Πολιτισμός, Ψηφιοποίηση & Πνευματικά Δικαιώματα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» 2000 2006 Γ Κ.Π.Σ. Πολιτισμός, Ψηφιοποίηση & Πνευματικά Δικαιώματα Οδηγός Εγχειρίδιο για την προστασία και τη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων ψηφιακού πολιτιστικού περιεχομένου ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Η παρούσα έκδοση εντάσσεται στο πλαίσιο του έργου «Πρακτικός οδηγός-εγχειρίδιο για την προστασία και διαχείριση των Πνευµατικών ικαιωµάτων του ψηφιακού πολιτιστικού περιεχοµένου και σύστηµα διαχείρισης δικαιωµάτων µε την αξιοποίηση διεθνών προτύπων µεταδεδοµένων» που υλοποιείται από το Εργαστήριο Ψηφιακών Συστηµάτων και Επεξεργασίας Ψηφιακών Μέσων του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου, στο πλαίσιο της Πρόσκλησης 65 του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Κοινωνία της Πληροφορίας» 2000-2006 του Γ Κ.Π.Σ. (συγχρηµατοδότηση 75% από το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 25% από Εθνικούς πόρους). Ο οδηγός καταρτίστηκε υπό την ευθύνη του Καθηγητή Αθανάσιου Ν. Σκόδρα, ιευθυντή του Εργαστηρίου Ψηφιακών Συστηµάτων και Επεξεργασίας Ψηφιακών Μέσων, και µε την ιδιαίτερη συµβολή των ερευνητών Σ. Νικολόπουλου, Ε. Καρατζά,. Τσώλη και. Μεϊδάνη. Copyright 2004 Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο Επιτρέπεται η αντιγραφή επί λέξει και η διανοµή του έργου µε τίτλο «Πολιτισµός, Ψηφιοποίηση & Πνευµατικά ικαιώµατα», που χρηµατοδοτήθηκε από το ΕΠ «Κοινωνία της Πληροφορίας» στο πλαίσιο του Γ ΚΠΣ, χωρίς να απαιτείται καταβολή χρηµατικής αποζηµίωσης, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ευκρινής και διακριτή αναφορά στην πηγή προέλευσης και χρηµατοδότησης (http://www.infosoc.gr/meletes/).

Περιεχόµενα Εισαγωγή... 3 Το Εργαστήριο Ψηφιακών Συστηµάτων & Επεξεργασίας Ψηφιακών Μέσων... 5 Πίνακας Περιεχοµένων του συνόλου της Μελέτης... 6 Πρακτικός Οδηγός... 14 Πνευµατικά ικαιώµατα και Ψηφιακή Πραγµατικότητα... 15 Το δικαίωµα αναπαραγωγής και τα λοιπά πνευµατικά δικαιώµατα... 15 Το Πρόβληµα & η Τεχνολογία... 24 Μεταδεδοµένα & Πνευµατικά ικαιώµατα... 37 Ο ρόλος των Επιχειρηµατικών Μοντέλων... 39 Αρχές & Οργανισµοί Συλλογικής ιαχείρισης ικαιωµάτων... 40 Προστασία & ιαχείριση των Πνευµατικών ικαιωµάτων Ψηφιακού Περιεχοµένου... 45 Επίλογος... 56 2

Εισαγωγή Καθώς η Κοινωνία της Πληροφορίας αναπτύσσεται µε ταχύτατους ρυθµούς, οι τεχνολογικές κατακτήσεις από το χώρο της επιστήµης των υπολογιστών και τηλεπικοινωνιών, αποτελούν σηµαντικό κεφάλαιο σε αρκετούς επιµέρους τοµείς του Κοινωνικού βίου, ανάµεσα στους οποίους είναι και ο Πολιτισµός. Η πολιτισµική ποικιλοµορφία του υπάρχοντος υλικού και η διάθεση για αξιοποίηση της επιπρόσθετης τουριστικής και εκπαιδευτικής του αξίας, σε συνδυασµό µε την απαίτηση για διάσωση των πρωτότυπων έργων, συνθέτει ένα πολύπλοκο τεχνολογικό πρόβληµα µε νοµικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς ενός έθνους γεννά µία σειρά από πολύ σηµαντικά ζητήµατα όπως είναι, η επιλογή των βέλτιστων τεχνολογικών ρυθµίσεων κατά τη ψηφιοποίηση, η διαµόρφωση µιας κατάλληλης µεθοδολογίας για τη σωστή και αποτελεσµατική αναπαράσταση των πρωτοτύπων, η άρτια και εννοιολογικά πλούσια τεκµηρίωση των πολιτιστικών αντικειµένων και η προστασία της έµπνευσης και της δηµιουργικότητας των καλλιτεχνών. Η διαδικασία της ψηφιοποίησης και η δηµιουργία µιας δεύτερης άϋλης, ηλεκτρονικής υπόστασης για τα πολιτισµικά έργα, γεννά νέες δυνατότητες αλλά παράλληλα θέτει και καινούργιους περιορισµούς. Η υπάρχουσα υποδοµή, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, δεν είναι ικανή να αντιµετωπίσει τα αναδυόµενα προβλήµατα µε αποτέλεσµα να είναι απαραίτητη µια διαδικασία επαναπροσδιορισµού των θεµελιακών κανόνων και πρακτικών. Η έµπνευση και η δηµιουργικότητα των καλλιτεχνών εκφράζεται µε τα πνευµατικά τους δικαιώµατα, η προστασία και η διαχείριση των οποίων αποτελεί αντικείµενο της παρούσας µελέτης. Το σύνολο των πνευµατικών δικαιωµάτων και ο τρόπος µε το οποίο αυτά ορίζονται, δεσµεύονται, εγείρονται και µεταβιβάζονται µεταβάλλεται ριζικά, καθώς περνάµε από την πραγµατική αναλογική µορφή στην άϋλη ψηφιακή απεικόνιση. Τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας και η ψηφιακή τους διάσταση, ενυπάρχουν σε κάθε έργο ψηφιοποίησης και διατρέχουν οριζόντια τη λειτουργική αλυσίδα αξιοποίησης πολιτισµικού υλικού, ψηφιοποίηση τεκµηρίωση - προβολή. Ο στόχος της παρούσας µελέτης είναι να λειτουργήσει επικουρικά προς τους πολιτιστικούς οργανισµούς στην προσπάθεια τους να δηµιουργήσουν ένα ψηφιακό προφίλ και να καταστήσουν 3

