Σχοινιά και κόμποι
Τα σχοινιά Τα σχοινιά ήταν από τις πρώτες ανάγκες του ανθρώπου. Στριφτά, κερωμένα (αλειμμένα με κεδρία κατράμι) ή και πλεκτά σχοινιά χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες, οι Έλληνες αλλά και οι Κινέζοι. Οι κόμποι τους δε διαφέρουν από τους σημερινούς. Θυμηθείτε το «Γόρδιο δεσμό» που δεν μπόρεσε να λύσει ούτε και ο Μέγας Αλέξανδρος ή τον «Ηράκλειο δεσμό» που δεν είναι άλλος από τον σταυρόκομπο.
Υλικό κατασκευής Η πρόοδος στην κατασκευή πολυσύνθετων υλικών επιτρέπει σήμερα στη βιομηχανία να κατασκευάζει σχοινιά που έχουν δεκαπλάσια αντοχή από ατσάλινο συρματόσχοινο ίδιου βάρους. Κατασκευασμένα από κοτσίδες πάπυρου, μανίλα, τρίχες λιναριού, βαμβάκι ή μαλλί, τα σχοινιά υπάρχουν από τα βάθη της ιστορίας 4000 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού η τέχνη της κατασκευής σχοινιού είναι γνωστή, αφού στις αιγυπτιακές απεικονίσεις τα πλωτά από πάπυρο είναι εξοπλισμένα με ξάρτια, σκότες μαντάρια και ρεμέτζα. Την εποχή των μεγάλων ιστιοφόρων, το μήκος της αρματωσιάς που αποτελείτο αποκλειστικά από κατραμάδες τζίβες (σχοινιά φυσικής ίνας περασμένα με βαρύ κατράμι για να αντέχουν στη διάβρωση από τη θάλασσα) έφτανε σε μήκος τα δεκάδες χιλιόμετρα!
Κατηγορίες σχοινιών Α. Στριφτά Β. Πλεκτά Γ. Πλεξίδα
Α. Στριφτά Τα στριφτά έχουν σαν αρχή τα κλώσματα (σφιλάτσα), που είναι πολλά μαζί νήματα στριμμένα δεξιά. Πολλά κλώσματα μαζί, στριμμένα αριστερά δίνουν το έμβολο (έμπουλο ή κλώνο). Τρία (3) ή τέσσερα (4) έμβολα, στριμμένα μαζί, δίνουν το στριφτό σχοινί.
Εάν το σχοινί έχει τρία (3) έμβολα, το λέμε τρίκλωνο (έντριτο). Εάν έχει τέσσερα έμβολα (4) το λέμε τετράκλωνο (εντέταρτο). Το τετράκλωνο έχει στη μέση τη μήτρα (φυτίλι), γύρω από τα οποία πλέκονται τα τέσσερα (4) έμβολα. Η μήτρα είναι και αυτή ένα έμβολο πιο λεπτό.
Το στρίψιμο των σχοινιών γίνεται δεξιά ή αριστερά. Τα σχοινιά που συνήθως χρησιμοποιούμε είναι δεξιόστροφα, γιατί δεν υγραίνονται εύκολα, επειδή τα κλώσματα και τα έμβολα στρίβονται ανάποδα.
Β. Πλεκτά Πλεκτά λέμε τα σχοινιά, που τα κλώσματα τους (σφιλάτσα) πλέκονται μεταξύ τους και δεν στρίβονται.
Μονής πλέξης (κάλυμμα) με μήτρα τρίκλωνη ή από παράλληλα νήματα. Η περισσότερη αντοχή αυτού σχοινιού είναι στη μήτρα του.
Μονής πλέξης χωρίς μήτρα Τα χρησιμοποιούμε συνήθως στο θαλάσσιο σκι (είναι κατασκευασμένα από πολυπροπυλένιο και δεν βουλιάζουν) στα κυκλικά σωσίβια και γενικά στις δουλειές που θέλουμε ένα πολύ ελαφρύ σχοινάκι.
Διπλής πλέξης Είναι ένα σχοινί μονής πλέξης (μήτρα και έχει ένα δεύτερο πλεκτό περίβλημα (κάλυμμα). Η αντοχή αυτού του σχοινιού ισομοιράζεται στο κάλυμμα και τη μήτρα. Αυτού του τύπου τα σχοινιά είναι μεγαλύτερης αντοχής απ όλους τους άλλους τύπους σχοινιών.
