Φθορές
Πηγές υγρασίας Ανερχόμενη υγρασία: υψηλός υδροφόρος ορίζοντας, τριχοειδής αναρρίχηση, π.χ. από τα θεμέλια της τοιχοποιίας. Συμπύκνωση υδρατμών: (στην επιφάνεια και στο εσωτερικό των τοιχογραφιών) λόγω βροχής αναπτύσσεται ροή υδρατμών μέσω των δομικών στοιχείων της τοιχοποιίας, από την περιοχή της υψηλότερης συγκέντρωσης υγρασίας προς την περιοχή χαμηλότερης συγκέντρωσης-από το εξωτερικό προς το εσωτερικό.
Προβλήματα Εξαιτίας Της Υγρασίας Αλλαγές στην ισορροπία των υλικών Μεταβολές στα δομικά στοιχεία: 1. Φθορές στο κονίαμα (αδυνατίζουν οι δεσμοί άμμου-συνδετικού και κόκκων χρωστικής-συνδετικού) 2. Κονιορτοποιήσεις (απόσπαση από τοιχοδομή) 3. Φθορές στο χρωστικό στρώμα (υδρόλυση ή ενυδάτωση) 4. Απολεπίσεις Ανάπτυξη μικροοργανισμών Κρυστάλλωση αλάτων
Κρυστάλλωση αλάτων Η μετακίνηση της υγρασίας μέσα στο κονίαμα συμπαρασύρει ποσοστό διαλυτών αλάτων που προέρχονται από το έδαφος και από τα συστατικά του κονιάματος. Τα άλατα μεταφέρονται σε μορφή διαλύματος μέσα στο κονίαμα και φτάνουν στη ζωγραφική επιφάνεια. Δύο είδη κρυσταλλοποίησης αλάτων: 1. τα άλατα κρυσταλλοποιούνται στη ζωγραφική επιφάνεια όταν υπάρχει συνεχής ροή νερού 2. τα άλατα συσσωρεύονται στο κονίαμα κάτω από τη ζωγραφική επιφάνεια σε περίπτωση ασυνεχούς ή αργής ροής Ασκείται πίεση λόγω αύξησης όγκου και αποσπάται τμήμα της τοιχογραφίας.
Θερμοκρασία Πηγές θερμοκρασιακών μεταβολών: Πυρκαγιά Κεριά/καντήλια Θερμαντικά/ψυκτικά σώματα Θερμοκρασιακές μεταβολές περιβάλλοντος Αποτελέσματα: Αποικοδόμηση υλικών (οι παγετοί το χειμώνα παγώνουν το νερό που βρίσκεται στους πόρους ή στις ρωγμές του κονιάματος, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση όγκου - αύξηση πίεσης θρυμματισμό του κονιάματος). Αλλοιώνεται το χρωματικό στρώμα
Ακτινοβολίες Υπεριώδης ακτινοβολία: χρωματικές αλλοιώσεις των χρωστικών επιτάχυνση των οργανικών συστατικών που περιέχονται στα υλικά κατασκευής ανάπτυξη λειχήνων στην επιφάνεια
Αέρας Σε κτίρια με ανεπαρκή αερισμό τα επίπεδα της υγρασίας διατηρούνται υψηλά και αναπτύσσονται μικροοργανισμοί που συμμετέχουν σε υδρολυτικές διαδικασίες φθοράς. Η δράση του ανέμου προκαλεί: μηχανικές φθορές διάβρωση της ζωγραφικής επιφάνειας από την κρούση και την τριβή των κόκκων σκόνης, χώματος ή άμμου.
Με ποιο τρόπο οι ρωγμές δημιουργούν προβλήματα στις τοιχογραφίες; Αποτελούν είσοδοι υγρασίας, μειώνουν τη θερμομονωτική ικανότητα της τοιχοποιίας, κονιορτοποιούν το κονίαμα και το ζωγραφικό στρώμα. Ποιες κατηγορίες ρωγμών εντοπίζουμε; Ρωγμές μικρής έκτασης και βάθους= αστοχίες σύστασης και κατασκευής του κονιάματος. Τριχοειδή μορφή, σχηματίζουν δίκτυο (π.χ. στεγνώνει απότομα το κονίαμα, χρήση ψιλής άμμου, διαλυτά άλατα στην άμμο). Ρωγμές με μεγαλύτερο βάθος. Ξεκινούν από το υπόστρωμα του κονιάματος και έχουν γεωμετρικό σχήμα. Αιτία: συναρμογή διαφορετικών υλικών της τοιχοποιίας, υψηλή υγρασία, ύπαρξη πολλών υλικών στην τοιχοποιία. Ρωγμές που οφείλονται στη δυναμική συμπεριφορά του κτιρίου. Μεγάλο πλάτος, με κλιμακωτή γραμμή. Το βάθος = πάχος κονιάματος. Αίτια: παραμορφώσεις από θλιπτικές και εκφυλιστικές τάσεις που αναπτύσσονται στα κατακόρυφα δομικά στοιχεία, π.χ. πέτρινες πλάκες στέγασης, καθίζηση εδάφους.