προσβάσιµη την πολιτισµική τους περιουσία σε ένα σηµαντικά ευρύτερο κοινό εν δυνάµει επισκεπτών. Η µελέτη αναλύει το ζήτηµα στις διακριτές και εν µέρει ανεξάρτητες συνιστώσες του και παρέχει κατευθυντήριες γραµµές και ενδεικτικές λύσεις για κάθε περίπτωση. Οι τρεις βασικοί άξονες στους οποίους προσεγγίζεται το θέµα είναι η νοµοθεσία, η τεχνολογία και οι οργανωτικές δοµές. 4

Το Εργαστήριο Ψηφιακών Συστηµάτων & Επεξεργασίας Ψηφιακών Μέσων Το Εργαστήριο Ψηφιακών Συστηµάτων και Επεξεργασίας Ψηφιακών Μέσων (Digital Systems and Media Computing Laboratory- DSMC Lab) ιδρύθηκε το 2002. Το εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο του Εργαστηρίου εντάσσεται στα πλαίσια της Σχολής Θετικών Επιστηµών & Τεχνολογίας (ΣΘΕΤ) του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου (ΕΑΠ). ιεξάγει βασική και εφαρµοσµένη έρευνα στην περιοχή της Επεξεργασίας Ψηφιακών Μέσων. Υποστηρίζει την προπτυχιακή και µεταπτυχιακή εκπαίδευση των Προγραµµάτων Σπουδών της Πληροφορικής της ΣΘΕΤ. Αναπτύσσει εκπαιδευτικό υλικό για συµβατική και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ερευνητικές Κατευθύνσεις Επεξεργασία Εικόνας και Video (Image and Video Processing) Κωδικοποίηση Εικόνας και Video (Image and Video Coding) Ψηφιακή Υδατογραφία (Digital Watermarking) Ψηφιακές βιβλιοθήκες Επαυξηµένη πραγµατικότητα (Augmented Reality) Τεχνολογίες GRID για Ψηφιακά Μέσα (GRID-based media computing) Σηµασιολογικός Παγκόσµιος Ιστός (Semantic Web) http://dsmc.eap.gr Το Εργαστήριο Ψηφιακών Συστηµάτων και Επεξεργασίας Ψηφιακών Μέσων στεγάζεται σε νέους διαµορφωµένους χώρους της ΣΘΕΤ στην Πάτρα και διαθέτει σύγχρονη υπολογιστική υποδοµή. 5

Πίνακας Περιεχοµένων του συνόλου της Μελέτης Η µελέτη µε τίτλο Πρακτικός οδηγός-εγχειρίδιο για την προστασία και διαχείριση των Πνευµατικών ικαιωµάτων του ψηφιακού πολιτιστικού περιεχοµένου και σύστηµα διαχείρισης δικαιωµάτων µε την αξιοποίηση διεθνών προτύπων µεταδεδοµένων αποτελείται από 9 κεφάλαια και φιλοδοξεί να καλύψει το συνολικό φάσµα του προβλήµατος των πνευµατικών δικαιωµάτων στη ψηφιακή εποχή. Εκτός από το πρώτο κεφάλαιο που αποτελεί ένα χάρτη της µελέτης και το τελευταίο που συγκεντρώνει τη βιβλιογραφία, κάθε ένα από τα υπόλοιπα 7 κεφάλαια πραγµατεύεται ένα διακριτό και εν µέρει ανεξάρτητο ζήτηµα του προβλήµατος. Ο πίνακας περιεχοµένων που ακολουθεί αναφέρεται στο συνολικό κείµενο της µελέτης και παρουσιάζει συνοπτικά το εύρος και τη φύση των θεµάτων που αναπτύσσονται. 1 ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ Ο ΗΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ 1.1 ΙΚΑΙΏΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΊΑΣ 1.1.1 ικαίωµα Αναπαραγωγής (Copyright) 1.1.1.1 Η συνθήκη της Βέρνης 1.1.1.2 Η Ευρωπαϊκή νοµοθεσία περί του δικαιώµατος αναπαραγωγής/ Infosoc Οδηγία 1.1.2 Ευρωπαϊκή Νοµοθεσία υπό το πρίσµα της συνθήκης της Βέρνης 1.1.2.1 Προστατευόµενα έργα 1.1.2.2 Πρωτοτυπία 1.1.2.3 Πατρότητα 1.1.2.4 Χρονική διάρκεια προστασίας 1.1.2.5 Το αποκλειστικό δικαίωµα 1.1.2.6 Ηθικά δικαιώµατα 1.1.2.7 Περιορισµοί 1.1.3 Πατέντες 1.1.4 Συµπερασµατικά 1.2 ΕΠΙΠΛΈΟΝ ΝΟΜΙΚΆ ΖΗΤΉΜΑΤΑ 1.2.1 Το δικαίωµα στην Ιδιωτικότητα 1.2.2 Ελευθερία λόγου 1.2.3 Προστασία προσωπικών δεδοµένων 1.2.4 Συµπεράσµατα 1.3 ΕΚΚΑΘΆΡΙΣΗ ΤΩΝ ΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ (RIGHTS CLEARANCE) 1.3.1 ιαδικασία εκκαθάρισης και µεταβίβασης των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας 1.3.1.1 Τύποι ικαιωµάτων 1.3.1.2 Τι περιλαµβάνει η διαδικασία της Εκκαθάρισης ικαιωµάτων (Rights Clearance) 1.3.1.3 Συνέπειες µη εκκαθάρισης δικαιωµάτων

