ρωμνιὸς Διμηνιαῖο Νεανικὸ περιοδικὸ τοῦ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ Τιμὴ 2 ΡΕΜΒΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ, Ἀλ. Παπαδιαμάντη, ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ἰ. Χατζηδήμου, ΚΑΡΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ν. Καλλιντέρη, ΕΛΑΜΨΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ Ἀσκητές μέσα στόν κόσμο, ΟΙ ΜΑΘΗΤΑΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Φαίδωνος Κουκουλέ, ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ: Ο ΠΡΩΤΟΚΟΡΥΦΑΙΟΣ Μαρ.ίας Χατζηκούμα, ΟΙ ΦΙΛΟΙ Μεγάλου Φωτίου, ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ἁγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, ΔΑΚΡΥΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΚΥΡΑ ΤΩΝ ΜΑΡΑΣΙΩΝ», Η ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ Βασίλη Μιχαηλίδη... Τεῦχος 2 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011
ρωμνιὸς ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤΑΣ IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ Παπαδόπουλος Θεόφιλος-Πρόεδρος κιν. 6985085012 ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ Κατσιαμάνης Δημήτριος ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Καζίλα Χαρίκλεια, Καραθάνα Ἀγλαΐα, Λέντζιου Πολυξένη, Μυργιώτης Ἀπόστολος Παπαδημητρόπουλος Παναγιώτης ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Παπαδόπουλος Γεώργιος ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Ἀνανιάδης Γεώργιος ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Λέντζιου Πολυξένη, Χατζηκούμα Μαρία, Tηλ. 2310 552719 Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας. Ἐλπίζουμε ὃτι θά νταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα. «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη, Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209, E mail contact@enromiosini.gr ISSN: 1792-9431 ΔΕΛΤΙΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ Πρὸς «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη, Τηλέφωνο 2310 552207, Τηλεμοιότυπο:2310 552209 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ (ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΠΕΔΙΑ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Τ.Κ.: ΠΟΛΗ: ΧΩΡΑ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ / ΙΔΙΟΤΗΤΑ: ΤΗΛΕΦΩΝΑ: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: Ἐσωτερικοῦ: 15, Ἐξωτερικοῦ: 25, emai: contact@enromiosini.gr ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ: Eurobank, BIC: EFGBGRAA IBAN: GR4002603220000140200352972
ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Ὁ Τομέας νεότητας τοῦ σωματείου Ὀργανώνει Διημερίδα μὲ θέμα: ΝΕΟΙ- ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ- ΠΑΡΑΔΟΣΗ Τὸ Σάββατο καὶ τὴν Κυριακὴ 27 καὶ 28 Αὐγούστου 2011 Στὴν αἴθουσα τοῦ Δημοτικοῦ Ὠδείου Λάρισας Τὸ πρόγραμμα περιλαμβάνει: Τὸ Σάββατο 27 Αὐγούστου: Εἰσηγήσεις, συζήτηση καὶ παρουσίαση παραδοσιακῶν χορευτικῶν συγκροτημάτων. Τὴν Κυριακὴ 28 Αὐγούστου: Θεία Λειτουργία στὸν Ἱερὸ Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Ἀχιλλείου καὶ στὴ συνέχεια θεατρικὴ παράσταση στὸ Δημοτικὸ Ὠδεῖο. ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ Τηλέφωνα ἐπικοινωνίας: 2310552719, 6974041287 Τὸ πλῆρες πρόγραμμα θὰ ἀνακοινωθεῖ προσεχῶς. Ε.ΡΩ. 2
ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΜΑΣ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΤΙΜΗ ΝΑ ΣΑΣ ΠΡΟΣΚΑΛΕΣΕΙ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, ΣΤΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ, ΣΤΙΣ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2011(10.00-17.00) «Η ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΜΑΣ, ΘΕΜΕΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΡΘΩΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΜΑΣ» ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΘΕΟΦΙΛΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ: 2104002527(σπ.), 6977972662, ΑΘΗΝΑ ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: 2102526222(σπ.), 6974117811, ΑΘΗΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ: 6944966026, ΑΘΗΝΑ ΠΕΡΣΥΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ: 2373022364(σπ.), 6944756963, ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ: ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 225, ΜΕΝΕΜΕΝΗ, 54628, ΤΗΛ: 2310552207, ΤΗΛΕΟΜΟΙΟΤΥΠΟ: 2310552209, ΚΙΝΗΤΟ: 6985085012, ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ: www.enromiosini.gr, ΗΛΕΚΤΡ. ΤΑΧΥΔΡ.: contact@enromiosini.gr ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗ ΕΝΑΡΞΗ - ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ: 10.00-10.30 1 η : ΠΙΣΤΗ ΘΕΜΑ: «ΑΠΑΝΤΕΣ ΧΡΗΖΟΜΕΝ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ» ΕΙΣΗΓ.: ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ κ. ΚΟΣΜΑΣ 2 η : ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗ ΘΕΜΑ: «ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ. ΒΙΩΣΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΧΡΕΟΣ» ΕΙΣΗΓ.: ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΙΣΙΔΙΑΣ κ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ 3 η : ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΘΕΜΑ: «Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΩΣ ΠΡΩΤΗ ΠΗΓΗ ΑΞΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ» ΕΙΣΗΓ.: κ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΕΡΟΠΗ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ 4 η : ΠΑΤΡΙΔΑ ΘΕΜΑ: «ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ - ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΥΒΕΡΝΗΤΟΥ» ΕΙΣΗΓ.: κ. ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 5 η : ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑ: «ΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ, ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗ- ΡΑΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΙΟΥ ΤΟΥΣ» ΕΙΣΗΓ.: κ. ΠΡΟΒΑΤΑΚΗΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ 6 η : ΝΕΟΤΗΤΑ ΘΕΜΑ: «ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΜΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ» ΕΙΣΗΓ.: κ. ΧΟΛΕΒΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ 7 η : ΓΛΩΣΣΑ ΘΕΜΑ: «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ- ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΔΩΡΟ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ» ΕΙΣΗΓ.: κ. ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑ-ΖΕΛΛΙΟΥ ΕΡΑΤΩ 8 η : ΔΙΑΣΠΟΡΑ-ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΘΕΜΑ: «Ο ΡΟ ΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛ ΛΗ ΝΙ ΚΗΣ ΟΡ ΘΟ ΔΟ ΞΗΣ ΕΚ ΚΛΗ ΣΙ ΑΣ ΣΤΗ ΔΙ Α ΤΗ ΡΗ ΣΗ ΤΗΣ ΤΑΥ ΤΟ ΤΗ ΤΑΣ ΤΟΥ ΑΠΟΔΗΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ» ΕΙΣΗΓ.: ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΡΟΙΚΟΝΗΣΟΥ κ. ΙΩΣΗΦ 9 η : ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΘΕΜΑ: «Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ EΘΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ» ΕΙΣΗΓ.: π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ-ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ 3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΡΕΜΒΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη 8 ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ἰωακείμ Χατζηδήμου, Μαθητῆ Στ Δημοτικοῦ 10 ΚΑΡΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Νικόδημου Καλλιντέρη, Φοιτητῆ Νομικῆς ΑΠΘ 12 ΕΛΑΜΨΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ Ἀσκητές μέσα στόν κόσμο 14 ΟΙ ΜΑΘΗΤΑΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Φαίδωνος Κουκουλέ 17 ΦΕΓΓΑΡΑΚΙ ΜΟΥ ΛΑΜΠΡΟ ΔΩΣΕ ΚΑΙ ΣΕ ΜΕΝΑ ΛΙΓΗ ΦΩΤΙΣΗ Δημητρίου Μαλάμη, Νοσοκόμου 18 ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ: Ο ΠΡΩΤΟΚΟΡΥΦΑΙΟΣ Μαρίας Χατζηκούμα, Φοιτήτριας Θεολογίας ΑΠΘ Λόγος τῶν ἁγίων 20 ΟΙ ΦΙΛΟΙ Ἁγίου Φωτίου τοῦ Μεγάλου Πατριάρχου Κ/Πόλεως 22 ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ 24 ΕΠΙΣΤΟΛΗ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, ἐπισκόπου Ἀχρίδος Μικρή κοινωνία, μεγάλη οἰκογένεια 26 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ Τσαρτσαφλῆ Ἰωάννη, Μεταπτυχιακοῦ φοιτητῆ Θεωρητικῶν Μαθηματικῶν 27 ΣΤΟ ΒΩΜΟ ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΘΥΣΙΑΖΕΤΑΙ Η ΣΑΦΗΝΕΙΑ Μαριάννας Φαραντάτου, Φιλολόγου 4
ρωμνιὸς Τεῦχος 2 28 ΔΑΚΡΥΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΚΥΡΑ ΤΩΝ ΜΑΡΑΣΙΩΝ» Ἐπιμέλεια Γιῶργος Κούσης 29 Η ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ Βασίλη Μιχαηλίδη 30 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ Ἀναστασίας - Ἄννας Κουρῆ, Φιλολόγου Λόγος ἐκ τοῦ κόσμου 32 διαδίκτυο Τεχνολογία 34 ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ & ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β Γεωργίου Βιλλιώτη, Φιλολόγου-Θεολόγου 38 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ Στέλλας Χαχοπούλου, Φιλολόγου Πατριδογνωσία 40 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΩΝ Τρικαλιώτης Ἰάκωβος, φοιτητὴς Τμ. Ἱστορίας & Ἀρχαιολογίας ΚΠΑ 44 ΟΣΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΑΤΡΩΑΣ Ἑορτολογικὰ 46 Σχολια - ζωντας 48 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ostrov (Τό νησί) 5
ΡΕΜΒΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη Ἤδη ἐνύκτωνε καὶ ἐψάλη ὁ Μικρὸς Ἑσπερινός. Ἀκολούθως μετὰ τὸ λιτὸν σαρακοστιανόν, τὸ ὁποῖον ἔφαγον καθ ὁμάδας καθίσαντες οἱ διάφοροι προσκυνηταὶ ἐδῶ κι ἐκεῖ ἐπὶ τῶν χόρτων καὶ τῶν ἐρειπίων, ὁ Φραγκούλας ἡτοίμασεν ἰδιοχείρως ξύλινον σήμαντρον πρόχειρον κατὰ μίμησιν ἐκείνων τὰ ὁποῖα συνηθίζονται εἰς τὰ μοναστήρια, καὶ φέρων τρεῖς γύρους περὶ τὸν ναόν, τὸ ἔκρουσε μόνος του, πρῶτον εἰς τροχαϊκὸν ρυθμόν: «τὸν Ἀδάμ, Ἀδάμ, Ἀδάμ!» εἶτα εἰς ἰαμβικόν: «τὸ τάλαντον, τὸ τάλαντον!» Εὐθὺς τότε τὰ δυὸ παιδία τοῦ Φραγκούλα καὶ πέντε ἢ ἓξ ἄλλοι μικροὶ μοσχομάγκαι ἀνεῤῥιχήθησαν ἐπάνω εἰς τὴν στέγην τοῦ ναοῦ, ἄνωθεν τῆς θύρας, καὶ ἤρχισαν νὰ βαροῦν τρελλά, ἀλύπητα, ἀχόρταστα, τὸν μικρὸν μισοῤῥαγισμένον κώδωνα, τὸν κρεμάμενον ἀπὸ δυὸ διχαλῶν ξύλων, ἐκεῖ ἐπάνω. Ὕστερον ἀπὸ πολλὰς φωνάς, μαλώματα καὶ ἐπιπλήξεις τοῦ Φραγκούλα, τοῦ μπάρμπα-δημητροῦ, τοῦ ψάλτου καὶ τοῦ Παναγιώτου τῆς Ἀντωνίτσας (ἑνὸς καλοῦ χωρικοῦ, ὅστις δὲν ἐκουράζετο νὰ τρέχῃ εἰς ὅλα τὰ ἐξωκκλήσια καὶ νὰ κάμνῃ 6
«κουμάντο», ἕως οὗ ἐπὶ τέλους ἡ Δημαρχία ἠναγκάσθη νὰ τὸν ἀναγνωρίσῃ ὡς ἰσόβιον ἐπίτροπον ὅλων τῶν ἐξοχικῶν ναῶν), τὰ παιδία μόλις ἔπαυσαν ὀψέποτε νὰ κρούουν τὸν κώδωνα, κ ἐξεκόλλησαν τέλος ἀπὸ τὴν στέγην τοῦ ναΐσκου. Ὁ παππα-νικόλας ἔβαλεν εὐλογητόν, καὶ ἤρχισεν ἡ Ἀκολουθία τῆς Ἀγρυπνίας. Ὁ Φραγκούλης ἦτο τόσον εὐδιάθετος ἐκείνην τὴν ἑσπέραν, ὥστε ἀπὸ τοῦ «Ἐλέησόν με ὁ Θεός», τῆς ἀρχῆς τοῦ Ἀποδείπνου μέχρι τοῦ «Εἴη τὸ ὄνομα», εἰς τὸ τέλος τῆς λειτουργίας, ὅπου ἡ παννυχὶς διήρκεσεν ὀκτὼ ὥρας ἄνευ διαλείμματος ὅλα τὰ ἔψαλε καὶ τὰ ἀπήγγειλε μόνος του, ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ χοροῦ, μόλις ἐπιτρέπων εἰς τὸν κυρ Δημητρὸν τὸν κάτοχον τοῦ ἀριστεροῦ χοροῦ νὰ λέγει κι αὐτὸς ἀπὸ κανένα τροπαράκι, διὰ νὰ ξενυστάξῃ. Ἔψαλε τὸ «Θεαρχίῳ νεύματι» καὶ εἰς τοὺς ὀκτὼ ἤχους μοναχός του, προφάσει ὅτι ὁ κυρ Δημητρός, «δὲν εὕρισκεν εὔκολα τὸν ἦχον». Εἰς τὸ τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ, μοναχός του ἐδιάβασε τὸ Συναξάρι, καί, χωρὶς νὰ πάρῃ ἀνασασμόν, μοναχός του πάλιν ἄρχισε τὸν ἑξάψαλμον. Ἔψαλε Καθίσματα, Πολυελέους, Ἀναβαθμοὺς καὶ Προκείμενα, εἶτα ὅλον τὸ «Πεποικιλμένη» ἕως τὸ «Συνέστειλε χορός», καὶ ὅλον τὸ «Ἀνοίξω τὸ στόμα μου», ἕως τὸ «Δέχου παρ ἡμῶν». Εἶτα ἔψαλε Αἴνους, Δοξολογίαν, ἐδιάβασεν Ὥρας καὶ Μετάληψιν, πρὸς χάριν ὅλων τῶν ἡτοιμασμένων διὰ τὴν θείαν Κοινωνίαν, καὶ εἰς τὴν λειτουργίαν πάλιν ὅλα, Τυπικά, Μακαρισμούς, Τρισάγιον, τὸ Χερουβικόν, τὸ «Αἱ γενεαὶ πᾶσαι», τὸ Κοινωνικὸν κ.