Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Καταρρίπτοντας τους μύθους Μπορούν οι ΑΠΕ να παρέχουν ενέργεια 24/7; Φυσικά! Υπάρχουν εφτά διαφορετικές ανανεώσιμες τεχνολογίες που μπορούν να παράγουν ενέργεια: φωτοβολταϊκά, ηλιοθερμικά, χερσαία και υπεράκτια αιολική ενέργεια, γεωθερμία, βιοενέργεια, υδροηλεκτρικά και κυματική ενέργεια. Μόνο τα φωτοβολταϊκά, η αιολική ενέργεια και σε κάποιο βαθμό η κυματική ενέργεια είναι μεταβαλλόμενες, ενώ οι υπόλοιπες λειτουργούν 24/7. Ακόμα όμως και η μεταβλητότητα, δεν είναι τόσο σημαντικό ζήτημα. Όταν ένα δίκτυο από ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά, συνδεθεί σε ένα αξιόπιστο σύστημα και διασπαρθεί γεωγραφικά σε ικανοποιητικό βαθμό, τότε στην ουσία σταματάει να είναι διακοπτόμενο, πάντα φυσάει ή έχει ηλιοφάνεια σε κάποιο σημείο. Η έκθεση της Greenpeace «Η Μάχη των Ενεργειακών Δικτύων», αποδεικνύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να υποστηρίξει ένα σύστημα με 100% ενέργεια από ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή με απόλυτη ασφάλεια. Για τις ανάγκες της έκθεσης, μάλιστα, αξιοποιήθηκαν τα δεδομένα από τις καιρικές συνθήκες της Ευρώπης τα τελευταία 30 έτη. Επιπλέον, πάντα μπορούν να προστεθούν και ανανεώσιμες τεχνολογίες σταθερής παραγωγής, όπως η βιοενέργεια, τα υδροηλεκτρικά και η γεωθερμία. Τα σύγχρονα ενεργειακά συστήματα που κατασκευάζονται σήμερα προσαρμόζονται σε αυτού του είδους τις μεταβολές. Τα μοντέρνα ενεργειακά συστήματα επίσης έχουν τρόπο να αποθηκεύουν την ενέργεια αλλά και να διαχειρίζονται τη ζήτηση. Χάρη στα συστήματα αποθήκευσης θερμότητας, τα ηλιοθερμικά συστήματα μπορούν να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια τη νύχτα. Η αντλησιοταμίευση των υδροηλεκτρικών, επιτρέπει την αποθήκευση της περίσσειας της αιολικής ενέργειας. Τα έργα ΑΠΕ είναι συνήθως μικρής κλίμακας. Είναι αλήθεια; Ένα από τα πιο όμορφα χαρακτηριστικά των ΑΠΕ είναι το γεγονός ότι μπορούν να σχεδιαστούν για να ικανοποιήσουν πολύ συγκεκριμένες ανάγκες: από ένα πολύ μικρό ηλιακό φορτιστή κινητού έως τεράστια ηλιακά ή αιολικά πάρκα. Μία επισκόπηση των μεγάλων αιολικών έργων που έχει συνταχθεί από το www.greenpeace.gr
Παγκόσμιο Συμβούλιο Αιολικής Ενέργειας το 2011, αποκάλυψε ότι στα επόμενα δύο χρόνια περισσότερα από 25 έργα των 200MW θα ολοκληρωθούν στην Κίνα. Για την ίδια περίοδο, οι ΗΠΑ έχουν δρομολογήσει 25 έργα των 250 MW και η Ευρώπη 39 έργα των 100MW. Υπάρχει επίσης ένας αριθμός νέων κρατών με σημαντικά σχέδια, όπως η Βραζιλία, η Τουρκία, η Πολωνία, η Χιλή και το Μαρόκο. Στις αναδυόμενες οικονομίες σε Λατινική Αμερική, Μέση Ανατολή, Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και Αφρική, θα προστεθούν 37 έργα των 100MW στα επόμενα δύο χρόνια. Ένα άλλο παράδειγμα ΑΠΕ που μπορούν να κατασκευαστούν σε διαφορετικά μεγέθη και κλίμακες είναι τα ηλιοθερμικά συστήματα (CSP). Tα τυπικά ηλιοθερμικά συστήματα κυμαίνονται από 50MW έως 280MW, μπορούν όμως να είναι και μεγαλύτερα. Ένα πλεονέκτημα των ηλιοθερμικών είναι ότι χάρη στην πρόοδο στις δυνατότητες αποθήκευσης ενέργειας, τα ηλιοθερμικά μπορούν να παρέχουν ηλεκτρισμό ακόμα και τη νύχτα. Οι ΑΠΕ δεν είναι πιο ακριβές από τις υπόλοιπες τεχνολογίες; Η τιμή του ηλεκτρισμού διαφέρει σε κάθε σημείο του πλανήτη. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, την Κίνα και τις ΗΠΑ, η χερσαία αιολική ενέργεια είναι ήδη ανταγωνιστική προς την πυρηνική ενέργεια, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (2010). Τα φωτοβολταϊκά θα πετύχουν ισοτιμία δικτύου (grid parity) στα επόμενα 1-3 έτη. Αυτό σημαίνει ότι το κόστος παραγωγής ενέργειας από φωτοβολταϊκά θα είναι το ίδιο με αυτό των οικιακών λογαριασμών ηλεκτρικού. Θα είναι επομένως φθηνότερο να παράγεις το δικό σου ηλιακό ρεύμα, παρά να το αγοράζεις από κάποια επιχείρηση ηλεκτρισμού. Τα φωτοβολταϊκά είναι ήδη η φθηνότερη επιλογή για τον εξηλεκτρισμό της υπαίθρου και σίγουρα είναι πολύ φθηνότερα από τις γεννήτριες ντίζελ. Αν οι κρυφές επιδοτήσεις και τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κόστη της πυρηνικής ενέργειας και του άνθρακα ενσωματωθούν στο τελικό κόστος τους, τότε οι ΑΠΕ γίνονται ακόμα πιο ελκυστικές. Αν οι ΑΠΕ είναι φθηνές, γιατί δεν επενδύουν όλοι σε αυτές; Η υπόθεση ότι ο κόσμος δεν επενδύει στις ΑΠΕ, είναι λάθος. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, το Bloomberg και την Έκθεση του REN21 (2010), το 2009 καταγράφηκε ως η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, κατά την οποία οι επενδύσεις σε νέες ΑΠΕ ξεπέρασαν, τις αντίστοιχες επενδύσεις σε νέες μονάδες ορυκτών καυσίμων, αυξάνοντας από 46 δις $ το 2004, σε 162 δις $ το 2009. Αυτό οφείλεται εν πολλοίς, σε νέες επενδύσεις σε ανεπτυγμένες περιοχές όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ, αλλά και σε αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, όπου πραγματοποιήθηκε το 37% των παγκόσμιων επενδύσεων σε ΑΠΕ.
Ωστόσο, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι το επενδυτικό περιβάλλον στον ενεργειακό τομέα ανά τον κόσμο, εξαρτάται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες, με τις ενεργειακές πολιτικές να είναι ίσως ο πιο σημαντικός. Μία ανάλυση του Bloomberg, αποκάλυψε ότι οι επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα συρρικνώνουν τις επιδοτήσεις στις ΑΠΕ. Ενώ η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων έλαβε 557 δις $ σε επιδοτήσεις, η βιομηχανία των ΑΠΕ έλαβε μόλις 43-46 δις $, δηλαδή 12 φορές λιγότερα. Η αλλαγή αυτής της κατάστασης είναι επιτακτική ώστε οι ΑΠΕ να γίνουν ακόμα πιο ελκυστικές και η αλλαγή αυτή μπορεί να γίνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Οι εθνικές ενεργειακές πολιτικές έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη των ΑΠΕ σε περισσότερα από 100 κράτη τα τελευταία χρόνια. Προκειμένου οι ΑΠΕ να συνεχίσουν να αναπτύσσονται μαζικά, οι πολιτικές αυτές πρέπει να περάσουν στο επόμενο επίπεδο. Τι συμβαίνει με τις θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων και πυρηνικών; Η αύξηση των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας θα οδηγήσει σε μείωση των θέσεων εργασίας; Στην πραγματικότητα, συμβαίνει το αντίθετο. Καθώς αυτές οι ρυπογόνες και επικίνδυνες τεχνολογίες αποσύρονται και αντικαθίστανται από ΑΠΕ και εξοικονόμηση ενέργειας, περισσότερες θέσεις εργασίας θα δημιουργούνται. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ένα σημαντικό κομμάτι της τεχνογνωσίας που απαιτείται στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων είναι απαραίτητο και στη βιομηχανία ΑΠΕ, συνεπώς κάποιες ειδικότητες απλά θα μεταπηδήσουν από μία βιομηχανία στην άλλη. Έως το 2015, οι θέσεις εργασίας στον ενεργειακό τομέα παγκοσμίως σύμφωνα με την Ενεργειακή Επανάσταση αναμένεται να ανέρχονται σε 11,1 εκατομμύρια, 3,1 εκατομμύρια περισσότερες από ό,τι αν συνεχίσουμε να εξαρτώμαστε, στα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια. Το προοδευτικό σενάριο της Ενεργειακής Επανάστασης, χάρη στην ταχύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ θα οδηγήσει στη δημιουργία 12,5 εκατομμύρια θέσεων εργασίας. 