1.3.1.4 Προσδιορισµός του κατόχου των δικαιωµάτων 1.3.1.5 Ανιχνεύοντας τους κατόχους των πνευµατικών δικαιωµάτων 1.3.1.6 Κόστος εκκαθάρισης δικαιωµάτων 1.3.2 ιεθνείς Οργανισµοί Συλλογικής ιαχείρισης ικαιωµάτων 1.3.2.1 Ποια η λειτουργία τους 1.3.2.2 ιαδικασία Αδειοδότησης 1.3.2.3 Τύποι Περιεχοµένου και Χρήσης 1.3.2.4 Συνθήκες Αδειοδότησης 1.3.3 Παροχή Υπηρεσιών Εκκαθάρισης ικαιωµάτων 1.3.3.1 Σε ποιες κατηγορίες δικαιωµάτων θα πρέπει να παρέχει εκκαθάριση 1.3.3.2 Υπεύθυνος για την εκκαθάριση των δικαιωµάτων 1.3.3.3 Καθορισµός του εύρους της αποζηµίωσης 1.3.4 Συµπεράσµατα 1.4 ΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ 1.4.1 Οφέλη που προκύπτουν από την καταγραφή των δικαιωµάτων 1.4.2 Μεταδεδοµένα διαχείρισης δικαιωµάτων 1.4.3 Σηµαντικά στοιχεία για την χρονική διάρκεια των δικαιωµάτων 1.4.4 Συµπεράσµατα 1.5 ΧΡΉΣΕΙΣ ΨΗΦΙΑΚΟΎ ΠΕΡΙΕΧΟΜΈΝΟΥ 1.5.1 Τροποποιήσεις επί του περιεχοµένου 1.5.1.1 Αποκοπή (Cropping) 1.5.1.2 ιαφήµιση 1.5.1.3 Deep Linking 1.5.2 Συµπεράσµατα 1.6 ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΏΝ ΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΟΎ ΥΛΙΚΟΎ 1.6.1 έσµευση και προστασία των δικαιωµάτων µε χρήση διαπιστεύσεων 1.6.1.1 Έγγραφες αναφορές 1.6.1.2 Ειδοποίηση περί του δικαιώµατος αναπαραγωγής 1.6.1.3 Όροι, Περιορισµοί και Συνθήκες 1.6.2 Προστασία µε Τεχνολογικά Μέσα 1.6.2.1 Προβολή του Ψηφιακού Υλικού σε Χαµηλή Ανάλυση 1.6.2.2 Απόκρυψη µηνυµάτων στο ψηφιακό περιεχόµενο 1.6.2.3 Ψηφιακή Υδατοσήµανση 1.6.2.4 Ψηφιακά αποτυπώµατα (Fingerprining) 1.6.2.5 Αναµετάδοση (Webcasting) οπτικοακουστικού υλικού µέσω ιαδικτύου 1.6.3 Συµπεράσµατα 1.7 ΠΡΑΚΤΙΚΌΣ Ο ΗΓΌΣ ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ 2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΤΠ 2.1 ΓΕΝΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ 2.1.1 ιεθνές νοµοθετικό υπόβαθρο 2.1.2 Άµεσοι στόχοι ηµόσιας Πολιτικής 2.1.3 Γενικότεροι στόχοι ηµόσιας Πολιτικής 2.1.4 Ελεύθερο Λογισµικό 2.1.5 Ελεύθερο εµπόριο & αποτελεσµατικό µοντέλο αγοράς 2.1.6 Ελευθερία Έκφρασης 2.1.7 Πολιτισµική Ποικιλοµορφία 7

2.1.8 Ιδιωτικότητα 2.2 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ Ο ΗΓΊΑ ΠΕΡΊ ΤΟΥ ΙΚΑΙΏΜΑΤΟΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΉΣ ΨΗΦΙΑΚΟΎ ΠΕΡΙΕΧΟΜΈΝΟΥ 2.2.1 Στόχοι & Προθέσεις 2.2.2 ικαιώµατα & Εξαιρέσεις 2.2.3 Προστασία Τεχνολογικών Μέσων 2.2.4 Πληροφορίες ιαχείρισης των ικαιωµάτων 2.2.5 Κοινές ιατάξεις 2.3 Η ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΝΟΜΟΘΕΣΊΑ 2.3.1 Εισαγωγικά Στοιχεία 2.3.2 Εναρµόνιση µε την Οδηγία 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 29ης Μαΐου 2001 για την εναρµόνιση ορισµένων πτυχών του δικαιώµατος του δηµιουργού και των συγγενικών δικαιωµάτων στην κοινωνία της πληροφορίας και άλλες διατάξεις 2.3.2.1 Άρθρο 81 Νόµος υπ αριθ. 3057 Τροποποίηση και συµπλήρωση του Ν. 2725/1999 ρύθµιση θεµάτων Υπουργείο Πολιτισµού και άλλες διατάξεις 2.3.2.2 Άρθρο 28Α - Αναπαραγωγή προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων 2.3.2.3 Άρθρο 28Β - Εξαίρεση από το δικαίωµα αναπαραγωγής 2.3.2.4 Άρθρο 28Γ - Ρήτρα γενικής εφαρµογής επί των περιορισµών 2.3.2.5 Άρθρο 64Α - Ασφαλιστικά µέτρα 2.3.2.6 Άρθρο 66Α - Τεχνολογικά Μέσα 2.3.2.7 Άρθρο 66Β - Πληροφορίες για το καθεστώς των δικαιωµάτων 2.3.3 Παρατηρήσεις-Συµπεράσµατα 3 ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΛΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ. 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ 3.2 ΓΕΝΙΚΉ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ ΚΟΙΝΉΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΎΝΗΣ ΣΥΣΤΉΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΚΑΙ ΤΗ ΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΏΝ ΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ 3.3 Ο ΡΌΛΟΣ ΕΝΌΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΎ ΜΟΝΤΈΛΟΥ 4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ 4.2 ΑΣΦΆΛΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΏΝ ΣΥΣΤΗΜΆΤΩΝ 4.3 ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΊ Α ΤΟΥ ΨΗΦΙΑΚΟΎ ΑΡΧΕΊΟΥ 4.4 ΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΊΑ [8,9] 4.4.1 Γενικά Στοιχεία 4.4.2 Κατηγορίες κρυπτογραφικών αλγόριθµων 4.4.3 Κρυπτογράφηση Ιδιωτικού Κλειδιού 4.4.4 Κρυπτογράφηση ηµόσιου Κλειδιού 4.4.5 Συναρτήσεις Κατακερµατισµού (Hash Functions) 4.5 ΣΤΕΓΑΝΟΓΡΑΦΊΑ [8,9] 4.5.1 Στεγανογραφία µε Τεχνολογικά µέσα 4.5.2 Στεγανογραφία µε γλωσσολογικά µέσα 4.5.3 Στεγανογραφικά Εργαλεία και Μέθοδοι 4.5.3.1 Ορολογία και Μεθοδολογία επισκόπησης των εργαλείων 4.5.3.2 Απόκρυψη Πληροφορίας σε Κείµενο 8