Γ. Πλεξίδες Πλεξίδες είναι εκείνα τα σχοινιά που τα έμβολα τους πλέκονται όπως μια κοτσίδα. Το μεγάλο πλεονέκτημα αυτών των σχοινιών είναι ότι δεν συστρέφουν. Όπως και να τα μαζέψουμε αυτά τα σχοινιά, είτε τα σπειρώνουμε είτε όχι, πάντα θα είναι έτοιμα για επαναχρησιμοποίηση.
ΦΥΤΙΚΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ Φυτικά Είναι όσα γίνονται από φυτικές ίνες όπως τα: Καννάβινα (από νήμα καννάβεως): έχουν χρώμα ωχρόγκρι, είναι πιο δυνατά από τα φυτικά, είναι μαλακά, δεν αντέχουν τόσο την υγρασία, βυθίζονται και επιμηκύνονται μέχρι 10%. Σπάρτινα ή Μανίλα (από νήματα αγριομπανάνας): έχουν χρώμα βαθύ χρυσό-καφέ, είναι δυνατά, όχι τόσο εύκαμπτα όσο τα καννάβινα, αντέχουν πιο πολύ στην υγρασία, βυθίζονται και επιμηκύνονται μέχρι 10%. Σισάλ (από ίνες φύλλων του φυτού AGAVE SISAL ANA): έχουν χρώμα λευκό, δεν είναι τόσο δυνατά και λιγότερο εύκαμπτα από τα προηγούμενα, αντέχουν λιγότερο στις καιρικές συνθήκες, βυθίζονται και επιμηκύνονται και αυτά μέχρι 10%. Προσέχουμε να τα εξετάζουμε συχνά μήπως έχουν χαλάσει.
Καρυόσχοινα (από φλοιό κοκκοφοίνικα): έχουν χρώμα καφέ, είναι πιο αδύνατα από τα προηγούμενα (το 1/5 της δυνάμεως του σπάρτινου πολύ εύκαμπτα, πολύ ελαστικά (επιμηκύνονται μέχρι το 30% ) και είναι αβύθιστα. Λόγω αυτών των ιδιοτήτων (ελαστικά αβύθιστα) οι ναυτικοί τα χρησιμοποιούν για πρυμνήσιους κάβους και για κάβους ρυμουλκήσεως. Βαμβακερά (από βαμβάκι): έχουν ωραίο άσπρο χρώμα, είναι αδύνατα, επιμηκύνονται μέχρι 10%, δεν αντέχουν στην υγρασία και βυθίζονται εύκολα. Τα χρησιμοποιούν πολύ σε διακοσμητικές εργασίες στις θαλαμηγούς.
Συνθετικά Είναι όσα γίνονται από βιομηχανικές ίνες. Κέβλαρ (από αραμίντ) που είναι και τα δυνατότερα από τα συνθετικά (χρησιμοποιούνται αντί συρματόσκοινου) και βυθίζονται στο νερό. Νάυλον (από πολυαμίιντ) που είναι τα δυνατότερα από τα συνηθισμένα συνθετικά και βυθίζονται στο νερό. Τερυλέν ντακρόν (από πολυεστέρα) που και αυτά βυθίζονται. Πολυπροπυλένιο που είναι αβύθιστα. Πολυαιθυλένιο που είναι αβύθιστα. Συνδυασμός δυο ή και περισσοτέρων ινών από τις παραπάνω βιομηχανικές ίνες.
Αντοχή Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά είναι η αντοχή. Κατ αρχήν πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι τα πλεκτά είναι πιο γερά από τα στριφτά πλεξίδες. Καλυτέρα όπως να συμβουλευόμαστε πρώτα τους πίνακες του κάθε κατασκευαστή. Τώρα, με βάση το νάυλον σχοινί, έχουμε τα ακόλουθα από πλευράς αντοχής των σχοινιών. Νάυλον: 100% Κέβλαρ: 200% του νάυλον. Τερυλέν ντακρόν: 85% του νάυλον. Πολυπροπυλένιο η πολυαιθυλένιο: 60% του νάυλον. Φυτικό σχοινί: 40% του νάυλον. Σημείωση: το συρματόσχοινο είναι 3 φορές πιο ανθεκτικό από το νάυλον.