1 Έως το 2020 είναι δυνατό να δημιουργηθούν περισσότερες από 6,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον τομέα ΑΠΕ χάρη στη ραγδαία ανάπτυξη των ΑΠΕ, τριπλάσιες δηλαδή σε σχέση με σήμερα. Το δε προοδευτικό σενάριο της Ενεργειακής Επανάστασης (advanced Energy Revolution scenario), θα οδηγήσει σε περίπου ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας επιπλέον, σε σύγκριση με το βασικό σενάριο της Ενεργειακής Επανάστασης, χάρη στην ταχύτερη ανάπτυξη των ΑΠΕ. Έως το 2030, η Ενεργειακή Επανάσταση προβλέπει περίπου 10,6 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, περίπου 2 εκατομμύρια περισσότερες θέσεις εργασίας σε σύγκριση με το Σενάριο Αναφοράς. Το προωθημένο σενάριο προβλέπει περίπου 12 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ενώ μόνο οι 8,5 εκατομμύρια αφορούν στον τομέα ΑΠΕ.
Τι είναι η Έκθεση SRREN του ΟΗΕ; Η Ειδική Έκθεση για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Special Report on Renewable Energy - SRREN) αποτελεί μία αξιολόγηση της βιβλιογραφίας που είναι σήμερα διαθέσιμη σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και των επιστημονικών, τεχνολογικών, περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων του μετριασμού των κλιματικών αλλαγών. Η Έκθεση έχει παραχθεί από 120 ερευνητές σε συνεργασία με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές του ΟΗΕ (IPCC) και επικεντρώνεται σε έξι τεχνολογίες: Βιοενέργεια, ηλιακή ενέργεια, γεωθερμία, υδροηλεκτρική ενέργεια, κυματική και αιολική ενέργεια. Αποτελείται από ένα κείμενο 900 σελίδων, το οποίο υποστηρίζεται από μία πολιτική περίληψη 30 σελίδων. Ποια η σχέση της Greenpeace με την έκθεση SRREN; Η Ενεργειακή Επανάσταση, η μελέτη που αναπτύχθηκε από την Greenpeace, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τις ΑΠΕ (EREC) και το Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστημικής (DLR), αποτέλεσε ένα από τα τρία βασικά σενάρια της έκθεσης SRREN. Ο ειδικός σε θέματα ενέργειας της Διεθνούς Greenpeace Δρ. Σβεν Τέσκε, εκ των συγγραφέων της Ενεργειακής Επανάστασης, αποτέλεσε επίσης έναν εκ των βασικών συντακτών της έκθεσης SRREN του ΟΗΕ. Ποια είναι τα βασικά συμπεράσματα της Έκθεσης SRREN; Ανάδειξη των λύσεων για μία οικονομία χαμηλού άνθρακα Η πρόσβαση στην ενέργεια είναι θεμελιώδης για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη Ένα βιώσιμο μοντέλο παραγωγής ενέργειας απαιτεί ασφαλείς ενεργειακές πηγές με χαμηλό περιβαλλοντικό αντίκτυπο Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις συμβατικές πηγές ενέργειας είναι σημαντική αιτία των κλιματικών αλλαγών Ανανεώσιμες τεχνολογίες και αγορές Οι ΑΠΕ καλύπτουν το 12,9% της παγκόσμιας ενεργειακής παραγωγής (2008). Οι ΑΠΕ αναπτύσσονται ραγδαία. Το δυναμικό των ΑΠΕ είναι τουλάχιστον εικοσαπλάσιο της παγκόσμιας ζήτησης της αγοράς. Οι ΑΠΕ γίνονται διαρκώς πιο ανταγωνιστικές οικονομικά. Τα φωτοβολταϊκά θα φτάσουν στην ισοτιμία δικτύου (grid parity), στα επόμενα τρία χρόνια σε πολλά ανεπτυγμένα κράτη. Η αιολική ενέργεια είναι ήδη ανταγωνιστική σε σύγκριση με σύγχρονες ανθρακικές μονάδες, σε περιοχές με αξιόλογο αιολικό δυναμικό.