τ.λ. Ὅλα αὐτὰ τὰ ἐνθυμεῖτο ἀκόμη, ὡς νὰ ἦταν χθές, ὁ γερο-φραγκούλας, καὶ εἶχον παρέλθει δεκαπέντε ἔτη ἔκτοτε. Ἀκόμη καὶ μικρὰ τινα φαιδρὰ ἐπεισόδια, τὰ ὁποῖα συνέβησαν εἰς τὴν Λιτήν, μικρὸν πρὸ τοῦ μεσονυκτίου, κατὰ τὴν ἔξοδον τῆς ἱερᾶς εἰκόνος εἰς τὴν ὕπαιθρον. Ἐπειδὴ αἱ γυναῖκες εἶχον κολλήσει πολλὰ καὶ χονδρὰ κηρία, τὰ πλεῖστα ἔργα αὐτῶν τῶν ἰδίων χειρομάλακτα, τὰ δὲ κηρία συμπλεκόμενα εἰς δέσμας καὶ περικοκλάδας ἀπὸ τὸν Παναγιώτην τῆς Ἀντωνίτσας, τὸν πρόθυμον εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τῆς ἱερᾶς πανηγύρεως, εἶχον λαμπαδιάσει, εἰς μίαν στιγμὴν ὀλίγον ἔλειψε νὰ πάρῃ φωτιὰ τὸ φελόνι τοῦ παππᾶ, εἶτα καὶ τὸ γένειόν του. Τότε ὁ Παναγιώτης τῆς Ἀντωνίτσας, μὴ εὑρίσκων ἄλλο προχειρότερον μέσον, ἤρπαζε τὰς ὀγκώδεις δέσμας τῶν φλεγόντων κηρίων, τὰς ἔφερε κάτω εἰς τὸ ἔδαφος κ ἐπάτει δυνατὰ μὲ τὰ τσαρούχια του, διὰ νὰ τὰ σβύσῃ. Αἱ γυναῖκες δυσφοροῦσαι ἐγόγγυζον νὰ μὴ πατῇ τὰ κηρία, γιατὶ εἶναι κρῖμα. Τότε εἷς τῶν παρεστώτων υἱὸς πλουσίου τοῦ τόπου, ἀπὸ ἐκείνους οἵτινες εἰς τὸ ὕστερον κατέστησαν δανεισταὶ τοῦ Φραγκούλα καὶ ὅστις ἐλέγετο ὅτι εἰς τὰς ἐκλογὰς ἐμελέτα νὰ βάλῃ κάλπην ὡς ὑποψήφιος δήμαρχος-, ἠκούσθη νὰ λέγῃ ὅτι πρέπει νὰ μάθουν νὰ κάμνουν «οἰκονομία, οἰκονομία στὰ κηρία!... ἡ νύχτα μεγαλώνει... ἰσημερία τώρα κοντεύει... ἔχει νύκτα...» Ἀλλ αἱ γυναῖκες, ἐνῷ ἢξευραν καλλίτερα ἀπὸ ἐκεῖνον ὅλας τὰς οἰκονομίας τοῦ κόσμου, δὲν ἐννοοῦσαν τί θὰ πῇ «οἰκονομία στὰ κηρία» ἀφοῦ ἅπαξ εἶναι ἀγορασμένα καὶ πληρωμένα καὶ εἶναι μελετημένα καὶ ταμένα ἐξ ἅπαντος νὰ καοῦν διὰ τὴν χάριν τῆς Παναγίας. Μία ἀπ αὐτάς, γερόντισσα, ἀνεπόλησε κάτι τι δι ἓν θαῦμᾳ, τὸ ὁποῖον εἶχεν ἀκούσει ἀπὸ τὸ συναξάρι τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, ὅπου ὁ Ἅγιος, εἰς τὴν Σαλονίκην, ἐπέπληξεν αὐστηρῶς τὸν νεωκόρον, ἔχοντα τὴν μανίαν νὰ σβύνῃ μισοκαμμένα τὰ κηρία καὶ ἡ γερόντισσα ἤρχισε νὰ τὸ διηγῆται χθαμαλῇ τῇ φωνῇ εἰς τὴν πλησίον της: «Ἀδελφὲ Ὀνήσιμε, ἅφες νὰ καοῦν τὰ κηρία ὅσα προσφέρουν οἱ Χριστιανοὶ καὶ μὴ ἁμαρτάνῃς...» 7
ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ἰωακείμ Χατζηδήμου Μαθητῆ Στ Δημοτικοῦ - δέν εἶναι ἄγνωστη λέξη Ἀντίθετα μάλιστα, «Δημοκρατία» τήν ἀκοῦμε πολύ συχνά καί μάλιστα πακέτο μ ἕνα τσουβάλι ἄλλες λέξεις, ὅπως: Βουλή, βουλευτές, ἐκλογές, κοινοβούλιο, νόμοι, σύνταγμα Γνωστές ἄγνωστες ὅλες αὐτές οἱ λέξεις, ἀλλά μήν νομίζετε ὅτι καταλαβαίνουμε καί πολύ τή σημασία τους. Ἄνοιξα ἐγκυκλοπαίδειες, ἔκανα κλίκ στά παραθυράκια τοῦ internet ζαλίστηκα, μπερδεύτηκα, ἀποκοιμήθηκα. Κλείνοντας τά παραθυράκια τῶν ματιῶν μου, ἄνοιξα μία πορτούλα στ ὄνειρο καί βρέθηκα, λέει, σ ἕναν ὑπέροχο κῆπο. Ἕναν κῆπο γεμάτο πολύχρωμα λουλούδια, μικρά, μεγάλα, ψηλά, χαμηλά, μέ πολλά ἤ μέ λίγα πέταλα. Συνυπῆρχαν, ξεχωριστά τό καθένα, κι ὅλα μαζί φτιάχνανε ἕνα ὑπέροχο ἁρμονικό σύνολο. Οἱ πεταλοῦδες καί τά μελισσάκια ἔπαιρναν ἀκούραστα τή γύρη ἀπό τό ἕνα λουλούδι καί τήν πήγαιναν στό ἄλλο κι ἔτσι αὐξάνονταν καί πολλαπλασιάζονταν. Ὁ οὐρανός ἦταν καθαρός κι ὁ ἥλιος ἔλαμπε καί φώτιζε τήν κάθε γωνιά. Ὅλα στό φῶς, τίποτε κρυφό, τίποτε σκοτεινό. Κάποιοι ἀκούραστοι κηπουροί ἔσκυβαν συνέχεια μ ἀγάπη, φροντίδα κι ἐργατικότητα πάνω στά λουλουδάκια, τά ὑπηρετοῦσαν καί τά φρόντιζαν. Ἔβαζαν ὅλες τίς γνώσεις, τήν ἀγάπη καί τό μεράκι τους, γιά νά μήν λείψει τίποτε κι ἀπ τό πιό μικρό κι ἀσήμαντο λουλουδάκι. Ἔβγαζαν μέ προσοχή τά ζιζάνια πού φύτρωναν ἀπειλητικά ἀνάμεσά τους κι ἔστηναν ὄμορφους, ἁρμονικούς φράκτες, γιά νά τά προστατεύουν. Καί καθώς κοίταζα μ ἀπορία καί θαυμασμό, ἦρθαν δίπλα μου δυό ἄσπρα περιστεράκια, κάθισαν στούς ὤμους μου καί μοῦ ψιθύρισαν: -Νά ἡ δημοκρατία! Ὅλα διάφανα, κα- 8
θαρά φωτεινά. Ὅλοι ἔχουν θέση κι ἐκφράζονται μέ τόν τρόπο τους. Ὁ καθένας ἔχει τη δική του ἄποψη, τό δικό του χρῶμα καί δέν χρειάζεται νά τό κρύβει. Ἀντίθετα, τό καταθέτει στό κοινό σύνολο γιά νά τό ὀμορφύνει. - Κι οἱ μελισσοῦλες μέ τή γύρη; - Ὅπως αὐτές μεταφέρουν τή γύρη ἀπό τό ἕνα λουλούδι στό ἄλλο, ἔτσι καί ἡ δημοκρατία, τρέφεται κι ἑδραιώνεται μέ τήν ἐλεύθερη ἀνταλλαγή τῶν ἰδεῶν καί τῶν ἀπόψεων. - Κι οἱ ἀκούραστοι κηπουροί; - Εἶναι οἱ βουλευτές, αὐτοί πού τούς διαλέγει ὁ λαός γιά νά τόν ὑπηρετοῦν, νά τόν φροντίζουν, νά ἐργάζονται γιά τό καλό τῆς πατρίδας (τοῦ κήπου), ἀσταμάτητα, χωρίς διακρίσεις ἀπέναντι στούς πολίτες. Ὅπως οἱ κηπουροί δέν διαλέγουν ποιά λουλούδια θά ποτίσουν, ἔτσι καί οἱ βουλευτές, ἀνήκουν σ ὅλους τούς πολίτες κι ἔχουν χρέος ἐξίσου νά φροντίζουν γιά ὅλους, ἄσχετα μέ τό χρῶμα ἤ τόν πλοῦτο τους. - Κι ὁ φράχτης; - Αὐτός παριστάνει τούς νόμους. Οἱ νόμοι, σέ μία σωστή δημοκρατία, πρέπει νά ψηφίζονται γιά τό καλό τῶν πολιτῶν καί τῆς χώρας, γιά τήν προστασία, τήν εὐημερία τους. Καί νά ἔχουν τό σωστό μέτρο. Οὔτε νά τούς κρύβουν τόν ἥλιο (δηλαδή νά περιορίζουν τήν ἐλευθερία καί νά τούς καταπιέζουν), ἀλλά οὔτε καί νά τούς ἀφήνουν ἀπροστάτευτους, αὐτούς καί τή χώρα. - Ναί, ἀλλά εἶναι στ ἀλήθεια ἔτσι; - Καλό μας παιδάκι, ἔτσι θά ἔπρεπε νά εἶναι. Ἀλλά οἱ μεγάλοι, ξέρεις, ἔχουν πιά κλείσει τά αὐτιά τους κι ἔχουν ντυθεῖ μέ πανοπλίες ἐγωισμοῦ, συμφέροντος, ἀτομισμοῦ. Ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τόν «Νοητό Ἥλιο τῆς Δικαιοσύνης» καί πιάστηκαν στά πλοκάμια τῆς διαφθορᾶς. Ἐσεῖς κρατῆστε ἀνοικτά τ αὐτιά, τά μάτια καί τίς καρδιές σας, ἐσεῖς μάθετε, ἀνατρέχοντας στήν ἱστορία καί στήν παράδοσή μας, τίς ἀξίες τῆς Δημοκρατίας καί τῆς ἐλευθερίας, γιατί εἶστε τό παρόν καί τό μέλλον τῆς Ἑλλάδας μας καί ἡ ἐλπίδα της γιά ἕνα καλύτερο αὔριο. Αὐτά εἶπαν τά περιστέρια καί πέταξαν στόν γαλανό οὐρανό, καί χάθηκαν στή λαμπρή ἀπεραντοσύνη του 9
ΚΑΡΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Νικόδημου Καλλιντέρη Φοιτητῆ Νομικῆς ΑΠΘ Ὅταν οἱ πρόγονοί μας ἀγωνίζονταν τὸ 1821 μὲ τὸ σύνθημα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ, σίγουρα δὲν φαντάστηκαν ποτὲ ὅτι ἀρκετὰ χρόνια ἀργότερα τὸ ἀγαθὸ γιὰ τὸ ὁποῖο θυσιάστηκαν θὰ κινδύνευε νὰ χαθεῖ μὲ τὸν πιὸ ὕπουλο καὶ ἀφανῆ τρόπο καὶ μάλιστα μὲ τὶς «εὐλογίες» τὶς ἴδιας τῆς ἑλληνικῆς πολιτείας. Πολλοὶ ἀναγνῶστες ἴσως ἀναρωτηθεῑτε τί εἶναι αὐτὸ ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς στερήσει τὴν ἐλευθερία, ἐφόσον ζοῦμε σὲ μιὰ χώρα ὅπου βασιλεύει ἡ δημοκρατία καὶ τὰ θεμελιώδη δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι κατοχυρωμένα καὶ αὐτονόητα. Κι ὅμως! Στὸ ὄνομα τῆς ἀσφάλειας, τοῦ φορολογικοῦ ἐλέγχου καὶ τῆς ταχύτητας τῶν συναλλαγῶν τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἀποφάσισε νὰ ὑποδουλώσει ὅλους τοὺς Ἕλληνες πολίτες, ἀντικαθιστώντας τὶς ταυτότητές τους μὲ τὴν Κάρτα τοῦ Πολίτη, στὴν ὁποία, σύμφωνα μὲ ἰσχυρισμοὺς τῆς ἴδιας τῆς ἀστυνομίας, ἐκτὸς τῶν φανερῶν στοι- 10
χείων θὰ περιέχονται καὶ πληροφορίες στὶς ὁποῖες ὁ ἴδιος ὁ κάτοχός της δὲν θὰ ἔχει πρόσβαση καὶ συνεπῶς θὰ ἀγνοεῖ. Ἀλλὰ ἂς δοῦμε ὁρισμένα ἀπὸ τὰ ψευτοεπιχειρήματα τῶν ὑποστηρικτῶν τῆς Κάρτας τοῦ Πολίτη: Ὑποστηρίζουν ἐπανειλημμένα ὅτι οἱ τραπεζικὲς κάρτες ἢ τὰ κινητὰ τηλέφωνα ποὺ διαθέτουμε εἶναι ἀκριβῶς τὸ ἴδιο μὲ τὴ σχεδιαζόμενη Κάρτα καὶ ἑπομένως δὲν συντρέχει κανένας λόγος ἀνησυχίας. Ὡστόσο, κανεὶς δὲν εἶναι ὑποχρεωμένος οὔτε νὰ φέρει πάντα μαζί του τὶς πιστωτικὲς κάρτες ἢ τὸ κινητό του τηλέφωνο οὔτε βέβαια νὰ τὰ χρησιμοποιεῖ. Ἀπὸ τὴν ἄλλη οἱ ἑταιρίες κινητῆς τηλεφωνίας δὲν ἔχουν πρόσβαση στὸν τραπεζικό μας λογαριασμὸ, ἐνῷ οὔτε ἡ τράπεζα μπορεῖ νὰ ἐλέγχει τὶς τηλεφωνικὲς συνδιαλέξεις. Ἀντιθέτως, μὲ ὅλα τὰ στοιχεῖα συγκεντρωμένα στὴν Κάρτα τοῦ Πολίτη, τὴν ὁποία θὰ φέρουμε πάντα μαζί μας στὸ πορτοφόλι μας, θὰ εἶναι ἀρκετὰ εὔκολο σὲ ὅποιον ἔχει πρόσβαση σὲ αὐτὴ νὰ πάρει κάθε πληροφορία γιὰ ἐμᾶς χωρὶς ἐμᾶς μὲ τὸ πάτημα ἑνὸς κουμπιοῦ. Ἐπιπλέον, ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ Κάρτα τοῦ Πολίτη καὶ γενικότερα ἡ ἠλεκτρονικὴ διακυβέρνηση εἶναι τὸ ἀναπότρεπτο ἀποτέλεσμα τῆς ἐπιστημονικῆς καὶ τεχνολογικῆς προόδου. Τοὺς ἀπαντοῦμε ὅτι πρόοδος νοεῖται μόνο στὰ πλαίσια τῆς ἐλευθερίας. Ἡ ἐπιστήμη λειτουργεῖ σωστὰ μόνο ὅταν βρίσκεται στὴν ὑπηρεσία τοῦ ἀνθρώπου καὶ δὲν τὸν καταδυναστεύει. Ἐπίσης διατυμπανίζουν πὼς ἡ ἐπιβολὴ τῆς Κάρτας τοῦ Πολίτη στὸν ἑλληνικὸ λαὸ δὲν εἶναι σχέδιο τῆς ἑλληνικῆς πολιτείας ἀλλὰ πρόταση τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης, ποὺ σταδιακὰ θὰ ἐφαρμοστεῖ σὲ ὅλα τὰ κράτη-μέλη (Σημ: μὲ τὸ ἴδιο ἐπιχείρημα πέτυχαν τὴν ἀπάλειψη τοῦ θρησκεύματος ἀπὸ τὶς ταυτότητες). Ξεχνοῦν ὅμως ὅτι δὲν ἀνήκει ἡ Ἑλλάδα στὴν Εὐρώπη ἀλλὰ ἡ Εὐρώπη στὴν Ἑλλάδα. Ἐν πάσῃ περιπτώσει ὡς κράτος-μέλος ἔχουμε τὴ δυνατότητα ἀντίδρασης καὶ ἄρνησης ἐφαρμογῆς τῆς συγκεκριμένης ἀπόφασης, ἀφοῦ καταπατᾶ ἕνα ἀπὸ τὰ θεμελιωδέστερα ἀγαθά: τὴν Ἐλευθερία. Τέλος, διατείνονται ὅτι ὁ τρόπος κατασκευῆς τῆς Κάρτας θὰ εἶναι τέτοιος, ὥστε ἡ παραβίασή της θα καθίσταται ἀδύνατη. Ἐδῶ θὰ ἀφήσουμε τὰ πρόσφατα γεγονότα νὰ μιλήσουν: Τὸν περασμένο Νοέμβριο χάκερ στὴ Γερμανία κατάφερε μὲ συνοπτικὲς διαδικασίες νὰ «σπάσει» τὴ γερμανικὴ Κάρτα τοῦ Πολίτη, καὶ μάλιστα ἐν ὥρᾳ δελτίου εἰδήσεων, ἀφήνοντας ἄφωνο τὸν κόσμο ποὺ τὸν παρακολουθοῦσε. Νομίζετε ὅτι ἐδῶ στὴν Ἑλλάδα ὑπάρχουν καλύτερες ὑποδομὲς, ὥστε νὰ κατασκευαστεῖ μιὰ Κάρτα πού θὰ εἶναι ἀσφαλέστερη ἀπὸ τὴν ἀντίστοιχη γερμανική; Ἢ μήπως τὰ στοιχεῖα μας θὰ εἶναι προσβάσιμα σὲ κάθε ἐπίδοξο χάκερ ἢ ἀκόμα χειρότερα σὲ πολυεθνικὲς ἐταιρίες πού τὰ χρειάζονται προκείμενου νὰ κατευθύνουν ἀνάλογα τὶς ἀγορές; Ἂς μὴν ξεχνοῦμε, ἄλλωστε, τὴ δήλωση τοῦ προέδρου τοῦ ἀνθρωπιστικοῦ Ἰνστιτούτου CATO: «οἱ πολυεθνικὲς ἑταιρεῖες εἶναι πλέον τόσο ἰσχυρὲς ποὺ μποροῦν νὰ ἀπειλοῦν τὶς κυβερνήσεις. Σίγουρα κυβερνοῦν τὴν κοινωνία πολὺ περισσότερο ἀπ ὅ,τι οἱ ἴδιες οἱ κυβερνήσεις». Ἀντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πὼς ἡ Κάρτα τοῦ Πολίτη μόνο κινδύνους θὰ ἐπιφέρει, ὑποσκάπτοντας τὴν ἐλευθερία γιὰ τὴν ὁποία ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς σαρκώθηκε γιὰ νὰ μᾶς τὴν προσφέρει. Γιατί σύμφωνα μὲ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο «Τῇ ἐλευθερίᾳ ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε καὶ μὴ πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε» (Γάλ. Ε.1) 11
ΕΛΑΜΨΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ Ἀσκητές μέσα στόν κόσμο Παραμονή Θεοφανείων τοῦ 2000. Πρωτάγιαση (ἁγιασμός τῆς παραμονῆς τῶν Θεοφανείων). Στό Πήλιουρι, ἕνα χωριό τῆς Χειμάρρας τῆς Βορείου Ἠπείρου, ὁ ἱερέας κατεβαίνει ἀπό τό αὐτοκίνητο πού τούς μετέφερε ὡς ἐκεῖ καί ἑτοιμάζεται ν ἁγιάσει τά σπίτια. Μία ὥρα καί ἕνα τέταρτο ἔκαναν μέ τό αὐτοκίνητο γιά νά φτάσουν. Τό χωριό εἶναι κρυμμένο πάνω στά ὄμορφα ἱστορικά Χειμαρριώτικα βουνά. Ὁ δρόμος τραχύς, ἐπικίνδυνος. Τό αὐτοκίνητο ἀγκομαχοῦσε νά ξεκολλήσει ἀπό τίς λάσπες ποῦ δημιούργησε ἡ βροχή τίς προηγούμενες ἡμέρες. Εἶναι νέος Ἱερεύς, μόλις πρίν ἀπό δυό μῆνες χειροτονημένος Πρεσβύτερος. Εἶχε ἔρθει ἀπό τήν Ἑλλάδα μαζί μέ τρεῖς φοιτητές γιά νά βοηθοῦν στό ἀναλόγιο καί γιά τή μεταφορά τῶν ἀναγκαίων γιά τίς ἱεροπραξίες στά χωριά τῆς περιοχῆς καί ὅπου ἀλλοῦ θά χρειαζόταν. Ἡ πρώτη τους ἐπίσκεψη ἦταν ὁ ἱ. Ναός στήν εἴσοδο τοῦ χωριοῦ. Τό ἄθεο καθεστώς τόν ἔκαμε «σπίτι τοῦ λαοῦ», ἔπειτα ἀποθήκη. Θλιβερό τό θέαμα! Χορταριασμένα τά σκαλοπάτια, ἀμπαρωμένη ἡ πόρτα. Κανένα σημάδι ζωῆς. Ἀφημένη, λές, στή φθορά τοῦ χρόνου γιά νά καταστρέψει ὅ,τι ἄφησαν πίσω τους οἱ ἄθεοι. Τά παιδιά ἔτρεξαν νά χτυπήσουν τίς πόρτες τοῦ χωριοῦ, γιά νά ἀναγγείλουν τήν ἄφιξη τοῦ ἱερέα. Σέ λίγο ἔγινε συναγερμός. Ἡ μία νοικοκυρά μέ τήν ἄλλη μάθαιναν τά σπουδαῖα νέα. «Πρώτη φορά μετά ἀπό τόσα χρόνια ἦρθε παπάς νά μᾶς ἁγιάσει», ἔλεγαν μέ δάκρυα στά μάτια. Ἄλλες ἔρριξαν στρωσίδια στίς εἰσόδους. Ἄλλες ἔκοψαν τά καλύτερα ἄνθη ἀπό τόν κῆπο τους γιά τήν ὑποδοχή. Ὅλοι περίμεναν στήν ἐξώπορτα. Τά σκυλιά στίς ὁλοκάθαρες αὐλές συμμετεῖχαν στή χαρά. Τό γαύγισμά τους χαρούμενο, διαφορετικό. «Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου Σου, Κύριε...», ἀντηχοῦσε σ ὅλο τό χωριό. Τά ράσα τοῦ παππᾶ γέμισαν λάσπες, βάρυναν. Τά ὑποδήματα τῶν φοιτητῶν καί αὐτά σκεπάστηκαν ἀπό τή λάσπη. Καί ὅμως ὅλοι χαίρονταν. Πέρασαν τρισήμισι ὧρες μέχρι νά ἁγιάσουν ὅλα τά σπίτια. Ἔμεινε ἕνα σπίτι στήν ἄκρη τοῦ χωριοῦ, μακριά λίγο. Κάποιοι εἶπαν ὅτι θά πᾶμε ἐμεῖς νά τούς δώσουμε τόν ἁγιασμό γιατί εἶστε κουρα- 12
