Θέμα εφημερίδας: Κύπρος , 40 χρόνια Δεν Ξεχνώ, διεκδικώ, δημιουργώ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συνέντευξη από τον διευθυντή του σχολείου μας, ο οποίος κατάγεται από την Αμμόχωστο Σελ.2 Συνέντευξη από μια δασκάλα που έζησε ως εγκλωβισμένη Σελ.6 Εικονογραφημένο Παραμύθι για την κατεχόμενη Κύπρο. Σελ. 12 Κολάζ για την κατεχόμενη Κύπρο Σελ. 15 Τα ποιήματά μας Σελ. 18 Παιχνίδια Σελ. 26 Θέμα εφημερίδας: Κύπρος 1974-2014, 40 χρόνια Δεν Ξεχνώ, διεκδικώ, δημιουργώ Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί: Λάμπρος Σιέπης Έφη Νεοφύτου Μαρία Χατζηιωάννου Νικολίνα Ευσταθίου Σχολική Χρονιά 2014 2015 Πανό «Κύπρος Ειρήνη»: Παιδιά Δ τάξης Σχέδιο «Πενταδάχτυλος»: Ειρήνη Σιέπη, Α2 1

Συνέντευξη από τον διευθυντή του σχολείου μας, ο οποίος κατάγεται από την Αμμόχωστο (από τα παιδιά της Ε τάξης Υπεύθυνη εκπαιδευτικός: Έφη Νεοφύτου) Αγκαστίνα: Ένα από τα κατεχόμενα χωριά της Αμμοχώστου Εμείς τα παιδιά της Ε τάξης, κομμάτι της νέας γενιάς της Κύπρου μας, σαν νέο κλαδί μιας γέρικης ελιάς, που προσπαθούν βάναυσα να την «ρίξουν», θεωρούμε ότι, για να μπορέσουμε να κρατηθούμε, αλλά κυρίως για να «ανθίσουμε» αψηφώντας τους «βοριάδες», οφείλουμε να ανατρέξουμε και να αναζητήσουμε τις δυνάμεις μας στις ρίζες μας. Να γνωρίσουμε την πατρίδα μας, τα κατεχόμενα μέρη μας, τα ήθη και τα έθιμά μας. Το να γνωρίσουμε την πατρίδα μας σκεφτήκαμε πως υπάρχουν πολλοί τρόποι. Τι πιο δυνατό, όμως, από το να ακούσεις, να μάθεις και να γνωρίσεις την κατεχόμενη πατρίδα σου ακούγοντας γι αυτήν, αλλά και βλέποντάς την μέσα από τα μάτια ανθρώπων που την έζησαν σε χρόνια ανέμελα, όμορφα, αλλά και χρόνια δύσκολα και πονεμένα. Γιατί τα μάτια, εκείνη την ώρα που γελούν ή που βουρκώνουν, δεν ξέρουνε να λένε ψέματα! Και μέσα σ αυτά καθρεφτίζεται όλο το συναίσθημα που σε συγκλονίζει και μένει χαραγμένο στη μνήμη Στα πλαίσια, λοιπόν, της ενασχόλησής μας με το διαχρονικό στόχο: «Γνωρίζω, Δεν ξεχνώ και Αγωνίζομαι» θεωρήσαμε πως θα ήταν πολύ καλό να αξιοποιήσουμε το γεγονός ότι ο διευθυντής του σχολείου μας, ο κ. Κυριάκος Χατζηκυριάκου, είναι πρόσφυγας. Μάθαμε ποιο είναι το χωριό του και αφού το συζητήσαμε μεταξύ μας, του απευθύναμε πρόσκληση, με το προεδρείο της τάξης, να ρθει στην τάξη μας και να μας μιλήσει γι αυτό. Η πρόσκλησή μας έγινε αποδεκτή και καθορίσαμε τη μέρα και το χρόνο. Ο ενθουσιασμός μας μεγάλος. Σαν μικροί δημοσιογράφοι κάναμε μια προεργασία και σκεφτήκαμε από πριν ερωτήσεις για τις οποίες θα θέλαμε να είχαμε απαντήσεις. Ο κύριος Κυριάκος ήρθε στην τάξη την καθορισμένη ώρα. Μάλιστα, ήρθε κι αυτός προετοιμασμένος. Θα μας μιλούσε για το χωριό του, την Αγκαστίνα, ενώ παράλληλα θα μας έδειχνε μια σχετική παρουσίαση που ετοίμασε ειδικά γι αυτό το σκοπό. Μας άρεσε η ιδέα του. Ήταν πιο ενδιαφέρουσα από το να αρχίσουμε να τον «πυροβολούμε» εμείς με τις ερωτήσεις μας. Ίσως κάποιες από αυτές τις ερωτήσεις θα απαντιόντουσαν και κάποιες όχι. Ίσως πάλι να απαντιόντουσαν κάποιες άλλες που εμείς δεν σκεφτήκαμε. Το σίγουρο πάντως ήταν ότι θα φεύγαμε «πλουσιότεροι» από πριν. Θα γνωρίζαμε την Αγκαστίνα! Θα γνωρίζαμε και τον άνθρωπο που μας μιλούσε γι αυτήν. Η παρουσίαση άρχισε. Όλοι ακούγαμε με προσήλωση. Μόνο κάποτε κάποτε κάποιος πεταγόταν κατά διαστήματα και προσπαθούσε να λύσει απορίες που του δημιουργούνταν αυθόρμητα. 2

Η παρουσίαση τελείωσε με δυο βουρκωμένα μάτια και με ένα μήνυμα που έμεινε χαραγμένο στο μυαλό αλλά και τη ψυχή μας: ότι «οι ρίζες μένουν για πάντα!» Ακολούθησαν κάποιες από τις ερωτήσεις που ετοιμάσαμε. Ο χρόνος μας φάνηκε ότι ήταν τόσο λίγος Πήραμε όμως την υπόσχεση από το Διευθυντή μας ότι θα απαντούσε και σε άλλες ερωτήσεις σε επόμενο μάθημα. Από τις ερωτήσεις που ετοιμάσαμε για τη συνέντευξη με το Διευθυντή του σχολείου μας, κ. Κυριάκο Χατζηκυριάκου, ώστε να μάθουμε περισσότερα για το κατεχόμενο χωριό του «την Αγκαστίνα», κάποιες απαντήθηκαν και κάποιες όχι. Για όσες παίρναμε απαντήσεις, αυτές καταγράφονταν, δίπλα από τη σχετική ερώτηση, την ώρα που γινόταν η παρουσίαση-συνέντευξη, γι αυτό και είναι κυρίως μονολεκτικές ή με πολύ λίγα λόγια. Τοποθεσία χωριού 1. Σε ποια επαρχία βρίσκεται η Αγκαστίνα; (Αμμόχωστος) 2. Πόσο μεγάλο χωριό ήταν; Ήταν μεγαλύτερο ή μικρότερο χωριό από τη Μεσόγη; (μικρότερο) 3. Ποια ήταν τα γειτονικά σας χωριά; (Τζιάος, Άσσια, Μαραθόβουνος, Λύση, Μόρα, κ.ά.) Φυσικό περιβάλλον 1. Πώς ήταν η μορφολογία του εδάφους της Αγκαστίνας; Ήταν ορεινό, ημιορεινό ή πεδινό χωριό; (Κυρίως πεδινό με ελάχιστη άγονη έκταση) 2. Ποια δέντρα και φυτά ευδοκιμούσαν στο χωριό; (Δημητριακά: σιτάρι, κριθάρι, φάβα, φαβέτα, κτλ). 3. Για ποια προϊόντα ήταν γνωστή η Αγκαστίνα; (Δημητριακά) 4. Ήταν αρκετά τα προϊόντα που παράγατε, για να τα πουλάτε και σε άλλα χωριά ή πόλεις ή έφταναν μόνο για την κάθε οικογένεια; (Ναι, η παραγωγή δημητριακών ήταν αρκετή για να πουλούν και σε άλλες κοινότητες). Υπηρεσίες 1. Είχε το χωριό σας τις απαραίτητες υπηρεσίες (μπακάλικο, κρεοπωλείο, φαρμακείο, νοσοκομείο, κτλ) για να εξυπηρετείστε; (υπήρχαν οι πολύ βασικές υπηρεσίες: μπακάλικο, κρεοπωλείο, δημοτικό. Για τις άλλες πήγαιναν είτε στη Λευκωσία είτε στην Αμμόχωστο). 2. Πώς μετακινούσασταν για να πάτε στον προορισμό σας (μέσα και έξω από το χωριό); (Στο χωριό πεζοί, ενώ προς άλλες μακρινές κοινότητες με λεωφορείο και πιο παλιά με τρένο). 3

