Ι. Οικονομικές εξελίξεις στην Βουλγαρία (Ιανουάριος Σεπτέμβριος 2010) Η αύξηση κατά 0,7% του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης, κατά το τρίτο τρίμηνο του 2010 σε σχέση με το προηγούμενο, είχε σαν αποτέλεσμα την περαιτέρω επιβράδυνση της μείωσης του ΑΕΠ κατά 0,2%, σε ετήσια βάση. Η δυναμική άνοδος των εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών σε συνδυασμό με την καταγραφείσα επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης της εισροής επενδυτικών κεφαλαίων προβάλλει ως ο βασικός γενεσιουργός λόγος της ανωτέρω βελτίωσης. Ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών επιταχύνθηκε κατά το τρίτο τρίμηνο ενώ η σωρευτική αύξησή τους κατά το πρώτο εννεάμηνο του έτους ήταν της τάξης του 12,2%, σε ετήσια βάση. Με την εγχώρια ζήτηση να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, οι εισαγωγές κινήθηκαν με πολύ βραδύτερους ρυθμούς, σημειώνοντας αύξηση μόλις 0,2%, κατά την ανωτέρω χρονική περίοδο. Η κάμψη της καταναλωτικής δαπάνης, κατά το εν λόγω διάστημα, ήταν της τάξης του 5%. Η βιομηχανική παραγωγή κατέγραψε αύξηση κατά 2,8% που προήλθε κυρίως από τα ενδιάμεσα προϊόντα. Ο κύκλος εργασιών στο εν λόγω τομέα κινήθηκε επίσης ανοδικά (+ 20,0%, σε ετήσια βάση) αφού οι πωλήσεις στην μεν εσωτερική αγορά παρουσίασαν βελτίωση στις δε αγορές του εξωτερικού κατέγραψαν σημαντική αύξηση. Αντίθετα, ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο παρουσίασε μείωση κατά 5,0%. Στις κατασκευές, η κάμψη συνεχίσθηκε, αν και με κάποια επιβράδυνση (-11,7%, σε ετήσια βάση). Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία παρέμεινε αμετάβλητη κατά το διάστημα Ιανουαρίου Σεπτεμβρίου 2010, δεδομένου ότι η θετική συμβολή της βιομηχανίας μετριάσθηκε από την καταγραφείσα κάμψη στον τομέα υπηρεσιών. Η σταδιακή βελτίωση στην αγορά εργασίας αποδίδεται στην αναθέρμανση της εποχικής απασχόλησης ιδιαίτερα κατά το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του έτους. Η πτωτική τάση του ποσοστού ανεργίας, η οποία διατηρήθηκε και κατά την διάρκεια των οκτώ πρώτων μηνών του έτους φθάνοντας, τον Οκτώβριο, σε 8,9%, οφείλεται, κατά ένα μεγάλο μέρος, στην ευρεία υλοποίηση των επιδοτούμενων προγραμμάτων για την απασχόληση. Η βελτίωση της παραγωγικότητας εργασίας σε συνδυασμό με την διαφαινόμενη ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας υπήρξαν οι πιθανότεροι παράγοντες της επιτάχυνσης που κατέγραψε ο ρυθμός ανόδου των μέσων αποδοχών, στο σύνολο της οικονομίας (+9,4%, σε ετήσια βάση). Ο ετήσιος ρυθμός του πληθωρισμού σημείωσε αύξηση και διαμορφώθηκε, το Νοέμβριο, στο 4,0% λόγω της αύξησης των τιμών ενέργειας και τροφίμων αλλά και των ειδικών φόρων κατανάλωσης στα προϊόντα καπνού. Εξάλλου οι ανοδικές τάσεις των τιμών στα έλαια και δημητριακά, στις διεθνείς αγορές, άσκησαν αυξητικές πιέσεις στην εγχώρια παραγωγή. Ο δομικός πληθωρισμός 1