4.5.3.3 Απόκρυψη Πληροφορίας σε Αρχεία Ήχου & Εικόνας 4.6 Υ ΑΤΟΓΡΑΦΊΑ 4.6.1 Εισαγωγικά Στοιχεία 4.6.2 Υδατογραφία - Εφαρµογές 4.6.2.1 Έλεγχος Εκποµπής (Broadcast Monitoring) 4.6.2.2 Αναγνώριση Ιδιοκτήτη (Owner Identification) 4.6.2.3 Πιστοποίηση Ιδιοκτησίας (Proof of Ownership) 4.6.2.4 Έλεγχος Αντιγραφής (Copy Control) 4.6.2.5 Καταγραφή οσοληψιών (Transaction Tracking) Ηλεκτρονικό Αποτύπωµα (Fingerprinting) 4.6.3 Υδατογραφία - Ιδιότητες 4.6.3.1 Αποτελεσµατική Ενσωµάτωση 4.6.3.2 Πιστότητα (Fidelity) 4.6.3.3 Ωφέλιµο φορτίο δεδοµένων (Data payload) 4.6.3.4 Τυφλή & Ενηµερωµένη Ανίχνευση 4.6.3.5 Ανθεκτικότητα (Robustness) 4.6.3.6 Ασφάλεια (Security) 4.6.3.7 Κόστος 4.6.4 Ενδεικτικές Προδιαγραφές Συστήµατος Υδατογράφησης Ψηφιακού Υλικού 4.6.5 Εµπορικά ιαθέσιµα Συστήµατα Υδατογράφησης Ψηφιακού Υλικού 4.6.5.1 Ψηφιακή Υδατογράφηση Αρχείων Εικόνας 4.6.5.1.1 Alpha Tec. Ltd 4.6.5.1.2 Digimarc 4.6.5.1.3 MarkAny 4.6.5.1.4 MediaSec 4.6.5.1.5 Sealtronic 4.6.5.1.6 Signum Technologies 4.6.5.2 Ψηφιακή Υδατογράφηση Αρχείων Ήχου 4.6.5.2.1 Alpha Tec. Ltd 4.6.5.2.2 Blue Spike 4.6.5.2.3 MarkAny 4.6.5.2.4 Sealtronic 4.6.5.2.5 Verance 4.6.5.3 Ψηφιακή Υδατογράφηση Αρχείων Βίντεο 4.6.5.3.1 Alpha Τec. Ltd 4.6.5.3.2 MarkAny 4.6.5.3.3 MediaSec 4.6.5.3.4 Sealtronic 4.6.6 Παραδείγµατα προστασίας Ψηφιακών Συλλογών Εικόνας 4.6.6.1 Fratelli Alinari 4.6.6.1.1 Ρητή έσµευση ικαιωµάτων 4.6.6.1.2 Ψηφιακά Αντίγραφα Χαµηλής Ανάλυσης 4.6.6.1.3 Ορατά Ψηφιακά Υδατογράφηµα 4.6.6.1.4 Αόρατα Ψηφιακά Υδατογράφηµα 4.6.6.2 Corbis 4.6.6.2.1 Ρητή έσµευση ικαιωµάτων 4.6.6.2.2 Ψηφιακά Αντίγραφα Χαµηλής Ανάλυσης 4.6.6.2.3 Ορατά Ψηφιακά Υδατογραφήµατα 4.6.6.2.4 Αόρατα Ψηφιακά Υδατογραφήµατα 9

4.6.6.3 Hermitage 4.6.6.3.1 Ρητή έσµευση ικαιωµάτων 4.6.6.3.2 Ψηφιακά Αντίγραφα Χαµηλής Ανάλυσης 4.6.6.3.3 Ορατά Ψηφιακά Υδατογραφήµατα 4.6.6.3.4 Αόρατα Ψηφιακά Υδατογραφήµατα 4.6.6.4 Συµπερασµατικά 5 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ 5.1 ΓΕΝΙΚΉ ΠΕΡΙΓΡΑΦΉ 5.1.1 Εισαγωγή 5.1.2 Λειτουργική Αρχιτεκτονική 5.1.3 Αρχιτεκτονική της Πληροφορίας 5.1.3.1 Μοντελοποίηση των Οντοτήτων 5.1.3.2 Προσδιορισµός και περιγραφή των οντοτήτων 5.1.3.3 Καθορισµός / Έκφραση των έγκυρων δηλώσεων περί δικαιωµάτων 5.1.4 Η σηµασία των Πρωτοκόλλων 5.1.5 Συµπεράσµατα 5.2 ΠΛΑΊΣΙΟ ΠΡΟΤΎΠΩΝ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΏΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΚΑΙ ΙΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΏΝ ΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ ΣΤΗ ΨΗΦΙΑΚΉ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ-MPEG21 5.2.1 Συστήµατα προσδιορισµού, αναγνώρισης και περιγραφής ψηφιακών αντικειµένων 5.2.1.1 Digital Item Declaration (MPEG 21 Part 2) - Προσδιορισµός Ψηφιακού Αντικειµένου 5.2.1.2 Digital Item Identification (MPEG21-Part 3) - Αναγνώριση Ψηφιακού Αντικειµένου 5.2.1.2.1 Αναγνωρίζοντας Ψηφιακά Αντικείµενα 5.2.1.2.2 Αναγνωρίζοντας διαφορετικά Σχήµατα Περιγραφής 5.2.1.3 Digital Object Identifier (DOI), International DOI Foundation (IDF) 5.2.1.3.1 Εισαγωγικά Στοιχεία 5.2.1.3.2 Τα βασικά Στοιχεία του Συστήµατος DOI 5.2.1.3.3 Τα πλεονεκτήµατα του DOI 5.2.1.3.4 Λειτουργικές πληροφορίες για το σύστηµα DOI 5.2.2 Γλώσσα Περιγραφής ικαιωµάτων Rights Expression Language - MPEG21 Part 4 5.2.2.1 Αντικείµενο Περιγραφής της REL 5.2.2.2 Μοντέλο εδοµένων της Γλώσσας Περιγραφής ικαιωµάτων (MPEG-21 REL Data Model) 5.2.2.3 Τεχνολογική Πλατφόρµα της MPEG REL 5.2.3 Λεξικό Όρων ικαιωµάτων (Rights Data Dictionary, RDD) MPEG21-Part 6 5.2.4 Γλώσσες ιαχείρισης ικαιωµάτων - Τεχνολογικές Πλατφόρµες 5.2.4.1 ODRL (Open Digital Rights Language) 5.2.4.2 XrML (extensible Rights Markup Language) 5.2.4.2.1 Βασικές αρχές της XrML 5.2.4.2.2 XrML Άδεια / Εξουσιοδότηση δικαιωµάτων 5.2.4.2.3 Μεταβίβαση 5.2.4.2.4 Παραδείγµατα χρήσης XrML αδειών και εξουσιοδοτήσεων 10