Κατοικίες και οικογένειες 1. Πώς έμοιαζαν (πώς ήταν φτιαγμένα) τα περισσότερα σπίτια στο χωριό σας; (Στην πλειοψηφία τους, συγκριτικά με τα σημερινά ήταν μικρότερα, αλλά φτιαγμένα με τα ίδια υλικά). 2. Υπήρχαν πολυμελείς οικογένειες; Ποιος συντηρούσε κυρίως την οικογένεια και ποιος πρόσεχε τα παιδιά; (Ναι, υπήρχαν πολυμελείς οικογένειες. Ο πατέρας ήταν ο βασικός υπεύθυνος για τη συντήρησή της). 3. Σε ένα σπίτι έμενε μόνο η πυρηνική οικογένεια (δηλαδή ο πατέρας, η μητέρα και τα παιδιά) ή έμεναν μαζί τους και άλλα συγγενικά πρόσωπα όπως παππούς, γιαγιά, θείοι, κλπ.; (Κυρίως έμενε η πυρηνική οικογένεια). 4. Πόσο στενά δεμένοι ήσασταν με τους συγγενείς σας; Γενικά πόσο στενά δεμένες ήταν οι οικογένειες; (Πολύ δεμένες αγαπημένες. Πολλές ήταν οι φορές που βρισκόντουσαν όλοι για διασκέδαση). Πληθυσμός- Κάτοικοι 1. Πόσοι περίπου ήταν οι κάτοικοι, πριν την εισβολή; (850 κάτοικοι) 2. Πώς θα χαρακτηρίζατε τους κατοίκους της Αγκαστίνας; Θα μπορούσατε να πείτε ότι ήταν φιλικοί, φιλόξενοι ή το αντίθετο; (Φιλικοί, φιλόξενοι, γλεντζέδες και «πλακατζήδες»- τους άρεσε να κάνουν αστεία ο ένας στον άλλο) 3. Πώς ένιωθαν οι Αγκαστινιώτες για τα σχολεία και τη μόρφωση; Πόσα σχολεία είχατε στο χωριό σας και τι είδους σχολεία; (Στο χωριό υπήρχε μόνο δημοτικό σχολείο. Επειδή όμως οι Αγκαστινιώτες αγαπούσαν τη μόρφωση, έστελναν τα παιδιά τους να συνεχίσουν τη μόρφωσή τους στη Λευκωσία Παγκύπριο Γυμνάσιο ή στην Αμμόχωστο) 4. Ποια επαγγέλματα έκαναν οι περισσότεροι από αυτούς; (Γεωργοί) 5. Υπήρχαν στο χωριό σας κάτοικοι που καταγόντουσαν από άλλες χώρες (φυλές); Αν ναι, υπήρχε «ρατσισμός» προς αυτούς; (Δεν υπήρχαν. Το χωριό είχε μόνο Ελληνοκύπριους κατοίκους. Παρόλα αυτά είχαν πολύ καλές σχέσεις με Τ/Κύπριους που ζούσαν σε γειτονικές κοινότητες). Ψυχαγωγία κατοίκων 1. Πώς περνούσαν τον ελεύθερό τους χρόνο οι κάτοικοι; Συγκεκριμένα πώς περνούσαν τον ελεύθερό τους χρόνο τα παιδιά, πώς οι γυναίκες και πώς οι άντρες; (Υπήρχε πολύ λίγος ελεύθερος χρόνος και τότε πήγαιναν όλοι και βοηθούσαν στα χωράφια) 2. Όταν ήσασταν περίπου στη δική μας ηλικία, ποια παιχνίδια παίζατε με τους φίλους σας και ποια μόνοι; (Κυρίως ομαδικά παιχνίδα: τυφλόμυγα, σκατούλικα) 4

Ήθη και έθιμα 1. Θυμάστε κάποια από τα ήθη και τα έθιμα του χωριού σας που αγαπούσατε ιδιαίτερα όταν ήσασταν παιδί; (Τα ξεροτήγανα) 2. Θυμάστε κάποιο φαγητό που γινόταν στο χωριό σας και σας άρεσε πολύ; (Η φάβα) Αξιοθέατα 1. Είχατε κάποια μνημεία ή αξιοθέατα στο χωριό σας; (Εκκλησίες ξωκλήσια) 2. Πού ήταν αφιερωμένες οι εκκλησίες του χωριού σας; (Άγιος Θεράπων, Αγία Παρασκευή) 3. Υπήρχαν ναοί άλλης θρησκείας στο χωριό; (Όχι) Αγκαστίνα και Τουρκική Εισβολή 1974 1. Τι εμπειρίες έχετε από την Εισβολή των Τούρκων το 1974; (Λυπητερές, τραυματικές- «μεγάλωσα απότομα» από τη μια στιγμή στην άλλη) η σύγκριση δυο φωτογραφιών του ιδίου ατόμου πριν και μετά την Εισβολή «μιλά» από μόνη της. 2. Γνωρίζετε άτομα που πολέμησαν τότε ή που είναι «αγνοούμενοι»; (Ναι, κάποιοι από αυτούς μάλιστα ήταν συμμαθητές, συγγενείς, όπως και ο νονός μου) 3. Μάθαμε ότι στο Ριζοκάρπασο υπάρχουν ακόμη «εγκλωβισμένοι». Υπάρχουν «εγκλωβισμένοι» και στην Αγκαστίνα; (Όχι) Προσωπικές πληροφορίες 1. Πόσα χρόνια ζήσατε στο χωριό σας; (19-20) 2. Μήπως η σύζυγός σας κατάγεται από το ίδιο χωριό; (Όχι) 3. Τι σας έφερε στην Πάφο μετά την Τουρκική Εισβολή το 1974; Πώς και δεν πήγατε να ζήσετε κάπου κοντά στο χωριό σας; (Συγγενείς και φίλοι που τους φιλοξένησαν και η ανάγκη για εργασία) 4. Υπάρχουν ομοιότητες του τόπου που ζείτε τώρα (δηλαδή του Στρουμπιού και της Πάφου) με το κατεχόμενο χωριό σας; (Όχι) 5. Ποιες είναι οι πιο μεγάλες διαφορές των δύο χωριών (Αγκαστίνας- Στρουμπιού); (Η μορφολογία του εδάφους, αλλά και η νοοτροπία του κόσμου. Δεν κατάφερα ακόμη να νιώσω τον τόπο αυτό δικό μου. Η Αγκαστίνα δεν μπορεί να συγκριθεί! ) Με ποια λόγια ή ευχή θα θέλατε να τελειώσετε; (Οι «ρίζες» μένουν για πάντα!) ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΦΙΕΡΩΣΑΤΕ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΠΟΥ ΜΟΙΡΑΣΤΗΚΑΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ!!! 5