Φροντίδα και αποθήκευση Στα φυτικά σχοινιά θα πρέπει: Να αναπνέουν, γι αυτό δεν τα σκεπάζουμε με άλλα πράγματα (σκηνές, ξύλα κλπ.) όταν τα αποθηκεύουμε. Στην αντίθετη περίπτωση θα σαπίσουν. Να αποφεύγουμε να τα αποθηκεύουμε ενώ είναι ακόμη υγρά. Εάν είναι ανάγκη να αποθηκευτούν βρεγμένα, τότε θα πρέπει να τα τοποθετήσουμε σε ξύλινα ή πλαστικά τελάρα, ή να τα κρεμάσουμε μέχρι να στεγνώσουν. Να αποφεύγουμε να τα αποθηκεύουμε σε μέρη με υγρασία. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, να τα σκεπάσουμε με μια λινάτσα.
Όταν το σχοινί είναι τεντωμένο και βραχεί, επιμηκύνεται. Το σκοινί στενεύει και όταν στεγνώσει δεν επανέρχεται στο φυσικό του μήκος. Για το λόγο αυτό, εάν ένα τεντωμένο σχοινί βραχεί πρέπει να το χαλαρώσουμε Δεν σέρνουμε τα σχοινιά στο έδαφος ή πάνω σε κοφτερά αντικείμενα. Μπορεί να κοπούν ή να μπουν ανάμεσα στα έμβολα διάφορα αντικειμενα και να το καταστρέψουν. Εάν το σχοινί φθαρεί σε κάποιο σημείο, κόψτε το και αμματίστε το. Είναι πιο ασφαλές.
Στα συνθετικά σχοινιά θα πρέπει: Θα πρέπει να μην τα έχουμε κοντά σε πηγή θερμάνσεως γιατί θα αλλοιωθούν. Γενικά επηρεάζονται από τις ηλιακές ακτίνες και γι αυτό δεν πρέπει να είναι συνεχώς εκτεθειμένα στο δυνατό ήλιο. Ένα καινούργιο στριφτό σχοινί, πριν το χρησιμοποιήσουμε, πρέπει να το απλώσουμε σε φάδες για ένα 24ωρο, προκειμένου να ηρεμήσει.
Εάν το βρέξουμε με γλυκό νερό, τότε ο χρόνος ελαττώνεται στις 2 ώρες. Βέβαια ο χρόνος που χρειάζεται, εξαρτάται από το μήκος του σχοινιού, π.χ. ένα κομμάτι 20 μέτρων σχοινί ηρεμεί μέσα σε 1 ώρα. Αν τύχει να μας μπερδευτεί ή συστρέψει (βυρινιάσει) και έχουμε την δυνατότητα να το ρίξουμε στο νερό, είναι το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε. Το σχοινί ηρεμεί και επανέρχεται μόνο του στην κανονική του κατάσταση χωρίς παραμορφώσεις. Τα λάδια ή τα γράσα πρέπει να τα καθαρίζουμε, όχι γιατί τα καταστρέφουν αλλά γιατί τα κάνουν να γλιστρούν. Τα σχοινιά πολυπροπυλενίου όταν εκτεθούν πάνω από τρεις (3) μήνες σε πολύ δυνατό ήλιο, μπορεί να χάσουν και το 40% της αντοχής τους, εάν δεν περιέχουν αναστολείς υπεριώδους ακτινοβολίας.
Καλό είναι, όταν αποθηκεύουμε τα συνθετικά σχοινιά, να τα τυλίγουμε σε ανέμες. Πρέπει όμως να προσέχουμε γιατί το σχοινί αν ήταν υπό τάση, τότε θα έχει επιμηκυνθεί και επανερχόμενο με την πάροδο του χρόνου στο φυσικό του μέγεθος, θα σπάσει το τύμπανο της ανέμης. Αυτή η επαναφορά μπορεί να διαρκέσει και 1 μήνα. Όταν δεν θέλουμε να τα υποθηκεύσουμε και να τα αφήσουμε εκτεθειμένα στην ατμόσφαιρα, θα πρέπει να τα σκεπάσουμε οπωσδήποτε με μια λινάτσα ή μουσαμά. Και αυτά τα σχοινιά όπως τα φυτικά, δεν τα σέρνουμε στο έδαφος ή πάνω σε κοφτερά αντικείμενα.