Γνωστική Ανάπτυξη Ενότητα 6: Κοινωνικο-Πολιτισμικές Θεωρίες Μάθησης Διδάσκουσα: Ειρήνη Σκοπελίτη Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Σκοποί ενότητας Παρουσίαση των επικρατέστερων κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών που διατυπώθηκαν στη βάση της θεωρίας του Lev Vygotsky. Αναφορά στα κυριότερα σημεία των θεωριών. Περιγραφή των μηχανισμών γνωστικής ανάπτυξης όπως παρουσιάζονται από την κάθε θεωρία ξεχωριστά.
Περιεχόμενα ενότητας Κεντρική ιδέα των κοινωνικο-πολιτισμικών θεωριών Κύρια χαρακτηριστικά Επικρατέστερες σύγχρονες θεωρίες Μοντέλο εγκαθιδρυμένης μάθησης Δράση και εργαλεία Γενικά χαρακτηριστικά Η ασθενής εκδοχή Η ισχυρή εκδοχή Εγκαθιδρυμένη νόηση και εκπαίδευση Θεωρία της δραστηριότητας Βασικές ιδέες Διαδικασία γνωστικής ανάπτυξης
Κεντρική ιδέα Η οικοδόμηση των γνώσεων λαμβάνει χώρα σε συνεργατικά περιβάλλοντα, διαμέσου συζητήσεων που εμπερικλείουν τη δημιουργία και κατανόηση της επικοινωνίας και την από κοινού (μεταξύ ατόμων ή ομάδων) υλοποίηση δραστηριοτήτων. Κοινωνική αλληλεπίδραση: οι γνώσεις δομούνται μέσω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ατόμων και οι ίδιες οι γνώσεις είναι κοινωνικά καθορισμένες μέσα από κώδικες.
Κύρια Χαρακτηριστικά 1. Η ενεργός γνωστική οικοδόμηση που συμβάλει στην κατανόηση σε βάθος 2. Η εγκαθιδρυμένη μάθηση που λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένο πλαίσιο με αυτόνομη δραστηριότητα και κοινωνική και νοητική υποστήριξη 3. Η κοινότητα, μέσα από την οποία λαμβάνει χώρα η μάθηση 4. Η συνομιλία με άλλους που καθιστά εφικτή τη συμμετοχή και τη διαπραγμάτευση στην κοινότητα
Επικρατέστες σύγχρονες κοινωνικο-πολιτισμικές θεωρίες Μοντέλο εγκαθιδρυμένης μάθησης Η ασθενής εκδοχή Η ισχυρή εκδοχή Μοντέλο δραστηριοτήτων
Το μοντέλο της Εγκαθιδρυμένης Νόησης Μάθηση: κοινωνικοπολιτισμική λειτουργία που λαμβάνει χώρα μέσω της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους. Η γνώση συντελείται σε μη-θεσμοθετημένα εξωσχολικά περιβάλλοντα όπου κυριαρχεί το κοινωνικό πλαίσιο Εγκαθιδρυμένη νόηση: Αντίδραση στον τονισμό των εσωτερικών αναπαραστάσεων Έμφαση στη μάθηση μέσων ανθρωπίνων σχέσεων, φυσικών αντικειμένων και πολιτισμών
Δράση & Εργαλεία Γνώση: Συνίσταται σε ισχύοντες εδραιωμένους κανόνες σκέψης και δράσης κατάλληλους για κάθε κατάσταση Θεωρητικά εξαρτημένη από τις καταστάσεις στις οποίες λαμβάνει χώρα και χρησιμοποιείται Οι καταστάσεις συμ-παράγουν γνώση μέσω της δράσης Παραλληλισμός γνώσης-εργαλείων Κατανοητές/ά μόνο μέσω της χρήσης τους Η χρήση τους οδηγεί σε πλούσια άδηλη γνώση για τον κόσμο
Γενικά χαρακτηριστικά Η σκέψη και η επίλυση προβλημάτων πραγματοποιείται μέσα στο πλαίσιο στόχων Η γνώση αναπόσπαστα συνδεδεμένη με πράξεις Χρήση πολλαπλών γνωσιακών μεθόδων Συνεργασία και καταμερισμός εργασίας Η μάθηση συντελείται μέσω έργων διάφορων βαθμών περιπλοκότητας Τα μαθησιακά έργα αποτελούν τμήμα ενός ολοκληρωμένου έργου Τα προβλήματα δεν υπαγορεύουν τρόπους επίλυσής