Συνέντευξη από μια δασκάλα που έζησε ως εγκλωβισμένη (από τα παιδιά της Δ τάξης υπεύθυνος εκπαιδευτικός: Λάμπρος Σιέπης) Όταν κάναμε μάθημα για την κατεχόμενη μας πατρίδα, ο δάσκαλος μάς είπε ότι η γιαγιά του συμμαθητή μας του Κωνσταντίνου είναι πρόσφυγας. Μάλιστα μας ανέφερε ότι εργάστηκε ως εγκλωβισμένη δασκάλα στη Γιαλούσα. Εγκλωβισμένοι λέγονται όσοι αποκλείστηκαν στην κατεχόμενη Κύπρο μετά την τουρκική εισβολή το 1974. Βέβαια, οι άνθρωποι αυτοί μπορούσαν να φύγουν, αλλά επέλεξαν να μείνουν στα χωριά τους και να αντιμετωπίσουν όλους τους κινδύνους λόγω της παρουσίας των Τούρκων εισβολέων. Με ιδιαίτερη χαρά, αποφασίσαμε να πάρουμε συνέντευξη από την κυρία Μαρία Παναγίδου, έτσι ονομάζεται η γιαγιά του συμμαθητή μας. Την ευχαριστούμε από τα βάθη της καρδιάς μας που απάντησε στις ερωτήσεις μας. Παρ όλη τη θλίψη που μας προκαλεί το γεγονός ότι η πατρίδα μας είναι ημικατεχόμενη, η κυρία Μαρία μας έκανε να νιώσουμε περηφάνια και συγκίνηση για το θάρρος και τη δύναμη που έδειξαν κάποιοι άνθρωποι στις δύσκολες εκείνες μέρες. - Κυρία Μαρία, γνωρίζουμε ότι κατάγεστε από την κατεχόμενη Κύπρο. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς και το χωριό σας; Ονομάζομαι Μαρία Παναγίδου, είμαι πρόσφυγας, ζω στην πόλη της Πάφου και κατάγομαι από το κατεχόμενο χωριό Γιαλούσα. Η Γιαλούσα βρίσκεται στην Καρπασία και είναι το προτελευταίο χωριό πριν φτάσουμε στο μοναστήρι του Αποστόλου Αντρέα. - Στο χωριό σας υπήρχαν Τουρκοκύπριοι; Αν ναι, ποιες ήταν οι σχέσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων; Στο χωριό μου δεν είχαμε Τουρκοκύπριους. Υπήρχαν όμως στα γειτονικά χωριά και οι σχέσεις τους με τους Ελληνοκύπριους ήταν πολύ καλές. - Όταν έγινε η εισβολή των Τούρκων, πού βρισκόσασταν; Η εισβολή των Τούρκων με βρήκε στο χωριό μου, μαζί με τα δύο μου παιδιά, τους γονείς μου και σχεδόν όλους τους χωριανούς μου. Ο άντρας μου έφυγε μαζί με τον στρατό, γιατί τους είχαν ειδοποιήσει ότι οι Τούρκοι προχωρούσαν για την Καρπασία (αυτό βέβαια το ήξεραν μόνο οι αξιωματικοί, όχι οι στρατιώτες). Έπρεπε να φύγει όλο το στράτευμα από την περιοχή μας, γιατί ένας δρόμος υπάρχει για έξοδο από την περιοχή. - Πότε ήρθαν οι Τούρκοι στο χωριό σας; Ποια ήταν η συμπεριφορά τους αμέσως μετά την εισβολή; Είμαστε από τα χωριά που κατέλαβαν οι Τούρκοι στη δεύτερη φάση, μετά τις 14 Αυγούστου 1974, όταν απέτυχαν οι συμφωνίες κορυφής. Όταν άρχισε η δεύτερη φάση της εισβολής των Τούρκων, η αγωνία όλων μας ήταν πολύ μεγάλη, γιατί δε γνωρίζαμε πώς θα μας αντιμετώπιζαν. 6

Ο δρόμος προς την Καρπασία κόπηκε από το Τρίκωμο και κάτω. Σε αρκετά χωριά της Καρπασίας (Κώμα του Γιαλού, Λεονάρισσο, Άγιος Ανδρόνικος, Γιαλούσα, Ριζοκάρπασο κ.ά.) είχαμε μείνει όλοι οι κάτοικοι εκτός από τους στρατεύσιμους. Οι Τούρκοι προχωρούσαν αργά προς την Καρπασία, γιατί υπήρχαν πολλοί κάτοικοι στα χωριά. Σε κάθε χωριό που έμπαιναν, μάζευαν όλους τους κατοίκους στην εκκλησία, ξεχώριζαν τους άντρες, τους έπαιρναν για αιχμάλωτους και άφηναν τα γυναικόπαιδα να γυρίσουν στα σπίτια τους. Η μέρα που μπήκαν στο χωριό μου οι Τούρκοι θα μου μείνει αξέχαστη Επειδή τους περιμέναμε από μέρα σε μέρα, μαζευόμαστε πολλοί συγγενείς στα σπίτια. Εκείνη τη μέρα βρισκόμασταν στο σπίτι της μητέρας μου, το οποίο βρίσκεται στην είσοδο του χωριού. Ξαφνικά ακούσαμε ένα μεγάλο βουητό. Ήταν τα πολλά στρατιωτικά αυτοκίνητα που μετέφεραν τους Τούρκους στρατιώτες. Βγήκαμε έξω και είδαμε στα χωράφια και στους δρόμους πολλούς Τούρκους στρατιώτες. Μπροστά τους υπήρχαν Ελληνοκύπριοι που τους είχαν βγάλει από τα σπίτια οι στρατιώτες. Το ίδιο έκαναν μ όλους μας. Οι δρόμοι γέμισαν κόσμο και μας έπαιρναν προς την εκκλησία. Ο φόβος υπήρχε σ όλους μας και η αγωνία μεγάλωνε όσο προχωρούσαμε προς την εκκλησία. Εγώ κρατούσα στην αγκαλιά μου τον Χρήστο μου που ήταν δέκα μηνών και τη Σαββούλα μου. Τα παιδιά ήταν πιο φοβισμένα από εμάς, γιατί οι Τούρκοι είχαν τα όπλα γυρισμένα πάνω μας Για μια στιγμή η κουνιάδα μου, που ήταν ελεύθερη, μου ζήτησε να της δώσω τον Χρήστο μου, για να φαίνεται πως είναι μητέρα και να τη λυπηθούν οι Τούρκοι. Εγώ της τον έδωσα, αλλά μέσα μου μεγάλωσε ο φόβος, γιατί αν μας χώριζαν θα έχανα το παιδί μου Ανθρώπινες και δύσκολες στιγμές Φτάνοντας στην εκκλησία, περνούσαμε από το δρόμο που είχε πολλά στρατιωτικά αυτοκίνητα. Οι στρατιώτες που ήταν πάνω στα αυτοκίνητα μας έφτυναν και μας κορόιδευαν. Στην εκκλησία ξεχώρισαν πολλούς άντρες και τους πήραν αιχμάλωτους στην Τουρκία. Τους υπόλοιπους, μετά από αρκετές ώρες ταλαιπωρίας, μας άφησαν να γυρίσουμε στα σπίτια μας. Οι πρώτοι μήνες ήταν πολύ δύσκολοι. Κυκλοφορούσαμε μόνο στη γειτονιά μας. Τούρκοι στρατιώτες και Τουρκοκύπριοι περιπολούσαν μέσα στο χωριό. - Πόσα παιδιά και πόσοι δάσκαλοι έμειναν στα σχολεία; Σας άφηναν οι Τούρκοι να κάνετε μάθημα; Τα δημοτικά σχολεία άνοιξαν με αρκετή καθυστέρηση για τη σχολική χρονιά 1974-1975. Λειτούργησαν στη Γιαλούσα, στην Αγία Τριάδα και στο Ριζοκάρπασο. Υπήρχαν και άλλα χωριά όπου έμειναν πολλά παιδιά (Λεονάρισσο, Άγιος Ανδρόνικος κ.ά.), αλλά οι Τούρκοι δεν τους άφησαν να λειτουργήσουν τα δημοτικά σχολεία. Σ αυτά τα χωριά ασκούσαν πολλές πιέσεις. Οι Τούρκοι έπαιρναν άνδρες και τους κτυπούσαν. Ακόμα, τις νύκτες κτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών τους για να τους αναγκάσουν να φύγουν. Έτσι, οι κάτοικοι των χωριών αυτών (όπως και στα χωριά Βαθύλακας, Νέτα, Βασίλι, Λυθράγκωμη, Κώμα του Γιαλού) έφυγαν λίγους μήνες μετά την εισβολή. Στη Γιαλούσα λειτούργησαν δύο δημοτικά κατά τη σχολική χρονιά 1974-1975 και τα παιδιά ήταν γύρω στα 350. Στην τάξη βλέπαμε το φόβο στα βλέμματά των παιδιών. Παντού υπήρχε η αβεβαιότητα και η θλίψη. 7