σμένοι. Δέν ἒπρεπε νά γίνει ὅμως ἔτσι. Δυό γυναῖκες, μία γερόντισσα καί ἡ κόρη της περίμεναν τόν ἱερέα. Φίλησαν μέ λαχτάρα τόν Σταυρό. Ὁδήγησαν τόν ἱερέα καί τή συνοδεία του σέ ὅλα τά δωμάτια τοῦ σπιτιοῦ. Σέ ἕνα ἀπό αὐτά μία νέα ἦταν κατάκοιτη στό κρεββάττι. «Πάτερ, ἡ ἐγγονή μου», φωνάζει σπαρακτικά ἡ γερόντισσα. «Εἶναι 18 ἐτῶν. Πολύ καλή κοπέλα. Περνάει μία δοκιμασία ἀλλά εἶναι μεγάλος ὁ Θεός». Ἡ μητέρα της δίπλα κλαίει βουβά. Θέλουν καί οἱ δυό γυναῖκες νά ποῦν κάτι στόν ἱερέα ἀλλά διστάζουν: -Θά θέλαμε, πάτερ, νά σᾶς ζητήσουμε κάτι. Ἡ κοπέλλα πού ἁγιάσατε μέσα στό δωμάτιο εἶναι ἀνάπηρη, τετραπληγική. Πρίν ἀπό τρία χρόνια βαπτίστηκε. Ἀπό τότε νηστεύει αὐστηρά καί δέν ἔχει φάει κρέας. Τετάρτη καί Παρασκευή οὔτε λάδι. Προσεύχεται καί περιμένει μήπως ἔρθει κάποιος ἱερέας νά τήν κοινωνήσει. Λέγαμε λοιπόν μήπως ἡ ἁγιότης σου θά μποροῦσε. -Αὔριο, εἶπε ὁ ἱερέας, εἶναι Θεοφάνεια. Μεγάλη ἡμέρα. Κάτω στή Χειμάρρα θά εἶναι πολύς ὁ κόσμος. Θά κοινωνήσουν καί στή συνέχεια θά ρίξουμε τόν Τίμιο Σταυρό στή θάλασσα. Καταλαβαίνε ὃτι θά ἀργήσουμε πολύ. -Δέν πειράζει, πάτερ. Θά περιμένουμε ὅσο χρειαστεῖ. Ὅταν τό μάθει ἡ κοπέλλα μας, δέν πρόκειται ἀπό σήμερα οὔτε νερό νά πιεῖ. Αὐτό τό λαχταράει. Λοιπόν τί λέτε; Τήν ἄλλη μέρα, ἀργά τό μεσημέρι, τό ἴδιο αὐτοκίνητο μέ τούς ἴδιους ἀνθρώπους κατευθύνεται στό χωριό. Κανείς δέν μιλᾶ. Φτάνουν. Περπατοῦν ἀρκετή ὥρα μέχρι τό σπίτι. Μπροστά προπορεύεται κάποιος μέ ἕνα κερί ἀναμμένο. Στό πλατύσκαλο τοῦ σπιτιοῦ οἱ δυό γυναῖκες κλαῖνε ἀπό χαρά κάνοντας βαθιές μετάνοιες γιά νά ἐκφράσουν τήν εὐγνωμοσύνη τους. Βουβές, ἀμίλητες κάνουν τόν σταυρό τους μέ σεβασμό καί ὁδηγοῦν μέ προσοχή τόν ἱερέα στό δωμάτιο τῆς κόρης. «Μεταλαμβάνει ἡ δούλη τοΰ Θεοῦ Ἐλευθερία τό Σῶμα καί τό Αἷμα του...». Ὅμως, πρίν μεταδώσει τά ἄχραντα μυστήρια ὁ λειτουργός τοῦ Θεοῦ σταματᾶ. Κάτι συμβαίνει. Ἀνοιγοκλείνει τά βλέφαρά του. Σάν κάτι νά τά ἐνοχλεῖ. Ἀφοῦ ἄφησε τήν ἁγία λαβίδα στό Ἅγιο Ποτήριο, ἔτριψε τά μάτια του πού θαμπώνονταν ἐκείνη τή στιγμή, διερωτώμενος καθ ἑαυτόν μέ ἀπορία διά τό τί συμβαίνει. Τά μάτια τῆς Ἐλευθερίας προσηλωμένα στό Ἅγιο Ποτήριο λάμπουν. Φεγγοβολοῦν τόσο πολύ, ὥστε κατάπληκτος ὁ ἱερέας νά μήν μπορεῖ πλέον νά διακρίνει τό πρόσωπό της. Ἕνα φῶς ὑπέρλαμπρο μέ συνεχῶς αὐξανόμενη ἔνταση ἁπλωνόταν σιγά-σιγά σέ ὅλο τό δωμάτιο. Αἰσθανόταν ὅτι τόν ἀκουμπάει. Τό χέρι του ποὺ ἦταν κοντά αἰσθάνθηκε τή θαλπωρή του. Τρόμαξε. Τό φῶς ἐκεῖνο δέν εἶχε τό χρῶμα τῆς φλόγας λαμπάδας ἀλλά ἦταν λευκό, δυνατό, ἁπαλό, ὄχι ἐκτυφλωτικό. Ἦταν τόσο δυνατό ποὺ ὁ ἱερέας δέν ἔβλεπε τό πρόσωπο καί τό στόμα της. Σαστισμένος καί μέ μεγάλη προσπάθεια γιά νά μήν τρέμει τό χέρι του, ἔχοντας στή μνήμη του τό πρόσωπο τῆς κοπέλας, μεταδίδει τή Θεία Κοινωνία. Κατάλαβε ὅτι κοινώνησε, ὅταν αἰσθάνθηκε ὅτι ἡ ἁγία λαβίδα ἄγγιξε στά δόντια τῆς μεταλαβούσης. «Εὐχαριστῶ πολύ, πάτερ», ἄκουσε στό βάθος τοῦ μυαλοῦ του τή φωνή τῆς νεαρῆς κοπέλας. Εἶχε σκοπό νά καταλύσει τό Ἅγιο Ποτήριο στό δωμάτιο μέ τό εἰκονοστάσι τῆς οἰκογενείας. Ἀδύνατον. Σιωπηλά χαιρετᾶ τίς σπιτονοικοκυρές κάνοντας ἕνα νεῦμα στούς φοιτητές πού τόν βοηθοῦσαν ὅτι πρέπει νά φύγουν. Ἐκεῖνες παρακαλοῦν γιά νά τούς φιλοξενήσουν. Ὁ ἱερέας ὅμως δέν ἀκούει. Κρατᾶ σφιχτά στό δεξί του χέρι τό Ἅγιο Ποτήριο καί κατευθύνεται γοργά στό βάθος τοῦ μικροῦ δάσους πού βρίσκεται πέρα ἀπό τό σπίτι. Τό ρίγος διαπερνᾶ τό σῶμα του. Ἀναλογίζεται τί ἦταν αὐτό πού τοῦ συνέβη; Καταλύει βιαστικά. «Πάτερ, εἶστε καλά;» ρωτοῦν τά παιδιά. «Ναί, βέβαια, πᾶμε τώρα γιατί ἀργήσαμε...». Ἀπό τό βιβλίο: «Ἀσκητές μέσα στόν κόσμο», τόμος Α 13
ΟΙ ΜΑΘΗΤΑΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Ἀπό τό ἒργο τοῦ Φαίδωνος Κουκουλέ Βυζαντινῶν βίος καί πολιτισμός τόμος Α 1 Προκειμένου νὰ μιλήσουμε γιὰ μαθητές, κρίνουμε σκόπιμο νὰ ποῦμε ἐδῶ κάποια λίγα λόγια σχετικὰ μὲ τὶς μαθήτριες. Ὁ Runciman λέει ὅτι στὴ Βυζαντινὴ ἱστορία δὲν γίνεται λόγος γιὰ σχολεῖα γυναικῶν (στὰ ὁποῖα φοιτοῦσαν γυναῖκες). Τοῦτο ἔτσι γενικὰ λεγόμενο δὲν εἶναι ἀπόλυτα ἀκριβές. Οἱ πατέρες τῆς ἐκκλησίας ὑποστήριζαν ὅτι ἡ ἀρετὴ τοῦ ἄνδρα καὶ τῆς γυναίκας εἶναι ἴδια καὶ στοὺς ἀγῶνες τῆς εὐσέβειας εἶναι ἴσες μὲ τοὺς ἄνδρες, ἂν ὄχι καὶ ἀνώτερες, ἁγιολογικὰ μάλιστα κείμενα κάνουν ἀναφορὰ σὲ δάσκαλο κοριτσιῶν, ὅπως δὲ παραπάνω εἴδαμε ὁ Ὀριβάσιος μιλάει περὶ παραδόσεως ποὺ ἀναφέρεται στοὺς δασκάλους ποὺ δίδασκαν ἀνάγνωση καὶ γραφὴ στὰ ἀγόρια καὶ στὰ κορίτσια, ὁμοίως καὶ ὁ Παῦλος Αἰγινίτης (1,14, σ. 13,18). Ἀφοῦ ἐξάλλου παιδιὰ ποὺ ζοῦσαν μέσα στὸν κόσμο διδάσκονταν σὲ ἀνδρικὰ μοναστήρια, φυσικὸ εἶναι νὰ δεχθοῦμε ὅτι ὁμοίως διδάσκονταν καὶ κορίτσια σὲ γυναικεῖα μοναστήρια. Καὶ εἶναι μὲν ἀλήθεια ὅτι ἡ μόρφωση τῆς γυναίκας κατὰ κανόνα δὲν ἦταν μεγάλη οἱ ἐξαιρέσεις δὲν ἀποτελοῦν τὸν κανόνα πάντως αὐτὴ ὡς νεαρὴ κόρη διδασκόταν εἴτε στὸ σπίτι ἀπὸ τοὺς γονεῖς, καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴ μητέρα, εἴτε στὴ σχολὴ στὴν ὁποία τὴν ἔστελναν καὶ στὶς κατώτερες τάξεις τῆς ὁποίας φοιτοῦσε ἀπὸ κοινοῦ μὲ τοὺς συμμαθητές. Ἐρχόμενοι τώρα στὸ μαθητὴ λέμε ὅτι αὐτὸς πήγαινε στὸ σχολεῖο ἢ μόνος, φέροντας κάτω ἀπὸ τὴ μασχάλη του τὰ βιβλία ἤ, ἂν ἦταν γιὸς πλουσίου ἢ γιὸς ἄρχοντα συνοδευόταν ἀπὸ κάποιον ὑπηρέτη ποὺ μετέφερε τὰ βιβλία του ἢ σὲ παλαιότερες ἐποχὲς καὶ ἀπὸ κάποιο παιδαγωγό του. Ὑπῆρχαν μάλιστα καὶ ματαιόδοξοι γονεῖς, ποὺ θεωροῦσαν ὕβριν (προσβολή), ἐὰν τὸ παιδί τους ποὺ πήγαινε στὸ σχολεῖο δὲν συνοδευόταν ἀπὸ πολλοὺς συνοδούς. Τὸ παιδὶ ποὺ προσερχόταν στὴ σχο- 14