Η ασθενής εκδοχή του James Greeno 1. Ο τόπος της σκέψης και της μάθησης δεν είναι το μυαλό ενός ατόμου αλλά βρίσκεται στα φυσικά και κοινωνικά πλαίσια 2. Οι διεργασίες σκέψης δεν είναι ομοιόμορφες στα πρόσωπα και τις καταστάσεις 3. Η σκέψη και η μάθηση ενισχύονται από δραστηριότητες στις οποίες τα παιδιά δημιουργούν, επεξεργάζονται και διαμορφώνουν και αναδιοργανώνουν τη γνώση τους και την κατανόησή τους
Η ισχυρή εκδοχή των Lave & Wenger Κοινότητα της Πρακτικής Κοινή πρακτική Τρεις διαστάσεις: Τι είναι; Πώς λειτουργεί; Ποιες δεξιότητες καλλιεργεί με την πάροδο του χρόνου; Έννοια της ταυτότητας Μάθηση ως κοινωνική συμμετοχή
Εγκαθιδρυμένη νόηση & Εκπαίδευση Εκπαιδευτικοί στόχοι: Ενίσχυση της συμμετοχής στις πρακτικές της κοινότητας Σύνδεση θεωρίας με πρακτική εφαρμογή Μάθηση: ενεργός συμμετοχή στις δραστηριότητες των κοινοτήτων Ανατροπή του διαχωρισμού: «Γνωρίζω ότι» «Γνωρίζω πώς» Κίνητρο για μάθηση: έμφυτη επιθυμία ατόμου να αυτοπροσδιοριστεί εντασσόμενο σε κοινότητα Γνώση: ενυπάρχει στις δράσεις των ατόμων και των ομάδων που συναποτελούν την κοινότητα
Θεωρία της Δραστηριότητας Μονάδα ανάλυσης: δραστηριότητα Αποτελεί ένα πλαίσιο για μελέτη των ανθρώπινων πράξεων ως αναπτυξιακών διαδικασιών ενταγμένων σε κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο Δραστηριότητα: 1. Υποκείμενο 2. Αντικείμενο 3. Πράξεις 4. Λειτουργίες Διαμεσολάβηση εργαλείων
Βασικές Ιδέες 1. Το ανθρώπινο πνεύμα γίνεται κατανοητό στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης με τον κόσμο 2. Η αλληλεπίδραση Συνίσταται από τη δραστηριότητα Είναι κοινωνικά και πολιτισμικά προσδιορισμένη 3. Πολιτισμικά σύμβολα Διαμεσολαβούν την ανθρώπινη δράση Έχουν κυρίαρχη σημασία στη διαδικασία της μάθησης
Γνωστική Ανάπτυξη υπό τη θεωρία Δραστηριότητας 1. Εντοπισμός επίδρασης πολιτισμικών και ιστορικών παραγόντων 2. Διευκρίνηση «ανωμαλιών» στην υπάρχουσα μορφή του συστήματος 3. Επίλυση «ανωμαλιών»
Σχετική Βιβλιογραφία Bjorklund, D. F. (2012). Children s Thinking: Cogni1ve Development and Individual Differences. USA: Wadsworth, Cergage Learning. Bransford, J.D., Brown, A.L. & Cocking, R.R. (2000). How people learn: Brain, mind, experience, and school. Washington, DC: Na onal Academy Press. Donaldson, M. (1991). Η σκέψη των παιδιών. (Επιμ. Σ. Βοσνιάδου), Εκδόσεις Gutenberg. Luria, A.R. (1995). Γνωστική ανάπτυξη, (Επιμ. Α. Κωσταρίδου- Ευκλείδη), Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Vygotsky, L.S. (1997). Νους στην Κοινωνία, (Επιμ. Σ. Βοσνιάδου), Εκδόσεις Gutenberg. Wood, D. (1998). How Children Think and Learn. USA: Blackwell Publishing. Τίτλος Ενότητας 16
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Ειρήνη Σκοπελίτη, «Γνωστική Ανάπτυξη». Ενότητα 6: Κοινωνικο- Πολιτισμικές Θεωρίες Μάθησης. Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: h ps://eclass.upatras.gr/courses/pn1565/index.php?vis=5815
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Crea ve Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] h p://crea vecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.