- Πού βρίσκατε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης; Τρόφιμα ευτυχώς είχε ο κόσμος, επειδή ζούσαμε σε χωριά. Οι περισσότεροι είχαν χωράφια κοντά στα σπίτια τους και φύτευαν διάφορα λαχανικά. Επίσης, είχαμε κότες και άλλα ζώα στην αυλή. Με την πάροδο κάποιων ημερών λειτούργησαν και τα καταστήματα που είχαν τρόφιμα. Μετά έπαιρναν από τους Τούρκους αυτά που είχαν έλλειψη, γιατί οι κάτοικοι της Γιαλούσας έμειναν δύο χρόνια εγκλωβισμένοι. Άρχισε όμως και η κυβέρνηση να μας στέλνει τρόφιμα με τα Ηνωμένα Έθνη, αφού πέρασαν δύο ή τρεις μήνες. Η κάθε οικογένεια είχε βιβλιάριο και έπαιρνε τρόφιμα (αλεύρι, ζάχαρη, όσπρια, ρύζι κ.ά.) ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων. Άρχισε και η αλληλογραφία μεταξύ των εγκλωβισμένων και των συγγενών τους στις ελεύθερες περιοχές, με μηνύματα που μας έφερνε ο Ερυθρός Σταυρός. Όλη η αλληλογραφία περνούσε βέβαια από τον έλεγχο των Τούρκων. Νιώθαμε τη σκλαβιά να μας πλακώνει, όπως διαβάζαμε από την ιστορία του 1821 Απέναντι από το σπίτι μου υπήρχε ο αστυνομικός σταθμός και βλέπαμε να υπάρχει μια πελώρια τούρκικη σημαία ήταν κάποια πράγματα που τα ζούσαμε αλλά μέσα μας δεν μπορούσαμε να τα πιστέψουμε - Πόσα χρόνια ήσασταν εγκλωβισμένη και γιατί φύγατε; Εγώ έμεινα στη Γιαλούσα μέχρι παραμονές Χριστουγέννων του 1974 και έφυγα για τις ελεύθερες περιοχές, γιατί με ζητούσε ο σύζυγός μου και επειδή παντού υπήρχε η αβεβαιότητα τι θα απογίνουμε. Πολύ δύσκολα πήρα την απόφασή μου. Βρέθηκα σε μεγάλο δίλλημα, γιατί δεν επέτρεπαν τότε οι Τούρκοι να στείλουν άλλο δάσκαλο στη θέση μου. Στο χωριό μας υπήρχαν και καθηγητές, αλλά οι Τούρκοι δεν άφησαν το γυμνάσιο να λειτουργήσει τη σχολική χρονιά 1974-1975. Έτσι, πήραν μια καθηγήτρια στη θέση μου. Τελειώνει η πρώτη περίοδος που έμεινα εγκλωβισμένη με τα παιδιά μου μέχρι 22/12/1974. Με μετέφεραν στις ελεύθερες περιοχές τρεις Τουρκοκύπριοι και για να γίνει δυνατή η ανταλλαγή μας, έπρεπε να μεταφέρουν δικοί μας άνθρωποι ίσο αριθμό Τουρκοκυπρίων από τις ελεύθερες περιοχές στο Λήδρα Πάλλας. Εκεί αναλάμβαναν τα Η.Ε. να τους πάνε στα κατεχόμενα. Ο ένας από τους τρεις άντρες ήταν αδελφός της Τουρκοκύπριας, που μετέφεραν δικοί μας άνθρωποι με τα παιδιά της, στο Λήδρα Πάλλας. Μπήκαμε στο αυτοκίνητο. Εγώ, 28 χρονών τότε, μόνη μου με τα παιδιά μου, αλλά αυτοί οι τρεις Τουρκοκύπριοι μου είπαν κάτι που δε θα το ξεχάσω σε όλη μου τη ζωή: «Μαρούλα, πες ότι έχεις γύρω σου τρεις αδελφούς». Ήταν τόση η εμπιστοσύνη που ένιωσα. Ταξιδέψαμε από την Καρπασία, αλλά δεν ακολουθήσαμε τον σύντομο δρόμο για τη Λευκωσία, γιατί στην περιοχή του χωριού Αγκαστίνα υπήρχαν πολλά στρατόπεδα με στρατιώτες από την Τουρκία. Έτσι, με πήραν από τον νέο δρόμο που πάει στην Κερύνεια και με κατέβασαν από το Δίκωμο. Φτάσαμε στην κατεχόμενη Λευκωσία, με πήραν στα γραφεία τους πιστεύω ότι ήταν η μυστική αστυνομία και με κέρασαν, μου μίλησαν πολύ φιλικά και μετά από κάποια ώρα ήρθαν τα Η.Ε. Μας μετέφεραν στις ελεύθερες περιοχές. 8