λή, σύμφωνα μὲ ἐντολές τῶν παιδαγωγῶν, βαδίζοντας ἔπρεπε νὰ βλέπει στὴ γῆ, καί ἐφόσον συναντοῦσε στή σχολή τὸν δάσκαλό του, ὄφειλε νὰ τὸν χαιρετίσει μὲ τὸ «χαῖρε, κύριε διδάσκαλε», ὕστερα δὲ νὰ πάρει τὴ θέση του, προσέχοντας νὰ στέκεται σεμνὰ, χωρὶς νὰ ἁπλώνει τὰ χέρια, ἀλλὰ συμμαζεύοντας προπαντὸς τὸ ἀριστερὸ χέρι, ποὺ δὲν ἔπρεπε νὰ τὸ ἀφήνει νὰ εἶναι ἐντελῶς ἐλεύθερο. Ἀπρέπεια ἐθεωρεῖτο νὰ βάζει τὸ ἕνα πόδι πάνω στὸ ἄλλο. Ὅταν ἐρωτᾶτο ὄφειλε ν ἀπαντάει μὲ σεμνὴ φωνή καὶ ν ἀπαντάει μόνο ὅταν ἐρωτᾶτο, οὐδέποτε δὲ νὰ ἐπιδιώκει χωρὶς νὰ τοῦ δοθεῖ ὁ λόγος νὰ πεῖ ἐκεῖνο ποὺ ἀγνοεῖ ὁ συμμαθητής του, διότι τότε μόνο θόρυβος δημιουργεῖται, μιλώντας δὲ ἔτσι νὰ κανονίζει τὴ φωνή του, ὥστε οὔτε πολὺ ἀδύνατη νὰ εἶναι αὐτὴ οὔτε πολὺ δυνατή. Οἱ φιλονικίες μὲ τοὺς συμμαθητὲς του ἔπρεπε νὰ λείπουν, ἀπαγορευόταν π.χ. νὰ διαπληκτίζεται γιὰ τὴ θέση λέγοντας «δική μου εἶναι ἡ θέση, ἐγὼ τὴν κατέλαβα πρῶτος». Ὁ μαθητὴς ἐπιπλέον ἔπρεπε νὰ σέβεται τὸν δάσκαλό του, νὰ σηκώνεται ὅταν βρίσκεται μπροστά του, λαμβάνοντας δὲ τὸ μάθημα, νὰ κάνει μετάνοια. Λέγεται γιὰ τὸν Θεοδόσιο τὸν Μεγάλο ὅτι, ὅταν εἶδε τὰ παιδιὰ του Ἀρκάδιο καὶ Ὀνώριο τὴν ὥρα ποὺ διδάσκονταν νὰ κάθονται φορώντας κοσμήματα ἐνδεικτικά τῆς ἐξουσίας, ὁ δὲ δάσκαλός τους Ἀρσένιος νὰ στέκεται ὄρθιος, τοὺς πέταξε μὲ ὀργὴ τὰ κοσμήματα, ἀφοῦ εἶπε «εἶναι ἀνώτερο νὰ πεθάνω μὲ θεοσέβεια, παρὰ νὰ βασιλεύω μὲ ἀσέβεια». Ὁ μαθητής, σύμφωνα μὲ τὶς ἐντολὲς τῶν Χριστιανῶν παιδαγωγῶν, ὄφειλε νὰ βοηθάει τὸν δάσκαλο στὸ ἔργο του μὲ τὸ νὰ προσέχει. Σύμφωνα μ αὐτούς, τὸ μισό τῆς ἐπιτυχίας τῆς διδασκαλίας ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸν δάσκαλο, τὸ δὲ ἄλλο μισὸ ἀπὸ τὸν μαθητή ὁ πρῶτος (ὁ δάσκαλος) ὀφείλει νὰ ἀδειάζει τοὺς ἀγωγούς τῆς σοφίας του, ὁ δὲ δεύτερος (ὁ μαθητὴς) νὰ δείχνει ἀγάπη γιὰ μάθηση, αἰσθανόμενος ταυτόχρονα ἀγάπη γιὰ τὴ σχολὴ καὶ τὸν ἴδιο τὸν δάσκαλο, διαφορετικὰ ἡ διδασκαλία ἀποβαίνει ἀνώφελη. Ἐπίσης ἔπρεπε νὰ ὑπακούει στὸν δάσκαλο καὶ νὰ δέχεται μὲ ἐμπιστοσύνη καὶ μὲ πρόθυμη ὑπακοὴ τὰ διδάγματα. Καὶ τὰ ἀντίθετα ἐὰν δίδασκε ὁ δάσκαλος, ὁ μαθητὴς ὄφειλε νὰ ὑπακούει. Τὸν τρόπο ζωῆς τοῦ δασκάλου δὲν ἔπρεπε νὰ ἐξετάζει ὁ μαθητής, ἀλλὰ νὰ ἔχει στραμμένη τὴν προσοχὴ του σ αὐτὰ ποὺ διδάσκονται ἀπὸ ἐκεῖνον, προσέχοντας ἐὰν αὐτὰ εἶναι σωστὰ καὶ ἀκίνδυνα. Στὰ ἕδρανα ἔπρεπε νὰ κάθεται ὄχι ὡς κριτὴς τοῦ δασκάλου, ἀλλὰ ὡς ἀγωνιστὴς στὸν ἴδιο ἀγώνα. Ἡ ἔλλειψη θορύβου καὶ ἡ ὑπακοὴ 15
ἔπρεπε νὰ τὸν διακρίνει μπροστὰ στὸν δάσκαλο. Στὸν μαθητὴ ἐπιτρεπόταν νὰ ρωτᾶ γιὰ νὰ μάθει αὐτὸ ποὺ ἀγνοεῖ, ἀπρέπεια ὅμως ἐθεωρεῖτο νὰ ὑποβάλλει στὸν δάσκαλο ἐρωτήσεις ὄχι γιὰ νὰ μάθει, ἀλλὰ γιὰ νά ἐξετάσει, ἂν ὁ δάσκαλος γνωρίζει τὴν ἀπάντηση τῆς ἐρώτησης. Καθῆκον του ἦταν νὰ προσέχει ὅταν δίδασκε ὁ δάσκαλος. Τὴ διδασκαλία ὄφειλε νὰ τὴν παρακολουθεῖ μὲ προσοχὴ καὶ ἡσυχία, διαφορετικὰ αὐτὰ ποὺ λέγονταν ἀπὸ τὸν δάσκαλο δὲν μποροῦσαν νὰ φθάσουν μέχρι τ αὐτιά του. Ὠφέλιμο ἦταν νὰ ζητάει τὴν ἀπόδειξη τοῦ διδασκόμενου μαθήματος, ὅμως νά μὴν προχωρεῖ πέρα ἀπ ὅσο ἔπρεπε ἦταν ἀνάγκη, ὅπως στὴν ἀριθμητικὴ καὶ τὴ γεωμετρία, ἔτσι καὶ σὲ πολλὲς γνώσεις νὰ μένουν οἱ ἀρχὲς τους (οἱ πρῶτες αἰτίες) χωρὶς νὰ ἐξετάζονται. Ἔπρεπε ἐπίσης ὁ μαθητὴς νὰ προσπαθεῖ νὰ ἔχει ὡς πρότυπο τὸν δάσκαλο, μὲ τὸ νὰ γίνεται ἐνάρετος, ἀφοῦ ἡ ἀρετὴ τοῦ μαθητῆ προσδίδει τιμὴ καὶ στὸν δάσκαλο. Ἰδιαίτερο γνώρισμα νόθου (μὴ γνήσιου) μαθητῆ εἶναι, λένε οἱ συγγραφεῖς, νὰ χαίρεται ὅταν ἀπουσιάζει ὁ δάσκαλος, ὅπως ἀντίστροφα ἰδιαίτερο γνώρισμα γνήσιου μαθητῆ εἶναι ὅταν θεωρεῖ τὴν ἀπουσία αὐτὴ ὡς ζημία. Ὁ μαθητὴς εἶχε ὑποχρέωση νὰ φροντίζει μελετώντας καθ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ἡμέρας τὰ μαθήματα, τὰ ὁποῖα διδάχθηκε, συνεχίζοντας τὴ μελέτη πολλὲς φορὲς καὶ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς νύκτας. Ἡ διαγωγή του στὴ σχολὴ ὄφειλε νὰ εἶναι κοσμία ἦταν λοιπὸν ἀναγκαῖο κατὰ τὶς σχέσεις του μὲ τοὺς συμμαθητές του ἤ, ὅπως τότε ἔλεγαν, μὲ τοὺς συσχολίτες, νὰ ἀποφεύγει τοὺς ὅρκους καὶ τὶς βλασφημίες, ἐπιπλέον δὲ καὶ τοὺς καυγάδες μ αὐτούς. Ἰδιαίτερο γνώρισμα κακοῦ μαθητῆ εἶναι νὰ καυγαδίζει μὲ τοὺς συμμαθητές του καὶ νὰ χτυπάει αὐτοὺς εἴτε μὲ τὰ χέρια εἴτε καὶ μὲ τὰ κατεργασμένα δέρματα, πάνω στὰ ὁποῖα κάθεται. Φθονερὸ εἶναι, λένε οἱ παιδαγωγοί, τὸ παιδί, πού, ἐνῶ οἱ γονεῖς του τὸ στέλνουν στὸ σχολεῖο, αὐτὸ ἀποφεύγει νὰ πηγαίνει σ αὐτό. Τέλος ἂς προσθέσουμε ἐδῶ ὅτι δάσκαλοι μεσαιωνικοὶ ἐκφράζουν παράπονα σὲ βάρος μαθητῶν ἐγκυκλίου (δηλαδή γενικῶν γνώσεων ἐκπαίδευσης) καὶ ἀνωτέρας ἐκπαίδευσης ὅτι, ἀντὶ νὰ πηγαίνουν αὐτοὶ στὴ σχολή, σύχναζαν στὸν ἱππόδρομο καὶ τὰ θέατρα καί, πράγμα ἀκόμη χειρότερο, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς παράδοσης τῶν μαθημάτων κοιμοῦνταν ροχαλίζοντας ἢ καὶ προσέρχονταν μεθυσμένοι, ἀπειλώντας, κάθε φορά ποὺ τοὺς γινόταν παρατήρηση, ὅτι θὰ πᾶνε σὲ ἄλλη σχολή. 16