(υπηρεσίες και βιομηχανικά αγαθά πλην ενέργειας) κατέγραψε σημαντική αποκλιμάκωση συνεπεία της χαμηλής εσωτερικής ζήτησης. Κατά το διάστημα Ιανουαρίου Οκτωβρίου 2010, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εμφάνισε πλεόνασμα ύψους 348 εκατ., συνεπεία της δραστικής μείωσης του εμπορικού ελλείμματος σε συνδυασμό με την αύξηση του πλεονάσματος του ισοζυγίου υπηρεσιών. Σημαντική ήταν η αύξηση που κατέγραψαν οι εξαγωγές κατά 31,6%, σε ετήσια βάση και σταθερή ήταν η άνοδος των εισαγωγών κυμαινόμενη μεταξύ 12,0% και 15,0% κατά την ίδια χρονική περίοδο. Το κατά 42,0% υψηλότερο σε σχέση με το προηγούμενο έτος πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών αποδίδεται σχεδόν αποκλειστικά στις αυξημένες καθαρές εισπράξεις από τον τουρισμό. Τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών εστιάζονται στην διαμόρφωση δημοσιονομικού ελλείμματος της τάξης του 2,5% επί του ΑΕΠ κατά το πρώτο δεκάμηνο του έτους, στην σημαντική μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων, το σύνολο των οποίων, κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2010, αντιπροσωπεύει μόλις το 33,0% των ΑΞΕ που πραγματοποιήθηκαν στην χώρα κατά την αντίστοιχη χρονική περίοδο του προηγούμενου έτους και στην μείωση του ακαθάριστου εξωτερικού χρέους στο 100% επί του ΑΕΠ, έναντι 105,2% επί του ΑΕΠ, τον Σεπτέμβριο του 2009. Επίσης, ο λόγος του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ διαμορφώθηκε στο 14,0%, γεγονός που καθιστά την Βουλγαρία σύμφωνα με τον σχετικό δείκτη του διεθνούς οίκου αξιολόγησης Moody s την τρίτη λιγότερο χρεωμένη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Εσθονία και το Λουξεμβούργο. Ο ίδιος διεθνής οίκος εξάλλου επιβεβαίωσε την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας Baa3 της Βουλγαρίας με «θετικές προοπτικές», εκτιμώντας ότι η χώρα θα επιστρέψει σε ρυθμούς ανάπτυξης πιθανότατα εντός του 2011, η επανεκκίνηση, ωστόσο, της οικονομίας θα εξαρτηθεί, σε σημαντικό βαθμό, και από την ικανότητα της χώρας να απορροφήσει τα κοινοτικά κονδύλια. Πηγή : β/υπουργείο Οικονομικών 2
II Πορεία διμερών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων κατά το διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2010 (προσωρινά στοιχεία). Η επιστροφή στους θετικούς ρυθμούς αύξησης των ελληνικών εξαγωγών και η σταδιακή ανάκαμψη των άμεσων επενδύσεων της χώρας μας στην Βουλγαρία συνοψίζουν τις κυριότερες εξελίξεις στις διμερείς σχέσεις κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2010. Ανάκαμψη, και μάλιστα ταχύτερη εκείνης των ελληνικών, σημείωσαν και οι βουλγαρικές εξαγωγές προς την Ελλάδα κατά την επισκοπούμενη περίοδο. Ειδικότερα : Α) Εξωτερικό Εμπόριο (Ιανουάριος-Σεπτέμβριος 2010) Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία της ΕΣΥΕ, κατά το πρώτο 9μηνο του 2010, ο όγκος του διμερούς εμπορίου, αξίας 1.456,7 εκατ. παρουσίασε άνοδο κατά 6,6% σε σύγκριση με την αντίστοιχη χρονική περίοδο του 2009 (όπου είχε σημειωθεί μείωση κατά τη 26,9 % σε σχέση με το 2008). Οι ελληνικές εξαγωγές προς την Βουλγαρία κατέγραψαν αύξηση κατά 4,1%, στα 756,2 εκατ., έναντι μείωσης κατά 23,7% κατά την ίδια περίοδο του 2009. Με μεγαλύτερους αυξητικούς ρυθμούς (+9,6%) κινήθηκαν, κατά το ανωτέρω χρονικό διάστημα, οι βουλγαρικές εξαγωγές προς την Ελλάδα ( 700,5 εκατ.), οι οποίες μάλιστα, κατά την αντίστοιχη χρονική περίοδο του προηγούμενου έτους, είχαν καταγράψει μείωση της τάξης του 30,2%. Οι ανωτέρω εξελίξεις (υψηλότερος