Έμεινα στις ελεύθερες περιοχές και δίδαξα στην ελεύθερη Λευκωσία μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου 1975. Όταν έγινε η συμφωνία της 3 ης Βιέννης, αποφασίστηκε μεταξύ άλλων να μεταφέρουν όλους τους Τουρκοκύπριους από το Νότο στο Βορρά (ανταλλαγή πληθυσμών) και οι Ελληνοκύπριοι να παραμείνουν στην Καρπασία. Επίσης, αποφασίστηκε να σταλούν δάσκαλοι, καθηγητές και γιατροί (αν ήθελαν) για να λειτουργήσουν τα σχολεία στα κατεχόμενα χωριά μας. Είχε πάει μια ομάδα 11 περίπου δασκάλων (μεταξύ αυτών ήμουν και εγώ με το σύζυγό μου) και μερικοί καθηγητές, αφού τη σχολική χρονιά 1975-1976 λειτούργησαν και τα γυμνάσια στη Γιαλούσα (όχι όλη τη χρονιά) και στο Ριζοκάρπασο. Το Υπουργείο Παιδείας ζήτησε από το σύζυγό μου (Κώστα Παναγίδη) και εμένα να πάμε στην Αγία Τριάδα (δίπλα από το χωριό μου), γιατί στα δημοτικά σχολεία της Γιαλούσας υπήρχαν αρκετοί δάσκαλοι. Επειδή όμως βγαίναμε από το χωριό μας, έπρεπε να περνούμε κάθε πρωί από την «αστυνομία» για να πάρουμε άδεια. Το ίδιο γινόταν κάθε μεσημέρι όταν φεύγαμε από το σχολείο της Αγίας Τριάδας. Όλοι οι κάτοικοι των κατεχόμενων χωριών έπρεπε να πάρουν άδεια για να βγουν έξω στα χωράφια τους ή αν ήθελαν να πάνε σε άλλο χωριό. Ήμαστε φυλακισμένοι στα χωριά μας. Τα πρώτα χρόνια, αν κάποιος τύχαινε να αρρωστήσει και τον μετέφερε ο Ερυθρός Σταυρός στις ελεύθερες περιοχές, δεν είχε το δικαίωμα να γυρίσει πίσω. Στην Αγία Τριάδα, τη σχολική χρονιά 1975-1976, ήμαστε τέσσερις δάσκαλοι και η διευθύντρια. Οι συνθήκες στις οποίες δουλεύαμε ήταν πολύ δύσκολες. Εγώ είχα 40 παιδιά Α και Β τάξη, χωρίς φυλλάδια και τα βιβλία περνούσαν από τον έλεγχο των Τούρκων πριν τα πάρουμε. Μας ανάγκαζαν να υψώνουμε την τούρκικη σημαία κάθε Δευτέρα και κάθε Σάββατο να την κατεβάζουμε. Στην Αγία Τριάδα ήταν και η εγκλωβισμένη δασκάλα Ελένη Φωκά. Όταν φύγαμε όλοι έμεινε μόνη της με λίγα παιδιά. Δίπλα από το σχολείο μας λειτουργούσε δημοτικό σχολείο για τους έποικους. Ο δάσκαλος ήταν Τουρκοκύπριος από τη Σταυροκόννου. Ήταν ένας εξαιρετικός άνθρωπος και πολλές φορές ερχόταν για να κουβεντιάσει μαζί μας. Φτάσαμε στο τέλος της σχολικής χρονιάς, αλλά το καλοκαίρι του 1976 αρκετές οικογένειες άρχισαν να φεύγουν, γιατί έβλεπαν ότι όλα πήγαιναν προς το χειρότερο. Στη Γιαλούσα δε μας άφηναν να κυκλοφορούμε με αυτοκίνητα. Πήραν άντρες και τους κακοποιούσαν (πολύ ξύλο και βασανιστήρια). Έναν ξενοδόχο τον κακοποίησαν πολύ, γιατί έδινε πληροφορίες στον Ερυθρό Σταυρό για ό,τι έκαναν οι Τούρκοι. Αυτόν ίσως και να τον σκότωναν, αλλά τον γλίτωσε ο ίδιος ο Ντενκτάς, γιατί ήταν παιδικοί φίλοι. Ο πατέρας του Ντενκτάς ήταν δικαστής και όταν ερχόταν στη Γιαλούσα έμενε στο ξενοδοχείο του Νίκου Σιάμπελου, που μικρός έπαιζε με τον Ντενκτάς. Τελευταίο κεφάλαιο για τους εγκλωβισμένους της Γιαλούσας και των περισσότερων κατεχόμενων χωριών που είχαν Ελληνοκύπριους, ήταν το τέλος του καλοκαιριού του 1976. Στη Γιαλούσα, αρχές Σεπτεμβρίου 1976, έφεραν τους Τουρκοκύπριους από τα Κόκκινα. Αυτοί άρχισαν να κλέβουν, να ανοίγουν τα καταστήματα το βράδυ και να κλέβουν τρόφιμα κ.ά. Ήταν μια πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση. Μας πίεζαν από παντού για να φύγουμε. Οι Τούρκοι «αστυνομικοί» και κάποιοι αξιωματικοί του στρατού κάλεσαν τον κοινοτάρχη του χωριού μας, τους παπάδες και όλους όσους είχαν κάποιο αξίωμα. Ήταν 8/11/1976. Τους προέτρεψαν να μας πουν να φύγουμε από το χωριό μας, γιατί «δεν θα έφεραν καμιά ευθύνη για κλεψιές, ξυλοδαρμούς, βιασμούς». 9

Με αυτό τον τρόπο μας ανάγκασαν να φύγουμε. Επειδή όμως υπήρχε η συμφωνία της 3 ης Βιέννης που έλεγε ότι οι Ελληνοκύπριοι της Καρπασίας θα παραμείνουν στα σπίτια τους, οι Τούρκοι μας έδιναν φόρμες για να συμπληρώσουμε ότι εμείς θέλουμε να φύγουμε. Όλοι οι κάτοικοι της Γιαλούσας αρχίσαμε να βάζουμε τα πράγματά μας σε κασόνια και σε λίγες μέρες άρχισε η εκκένωση του χωριού μας Το σπίτι μου ήταν κοντά στο δρόμο που έφευγαν τα φορτηγά με τους συγχωριανούς μου για την προσφυγιά. Κάθε μέρα έφευγαν περίπου 30 οικογένειες. Αυτό ήθελε και η κυβέρνησή μας, ώστε να μπορούν να παραλαμβάνουν αυτές τις οικογένειες. Τις περισσότερες τις πήγαιναν σε τουρκοκυπριακά χωριά, ενώ κάποιες οικογένειες πήγαιναν σε συγγενείς τους. Για πολλές εβδομάδες έβλεπα αυτά τα φορτηγά να περνούν και να παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς. Αξέχαστες στιγμές που σε γεμίζουν αγανάκτηση Η οικογένειά μου έφυγε μετά τα Χριστούγεννα του 1976. Οι Τούρκοι μας μετέφεραν με δικά τους φορτηγά μέχρι το Λήδρα Πάλλας (τους πληρώναμε γι αυτά) και από το Λήδρα Πάλλας μας μετέφεραν ελληνοκύπριοι οδηγοί εκεί που ήθελε να πάει ο καθένας. - Πού πήγατε όταν φύγατε από το χωριό σας; Η οικογένειά μου, μετά την προσφυγιά, ήρθε στην Πάφο. Νιώσαμε ανακούφιση γιατί δεν είχαμε χάσει κάποιο πολύ κοντινό συγγενικό μας άτομο. Πέρασε όμως πολύς καιρός για να ξεπεράσουμε ψυχολογικά όλα αυτά που ζήσαμε και έπρεπε να κάνουμε μια νέα αρχή. - Τώρα υπάρχουν εγκλωβισμένοι στο χωριό σας; Στο χωριό μου, μετά το 1976, έμεινε μόνο ένα ζευγάρι Ελληνοκυπρίων που δεν είχε παιδιά. Τώρα δεν ζουν πια. - Όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα, ξαναπήγατε στο χωριό σας; Όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα, αφού πέρασε πολύς καιρός, πήγα με τα παιδιά μου γιατί ήθελα να τους δείξω το σπίτι μας και κάποια άλλα περιουσιακά στοιχεία που ήταν κοντά στο χωριό μας. Είμαι από τους πρόσφυγες που δε θέλω να πηγαίνω, γιατί ο χρόνος με γυρνά πίσω με σκληρές αναμνήσεις - Έχετε συναντήσει συγχωριανούς σας; Κρατήσατε επαφή μεταξύ σας; Έχω κρατήσει επαφή με χωριανούς μου που ζουν στην Πάφο, με συγγενείς, συμμαθήτριες και φίλες μου που κατοικούν σε άλλες επαρχίες. - Τα παιδιά σας και τα εγγόνια σας γνωρίζουν για το χωριό σας; Στα εγγόνια μου μιλώ όταν γίνεται συζήτηση για τα κατεχόμενα. - Έχετε φέρει μαζί σας κάτι από το χωριό για να το θυμάστε; Έχω φέρει πολλά πράγματα από το σπίτι μου. Αρκετά από αυτά τα έχω ακόμα. Οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να μας διώξουν με τα ρούχα που φορούσαμε. Μας άφησαν να φέρουμε τα ρούχα και τα έπιπλά μας, για να φανεί ότι εμείς θέλαμε να φύγουμε. - Αν ελευθερωθεί η Κύπρος, θα επιστρέψετε στο χωριό σας; Ευχή όλων μας είναι να ενωθεί και πάλι η Κύπρος μας και να ζήσουμε με τους Τουρκοκύπριους όπως παλιά. 10

