Κείµενο διαπραγµάτευσης για την «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση» Ο Ευρωπαϊκός Όµιλος Εδαφικής Συνεργασίας ΕΟΕΣ Αµφικτυονία διοργάνωσε διήµερη συνάντηση εργασίας µε Θέµα τη Λευκή Βίβλο για την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, της Επιτροπής Περιφερειών, στις 12 και 13 Νοεµβρίου 2009, στην Ύδρα. Από τον Σεπτέµβριο του 2009 η Λευκή Βίβλος είχε σταλεί σε όλους τους ήµους µέλη του Ε.Ο.Ε.Σ. Στη συνάντηση συµµετείχε και παρουσίασε το κείµενο της Λευκής Βίβλου ο κ. Μανώλης αρδούφας, εκπρόσωπος της Επιτροπής Περιφερειών, ενώ τους βασικούς άξονες για τη συζήτηση και διαβούλευση του κειµένου είχαν επεξεργασθεί και παρουσίασαν στελέχη της Ελληνικής Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ). Επίσης στη συνάντηση συµµετείχαν εκπρόσωπος του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής ιακυβέρνησης αιρετοί εκπρόσωποι της ΤΕ Κ του Νοµού Αττικής και εκπρόσωποι της ΕΕΤΑΑ. Το σύνολο των µελών του ΕΟΕΣ «Αµφικτυονία» : 1. Αποφάσισαν να διατρανώσουν τη συµµετοχή τους στη διαβούλευση για την «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση» αφ ενός γιατί θεωρούν υποχρέωση αλλά και δικαίωµα να συµβάλλουν στην κοινή προσπάθεια για µια Ευρώπη πολυπολιτισµική, µε όραµα, µε σεβασµό στην ιδιαιτερότητα και τον Πολίτη του τόπου και αφετέρου γιατί πιστεύει ότι η συµµετοχή σ αυτή την κοινή προσπάθεια, θ αναβαθµίσει τόσο τη δική της λειτουργία όσο (και πολύ περισσότερο) το σύνολο των τοπικών αρχών και της τοπικής αυτοδιοίκησης, µέσω της αναβάθµισης και αναζωογόνησης της λειτουργίας των µελών της. 2. εσµεύτηκαν ν αναλάβουν πρωτοβουλίες προς όλες τις κατευθύνσεις και σ όλα τα επίπεδα έτσι ώστε το εγχείρηµα να λάβει συλλογική και συνολική µορφή, συντεταγµένα και συντονισµένα. Ως η 1
αναγκαία προϋπόθεση ισότιµης και αποτελεσµατικής παρέµβασης των τόπων και των περιφερειών στη διαδικασία της διαβούλευσης µε το κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση. 3. Παράλληλα µε την έκφραση της βούλησης για συµµετοχή, διαπιστώθηκε και η αδυναµία τόσο του φορέα και των µελών, όσο και του συνόλου των τοπικών φορέων κυρίως των µεσογειακών χωρών να συµµετέχουν στο διάλογο ουσιαστικά και δηµιουργικά. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενίσχυση του τοπικού επιπέδου από την Επιτροπή των Περιφερειών, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το κράτος, µε κάθε τρόπο και µέσο (θεσµικό πλαίσιο, χρηµατοδότηση, µεταφορά εµπειριών και πρακτικών, πλήρη και κωδικοποιηµένη πληροφόρηση, νέες τεχνολογίες και νέα γνώση). Ως παράδειγµα θα θέλαµε να προτείνουµε τη σύσταση κεντρικής υπηρεσίας ή οργάνου σ εθνικό επίπεδο µε τη συνεργασία και σύµπραξη Υπουργείου ων (π.χ. Εσωτερικών) και τοπικών περιφερειακών αρχών, µε διπλή αποστολή : α) Προς ευρωπαϊκό επίπεδο για θέµατα : Νοµοθεσίας (ενσωµάτωση κοινοτικής νοµοθεσίας ) Πολιτικών εφαρµογών, πρακτικών Προγραµµάτων κ.λ.π. β) Προς το τοπικό επίπεδο για : Καταγραφή συγκέντρωση Αξιολόγηση τοπικών πρακτικών και εφαρµογών, αναγκών υποστήριξης κ.λ.π. Συγκέντρωση αναγκαίων στοιχείων και συµπλήρωση δεικτών σ εθνικό επίπεδο αλλά και σ ευρωπαϊκό Προώθηση ενίσχυση υποστήριξη της επικοινωνίας σύνδεσης και του συντονισµού µεταξύ τόπων περιφερειών αλλά και µεταξύ τόπου και Ευρωπαϊκής Ένωσης Είναι ευνόητο, όπως αναφέρεται και στη Λευκή Βίβλο, µόνο όταν οι τοπικές κοινωνίες αναδειχθούν σε κοινωνίες της γνώσης θ αποκτήσουν 2