ΦΕΓΓΑΡΑΚΙ ΜΟΥ ΛΑΜΠΡΟ... ΔΩΣΕ ΚΑΙ ΣΕ ΜΕΝΑ ΛΙΓΗ ΦΩΤΙΣΗ Δημητρίου Μαλάμη Νοσοκόμου - Γεν. Γραμμ. Συλλόγου Ἠπειρωτῶν Κοζάνης Φεγγαράκι μου λαμπρό φέγγε μου νά περπατῶ νά πηγαίνω στό σχολειό νά μαθαίνω γράμματα γράμματα σπουδάγματα τοῦ Θεοῦ τά πράματα. Ὑπάρχει ἄραγε κανείς σέ τούτη τή Χώρα, ἀνεξάρτητα ἀπό τόπο καταγωγῆς, σέ στεριά ἤ σέ νησί, χρησιμοποιώντας τή δικά του ντοπιολαλιά πού νά μήν ξέρει τοῦτο τό ποίημα; Ὑπάρχει κανείς πού νά μήν τό ἄκουσε ἀπό τούς γονεῖς του; Ὑπάρχει κάποιος νέος γονιός πού νά μήν τό μαθαίνει στά παιδιά του; Ὑπάρχει ἐκπαιδευτικός πού νά μήν τό μαθαίνει στούς μαθητές του; Γιατί ὅμως ἐθελοτυφλοῦμε μπροστά στήν ἀλήθεια πού μέ τόν πιό ἁπλό τρόπο μᾶς λέει αὐτό τό ποίημα; Γιατί μέ τόση εὐκολία παραδιδόμαστε στά δῆθεν ἐπιστημονικά σχόλια τῶν δῆθεν ἐξυπνότερων ἀπό ἐμᾶς; Τί ἄλλο περιμένουμε γιά νά πειστοῦμε ὅτι ὑπῆρχε κρυφό σχολειό καί τόν σπουδαῖο ρόλο πού διαδραμάτισε ἡ Ἐκκλησία μας στή διατήρηση τοῦ Ἑλληνορθόδοξου φρονήματος; Ἄν ἡ κατάσταση ἦταν εὔκολη κι ἁπλή, ἄν δέν ὑπῆρχε βία κι ἐξισλαμισμός γιά ποιό λόγο ὁ μαθητής νά ἐπικαλεῖται τή βοήθεια ἀπό τό φεγγαράκι νά τοῦ φωτίζει τό δρόμο γιά νά πάει ὄχι βόλτα ἤ γιά παιχνίδι ἀλλά στό σχολειό; Τό μάθημα δέν θά γινόταν μέρα ἄν ὅλα ἦταν ρόδινα; Χρειαζόταν νά γίνεται νύχτα; Ἤ μήπως θά μᾶς ποῦν πώς καί στήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας ὑπῆρχαν καί τότε νυχτερινά σχολεῖα ἀλλά δέν εἴχαμε ἠλεκτρισμό καί γι αὐτό μάς χρειαζόταν τό φεγγάρι; Ἀλλά δέν ἦταν ἔτσι ἡ κατάσταση. Κρυφό σχολειό ὑπῆρχε καί γινόταν εἴτε μέσα σέ ἐκκλησίες ἤ εἴτε μέσα σέ σπίτια. Καί τί μάθαιναν τά παιδιά; Αὐτά πού ἐμεῖς σήμερα, πού τά ἔχουμε ὅλα ἀπό τή ζωή μας, θέλουμε νά τά ξεχάσουμε! Γράμματα σπουδάγματα, τοῦ Θεοῦ τά πράγματα. Γιατί ἡ ἐκπαίδευση εἴτε μᾶς ἀρέσει εἴτε δέν μᾶς ἀρέσει, γινόταν ἀπό τούς παππάδες, οἱ ὁποῖοι ἦταν ἀπό τούς ἐλάχιστους πού ἤξεραν ἀνάγνωση καί γραφή. Ἐπιστήμονας δέν εἶμαι, ἴσως νά εἶμαι ὁ πιό ἀγράμματος ἀπό ὅλους ὅσους θά διαβάσουν τό πιό πάνω κείμενο, παρακαλῶ ὅμως μήν παραδιδόμαστε τόσο εὔκολα σέ ὅσα μᾶς σερβίρουν. Μιλᾶμε γιά τό πῶς κατάντησαν τήν πατρίδα μας.. Κι ὅμως ἐμεῖς εἴμαστε αὐτοί πού τή φέραμε σ αὐτό τό σημεῖο. Ἔχουμε μεγάλη εὐθύνη ἀπέναντι στά παιδιά μας. Ὑπάρχει ὅμως ἀκόμα ἐλπίδα! Ἄς διαβάσουμε ξανά τό παραπάνω ποίημα καί θά τή βροῦμε! Σᾶς εὐχαριστῶ. 17
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ: Ο ΠΡΩΤΟΚΟΡΥΦΑΙΟΣ Μαρίας Χατζηκούμα Φοιτήτριας Ποιμαντικῆς &Θεολογίας Πανεπ. Θεσσαλονίκης Ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ Πρωτοκορυφαῖος τῶν Ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ καί ὁ Ἀπόστολος ὅλων τῶν Ἐθνῶν, γεννήθηκε στήν Ταρσό (πόλη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας) τῆς Κιλικίας περίπου τό 10 μ.χ. ἀπό Ἰουδαίους γονεῖς τῆς φυλῆς τοῦ Βενιαμίν. Ἀπό τούς γονεῖς κληρονόμησε τήν εὐσέβεια καί τήν πιστή τήρηση τοῦ Νόμου σάν γνήσιος Φαρισαῖος. Εἶχε τόσο μεγάλο ζῆλο στήν πίστη καί τήν ἀγάπη στόν Θεό, ὥστε οἱ γονεῖς του τόν ἔστειλαν στήν Ἱερουσαλήμ γιά νά διδαχθεῖ ἀπό τόν μεγάλο ραβίνο Γαμαλιήλ. Ἐκεῖ προσκολλήθηκε σέ μεγάλο βαθμό στίς πατρῶες παραδόσεις ὥστε ἔγινε σφοδρός ἐχθρός τῶν Χριστιανῶν. Βλέποντας τόν μεγάλο ζῆλο του οἱ ἀρχιερεῖς τοῦ ἀνέθεσαν τήν ἀποστολή νά πάει στή Δαμασκό ἐπικεφαλῆς ἀποσπάσματος καί νά συλλάβει ὅλους τους χριστιανούς τῆς πόλης. Ἦταν τότε 24 ἐτῶν. Καθώς πήγαινε ἐκεῖ μία ἐκτυφλωτική λάμψη ἀπό τόν οὐρανό τόν τύλιξε καί ὁ Παῦλος ἔπεσε τυφλός ἀπό τό ἄλογό του. Τότε ἀκούστηκε μία φωνή: «Σαούλ Σαούλ γιατί μέ διώκεις;». «Ποιός εἶσαι Κύριε;» τόν ρώτησε ἐκεῖνος. «Ἐγώ εἶμαι ὁ Ἰησοῦς τόν ὁποῖο καταδιώκεις» τοῦ ἀπάντησε ἡ φωνή τοῦ Κυρίου. Μετά ἀπό αὐτήν τή συνάντηση ἡ ζωή τοῦ Ἁγίου ἄλλαξε ριζικά. Ἀφοῦ μετά ἀπό τρεῖς ἡμέρες προσευχῆς καί νηστείας βρῆκε ξανά τό φῶς του ἀπό τήν προσευχή τοῦ χριστιανοῦ Ἀνανία, ἄρχισε, φωτισμένος ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, νά διακηρύττει τόν Ἰησοῦ Υἱό τοῦ Θεοῦ στίς συναγωγές πρός κατάπληξη τῶν Ἰουδαίων. Ἔκανε τέσσερις μεγάλες περιοδεῖες σέ ὅλο σχεδόν τόν τότε γνωστό κόσμο κηρύττοντας τό Εὐαγγέλιο σέ Ἰουδαίους καί ἐθνικούς. Κατά τή διάρκεια τῆς δεύτερης περιοδείας του, καθώς βρισκόταν στήν Τρωάδα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, εἶδε σέ ὅραμα ἕναν Μακεδόνα νά τόν καλεῖ νά ἔλθει στή Μακεδονία γιά νά τούς βοηθήσει. Ὑπάκουσε ὁ Ἀπόστολος στή Θεία ἐντολή καὶ, ἔτσι καί ἔγινε, μετά ἀπό ταλαιπωρίες ἔφτασε στή Μακεδονία, τή διέσχισε σχεδόν ὁλόκληρη διδάσκοντας τόν λόγο τοῦ Θεοῦ και, ὅπως ἀναφέρεται καί στίς ἐπιστολές του, ἐντυπωσιάστηκε ἀπό τήν καλοσύνη καί τήν εὐγένεια τῶν κατοίκων τῆς Μακεδονίας καί ἰδιαίτερα ἐκείνων τῆς Βέροιας, οἱ ὁποῖοι ἐρευνοῦσαν τήν ἀλήθεια τῶν λόγων του, διαβάζοντας τίς Γραφές. Ἐκεῖ πίστεψαν πολλοί Ἰουδαῖοι καί ἐθνικοί, ἄνδρες καί γυναῖκες. Κατά τή διάρκεια τῶν ταξιδιῶν του ἔφερνε τό φῶς τοῦ Χριστοῦ στίς καρδιές ὅλων καί ἐντυπωσίαζε μέ τούς λόγους, τά θαύματά του ἀλλά κυρίως μέ τήν ἀγάπη καί τό ἀνύστακτο ἐνδιαφέρον του γιά ὅλους. Ἔγραψε ἐπίσης καί πολλές ἐπιστολές πρός τούς Χριστιανούς τῶν Ἐκκλησιῶν πού ἵδρυε, διδάσκοντάς τους τήν ἀληθινή πίστη, τήν ἀγάπη στόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους καί συμβουλεύοντάς τους μέ πολύ διάκριση γιά τά τυχόν λάθη τους. Φυσικά τό ἔργο καί ἡ ζωή του δέν 18
ἦταν εὔκολα. Πέρασε πάρα πολλούς κινδύνους, δυσκολίες καί περιπέτειες. Ἀπειλήθηκε πάμπολλες φορές ἡ ζωή του, συκοφαντήθηκε, φυλακίσθηκε, δικάσθηκε, λιθοβολήθηκε, ναυάγησε, τίποτα ὅμως δέν στάθηκε ἱκανό νά τόν ἀπομακρύνει ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Ζώντας μέ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ξεχειλίζοντας ἀγάπη, ἔφτασε γιά δεύτερη φορά σιδηροδέσμιος στή Ρώμη ὅπου τελικά μαρτύρησε τό 67 μ. Χ. Ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τή μνήμη του στίς 29 Ἰουνίου μαζί μέ τόν ἄλλο μεγάλο, Ἀπόστολο Πέτρο. Πολύτιμος Θησαυρός Στόν ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τῆς Βέροιας πού τιμᾶται στοὺς δύο Πρωτοκορυφαίους Ἀποστόλους Πέτρο καί Παῦλο (στή μνήμη τῶν δυό Πρωτοκορυφαίων ἁποστόλων Πέτρου καί Παύλου), φυλάσσεται ἐδῶ καί χρόνια μικρό τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Παύλου. Ὁ πολύτιμος αὐτός θησαυρός τῆς πίστεως ἔφθασε στή Βέροια μετά ἀπό ἐνέργειες τοῦ Μητροπολίτη κ. Παντελεήμονα ἀπό τή Ρώμη. Τό θαυμαστό μέ τό τεμάχιο αὐτό τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ μαρτυρικοῦ σώματος τοῦ Ἁγίου εἶναι ἡ ἄρρητη εὐωδία πού ἀνεξήγητα ἐκπέμπει συνεχῶς καθ ὅλη τή διάρκεια τοῦ χρόνου καί πού τήν ἀντιλαμβάνονται ὅλοι ὅσοι μέ εὐλάβεια τό προσκυνοῦν. Βῆμα τοῦ Ἀπόστολου Παύλου Στά Βέροια σώζεται ἀκόμα τό σημεῖο, ὅπου κήρυξε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κατά τήν παραμονή του στήν πόλη. Εἶναι τό λεγόμενο «Βῆμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου». Σήμερα στό χῶρο ὑπάρχει ἕνα λαμπρό μνημεῖο μέ ψηφιδωτές παραστάσεις, ὅπου ἀπεικονίζεται τό ὅραμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου στήν Τρωάδα καί ἡ σκηνή ὅπου ὁ Ἅγιος κηρύττει στούς Βεροιεῖς. Στό «Βῆμα τοῦ Ἀπ. Παύλου» τελεῖται κάθε χρόνο ὑπαίθρια Θεία Λειτουργία καί πανηγυρικός Ἑσπερινός τήν πρώτη καί τελευταία ἡμέρα ἀντίστοιχα τῶν Παυλείων (τῶν ἑορταστικῶν ἐκδηλώσεων πρός τιμή τοῦ Ἁγίου πού γίνονται ὅλο τόν μήνα Ἰούνιο). 19