- Ποια είναι η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό σας όταν σκέφτεστε το χωριό σας; Πολλές φορές φέρνω στο μυαλό μου το χωριό μου, εκεί έζησα τα καλύτερα μου παιδικά χρόνια, τα σχολεία που φοίτησα, το μεγάλο πανηγύρι που γινόταν στις 6 Σεπτεμβρίου στη μεγάλη εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Θυμάμαι τις ωραίες μας θάλασσες που πηγαίναμε το καλοκαίρι, το μάζεμα του καπνού και άλλα πολλά. - Πιστεύετε ότι μπορούμε να βρούμε μια λύση και να ζήσουμε ειρηνικά στο νησί μας; Είμαι από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι μπορούμε να βρούμε λύση και να ζήσουμε ειρηνικά με τους Τουρκοκύπριους, αν δεν έχουμε την Τουρκία να επεμβαίνει. - Θέλετε να πείτε κάτι άλλο στα παιδιά του σχολείου μας; Εμείς που ζήσαμε στα κατεχόμενα, είδαμε το κακό πρόσωπο των Τούρκων της Τουρκίας, αλλά νιώσαμε και αρκετούς Τουρκοκύπριους που μας βοήθησαν σε δύσκολες στιγμές. Αναφέρω κάποια παραδείγματα: Α. Η συμπεριφορά των τριών αντρών που με μετέφεραν στις ελεύθερες περιοχές. Β. Τουρκοκύπριος του Ερυθρού Σταυρού βοήθησε την αδελφή μου (ήταν ελεύθερη) να φύγει από τα κατεχόμενα, όταν κινδύνευσε να συλληφθεί από τους Τούρκους, επειδή έδωσε πληροφορίες στον Ερυθρό Σταυρό για κάποιο γείτονά μας που κακοποιήθηκε από τους Τούρκους. Ευτυχώς, αυτός ο Τουρκοκύπριος ήταν καθηγητής της αδελφής μου στο Τεχνολογικό και τη γνώριζε. Γ. Τουρκοκύπριος γιατρός μας βοήθησε πολύ όταν ήταν άρρωστη η κόρη μας. Τον καλέσαμε και στο σπίτι μας και αυτός μας είπε διάφορες ιστορίες όπου βοήθησε Ελληνοκύπριους που κινδύνευαν, να φύγουν από τα κατεχόμενα. Δ. Τουρκοκύπριος αξιωματικός μας έφερνε κρυφά βενζίνη, όταν δεν μας έδιναν, για να πηγαίνουμε στην Αγία Τριάδα όπου διδάσκαμε. Όταν υπήρχε έλλειψη καυσίμων, έδιναν μόνο στο στρατό. - Ευχαριστούμε πάρα πολύ για τη συνέντευξη και το χρόνο που αφιερώσατε! Κωνσταντίνος Παναγίδης Μαρία Ραλούκα 11

Εικονογραφημένο Παραμύθι για την κατεχόμενη Κύπρο (από τα παιδιά του Γ2 Υπεύθυνη εκπαιδευτικός: Νικολίνα Ευσταθίου) Η βασιλοπούλα Κύπρος Μια φορά και έναν καιρό, ένας γίγαντας με πολλά κεφάλια, που ονομαζόταν Τουρκία, ζήλεψε τις ομορφιές και τα κάλλη μιας βασιλοπούλας, της Κύπρου. Αποφάσισε να έρθει και να την πάρει. Ετοίμασε τα όπλα του, το ελικόπτερό του και το καράβι του και ξεκίνησε. Ευρυδίκη Προδρόμου Ζαχρά Ατζάμι, Άντρια Αντρέου Η Κύπρος με το μακρύ γαλάζιο φόρεμα και τα πορτοκαλιά μαλλιά της ήταν δυνατή, θαρραλέα και γενναία. Ακόμη ήταν πολύ καλή μητέρα στα μικρά παιδάκια της. Δεν φοβόταν τον γίγαντα. Γι αυτό κάλεσε όλα τα παιδιά της να έρθουν στο παλάτι: την όμορφη Πάφο, την γκρινιάρα Λεμεσό, τη θυμωμένη Λάρνακα, τη χαρούμενη Μόρφου, την Αμμόχωστο με τα πορτοκαλί μαλλιά της, την έξυπνη Κερύνεια και την μεγαλύτερη απ όλες, τη Λευκωσία. Τους ανακοίνωσε ότι ο γίγαντας Τουρκία, πλησιάζει και ότι πρέπει να του αντισταθούν. Ο γίγαντας εμφανίστηκε από τη θάλασσα, δημιουργώντας φουρτούνα με την εμφάνιση του. Μετά από σκληρό αγώνα, ο γίγαντας κατάφερε να αιχμαλωτίσει τα μισά από τα παιδιά της Κύπρου και να τα κρατήσει μαζί του. Σιάρλοτ Βαλιαντή Άδικα η βασιλοπούλα Κύπρος προσπαθούσε να τα πάρει πίσω. Ήταν λυπημένη και στεναχωρημένη. Μέρα νύχτα έκλαιγε και τα ήθελε πίσω. 12

Τα υπόλοιπα παιδιά της προσπαθούσαν να της δώσουν θάρρος και ελπίδα. Κάποτε θα ερχόταν η ώρα όπου όλα θα ήταν μαζί ξανά και πάλι. Όλα κάποτε θα γίνονταν όπως πριν Ζαχρά Ατζάμι, Άντρια Αντρέου Σιάρλοτ Βαλιαντή 13

Ιωάννης Γεωργίου Ζαχρά Ατζάμι, Άντρια Αντρέου 14

Κολάζ για την κατεχόμενη Κύπρο (από τα παιδιά της Στ τάξης Υπεύθυνη εκπαιδευτικός: Μαρία Χατζηιωάννου) Ηλίας Σολομωνίδης, Ευγένιος Σκορδής Χρυσοβαλάντης Αντρέου, Χρίστος Σωκράτους 15

Κυριάκος Κυριάκου Νταβίτ Γιατσέφ 16

Νικόλας Δρουσιώτης, Χρίστος Γεωργίου 17

ο ΤΕΥΧΟΣ 1 # ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΕΣΟΓΗΣ ΚΥΠΡΟΣ Τα ποιήματά μας Στην κατεχόμενη πατρίδα μας. Είμαστεπιστοί στην Κύπρο την καλή Κύπρος καημένη πάντα τιμημένη Βούρκωσες και έκλαψες που έχασες τα μέρη σου Κάποτε όμως και πάλι δικά σου θα γίνουν Γι αυτό μην στεναχωριέσαι Κωνσταντίνος Σολομωνίδης, Νικόλας θεοδώρου, Τάξη:Γ 2 Η ΠΑΤΡΙ Α Κύπρος αγαπημένη, ΠΑΤΡΙ Α τιμημένη Ο Πόλεμος σε μόιρασε, όμως δε σε σκότωσε. Οι Τούρκοι σε πολέμησαν, Αλλά εσύ κατάφερες, Την δύναμη να βρεις, Και να αγωνιστείς. Τωρα μισή σε έχουμε, aλλά θα προσπαθήσουμε, να σε ξανακερδίσουμε, Γιατί σε αγαπάμε, ημήτρης Παναγίδης, Γιώτα Αντωνίου, Τάξη: Γ 2 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η Μόρφου είναι όμορφη το ίδιο και η Κερύνεια οι Τούρκοι δεν μας την αφήνουνε και ζητάμεελευθερια. Η Αμμόχωστος με τις όμορφες παραλίες και ο Απόστολος Ανδρέας με τις εκκλησίες πάλι θα είναι δικά μας. ΘΑ ΕΛΕΥΘΕΡΩΘΟΥΝ. Ευρυδίκη Προδρόμου,Τάξη: Γ 2 18

Αμμόχωστος Αμμόχωστος μου όμορφη με τις χρυσές αμμουδιές σου κατάντησες «πόλη φάντασμα» και σου κλέψαν τις χαρές σου. Σου κλέψαν το χαμόγελο απ τα γλυκά σου χείλη και σκουπίζω τα δάκρυα μ ένα λευκό μαντίλι. Σε βλέπω ερημωμένη και μου ραγίζει η καρδιά το χω μεγάλο καημό να σε δω από κοντά. Προσμένω μα και καρτερώ εκείνη την ημέρα που θα πάψουνε οι άνθρωποι να σε παίζουν στη σκακιέρα. Που θα μ αφήσουν να βρεθώ στη ζεστή αγκαλιά σου ν απολαύσω τις θάλασσες και την απαράμιλλη ομορφιά σου. Σου δίνω μια υπόσχεση και εγώ θα την κρατήσω, μια μέρα θα βρεθώ εκεί όσο κι αν αργήσω. Χριστόφορος Τσιακκαρής τάξη 19