Διείσδυση των ΑΠΕ στα ήδη υφιστάμενα και τα μελλοντικά ενεργειακά συστήματα Οι ΑΠΕ ήδη διεισδύουν στα υφιστάμενα ενεργειακά συστήματα Οι ενεργειακές υποδομές θα πρέπει να αναβαθμιστούν, ώστε να επιτρέπουν υψηλότερα ποσοστά διείσδυσης των ΑΠΕ Βιώσιμη ανάπτυξη Οι ΑΠΕ έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη Οι ΑΠΕ θα αυξήσουν την πρόσβαση σε ενέργεια και θα προσφέρουν μεγαλύτερη ενεργειακή ασφάλεια. Δυναμικό μετριασμού και κόστη Οι ΑΠΕ έχουν τεράστιο δυναμικό μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου: από το 2010 έως το 2050, οι ΑΠΕ μπορούν να αποσοβήσουν έως και 560 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα. Τα περισσότερα σενάρια προβλέπουν σημαντική αύξηση των ΑΠΕ στις επόμενες δεκαετίες. Οι ΑΠΕ θα αναπτυχθούν ακόμα και χωρίς να γίνουν προσπάθειες για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Η ανάπτυξη των ΑΠΕ στις επόμενες δεκαετίες θα αποτελέσει παγκόσμιο φαινόμενο. Ανάλυση σεναρίων Περισσότερα από 160 σενάρια έχουν εξεταστεί ώστε να ερευνηθεί ο πιθανός ρυθμός ανάπτυξης των ΑΠΕ έως το 2050, όπως και οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Τέσσερα παγκόσμια ενεργειακά σενάρια έχουν αναλυθεί σε βάθος: η Έκθεση World Energy Outlook 2009, της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (IEA) ως σενάριο αναφοράς και τρία σενάρια μετριασμού, ένα εκ των οποίων είναι και η Ενεργειακή Επανάσταση 2010, που δημοσιεύθηκε από την Greenpeace, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (EREC) και το Γερμανικό Αεροδιαστημικό Ινστιτούτο (DLR). Ακόμα και το πιο φιλόδοξο από αυτά τα σενάρια χρησιμοποίησε μόλις το 2,5% του διαθέσιμου δυναμικού έως το 2050. Οι ΑΠΕ μπορούν έως και το 77% της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης έως το 2050 (360 Exajoules/έτος) σύμφωνα με το πιο φιλόδοξο σενάριο. Ακόμα και χωρίς υποστηρικτικές πολιτικές και εργαλεία, το μερίδιο των ΑΠΕ θα αυξηθεί σημαντικά καθώς τα κόστη μειώνονται και η ζήτηση για ενέργεια αυξάνεται. Πολιτικές και εφαρμογή Η ανάπτυξη και η ποικιλία των ΑΠΕ, συμβάλλει στην παγκόσμια ανάπτυξη Η ανάπτυξη των ΑΠΕ στο μέλλον, θα χρειαστεί επιπλέον πολιτικές για να προσελκύσουν επενδύσεις. 1 Δείτε την ειδική έκθεση της Greenpeace, Working for the Climate