίνεται να αναδύεται και είναι ικανή να διασφαλίσει τη βιωσιµότητα του πολιτιστικού κόµβου του κάθε οργανισµού Επικοινωνία Χριστίνα άλλα christina@criticalpublics.com Ελίνα Βάκη evaki@criticalpublics.com www.calimera.org