κονιορτοποίηση
μαύρες κρούστες
απολεπίσεις, χρωματικές αλλοιώσεις
Λειχήνες
βακτήρια
Actinomyces
Streptomyces
Με ποιο τρόπο ο ανθρώπινος παράγοντας επηρεάζει τις τοιχογραφίες; επισκευές, επεμβάσεις, επεκτάσεις, ανακαινίσεις, χτυπήματα, εκδορές, μηχανικές κακώσεις, επίχριση με ασβέστη, επιζωγραφίσεις, συντηρήσεις
Χρήση τσιμέντου, χτυπήματα, εκδορές
Επιζωγράφιση, απώλεια τμήματος ζ. ε.
Επιζωγράφιση, απώλεια ζωγρ. επιφάνειας.
Συμπληρώσεις με τσιμέντο, απώλεια ζ.ε. και τμήματος του υποστρώματος.
Ηλεκτρική εγκατάσταση, επικαθίσεις
Ποια είναι η δράση των ρύπων; Η εναπόθεση ρύπων στις τοιχογραφίες εξαρτάται από την υγρασία της ατμόσφαιρας, τη χημική σύσταση των ρύπων, το μέγεθος των κόκκων τους, το ηλεκτρικό φορτίο τους, την υγροσκοπικότητά τους, την υφή της ζωγραφικής επιφάνειας. Στους ναούς η χρήση κεριών και καντηλιών προκαλεί επικαθίσεις αιθάλης και λιπαρών συστατικών. Στερεά σωματίδια= συγκρατούνται στη ζωγραφική επιφάνεια με τις δυνάμεις συνοχής και τις ηλεκτροστατικές δυνάμεις. Κίνηση από θερμότερη περιοχή (κερί) σε ψυχρότερη (τοιχογραφία).
Απώλεια ζωγραφικής επιφάνειας, επικαθίσεις, απώλεια τμήματος υποστρώματος, χτυπήματα, εκδορές
Υγρασία, αποχρωματισμός, επικαθίσεις
Επικαθίσεις χρωμάτων, απώλεια ζ.ε.
Βιβλιογραφία Arbizzani R., Casellato U., Fiorin E., Nodari L., Russo U., Vigato P., Decay markers for the preventative conservation and maintenance of paintings, Journal of Cultural Heritage, 5(2004), 167 182. Daniilia S., Minopoulou E., A study of smalt and red lead discolouration in Antiphonitis wallpaintings in Cyprus, Appl. Phys A, 96(2009), 701 711. Gaylarde C., Silva M., Warscheid Th., Microbial impact on building materials: an overview, Materials and Structures / Matdriaux et Constructions, 36(2003), pp. 342-352. Kiel G., Gaylarde C., Diversity of salt tolerant culture able aerobic microorganisms on historic buildings in Southern Brazil, World J Microbiol Biotechnol, 23 (2007), 363 366. Pavlíková M., Pavlík Z., Keppert M., Salt transport and storage parameters of renovation plasters and their possible effects on restored buildings walls, Construction and Building Materials, 25(2011), 1205 1212. Russell J., Restoration, Conservation, and Excavation at the Necropolis of Anemurium, Turkey, 1974-75. Sotiropoulou S., Daniilia S., Miliani C., Rosi F., Cartechini L., Papanikola- Bakirtzis D., Microanalytical investigation of degradation issues in Byzantine wall paintings, Applied Physics A, 92(2008), pp. 143-150. Welton R., Silva M., Gaylarde C., L. K. Herrera, X. Anleo, N. De Belies, Techniques applied to the study of microbial impact on building materials, Materials and Structures, 38(2005), 883-893. Zehnder K., Long-term monitoring of wallpaintings affected by soluble salts, Environ Geol, 52 (2007), 353 367.