ρυθμός αύξησης των βουλγαρικών εξαγωγών προς την Ελλάδα) είχαν σαν αποτέλεσμα την μείωση του εμπορικού πλεονάσματος στα 55,7 (έναντι 87,7 εκατ. το 2009) αλλά και την ελαφρά επιδείνωση των όρων εμπορίου για την χώρα μας. Σημειώνεται ότι κατά τα τελευταία έτη, το εμπορικό πλεόνασμα της Ελλάδας είχε εμφανίσει αρχικά σταδιακή και, στη συνέχεια (ιδιαίτερα κατά την τελευταία διετία), κατακόρυφη σμίκρυνση εξαιτίας της εντυπωσιακής αύξησης των βουλγαρικών εξαγωγών, το ύψος των οποίων έχει κατά πολύ προσεγγίσει αυτό των ελληνικών εξαγωγών προς την Βουλγαρία, κατά το εν λόγω χρονικό διάστημα. Στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών του πρώτου 9μήνου του 2010, οι εξαγωγές προς την Βουλγαρία συμμετέχουν με ποσοστό 6.8% έναντι 6,4% κατά την αντίστοιχη χρονική περίοδο του 2009, η δε Βουλγαρία κατέχει την 4 η θέση μεταξύ των ξένων αγοραστών ελληνικών προϊόντων. Επίσης, στο σύνολο των ελληνικών εισαγωγών της ανωτέρω περιόδου, οι εισαγωγές από την Βουλγαρία αύξησαν σημαντικά το ποσοστό συμμετοχής τους από 1,8% το 2009 σε 2,4% και βελτίωσαν την θέση τους στην κατάταξη των προμηθευτών της ελληνικής αγοράς (από την 14 η το 2009 στην 13 η το 2010). 3
Β) Άμεσες επενδύσεις Κατά το πρώτο 9μηνο του 2010 (ειδικότερα κατά το β και γ τρίμηνο) παρατηρείται σταδιακή ανάκαμψη των ελληνικών επενδύσεων στην Βουλγαρία (α τρίμηνο : 13,7 εκατ., β τρίμηνο: 35,3 εκατ., γ τρίμηνο : 48,2 εκατ.). Το συνολικό τους ύψος διαμορφώθηκε σε 97,2 εκατ. σε σύγκριση με 55,4 εκατ. μείον αποεπενδύσεις ύψους 41,7 εκατ. της αντίστοιχης χρονικής περιόδου του 2009. Ας σημειωθεί ότι η ανάκαμψη των ελληνικών επενδύσεων λαμβάνει χώρα σε χρονική περίοδο κατά την οποία δύο από τους μεγαλύτερους επενδυτές στην Βουλγαρία, η Αυστρία και η Αγγλία, προβαίνουν σε αθρόες εκροές κεφαλαίων. Η σημαντικότερη ελληνική επένδυση της εν λόγω περιόδου είναι αυτή της Goldair Handling, ύψους 12 εκατ., στον κλάδο της παροχής υπηρεσιών επίγειας εξυπηρέτησης στο διεθνές αεροδρόμιο της Σόφιας. Σημειώνεται ότι η Goldair είναι η μόνη αμιγούς ελληνικής ιδιοκτησίας εταιρεία handling, η οποία δραστηριοποιείται σε αγορές του εξωτερικού (Κύπρος, Βουλγαρία). Στην γενική κατάταξη των δέκα μεγαλύτερων ξένων επενδυτών στην Βουλγαρία, όπως δείχνει ο πίνακας που ακολουθεί, η Ελλάδα κατέχει την τέταρτη θέση (σε πολύ μικρή απόσταση από την τρίτη) μετά την Αυστρία, την Ολλανδία και το Ηνωμ. Βασίλειο. με συνολικές επενδύσεις ύψους 2.700 εκατ. και συμμετοχή στο σύνολο των ΑΞΕ στην χώρα με ποσοστό 7,5%. 4
Αξία: εκατ. 2007 2008 2009 Ιαν.-Σεπτ. 2010 1996 2010 (Ιαν.-Σεπ.) % ΣΥΝΟΛΟ 9.051,8 6.685,9 3.281,9 887,8 36.159,1 100 Ολλανδία 980,0 456,1 1.267,5 1.268,2 7.613,3 21,1 Αυστρία 1.281,1 1.143,9 371,3-835,7 5.589,7 15,5 Ην. Βασίλειο 833,6 635,0 159,7-129,0 2.720,7 7,5 Ελλάδα 874,5 631,7 40,6 97,2 2.699,1 7,5 Γερμανία 386,5 785,3 160,3 58,9 2.131,7 5,9 Κύπρος 552,3 355,3 141,9 118,8 1.777,3 4,9 ΗΠΑ 321,1 50,6 33,7 76,0 1.645,8 4,6 Λουξεμβούργο 176,5 342,0 109,2 42,0 1.447,0 4,0 Ουγγαρία 250,3 209,8 107,7 63,1 1.065,4 2,9 Ρωσία 245,2 297,0 141,8 93,9 1.037,9 2,9 Σύνολο για τις 10 χώρες: 76,8 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Βουλγαρίας (BNB) 5