Κύπρος Κύπρος, πατρίδα μου γλυκιά Που είσαι μοιρασμένη στα δυο Αχ, να ήσουν ελεύθερη και ευτυχισμένη. Να σουν ελεύθερη για να σε επισκέπτομαι να σουν ελεύθερη γιατί σε αγαπάμε. Κύπρος μου, όμορφη πατρίδα πόσο σε αγαπώ! Από εδώ ως τον ουρανό και ακόμα πιο πέρα. Αχ, να μην ήσουν μοιρασμένη να σουν ελεύθερη και ευτυχισμένη. Άντρη Γεωργίου τάξη Αμμόχωστος Σκλαβώθηκες πατρίδα μας σε πήρανε οι άλλοι, μας πήρανε μακριά σου και σ έχουν στη δική τους αγκάλη Αμμόχωστος μες την άμμο χωσμένη, μαζί σου μεγαλώσαμε αλλά σε πήρανε οι ξένοι Εύχομαι κάποια μέρα να ελευθερωθείς, να γίνεις και πάλι δικιά μας και όπως παλιά να ζεις Κλεοπάτρα Φραντζή τάξη Άνια Ελίζαμπεθ, Δ τάξη 20

Ερημιά Πόλη μου κατεχόμενη Κερύνεια μου θλιμμένη βουνί να στέκεσαι εκεί και ακόμα να προσμένεις. Η θάλασσα σου όμορφη χρυσή να λαμπυρίζει και όλα τα σπίτια ορφανά κανένα δεν βουίζει. Στην πόλη είναι ερημιά κάνεις δεν περπατάει ούτε φωνές ακούγονται στης αγοράς τα βάθη. Η εκκλησιά με υπομονή στέκει και καρτερεί πότε το καμπαναριό αυτής ν αρχίσει να κτυπάει. Στις πλατείες δεν ακούγονται παιδιά ούτε και στα σχολεία μονάχα ο αγέρας σαν περνά βουίζει με μανία. ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ Δεν ξεχνώ τη Βατιλή ένα χωριό της Κύπρου μεσ τη χαρούμενη ζωή ήταν οι κάτοικοί του Μια μέρα τα χαράματα ήρθαν να μας εισβάλουν μα εμείς δεν το δεχτήκαμε και όλοι αγωνιστήκαμε Τα σπίτια μας επιάσανε σαράντα χρόνια τώρα κι εμείς αγωνιστήκαμε για τούτη εδώ τη χώρα Και τα χωριά μας βλέπουμε με πίκρα στην καρδιά μας που δεν μπορούμε να ζήσουμε στα σπίτια τα δικά μας Βασίλεια Παπαγεωργίου, Στ τάξη Όμως μια μέρα θα βρεθείς ελεύθερη και πάλι και εγώ θα έρθω σε σενανε μες την βαθιά σου αγκάλη. Ειρήνη Παναγιώτου, Στ τάξη 21

Ποιήματα για την κατεχόμενη Κύπρο μας (Ε τάξη) Τα αυτάκια μου άκουσαν ότι μερικά χωριά είναι εγκλωβισμένα. μονάχα ο ήλιος και το φεγγαράκι μόνο τις ψυχές τους βλέπουν. Και τα σπιτάκια καρτερούν να πατήσει κάποιος ή κάτι σ αυτά. Αλλά κανέναν δεν αντίκρισαν Θωμάς Σπανός Η Κύπρος μας Η Κύπρος μας μοιράστηκε δυο κομμάτια έχει γίνει. Δεν την ξαναείδαμε να πανηγυρίζει. Βαλεντίνος Σουλάκη Αγαπώ την Κύπρο μας αλλά λυπούμαι που είναι κομμένη η μισή. Πόσο θα ήθελα να βοηθήσω την Κύπρο μας, αλλά δεν μπορώ Θέλω να πω πόσο σε αγαπώ! Έλλη Πάρκερ Το σκλαβωμένο μας νησί Η Κύπρος είναι σκλαβωμένη. Εγώ ελπίζω ότι με τους Τούρκους θα γίνουμε μια μέρα ενωμένοι. Η Κύπρος ακόμα κι αν φύγαμε όλοι από εκεί, αυτή θα λάμπει όπως ο ήλιος. Σκεύη Αντρέου Εγώ αγαπώ την Κύπρο μας ακόμα και την κατεχόμενη, γιατί εκεί είναι οι ρίζες μας. Αχ! Πόσο θα ήθελα ξανά να σε δω ελεύθερη! Την Αγκαστίνα μας, την Αμμόχωστο, την αγαπημένη μας Κύπρο! Η Κύπρος Η Κύπρος η αθάνατη, η όμορφη πατρίδα Μας σκλάβωσαν οι Τούρκοι γιατί είμαστε όμορφη πατρίδα! Νάταλη Δημητρίου Αγγέλα Χριστοδούλου Κύπρος Κύπρος μου μοιράστηκες στα δύο από τους Τούρκους, μα εγώ σε αγαπώ όπως και να είσαι. Τα δυο σου κομμάτια τα αγαπώ πολύ! Μα πολύ! Μιχαέλα Κορκού 22

. Η Κύπρος και οι ομορφιές της Η Κύπρος το όμορφο νησί Μοιράστηκε στα δύο. Πόσο θα θελα να ρθω να σε δω! Γιάννης Πέτσας Εισβολή του 74 Άσσια, Βατιλή, Λύση και Κοντέα, αυτά τα τέσσερα χωρκά ευκήκασιν σπουδαία! Η επαρχία Αμμοχώστου μας είναι πια σκλαβωμένη, μα θα έρτει εκείνη η ώρα που θα είναι ελευθερωμένη. Χαράλαμπος Χαραλάμπους Κύπρος Η Κύπρος είναι όμορφη Η Κύπρος είναι η γλυκιά μου Πάντα θα αγαπώ την Κύπρο Όλη τη ζωή μου. Και θα μείνω στην Κύπρο. Όλη τη ζωή μου. Ατλάντα Χριστίνα Πούμος Η Κύπρος Η Κύπρος η αθάνατη, η όμορφη πατρίδα, μας σκλάβωσαν οι Τούρκοι γιατί είμαστε όμορφη πατρίδα! Αγγέλα Χριστοδούλου Αγνοούμενοι Όμορφοι μας Άνθρωποι πολεμήσατε γενναία. Τώρα είστε Αγνοούμενοι επειδή πολεμήσατε γενναία! Φίλιππος Κυριάκου 23

Ποιήματα για κατεχόμενες πόλεις και κοινότητες της Κύπρου μας (Ε τάξη) Όμορφη μου Μόρφου που το καλοκαίρι θέλω να σε επισκεφθώ για να δω τα αξιοθέατά σου κι ελεύθερος να ζω! Γιώργος Αλεξίου Η Αμμόχωστος Η άμμος της Αμμοχώστου μας τη νύχτα λαμπυρίζει τα σπίτια μένουν μόνα τους μα κανένας δεν γυρίζει. Μαρία Χατζηπαναγή Αμμόχωστος Εσύ Αμμόχωστος εσύ με τις ωραίες θάλασσες που έπαιζα εκεί εγώ, θα σε αγαπώ και στην καρδιά μου θα σε κρατώ μα εσύ, θα με θυμάσαι; Σταματία Σοφοκλέους Έχω ένα πόνο στην καρδιά που ποτέ δεν θα σταματήσει να χτυπά. Πόσο θάθελα να έρθω με τον ήλιο τον λαμπερό. Στην Αγκαστίνα, τη Λύση, την Άσσια, το Τζιάος, το Ριζοκάρπασο, την Κοντέα. Μαρία Χριστίνα Κυριάκου Αμμόχωστος Το προηγούμενο καλοκαίρι ήρθανε οι Τούρκοι παρόλο που δεν ξέραμε τι θα απογίνουμε πολυαγαπημένο μου ταίρι Θα ήθελα να περάσω ελεύθερος κι όχι σκλαβωμένος μα, ακόμη κι έτσι θα σε επισκεφτούμε. Για να δω την άμμο στου την ψιλή. Το καλοκαίρι να κολυμπήσω στα καταγάλανα νερά σου κι θα έρθω κοντά σου. Ιζαμπέλα Νεοφύτου 24