λογοι ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΟΙ ΦΙΛΟΙ Ἁγίου Φωτίου τοῦ Μεγάλου Πατριάρχου Κ/Πόλεως μετάφραση Ἰωάννη Πλεξίδα 39. Νὰ ἀποστρέφεσαι χείλη ποὺ κατηγοροῦν, ἀλλὰ καὶ τὶς συκοφαντίες. Διότι πολλὲς φορὲς ἔστρεψαν παιδιὰ ἐναντίον τῶν γονέων τους, καὶ ἔκαναν γονεῖς νὰ ἐξοργιστοῦν μὲ τὰ παιδιά τους, καὶ ζευγάρια νὰ χωρίσουν, ἀλλὰ καὶ συγγενεῖς νὰ συγκρουστοῦν μεταξύ τους. Μὰ τί λέω; Ὁλόκληρες πόλεις καὶ σπίτια ἔκανε ἄνω κάτω ἕνας λόγος συκοφάντη. 40. Μὴ βιάζεσαι νὰ κάνεις φίλους, ἀλλά, ἀφοῦ τοὺς κάνεις, διατήρησε μὲ κάθε τρόπο τὴ φιλία, σηκώνοντας κάθε βάρος τοῦ πλησίον σου, ἐκτὸς ἂν ὑπάρχει κίνδυνος νὰ προξενήσει κακὸ στὴν ψυχή σου διότι ἡ ψυχρότητα καὶ ἡ ἐχθρότητα ἀνάμεσα σὲ φίλους δυσκολεύουν τὴν κρίση τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ὑποψιάζονται τὸ ἴδιο καὶ τὸν ὑπαίτιο καὶ τὸν ἀνεύθυνο. Ἐκείνους νὰ κάνεις φίλους, οἱ ὁποῖοι διατήρησαν τὴ φιλία τους μὲ ἄλλους ἁγνὴ σὲ ὅλες τὶς περιστάσεις καὶ δὲν κοίταξαν μὲ ζηλοφθονία τοὺς φίλους τους, οὔτε ἀδιαφόρησαν, ὅταν οἱ φίλοι τους ἔπεσαν σὲ δυστυχία. Διότι πολλοί, ὅταν δυστυχοῦν οἱ φίλοι τους, καὶ τοὺς συμπαραστέκονται καὶ τοὺς βοηθοῦν, ὅταν ὅμως εὐημεροῦν, δὲν ἀντέχουν νὰ βλέπουν τὴν εὐτυχία τους καὶ ὅσοι δὲν ἀποκαλύπτονται τὴν ὥρα τῆς συμπόνιας, ξεσκεπάζονται ἀπὸ τὸ πάθος τοῦ φθόνου. Κάνε, λοιπόν, φίλους, ὄχι τοὺς κακούς, ἀλλὰ τοὺς ἄριστους. Διότι τὶς περισσότερες φορὲς τὸ ἦθος τῶν φίλων κρίνεται ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἀγαποῦν. Καὶ ἐνῷ μὲ τὴ βοήθεια τῶν ἀξιόλογων φίλων, ἀκόμη καὶ ἂν κάποιος ἔκανε κάποιο λάθος, θὰ μποροῦσε πάρα πολὺ εὔκολα νὰ τὸ διορθώσει, οἱ κακοί, ὅμως, φίλοι διαφθείρουν καὶ ὅ,τι καλὸ ἤδη ἔχει κανεὶς στὸν χαρακτήρα του. Οἱ πρῶτοι καὶ τὶς ἐλλείψεις σὲ θέματα ἀρετῆς, καλύπτοντάς τες οἱ ἴδιοι, τὶς κάνουν νὰ μὴ φαίνονται ἐλλείψεις, ἐνῷ ἀντίθετα ὁ συγχρωτισμὸς μὲ τοὺς φαύλους κι ἕνα μικρὸ μέρος ἀρετῆς, ποὺ μπορεῖ κανεὶς νὰ ἔχει, τὸ κάνει νὰ φαίνεται ψεύτικο. Μὴ ζητᾶς ἀπὸ τοὺς φίλους νὰ ἀκοῦς ὅ,τι σὲ εὐχαριστεῖ, ἀλλὰ τὴν ἀλήθεια διότι, ἂν πρέπει νὰ δεχτοῦμε ὅτι οἱ ἐχθροί, ἀπὸ τὴ μιὰ μεριά, δὲ λένε τὴν ἀλήθεια, καὶ ἂν ἀπὸ τοὺς φίλους, ἀπὸ τὴν ἄλλη, χαθεῖ ἡ ἀρετὴ τῆς φιλαλήθειας, καὶ ἐπιζητοῦν κι 20
λογοι ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ αὐτοὶ νὰ λένε μόνο τὰ εὐχάριστα, τότε ἀπὸ ποῦ ἀλλοῦ θὰ μάθουμε τὴν ἀλήθεια καὶ θὰ μετανιώσουμε γιὰ ὅσα ἀπρεπῶς μερικὲς φορὲς εἴπαμε καὶ κάναμε; Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ θεώρησε ὅτι διαφέρουν πάρα πολὺ οἱ φίλοι ἀπὸ τοὺς κόλακες. Διότι οἱ κόλακες, ἐπαινώντας σε κατὰ πρόσωπο, δὲ σὲ ἀφήνουν, ὅπως εἶναι φυσικό, νὰ συνειδητοποιήσεις τὰ λάθη σου καὶ τὰ μεγαλοποιοῦν στὰ μάτια τῶν ἄλλων μὲ τὶς συκοφαντίες τους, ἐνῷ οἱ ἄλλοι ἐλέγχοντάς σε, μὲ τὸ δικαίωμα ποὺ τοὺς παρέχει ἡ φιλία, κι ἐσένα σὲ κάνουν πιὸ ἱκανὸ νὰ συνειδητοποιήσεις τὴν παρανομία, καὶ σὲ περίπτωση ποὺ χρειαστεῖ νὰ ποῦν κάτι πρὸς τοὺς ἔξω, ἀντὶ νὰ σὲ κατηγορήσουν ψάχνουν νὰ βροῦν δικαιολογία γιὰ τὴν πράξη σου. Ὅσο λοιπὸν διαφέρει τὸ νὰ ἀσκεῖς τὴν ἀρετὴ ἀπὸ τὸ νὰ προοδεύεις στὴν κακία καὶ τὸ νὰ διαλύεις τὶς συκοφαντίες στοὺς ὑπηκόους ἀπὸ τὸ νὰ τὶς δέχεσαι, τόσο πολὺ πρέπει νὰ διαφέρει ἡ ἐκτίμησή σου στοὺς πραγματικοὺς φίλους σὲ σχέση μὲ τοὺς κόλακες. 41. Μοιράσου μὲ τοὺς φίλους σου ὅσες ἀπὸ τὶς ἐνδόμυχες σκέψεις σου αὐξάνουν τὴν ἀρετή σου. Μὲ ὅσες ὅμως θεωρεῖς ὅτι ἐκφαυλίζουν τὴ σκέψη οὔτε ἐσὺ ὁ ἴδιος νὰ ἀσχολεῖσαι, ἀλλὰ οὔτε καὶ στοὺς φίλους σου νὰ τὶς ἐμπιστεύεσαι, διότι αὐτὸ εἶναι τὸ καλύτερο, χωρὶς νὰ ὑπάρχει κάποια ἄλλη συνέπεια. Ὅμως, ἀκόμα καὶ ἂν αὐτὴ ἡ φιλικὴ διάθεση κορεσθεῖ καὶ πάψει νὰ ὑπάρχει τέτοια πολλὰ συμβαίνουν στοὺς ἀνθρώπους -, καὶ στὴν περίπτωση αὐτὴ εἶναι προφανὴς ἡ χρησιμότητα τῆς συμβουλῆς ποὺ σοῦ δίνω διότι ἡ φαυλότητα τῶν ἐνδόμυχων σκέψεών σου, ἀφοῦ εἰσβάλει ἀνεπαίσθητα μέσα στὴν ψυχὴ καὶ ταράξει τὴ σκέψη τοῦ φίλου σου, ποὺ συμφώνησε νὰ σὲ ἀκούσει, πολὺ γρήγορα καὶ χωρὶς δυσκολία θὰ τὸν κάνει νὰ ἀποκηρύξει τὴν ἀγάπη του πρὸς ἐσένα καὶ στὸ ἑξῆς δὲν θὰ τοῦ ἐπιτρέπει νὰ σκεφτεῖ δρόμο ἐπιστροφῆς ἐπιπλέον, θὰ ἐπιρρίψει ἐπάνω σου βαριὰ συκοφαντία, πράγμα ποὺ θὰ μαθευτεῖ, καὶ θὰ συμπεριφέρεται πλέον πολὺ ἄσχημα πρὸς ἐσένα ποὺ τοῦ ἀνακοίνωσες ἕνα μυστικό σου. Ἀντίθετα, οἱ καλὲς σκέψεις σου καὶ τὸ φίλο σου, ποὺ συμφώνησε νὰ τὶς ἀκούσει, θὰ τὸν κρατοῦν σταθερὰ κοντά σου καὶ δὲ θὰ κόψει ποτὲ τοὺς δεσμοὺς φιλίας μὲ σένα, διότι θὰ εἶναι δεμένος μαζί σου μὲ ἕναν ἀκλόνητο δεσμό, αὐτὸν τῆς ἀρετῆς ἐπιπλέον, κάθε φορὰ ποὺ θὰ τὶς ἀναλογίζεται, θὰ τὸν ὁδηγοῦν στὸν ἔπαινο τῆς ἐξαίρετης σκέψης σου. Ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος, εἶναι φανερὸ ὅτι ἐσύ, παρατηρώντας αὐτά, δὲ θὰ νιώσεις βάρος, ἂν ἔδωσες κάποια λάθος συμβουλή, καὶ θὰ ἐπανασυνδεθεῖτε καὶ θὰ ἐπαναφέρεις τὴ σχέση σας, ποὺ τὴ διακρίνει ἡ ἀγάπη. Πάντοτε νὰ ἐπαινεῖς τοὺς φίλους σου, περισσότερο δὲ τοὺς ἀπόντες στοὺς παρόντες. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο καὶ θὰ ἀποφύγεις νὰ θεωρηθεῖς κόλακας, καθὼς θὰ φανεῖ ὅτι δὲν ἐπινοεῖς μέσα σου οὔτε ἴχνος κολακείας, καὶ θὰ εὐχαριστήσεις τοὺς φίλους σου ἀποδεικνύοντας σὲ αὐτοὺς ὅτι θὰ ἔχεις τὴν ἴδια στάση ἀπέναντι στοὺς παρόντες, ὅπως κατάλαβαν αὐτοὶ ὅτι εἶναι ἡ στάση σου ἀπέναντι στοὺς ἀπόντες. 42. Ἔτσι, προστατευμένος μὲ τὴ φιλία, θὰ εἶσαι ἀδυσώπητος σὲ ἐκείνους ποὺ διαπράττουν ