ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (ΣΤΡΟΒΟΛΟΥ) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014 2015 Βαθμός αριθμητικώς: Ολογράφως: Υπογραφή Εισηγητή: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 Μάθημα: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ημερομηνία: 12 Ιουνίου 2015 Τάξη: Α Διάρκεια: 1.30 ώρες Ονοματεπώνυμο: Αριθμός: Τμήμα: Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δέκα (10) σελίδες και είναι χωρισμένο σε τρία (3) μέρη. Γενικές Οδηγίες: Να χρησιμοποιήσετε μόνο μπλε στυλό διαρκείας. Να γράψετε τις απαντήσεις σας στο εξεταστικό δοκίμιο, στον κενό χώρο μετά από κάθε ερώτηση. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού. MEPOΣ A (μονάδες 6): Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις. Kάθε σωστή απάντηση βαθμολογείται με μία (1) μονάδα. 1) Να γράψετε κάτω από κάθε εικόνα αν πρόκειται για έμβιο, άβιο ή νεκρό σώμα. (1 μ.) κουτάλι γάτος ζαμπόν φυτό 2) Με τη βοήθεια της διπλανής εικόνας να ονομάσετε τέσσερα (4) φυτικά όργανα. (1 μ.) 1.... 2.... 3.... 4.... 1

3) Να αντιστοιχίσετε τις εικόνες των οργανισμών της στήλης Α με το όνομα του βασιλείου της στήλης Β, στο οποίο ανήκει ο κάθε οργανισμός. (1 μ.) α στήλη Α στήλη Β Αντιστοίχιση 1. μονήρη α. β 2. πρώτιστα β. γ 3. μύκητες γ. δ 4. φυτά δ. 5. ζώα 4) Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα παρουσιάζει ένα οικοσύστημα σε μία μικρή λίμνη. α. Να κατατάξετε τους οργανισμούς 1, 2 και 3 σε αυτότροφους ή ετερότροφους (0,75 μ.) αυτότροφοι:... ετερότροφοι:... β. Να ονομάσετε έναν αβιοτικό παράγοντα αυτού του οικοσυστήματος:... (0,25 μ.) 5) Nα συγκρίνετε το ωάριο και το σπερματοζωάριο ως προς το σχήμα και το μέγεθός τους: (1 μ.) ωάριο σπερματοζωάριο σχήμα μέγεθος 2

6) Χρησιμοποιώντας την πιο κάτω τροφική αλυσίδα να βάλετε σε κύκλο τη σωστή πρόταση. (1 μ.) ποώδη φυτά πεταλούδα σαύρα γεράκι Α. Ο θηρευτής (ή οι θηρευτές) της πεταλούδας είναι: α. η σαύρα και το γεράκι β. τα ποώδη φυτά γ. η σαύρα δ. το γεράκι Β. Το θήραμα (ή τα θηράματα) της σαύρας είναι: α. το γεράκι β. τα ποώδη φυτά και η πεταλούδα γ. τα ποώδη φυτά δ. η πεταλούδα Γ. Η πρωταρχική πηγή ενέργειας όλων των οργανισμών της αλυσίδας είναι: α. το νερό β. ο ήλιος γ. τα ποώδη φυτά δ. το άμυλο Δ. Ο καταναλωτής (ή οι καταναλωτές) της αλυσίδας είναι: α. τα ποώδη φυτά β. η πεταλούδα, η σαύρα και το γεράκι γ. η πεταλούδα και η σαύρα δ. η σαύρα και το γεράκι MEPOΣ B (μονάδες 8): Aπό τις έξι ερωτήσεις να απαντήσετε μόνο τις τέσσερις (4). Κάθε σωστή απάντηση βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες. 1) Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα μικροσκόπιο που χρησιμοποιούμε στο εργαστήριο της Βιολογίας. α. Πώς ονομάζονται τα δύο είδη φακών που υπάρχουν στο μικροσκόπιο; 1.... 2.... β. Πώς ονομάζονται τα δύο είδη κοχλία που υπάρχουν στο μικροσκόπιο; 3

1.... 2.... γ. Να ονομάσετε δύο είδη μικροσκοπίου που γνωρίζετε. 1.... 2.... δ. Γιατί το μικροσκόπιο αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια των επιστημόνων; Να δώσετε δύο λόγους. i.... ii.... 2) Στον πιο κάτω πίνακα δίνονται πληροφορίες για τρεις ζωικούς οργανισμούς Α, Β και Γ. ζώο Α ζει στο νερό γεννά αυγά αναπνέει με πνεύμονες Β ζει στην ξηρά γεννά ζωντανά μικρά αναπνέει με πνεύμονες Γ ζει στο νερό γεννά αυγά αναπνέει με βράγχια Αφού μελετήσετε τον πίνακα να απαντήσετε στα πιο κάτω ερωτήματα: α. i. Ποιο από τα πιο πάνω ζώα (Α, Β ή Γ) μπορεί να είναι ερπετό;. (0,75 μ.) ii. Ποιο από τα πιο πάνω ζώα (Α, Β ή Γ) μπορεί να είναι ψάρι; iii. Ποια από τα πιο πάνω ζώα (Α, Β ή Γ) μπορεί να είναι θηλαστικό; β. Σε ποια συνομοταξία ανήκουν τα πιο πάνω ζώα;... (0,25 μ.) γ. Ποιο από τα πιο πάνω χαρακτηριστικά θα χρησιμοποιούσατε, για να διακρίνετε επιστημονικά τα ψάρια από τα ερπετά; (0,25 μ.)...... δ. Οι φάλαινες είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς οργανισμούς που ζουν στους ωκεανούς της γης. Σε ποια ομοταξία ανήκουν οι φάλαινες; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας χρησιμοποιώντας δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα της φάλαινας που σας βοήθησαν να την κατατάξετε στη συγκεκριμένη ομοταξία. (0,75 μ.) ομοταξία φάλαινας:... χαρακτηριστικά γνωρίσματα: i.... 4

ii.... 3) α. Στο πιο κάτω σχεδιάγραμμα απεικονίζονται 3 όργανα του ανθρώπινου σώματος. Να αντιστοιχίσετε κάθε όργανο με τη λειτουργία που επιτελεί. (0,75 μ.) όργανα λειτουργία Αντιστοίχιση α. Μαλακό όργανο που παράγει τη χολή και απαλλάσσει τον οργανισμό από βλαβερές ουσίες β. Όργανο σαν σωλήνας μέσα στον οποίο ολοκληρώνεται η πέψη της τροφής γ. Όργανο (σωλήνας σαν σακούλι) στο οποίο αποθηκεύεται προσωρινά η τροφή 1. 2. 3. β. Σε ποιο οργανικό σύστημα ανήκουν τα πιο πάνω όργανα;... (0,25 μ.) γ. Να δώσετε έναν ορισμό για την έννοια «οργανικό σύστημα». δ. Τι γνωρίζετε για τα αιμοφόρα αγγεία; 4) Το 1630 ο Βαν Χέλμοντ, για να απαντήσει στο ερώτημα «πώς τρέφονται τα φυτά;» έκανε το πιο κάτω πείραμα: Φύτεψε μια μικρή ιτιά βάρους 2,5 κιλών σε ένα βαρέλι με 90 κιλά χώμα και στη συνέχεια το μόνο που έκανε ήταν να την ποτίζει με νερό. Ύστερα από 5 χρόνια η ιτιά ζύγιζε 75 κιλά και το χώμα 89,9 κιλά. Δηλαδή ενώ το βάρος της ιτιάς αυξήθηκε κατά 72,5 κιλά, το βάρος του χώματος μειώθηκε μόνο κατά 100 γραμμάρια! α. Αν ο Βαν Χέλμοντ ξεκίνησε με την αρχική υπόθεση ότι «τα φυτά δεν τρέφονται με χώμα», απέρριψε ή επιβεβαίωσε την αρχική του υπόθεση; (0,25 μ.) β. Σε ποια 2 συμπεράσματα πιστεύετε ότι κατέληξε ο Βαν Χέλμοντ; συμπέρασμα 1:... συμπέρασμα 2:... γ. Ποιο από τα 2 συμπεράσματα του Βαν Χέλμοντ ήταν λάθος και γιατί; 5

δ. Πειράματα και θεωρητικές μελέτες άλλων επιστημόνων οδήγησαν σε αυτά που γνωρίζουμε σήμερα για την τροφή των φυτών, τα οποία μπορούν να διατυπωθούν συνοπτικά με το πιο κάτω σχεδιάγραμμα. Να συμπληρώσετε τα κενά του σχεδιαγράμματος. (0,75 μ.) διοξείδιο του άνθρακα... ηλιακό φως χλωροφύλλη...... 5) Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα παρουσιάζει ένα οικοσύστημα στο δέλτα ενός ποταμού. Αφού το μελετήσετε να απαντήσετε στις πιο κάτω ερωτήσεις: α. Χρησιμοποιώντας το πιο πάνω τροφικό πλέγμα να ονομάσετε: έναν παμφάγο οργανισμό:... έναν παραγωγό:... β. Να αναφέρετε δύο βιοτικούς παράγοντες που μπορεί να περιορίσουν το μέγεθος του πληθυσμού του σολομού στο συγκεκριμένο οικοσύστημα. i.... ii.... γ. Να συμπληρώσετε τα πιο κάτω κουτιά, ώστε, χρησιμοποιώντας το πιο πάνω τροφικό πλέγμα, να δημιουργήσετε μια τροφική αλυσίδα στην οποία να συμμετέχει η γαρίδα: (1 μ.) 6

6) α. Να αντιστοιχίσετε τη λειτουργία του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος της στήλης Α με τον αντίστοιχο ορισμό της στήλης Β. (1 μ.) Στήλη Α Στήλη Β Αντιστοίχιση α. ωορρηξία 1. αποβολή του ενδομητρίου μέσω του κόλπου α. β. γονιμοποίηση 2. απελευθέρωση ωαρίου στον ωαγωγό β. γ. έμμηνη ρύση 3. γέννηση του παιδιού γ. δ. τοκετός 4. ένωση του ωαρίου με το σπερματοζωάριο δ. β. Η Κατερίνα και ο Δημήτρης είναι παντρεμένοι εδώ και τρία χρόνια και, αν και δεν χρησιμοποιούν κάποια αντισυλληπτική μέθοδο, δεν έχουν ακόμη αποκτήσει παιδί. Ο γιατρός σύστησε στην Κατερίνα να υπολογίζει τις γόνιμες μέρες της, αφού έχει κανονικούς κύκλους 28 ημερών. i. Η Κατερίνα είδε περίοδο στις 7 Ιουνίου. Ποια είναι η πιθανότερη ημερομηνία ωορρηξίας σε αυτόν τον κύκλο για την Κατερίνα;....... ii. Αν η Κατερίνα και ο Δημήτρης ήρθαν σε σεξουαλική επαφή στις 18 Ιουνίου, υπάρχει πιθανότητα η Κατερίνα να μείνει έγκυος και γιατί;.................. 7

MEPOΣ Γ (μονάδες 6): Aπό τις τρεις ερωτήσεις να απαντήσετε μόνο τις δύο (2). Κάθε σωστή απάντηση βαθμολογείται με τρεις (3) μονάδες. 1) α. Να ονομάσετε τα μέρη του φυτικού κυττάρου που φαίνονται στο διπλανό σχήμα. (1 μ.) 1.... 2.... 3.... 4.... β. i. Να συμπληρώσετε το πιο κάτω κείμενο με τις κατάλληλες λέξεις: (1 μ.) Το οργανίδιο με τον αριθμό 5 της εικόνας του φυτικού κυττάρου, είναι υπεύθυνο για μια λειτουργία του φυτικού κυττάρου που ονομάζεται... γιατί περιέχει μια ουσία τη..., η οποία δεσμεύει το... H ίδια ουσία δίνει το... χρώμα στα φυτά. ii. Να εξηγήσετε γιατί στην υπόγεια ρίζα ενός φυτού δεν γίνεται αυτή η λειτουργία. Να αναφέρετε δύο λόγους. 1...... 2...... iii. Ο άνθρωπος, τα ζώα και οι μύκητες δεν μπορούν να κάνουν αυτή τη λειτουργία. Να δώσετε δύο λόγους που να δικαιολογούν τη σημασία αυτής της λειτουργίας για τους συγκεκριμένους οργανισμούς. 1...... 8

2...... 2) Το πιο κάτω σχεδιάγραμμα απεικονίζει το παραμήκιο, έναν μονοκύτταρο οργανισμό που ζει σε γλυκά νερά. Το κύτταρό του περιβάλλεται εξωτερικά από πολλές βλεφαρίδες που βοηθούν το παραμήκιο να προσλαμβάνει την τροφή του από το περιβάλλον του και να κινείται. α. i. Με βάση τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει το παραμήκιο, σε ποιο βασίλειο πιστεύετε ότι ταξινομείται; (0,25 μ.)... ii. Να γράψετε δύο χαρακτηριστικά που έχει το παραμήκιο και τα οποία σας βοήθησαν να το κατατάξετε στο συγκεκριμένο βασίλειο. α)... β)... iii. Να ονομάσετε έναν άλλο οργανισμό που ανήκει στο ίδιο βασίλειο με το παραμήκιο. (0,25 μ.)... iii. Το παραμήκιο είναι προκαρυωτικός ή ευκαρυωτικός οργανισμός; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας....... β. Ένας οργανισμός που τρέφεται με παραμήκια είναι το μύδι. Τα μύδια με τη σειρά τους αποτελούν τροφή για έναν άλλο οργανισμό την πάπια. Στις πιο κάτω εικόνες φαίνονται οι ακτινογραφίες ενός μυδιού και μιας πάπιας. Αφού παρατηρήσετε τις ακτινογραφίες να απαντήσετε στα ερωτήματα που ακολουθούν. i. Ποια είναι η βασική δομική διαφορά μεταξύ ενός μυδιού και μιας πάπιας;.... ii. Χρησιμοποιώντας την πιο πάνω δομική διαφορά να κατατάξετε τους δύο οργανισμούς σε συνομοταξίες: συνομοταξία μυδιού:... ακτινογραφία μυδιού συνομοταξία πάπιας:... 9

iii. Σε ποια ομοταξία ανήκει η πάπια; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας χρησιμοποιώντας ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της πάπιας που σας βοήθησε να την κατατάξετε στη συγκεκριμένη ομοταξία. ακτινογραφία πάπιας ομοταξία πάπιας:... χαρακτηριστικό γνώρισμα:... 3) α. Να ονομάσετε τα όργανα του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα, που φαίνονται στο διπλανό σχήμα. (1 μ.) 1.... 2.... 3.... 4..... β. Να αναφέρετε δύο βασικές λειτουργίες του οργάνου με αριθμό 1. i.... ii.... γ. Να ονομάσετε τρία όργανα του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα στα οποία γίνεται παραγωγή υγρών που ενώνονται με τα σπερματοζωάρια. (0,75 μ.) 1.... 2.... 3.... δ. Πώς ονομάζεται η παθολογική κατάσταση κατά την οποία το δέρμα που καλύπτει την κεφαλή του πέους δεν μπορεί να μετακινηθεί προς τα πίσω; Τι προβλήματα δημιουργεί αυτή η παθολογική κατάσταση; (0,75 μ.) i. ονομασία:... ii. προβλήματα:...... Η Διευθύντρια Ρένα Βαρνάβα 10