τη δυνατότητα και ικανότητα να συµµετέχουν ισότιµα και δηµιουργικά στη διαβούλευση. 4. Προτείνεται ως πρώτη αρχή του διαλόγου ο σεβασµός από τα υπερτοπικά κέντρα της ιδιαιτερότητας και της ταυτότητας του τοπικού επιπέδου. Κάθε απόφαση και πολιτική που λαµβάνεται σ ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο θα πρέπει να έχει σεβαστεί και ενσωµατώσει την τοπική ιδιαιτερότητα, ν αποτρέπει ρήξεις και να προφυλάσσει την ακύρωση πολιτικών από τοπικές οµφαλοσκοπήσεις και συσπειρώσεις. Οι αρχές του ισχυρού Κέντρου (σ εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο) οφείλουν να συµβάλλουν, να συνεισφέρουν στην προσπάθεια του τοπικού επιπέδου να κατακτήσει την ταυτότητά του, να επιλέξει τους στόχους και την πορεία του και να ενταχθεί στην κοινή προσπάθεια για ευηµερία, µε τις αντίστοιχες αρχές σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Να θεσµοθετηθούν για το λόγο αυτό διαδικασίες, εργαλεία, µηχανισµοί, να υλοποιηθούν µελέτες και έρευνες έτσι ώστε ο κάθε τόπος να γνωρίζει τι θέλει, τι ζητά, µε ποιους θα συνεργαστεί και πως θ αξιοποιήσει στοχευµένα και όχι σπάταλα κάθε διαθέσιµο πόρο (ανθρώπινο και φυσικό). Ενδεικτικά προτείνεται : Σύσταση Τοπικού ικτύου και λειτουργία του µε τον συντονισµό και την υποστήριξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. ιερεύνηση δυναµικότητας τοπικού παραγωγικού συστήµατος Καταγραφή και ηλεκτρονική καταχώρηση του τοπικού Ανθρώπινου υναµικού και κυρίως των ανέργων και των κοινωνικών ευπαθών οµάδων ιερεύνηση δυνατοτήτων ανάληψης συλλογικών δραστηριοτήτων σε µια προσπάθεια ενίσχυσης της δυναµικότητας του τοπικού παραγωγικού συστήµατος και 3
αύξησης της απασχόλησης προωθώντας τον τοµέα της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονοµίας. 5. Η αναγνώριση της «αξίας της ιδιαιτερότητας» δεν πρέπει (λόγω του κατακερµατισµού) να οδηγήσει σε διατάραξη ή και διάρρηξη των σχέσεων τόσο µεταξύ των χωροεδαφικών ενοτήτων όσο και µεταξύ των ανωτέρων επιπέδων διοίκησης και εξουσίας. Απεναντίας η «ιδιαιτερότητα» πρέπει ν αποτελέσει το στοιχείο που θα οδηγήσει σε µια αναβαθµισµένη οριζόντια σχέση συνεργασίας και αλληλεγγύης (µεταξύ των τόπων ενισχύοντας τη διαδικασία της εδαφικής συνεργασίας) καθώς, επίσης, και σε µια δηµιουργική κάθετη σχέση (τόπος περιφέρεια- κράτος Ε.Ε.). Η αναγνώριση της «ιδιαιτερότητας» ως βασική αρχή που θα διέπει πλέον την κάθε σχέση θα ενισχύσει την αποτελεσµατικότητα και την διαδραστικότητα των αποφάσεων και των πολιτικών, που λαµβάνονται σε διαφορετικά επίπεδα. Η διαπραγµάτευση για την «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση» θα πρέπει να επιβάλλει µια µόνιµη σταθερή θεσµική συνεργασία όλων των επιπέδων άσκησης εξουσίας. Αυτή η ειλικρινής συνεργασία θα οδηγήσει στη χειραφέτηση των χωροεδαφικών ενοτήτων αναγκαία προϋπόθεση και συνθήκη για µια χειραφετηµένη Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ευόδωση αυτής της συνεργασίας απαιτεί τη δηµιουργία και λειτουργία µηχανισµών και δοµών, νέα διάταξη επιστηµονικού δυναµικού, υλοποίηση µεθοδολογικών εργαλείων και µελετών, αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας, ενίσχυση της ενηµέρωσης από πάνω προς τα κάτω αλλά και κυρίως από τα κάτω προς τα πάνω. Ενδεικτικά προτείνονται : Γραφεία Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στους ΟΤΑ Μηχανισµοί στήριξης του τοπικού επιπέδου σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο, όπως Portal σ εθνικό επίπεδο, Περιφερειακά παρατηρητήρια και ίκτυα, 4