5.2.4.2.5 Περιβάλλον συγγραφής αδειών/ εξουσιοδοτήσεων µε χρήση του XrML SDK 5.3 ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ ΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΨΗΦΙΑΚΏΝ ΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ - ΠΑΡΑ ΕΊΓΜΑΤΑ 5.3.1 Adobe Content Server 3.0 5.3.2 Windows Media DRM 5.3.3 Σύστηµα ιαχείρισης ικαιωµάτων της SynCast 5.3.4 EasyDRM 6 ΜΕΤΑ Ε ΟΜΕΝΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ 6.1 DUBLIN CORE METADATA INITIATIVE 6.2 DIGITAL IMAGING GROUP 6.2.1 Ονόµατα 6.2.2 Περιγραφή 6.2.3 Ηµεροµηνίες 6.2.4 Εκµετάλλευση 6.2.5 Σύστηµα διαχείρισης Πνευµατικών ικαιωµάτων 6.2.6 Στοιχεία Αναγνώρισης 6.2.7 Στοιχεία Επικοινωνίας 6.2.8 Ιστορικό των ικαιωµάτων Πνευµατικής Ιδιοκτησίας 6.3 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΌ ΕΛΆΧΙΣΤΟ ΣΎΝΟΛΟ ΜΕΤΑ Ε ΟΜΈΝΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΊΑΣ 6.4 ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ 7 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΜΕ ΓΝΩΜΟΝΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 7.1 ΓΕΝΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ 7.2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΆ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΑ & ΡΆΣΕΙΣ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΊΜΕΝΟ ΤΑ ΙΚΑΙΏΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΊΑΣ 7.2.1 TRADEX (Trial Action for Digital Object Exchange) 7.2.2 TNT 7.2.3 IPR HELPDESK 7.2.4 IMPRIMATUR 7.2.5 VERDI 7.3 ΛΕΠΤΟΜΕΡΉΣ ΑΝΆΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΧΈΣΕΩΝ & ΤΩΝ ΟΝΤΟΤΉΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΘΈΤΟΥΝ ΈΝΑ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΌ ΜΟΝΤΈΛΟ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ & ΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΊΑΣ 7.3.1 Εισαγωγικά Στοιχεία 7.3.2 Μεθοδολογία 7.3.3 Ανάλυση του Ζητήµατος Λειτουργικές Προδιαγραφές 7.3.3.1 Οντότητες και Συσχετίσεις 7.3.3.1.1 Οντότητες Συνοπτική Παρουσίαση 7.3.3.1.2 Συσχετίσεις Οντοτήτων Συνοπτική Παρουσίαση 7.3.3.2 Οντότητες και Συσχετίσεις Οντοτήτων Λειτουργικές Προδιαγραφές 7.3.3.2.1 Ο ηµιουργός 7.3.3.2.2 Ο Παροχέας Περιεχοµένου 7.3.3.2.3 Ο Κάτοχος ικαιωµάτων 7.3.3.2.4 Παροχέας Μοναδικών Αναγνωριστικών 7.3.3.2.5 Βάση εδοµένων Πνευµατικών ικαιωµάτων 7.3.3.2.6 Ο ιανοµέας Μέσων 7.3.3.2.7 Ο Αγοραστής 11

7.3.3.2.8 Η Αρχή Πιστοποίησης 7.3.3.2.9 Ο Παροχέας Υπηρεσιών Ελέγχου 7.3.3.2.10 Η Τράπεζα 7.3.3.3 Τύποι Συναλλαγών 7.3.3.4 ιάγραµµα Οντοτήτων Συσχετίσεων και Ροών 7.3.4 Συνθετική ιάγνωση Αναγκών Ανάλυση Τεχνικών Προδιαγραφών 7.3.4.1 Ο ηµιουργός 7.3.4.2 Ο Παροχέας Περιεχόµενου 7.3.4.3 Ο Κάτοχος ικαιωµάτων 7.3.4.4 Παροχέας Μοναδικών Αναγνωριστικών 7.3.4.5 Βάση εδοµένων Πνευµατικών ικαιωµάτων 7.3.4.6 Ο ιανοµέας Μέσων 7.3.4.7 Ο Αγοραστής 7.3.4.8 Η Αρχή Πιστοποίησης 7.3.4.9 Ο Παροχέας Υπηρεσιών Ελέγχου 7.3.4.10 Η Τράπεζα 7.3.4.11 Συµπεράσµατα 7.3.5 Άρση της Πολυπλοκότητας 7.3.5.1 Κάτοχος ικαιωµάτων 7.3.5.2 Έµπιστος Τρίτος Οργανισµός 7.3.5.3 Χρήστης Ψηφιακού Περιεχοµένου 7.3.5.4 Συµπεράσµατα 8 ΑΡΧΈΣ & ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ ΣΥΛΛΟΓΙΚΉΣ ΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ 8.1 ΕΙΣΑΓΩΓΉ 8.1.1 Ιστορική Αναδροµή 8.1.2 Συλλογική ιαχείριση ηµιουργία Ο.Σ.. 8.2 ΙΕΘΝΕΊΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΊ 8.2.1 CISAC (Confédération Internationale des Sociétés d'auteurs et Compositeurs) 8.2.2 IFRRO International Federation of Reproduction Rights Organizations [70] 8.2.3 Reproduction Rights Organizations RROs 8.3 ΠΕΡΙΓΡΑΦΉ ΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑΣ Ο.Σ.. 8.3.1 Λειτουργία των RROs Μέθοδοι Αδειοδότησης 8.3.1.1 «Μη-Συναινετική» Αδειοδότηση 8.3.1.1.1 «Θεσπισµένες Άδειες»: Το σύστηµα επιβολής τέλους 8.3.1.2 «Συναινετική Αδειοδότηση µε Υποστήριξη από τη Νοµοθεσία» 8.3.1.2.1 Εκτεταµένη Συλλογική Άδεια 8.3.1.2.2 Υποχρεωτική Συλλογική ιαχείριση 8.3.1.3 Συναινετική Αδειοδότηση 8.3.2 Μέθοδοι ιανοµής των Αποζηµιώσεων 8.3.2.1 Πλήρης Αναφορά ιανοµή Βασισµένη στην Πραγµατική Αντιγραφή 8.3.2.2 ειγµατοληψία ιανοµή Βάσει της Εκτιµώµενης Αντιγραφής 8.3.2.3 ιαθεσιµότητα ιανοµή Βάσει της Πιθανής Αντιγραφής των Έργων. 8.3.2.4 ιανοµή Βασισµένη στην Εκτιµώµενη Αντιγραφή ανά Κατηγορία 8.3.2.5 ιανοµή Μεταξύ Συγγραφέα Εκδότη 8.3.2.6 Τρόπος ιανοµής 12

8.3.2.7 Κάτοχοι ικαιωµάτων στο Εξωτερικό 8.3.3 Καινοτοµίες στον τοµέα της Συλλογικής ιαχείρισης 8.3.3.1 Copyright Clearance Center CCC 8.3.3.2 The Copyright Licensing Agency CLA 8.4 ΑΕΠΙ (ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ Ι ΙΟΚΤΗΣΊΑΣ) 8.4.1 Λειτουργία Εταιρείας: Τοµείς και ραστηριότητες 8.4.2 ιαχείριση Πνευµατικών ικαιωµάτων Από και Προς το Εξωτερικό 8.4.3 Νέες Τεχνολογίες 8.5 Ο.Σ..ΕΛ (ΟΡΓΑΝΙΣΜΌΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΉΣ ΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΈΡΓΩΝ ΤΟΥ ΛΌΓΟΥ) 8.6 ΟΙ Ο.Σ.. ΚΑΙ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΆ ΙΚΑΙΏΜΑΤΑ ΣΤΗ ΨΗΦΙΑΚΉ ΕΠΟΧΉ 8.7 CREATIVE COMMONS 9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 13

Πρακτικός Οδηγός Το πρώτο κεφάλαιο της µελέτης αποτελεί ένα πρακτικό οδηγό που ως στόχο έχει να πραγµατοποιήσει, σε πρώτη φάση, µια επισκόπηση της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας σε ότι αφορά τις νοµικές υποχρεώσεις που δεσµεύουν τους κατόχους και του χρήστες περιεχοµένου, κατά τη ψηφιοποίηση και τη δηµοσιοποίηση πολιτιστικού υλικού στο ιαδίκτυο και εν συνεχεία να παρουσιάσει τα τεχνολογικά µέσα και τις λειτουργικές δοµές που µπορούν να υποστηρίξουν το δύσκολο έργο της προστασίας και της διαχείρισης των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή πραγµατικότητα. Επιχειρεί να καταγράψει όλα τα νοµικά και τεχνολογικά ζητήµατα που συνδέονται µε την ψηφιοποίηση περιεχοµένου, ανάµεσα στα οποία συγκαταλέγονται τα ανθρώπινα δικαιώµατα, το δικαίωµα Droite de suite και άλλες νοµικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τη διαδικασία της ψηφιοποίησης του περιεχοµένου και της δηµοσιοποίησής του µέσω του ιαδικτύου. Στα πλαίσια του οδηγού, παρουσιάζονται κάποια διαγράµµατα σχηµατικής αποτύπωσης των νοµικών περιπτώσεων, κατάλογοι επιλογών και µεθοδολογίες, µε σκοπό την παροχή σηµαντικής βοήθειας στον αναγνώστη κατά την εκκαθάριση των δικαιωµάτων, την προστασία τους και γενικά την αντιµετώπιση των προβληµάτων που ενδέχεται να προκύψουν. Ο πρακτικός οδηγός φιλοδοξεί να βοηθήσει τον αναγνώστη να χαρακτηρίσει το περιεχόµενο που πρόκειται να ψηφιοποιήσει, να εκκαθαρίσει τα πνευµατικά και λοιπά δικαιώµατα που το δεσµεύουν, να απευθυνθεί στους κατάλληλους οργανισµούς για την νοµική του θωράκιση και να γνωρίσει τα τεχνολογικά µέσα, τις λειτουργικές δοµές και τα εµπορικά διαθέσιµα συστήµατα που µπορούν να συµβάλουν στην προστασία και διαχείριση των δικαιωµάτων του ψηφιοποιηµένου πολιτιστικού υλικού. Ο στόχος του πρακτικού οδηγού είναι να παρέχει ένα γρήγορο και αποδοτικό τρόπο πλοήγησης, ανάµεσα στα διακριτά µέρη του προβλήµατος. εν αποσκοπεί στην εξαντλητική ανάλυση και παρουσίαση των επιµέρους θεµάτων. Η τακτική που ακολουθείται είναι η επιγραµµατική παράθεση των βασικών στοιχείων ενός θέµατος και στη συνέχεια η παραποµπή του αναγνώστη στα αντίστοιχα κεφάλαια της µελέτης ή σε ανεξάρτητες πηγές όπου µπορεί να αντλήσει επιπλέον πληροφορίες. 14

Πνευµατικά ικαιώµατα και Ψηφιακή Πραγµατικότητα Το δικαίωµα αναπαραγωγής και τα λοιπά πνευµατικά δικαιώµατα Τα πνευµατικά δικαιώµατα αποτελούν ένα πολύ σηµαντικό θέµα που θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά έναν πολιτιστικό οργανισµό πριν αποφασίσει να εµπλακεί σε µια διαδικασία ψηφιοποίησης του περιεχοµένου που διαθέτει, ιδιαίτερα στην περίπτωση που ο σκοπός της ψηφιοποίησης είναι η προβολή του υλικού στο ιαδίκτυο. Σε πρώτη φάση, ο οργανισµός θα πρέπει να χαρακτηρίσει το περιεχόµενο του και να διαπιστώσει από ποια πνευµατικά δικαιώµατα δεσµεύεται. Ωστόσο, για να είναι σε θέση να πράξει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να είναι ενήµερος για τους βασικούς άξονες κατηγοριοποίησης του περιεχοµένου και τις πολιτικές χρήσης και προστασίας που διέπουν κάθε κατηγορία σε σχέση µε τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας. Οι νόµοι περί πνευµατικής ιδιοκτησίας έχουν ως στόχο να προστατέψουν τα έργα που χαρακτηρίζονται από δηµιουργικότητα, όπως έργα λογοτεχνίας, θεάτρου, µουσικής, τέχνης κ.α. Ανάµεσα στην πληθώρα των νοµικών διατάξεων που αφορούν τα πνευµατικά δικαιώµατα, υπάρχουν νόµοι που σχετίζονται περισσότερο ή λιγότερο µε τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας, όπως αυτά διαµορφώνονται κατά τη ψηφιοποίηση και την προβολή περιεχοµένου στο ιαδίκτυο. Επίσης, ένα ακόµα χαρακτηριστικό της νοµοθεσίας περί του δικαιώµατος αναπαραγωγής είναι ότι παρουσιάζει αρκετές οµοιότητες µε τη νοµοθεσία που αφορά τις εµπορικές συναλλαγές. 15

Νοµοθεσία & Πνευµατικά ικαιώµατα Η κυρίαρχη τάση στις περισσότερες χώρες είναι να δίνεται µεγαλύτερη έµφαση στη προστασία των δικαιωµάτων του δηµιουργού ηθικά δικαιώµατα 1. Η συγκεκριµένη προσέγγιση επικρατεί στις νοµοθετικές τάσεις όλης της µεσογειακής Ευρώπης και σε µικρότερο βαθµό στην Αγγλική και την Αµερικάνικη νοµοθεσία. Υπάρχει µια αρκετά σηµαντική παράδοση στην προσπάθεια εναρµόνισης όλων των χωρών για µια κοινή, διεθνή αντιµετώπιση του προβλήµατος. Η ανάγκη για καθολική εναρµόνιση κρίνεται επιτακτική, κυρίως λόγω του αφηρηµένου χαρακτήρα των πνευµατικών δικαιωµάτων και της αυξηµένης δυσκολίας που προκύπτει κατά την εφαρµογή των αναγκαίων περιορισµών. Το ιαδίκτυο και οι επιπρόσθετες δυνατότητες που πηγάζουν από την ψηφιακή υπόσταση του περιεχοµένου επιβεβαιώνουν το γεγονός πως οι εθνικές διατάξεις δεν είναι ικανές να εξασφαλίσουν το απαιτούµενο επίπεδο προστασίας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η περίπλοκη περίπτωση όπου το περιεχόµενο έχει δηµιουργηθεί σε µία χώρα, φιλοξενείται από έναν εξυπηρετητή σε µια άλλη χώρα και µπορεί να ανακτηθεί από οποιοδήποτε µέρος της γης. Ο ρόλος της εθνικής νοµοθεσίας είναι να οριοθετήσει το εύρος των ενεργειών που θεωρούνται νόµιµες σε κάθε χώρα. Ωστόσο, η ανάλυση των επιµέρους στοιχείων µιας νοµοθεσίας δεν θα πρέπει 1 Ως ηθικό δικαίωµα χαρακτηρίζεται το κεκτηµένο δικαίωµα του κάθε δηµιουργού να αναφέρεται το όνοµα του όταν χρησιµοποιείται µια δηµιουργία του. 16

να γίνει ανεξάρτητα και αποκοµµένα από τη συνολική διεθνή κατάσταση. Η διεθνής κατάσταση συνίσταται από διεθνείς συµφωνίες, οδηγίες και κατευθύνσεις που διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στην διαµόρφωση των επιµέρους νοµοθετικών πλαισίων κάθε χώρας. Οι πιο σηµαντικές διεθνείς συµβάσεις είναι οι ακόλουθες: Η συνθήκη της Βέρνης (που διαχειρίζεται ο Παγκόσµιος Οργανισµός Πνευµατικής Ιδιοκτησίας -WIPO). Η παγκόσµια συνθήκη περί του δικαιώµατος αναπαραγωγής (UCC) Η συµφωνία του TRIP s (Trade Related Intellectual Property Rights) υπό την αιγίδα του World Trade Organization. Το πνεύµα των διεθνών συµβάσεων είναι να προτείνουν ένα σύνολο από ελάχιστες απαιτήσεις που θα πρέπει να υιοθετηθούν από όλα τα συνυπογράφοντα µέλη. Προστατευόµενα έργα Η συνθήκη της Βέρνης περιέχει µια ενδεικτική και όχι εξαντλητική λίστα µε τα έργα που προστατεύονται από πνευµατικά δικαιώµατα: Έργα λόγου και µουσικής Καλλιτεχνικά δηµιουργήµατα Θεατρικά έργα Φωνογραφήµατα Πίνακες ζωγραφικής Γλυπτά Τα προγράµµατα υπολογιστών και οι βάσεις δεδοµένων αναγνωρίζονται επίσης ως εκφράσεις δηµιουργικότητας στην ψηφιακή πραγµατικότητα και συµπεριλαµβάνονται στα προστατευόµενα έργα. Χρονική διάρκεια προστασίας Η χρονική διάρκεια προστασίας των δικαιωµάτων εξαρτάται άµεσα από την κατηγορία περιεχοµένου στην οποία ανήκει το έργο. Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τις διαφορετικές περιπτώσεις ανάλογα µε τον τύπο του περιεχοµένου και τη διεθνή συνθήκη. 17

Χρονική ιάρκεια του ικαιώµατος Αναπαραγωγής Τύπος Περιεχοµένου Κλασικές µορφές περιεχοµένου Κινηµατογραφικό περιεχόµενο Φωτογραφικό περιεχόµενο και καλλιτεχνικό περιεχόµενο Χρονική Περίοδος προστασίας σύµφωνα µε τη συνθήκη της Βέρνης Όσο διαρκεί η ζωή του δηµιουργού και 50 χρόνια µετά (Μέχρι το τέλος του ηµερολογιακού χρόνου) το θάνατο του δηµιουργού. (Άρθρο (1)) 50 χρόνια µετά την δηµοσιοποίηση του έργου ή στην περίπτωση που δεν έχει δηµοσιευτεί 50 χρόνια µετά τη δηµιουργία του. (Άρθρο 7 (2)) 25 χρόνια µετά τη δηµιουργία του έργου Χρονική Περίοδος προστασίας σύµφωνα µε την ευρωπαϊκή νοµοθεσία Όσο διαρκεί η ζωή του δηµιουργού και 70 χρόνια µετά το θάνατο του (Άρθρο 1). 70 χρόνια µετά το θάνατο του τελευταίου προσώπου που συµµετείχε στην δηµιουργία του έργου. Όσο διαρκεί η ζωή του συγγραφέα και 70 χρόνια µετά το θάνατο του. Η διαφοροποίηση της χρονικής διάρκειας προστασίας ενός έργου ανάλογα µε την κατηγορία περιεχοµένου που ανήκει µπορεί να προκαλέσει πολύπλοκα προβλήµατα, ιδιαίτερα στην περίπτωση που πρόκειται για πολυµεσικό έργο όπου και συνυπάρχουν αντικείµενα που ανήκουν σε περισσότερες από µία κατηγορίες περιεχοµένου. Για παράδειγµα, στην περίπτωση ενός πολυµεσικού project που περιέχει κινηµατογραφικό film, φωτογραφίες, κείµενο και ήχο, υπάρχουν δικαιώµατα αναπαραγωγής για όλα τα ανεξάρτητα συστατικά στοιχεία που συνθέτουν το έργο. Καθώς τα ανεξάρτητα συστατικά στοιχεία ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες 18