Αγαπημένη μας Αμμόχωστος επίσης σκλαβωμένη θα ήθελα τόσο πολύ να σε δω μα όμως ελευθερωμένη! Εύα Κούλουμου Μισό κομματάκι είμαστε Μα πάλι είναι καλό μας Θέλουμε όμως και τ άλλο μισό Για να ναι πιο καλό μας. Κερύνεια κι Αμμόχωστος είστε οι φτωχοπόλεις μα θα ρθει όμως μια στιγμή που θα στε οι πιο ωραίες πόλεις. Αντρέας Αθανασίου Η Αγκαστίνα Γιατί οι Τούρκοι μας πιάσανε τα χωριά μας και τις πόλεις μας και δεν μας άφησαν τίποτα; Μας τα έχουν κλέψει όλα! Όλα! Παναγιώτης Παναγιώτου Αγκαστίνα μου όμορφο χωριό Θέλω να σε δω. Δεν μπορώ να βλέπω τους πόνους που παθαίνεις. Σε παρακαλώ να έρθω να σε δω. Έχω ακουστά για σένα ότι είσαι τόσο όμορφο χωριό Τζόσουα Βαλιαντής Η σκλαβωμένη Αγκαστίνα Η σκλαβωμένη Αγκαστίνα μας το κατεχόμενο χωριό μας πόσο θα θελα να πάω κι αν μπορέσω θα το κάνω. Άντρια Ηροδότου 25

ΩΡΑ ΓΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ (από τα παιδιά της Δ τάξης) Βρείτε 9 κατεχόμενες πόλεις και χωριά της Κύπρου Θ Μ Ρ Ρ Τ Γ Ι Α Λ Ο Υ Σ Α Ε Υ Ο Ο Ν Α Μ Μ Ο Χ Ω Σ Τ Ο Σ Τ Α Ε Ο Π Ι Υ Κ Ρ Α Ε Γ Ο Ξ Σ Α Ω Ν Τ Ν Τ Α Α Ρ Ρ Ο Β Τ Τ Κ Ε Ρ Υ Ν Ε Ι Α Ο Π Π Ο Ε Ρ Ν Ω Γ Λ Γ Γ Σ Φ Χ Ψ Ω Μ Τ Μ Υ Τ Μ Υ Τ Ν Φ Υ Γ Α Ω Ω Α Χ Υ Ω Σ Κ Α Ρ Μ Ι Ε Η Σ Σ Η Α Σ Σ Ι Α Υ Σ Τ Σ Υ Τ Μ Μ Α Ο Η Η Ω Τ Γ Ε Ρ Ο Λ Α Κ Κ Ο Σ Τ Υ Ω ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΑ (από τα παιδιά της Δ τάξης) Συμπληρώστε την ακροστιχίδα του ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ 1. Κατεχόμενη οροσειρά της Κύπρου. 2. Κατεχόμενη κοινότητα στην Επαρχία Αμμοχώστου. 3. Έτσι λέγεται η γραμμή κατάπαυσης του πυρός. 4. Κατεχόμενη κοινότητα στην Επαρχία Λευκωσίας. 5. Έτσι λέγονται όσοι Ελληνοκύπριοι έμειναν στα κατεχόμενα. 6. Οι πρόσφυγες περιμένουν την επιστροφή στις πόλεις και τα.. τους. 7. Έτσι λέγονται όσοι χάθηκαν κατά την εισβολή των Τούρκων και δεν έχουν βρεθεί ακόμα. 8. Ελέγχουν τη Νεκρή Ζώνη. 1. _Δ _ 2. Ε _ 3. Ν Ζ _ 4. Ξ _ 5. Ε 6. Χ 7. Ν 8. Ω Ε _ 26

Λύσεις Θ Μ Ρ Ρ Τ Γ Ι Α Λ Ο Υ Σ Α Ε Υ Ο Ο Ν Α Μ Μ Ο Χ Ω Σ Τ Ο Σ Τ Α Ε Ο Π Ι Υ Κ Ρ Α Ε Γ Ο Ξ Σ Α Ω Ν Τ Ν Τ Α Α Ρ Ρ Ο Β Τ Τ Κ Ε Ρ Υ Ν Ε Ι Α Ο Π Π Ο Ε Ρ Ν Ω Γ Λ Γ Γ Σ Φ Χ Ψ Ω Μ Τ Μ Υ Τ Μ Υ Τ Ν Φ Υ Γ Α Ω Ω Α Χ Υ Ω Σ Κ Α Ρ Μ Ι Ε Η Σ Σ Η Α Σ Σ Ι Α Υ Σ Τ Σ Υ Τ Μ Μ Α Ο Η Η Ω Τ Γ Ε Ρ Ο Λ Α Κ Κ Ο Σ Τ Υ Ω 1. ΠΕΝΤΑ Δ ΑΚΤΥΛΟΣ 2. Ε ΓΚΩΜΗ 3. Ν ΕΚΡΗ ΖΩΝΗ 4. Ξ ΕΡΟΒΟΥΝΟΣ 5. Ε ΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ 6. Χ ΩΡΙΑ 7. ΑΓ Ν ΟΟΥΜΕΝΟΙ 8. ΗΝ Ω ΜΕΝΑ ΕΘΝΗ 27

UΚρυπτόλεξα UΒρίσκω τις κρυμμένες λέξεις που έχουν σχέση με την τούρκικη εισβολή Π Ε Ν Τ Α Δ Α Κ Τ Υ Λ Ο Σ Ρ Ε Ν Ο Κ Η Θ Ξ Β Ν Α Ξ Π Ο Τ Ι Υ Υ Κ Ψ Ω Β Η Π Μ Α Σ Α Σ Ρ Υ Λ Χ Π Ο Ε Η Η Τ Φ Μ Μ Κ Υ Π Ρ Ο Σ Τ Θ Π Ρ Υ Κ Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ Ο Ο Ι Ι Γ Ε Ρ Ι Τ Ν Ζ Λ Ζ Α Σ Θ Δ Ε Ν Μ Α Κ Α Ρ Ι Ο Σ Γ Η Α Σ Κ Α Μ Κ Ε Β Μ Α Σ Ρ Δ Δ Ντέηβιντ Γκράνβιλ Τάξη: Γ 2 Τ Ο Υ Ρ Κ Ο Ι Μ Μ Ο Ρ Φ Ο Υ Π Α Ι Δ Ι Α Τ Κ Υ Π Ρ Ο Σ Ε Ε Ι Σ Β Ο Λ Η Πανίκος Σοφοκλέους Τάξη: Γ 2 Ο Π Λ Α Σ Ω Ε Κ Ε Ρ Υ Ν Ε Ι Α Λ Ε Υ Κ Ω Σ Ι Α Ξ Γ Δ Ε Τ Φ Α Ω Π Ρ Ο Ε Δ Ρ Ο Σ Ψ Γ Υ Θ Ο Π Η Φ Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ο Α Ν Τ Ρ Ε Α Φ Δ Ζ Ξ Μ Λ Π Σ Ω Ο Αντρέας Ρομπέρτος Χαραλάμπους Τάξη: Γ 2 28

Φίλιππος Χριστοδούλου, Δ τάξη Γιώργος Μιχαήλ, Δ τάξη 29

Σοφία Γεωργίου, Δ τάξη 30