οµηµένη, θεσµικά κατοχυρωµένη διαδικασία συνεργασίας και συµµετοχής από τα κάτω προς τα πάνω µε την εγγύηση και υποστήριξη (χρηµατοδότηση π.χ.) από το ανώτερο επίπεδο (Ευρωπαϊκή Ένωση), µε τη δυνατότητα απ ευθείας σύνδεσης και επικοινωνίας των δύο επιπέδων (τοπικό ευρωπαϊκό). Μονάδα ή Υπηρεσία Μέτρησης των επιδράσεων και των επιπτώσεων στο τοπικό επίπεδο των πολιτικών που λαµβάνονται σ ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. 6. Ο ΕΟΕΣ προβληµατίστηκε και προτείνει µε τη σύµφωνη γνώµη των µελών του πεδία προνοµιακής συνεργασίας όπου η κοινή κι συντονισµένη παρέµβαση απαιτείται για τη δηµιουργία θετικών αποτελεσµάτων. Περιβάλλον Εργασία Ανεργία Καταπολέµηση της περιθωριοποίησης και την απαξίωσης του τόπου Πολιτισµός (άυλος, αξιοποίηση πολιτιστικού αποθέµατος, πολιτιστική κληρονοµιά) Σχέσεις Αστικού Αγροτικού χώρου Κρίση τοπικών παραγωγικών συστηµάτων Σχέση παγκοσµιοποίησης και τοπικότητας Σύγχρονο λειτουργικό θεσµικό πλαίσιο ενισχυτικό της διαδικασίας της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και πρακτικών εφαρµογών σε Μεσογειακό περιφερειακό επίπεδο. Πράσινη Ανάπτυξη Ανάδειξη νέων τοπικών πρωτοβουλιών - συνδυασµός φυσικών και ανθρώπινων πόρων νέο µοντέλο ανάπτυξης. Ανάδειξη, προώθηση του τοµέα της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονοµίας και της κοινωνικής επιχειρηµατικότητας. 5
7. Για την προώθηση της Λευκής Βίβλου ο ΕΟΕΣ και τα µέλη του προτίθενται ν αναλάβουν µια σειρά πρωτοβουλιών όπως : o Να ενηµερώσουν για τα Θέµατα της Λευκής Βίβλου τα ηµοτικά Συµβούλια των µελών του ΕΟΕΣ Αµφικτυονία o Ν αποστείλουν σχετικό κείµενο προς το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Εξωτερικών και τους Ευρωβουλευτές (τόσο της Ελλάδας όσο και των χωρών από όπου προέρχονται µέλη του ΕΟΕΣ) και να επιδιώξει συναντήσεις µε την ηγεσία των Υπουργείων µε θέµα την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και την επιδίωξη Συνεργασίας. o Ν αποκτήσουν συνοµιλητές, και συγκεκριµένα τους εκπροσώπους των περιφερειών που έχουν προχωρήσει το Εδαφικό Σύµφωνο, τους εκπροσώπους της χώρας µας στην Επιτροπή Περιφερειών, τις αρµόδιες επιτροπές των Τοπικών Ενώσεων ήµων και Κοινοτήτων των Νοµών της χώρας, της Τοπικής Ένωσης ήµων και Κοινοτήτων Νοµού Αττικής, της Κεντρικής Ένωσης ήµων και Κοινοτήτων Ελλάδος, καθώς και τις Ενώσεις ήµων Κύπρου, Γαλλίας και Ιταλίας, χωρών µελών του ΕΟΕΣ Αµφικτυονία. Επίσης θεωρήθηκε ιδιαίτερα σηµαντική η διερεύνηση επαφών µε την Επιτροπή Περιφερειών και τους άλλους ΕΟΕΣ που λειτουργούν, µε στόχο, πέρα από την εντατικοποίηση του διαλόγου και την διοργάνωση Ευρωµεσογειακού Συνεδρίου για τη Λευκή Βίβλο, καθώς και την ανάληψη πρωτοβουλίας από την Επιτροπή Περιφερειών για την ενίσχυση διεργασίας στα θέµατα ανεργίας και αποκλεισµού πληθυσµιακών οµάδων και τόπων, κατά το πρότυπο του Συµφώνου των ηµάρχων. 6