περιεχοµένου, η προστασία του δικαιώµατος αναπαραγωγής θα πάψει να ισχύει σε διαφορετικές χρονικές στιγµές. Σηµείωση: Η ευρωπαϊκή νοµοθεσία υπερέχει της συνθήκης της Βέρνης, µε αποτέλεσµα το δικαίωµα αναπαραγωγής των έργων που προστατεύονται να συγκλίνει στα 70 χρόνια µετά το θάνατο του δηµιουργού. Τύποι ικαιωµάτων Τα δικαιώµατα πνευµατικής ιδιοκτησίας που ενδέχεται να συνδέονται µε το περιεχόµενο που πρόκειται να αξιοποιηθεί από έναν πολιτιστικό οργανισµό είναι τα ακόλουθα: ικαίωµα αναπαραγωγής ικαιώµατα βάσης δεδοµένων Ηθικά δικαιώµατα ικαιώµατα που συνδέονται µε τις πατέντες ικαιώµατα εκτέλεσης Νοµοθετικό Πλαίσιο Η επανάσταση στις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνιών αλλάζει δραµατικά τους θεµελιώδεις τρόπους πρόσβασης στην πληροφορία. Ένας συνεχώς αυξανόµενος όγκος πληροφορίας γίνεται διαθέσιµος σε ηλεκτρονική µορφή, δίκτυα διασυνδέουν ηλεκτρονικούς υπολογιστές σε παγκόσµιο επίπεδο και ο Παγκόσµιος Ιστός παρέχει τη βάση για άµεση πρόσβαση σε ένα σηµαντικό όγκο πληροφορίας. Η πληροφορία ποικίλει από άρθρα εφηµερίδων, µέχρι µουσικά αρχεία που τη στιγµή που θα ψηφιοποιηθούν γίνονται άµεσα διαθέσιµα χωρίς χρονικούς και χωρικούς περιορισµούς. Όµως οι ίδιες τεχνολογικές εξελίξεις που παρέχουν εύκολη πρόσβαση σ αυτήν την πληροφορία, συγχρόνως προκαλούν σηµαντικά θέµατα προβληµατισµού όσον αφορά στα πνευµατικά της δικαιώµατα και στην προστασία τους. Αυτό συµβαίνει γιατί η ίδια τεχνολογία που κάνει την πρόσβαση στη πληροφορία εύκολη, ταυτόχρονα συντελεί στην εύκολη αντιγραφή της, νόµιµη ή παράνοµη. Σαν αποτέλεσµα, πολλοί κανόνες πνευµατικής ιδιοκτησίας που εφαρµόζονταν στα φυσικά αντικείµενα δεν εφαρµόζονται µε την ίδια αποτελεσµατικότητα στην ψηφιακή πραγµατικότητα. Το συγκεκριµένο πρόβληµα ενισχύεται από τη συνεχή και χωρίς περιορισµούς ανάπτυξη του ιαδικτύου και από την ευρύτερη και κλιµακούµενη δικτύωση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. 19

Ο δανεισµός ενός βιβλίου από µία βιβλιοθήκη είναι σήµερα µία διαδικασία απλή και χωρίς κόστος. Ένας ολόκληρος κόσµος γνώσης είναι διαθέσιµος σε όλους και αποτελεί τη βάση της εκπαίδευσης των µελών της κοινωνίας. Βέβαια, όσο απλή διαδικασία και αν φαίνεται ο δανεισµός ενός βιβλίου από µία βιβλιοθήκη ή από έναν φίλο, εξαρτάται από έναν πολύπλοκο µηχανισµό εµπλεκοµένων νόµων, αρχών δηµοσίευσης και άλλων οικονοµικών και τεχνολογικών παραµέτρων. Αυτός ο µηχανισµός µπορεί σήµερα να βρίσκεται σε µία ισορροπία και σε µία οµαλή λειτουργία, άλλα αυτή η ισορροπία µπορεί εύκολα να διαταραχθεί µε τη ραγδαία επιτάχυνση της µετατροπής αυτής της πληροφορίας σε ψηφιακή µορφή. Το πρόβληµα µπορεί να αναδειχθεί µε απλό τρόπο: ένα βιβλίο µπορούν να το δανειστούν ένα ή δύο πρόσωπα ταυτόχρονα από τον ίδιο τόπο. Ένα ηλεκτρονικό βιβλίο µπορούν να το προµηθευτούν όσοι έχουν µία τηλεφωνική γραµµή και έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή που µπορεί να συνδεθεί στο ιαδίκτυο από οπουδήποτε στον κόσµο. Από µία άποψη τα νέα αυτά για τον καταναλωτή είναι πολύ ευχάριστα. Η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη παρέχει ένα βιβλίο που ποτέ δεν είναι δανεισµένο, είναι διαθέσιµο δηλαδή σε άπειρους εν δυνάµει αναγνώστες ταυτόχρονα και µάλιστα είναι µία βιβλιοθήκη που είναι ανοικτή είκοσι τέσσερις ώρες τη µέρα. Όµως για τους εκδότες και τους συγγραφείς το ερώτηµα είναι λογικό. Πόσα αντίγραφα θα πουλήσουν ή θα δώσουν την άδεια να εκδοθούν, όταν τα δίκτυα επιτρέπουν την παγκόσµια πρόσβαση στην πληροφορία; Οι εκδότες και οι συγγραφείς µπορούν να σκεφτούν την εφιαλτική περίπτωση του ενός και µόνου αντιγράφου. Πόσα βιβλία, φωτογραφίες, κινηµατογραφικές ταινίες, µουσικά κοµµάτια, µπορούν να δηµιουργηθούν και να εκδοθούν στο ιαδίκτυο όταν για τη διάδοσή τους στους αναγνώστες, ακροατές ή θεατές χρειάζεται µόνο το πρώτο ηλεκτρονικό αντίγραφο; Ο αντίστοιχος εφιάλτης των καταναλωτών θα πρέπει να είναι ο νοµικός και τεχνικός περιορισµός της πρόσβασης στα αντικείµενα της τέχνης και της πολιτιστικής κληρονοµιάς, για να διατηρηθεί το υπάρχον οικοδόµηµα της αγοράς. Το παραπάνω φαινοµενικά και µόνο απλό πρόβληµα, περιγράφει επακριβώς το σύγχρονο ψηφιακό δίληµµα. Ο Παγκόσµιος Ιστός είναι σήµερα ένα ισχυρό µέσο για την έκδοση και τη διανοµή πληροφορίας και διαθέτει τις µεγαλύτερες εγκαταστάσεις στον κόσµο για την αναπαραγωγή της. Είναι η τεχνολογία αυτή που µπορεί να επιτρέψει τη ραγδαία ανάπτυξη της ελεύθερης πρόσβασης σε πληροφορίες από εκατοµµύρια ανθρώπους που πρώτα δεν είχαν τη δυνατότητα να το κάνουν, αλλά ταυτόχρονα να γίνει µία δύναµη ακόµη βαθύτερου διαχωρισµού των εχόντων από τους µη έχοντες. 20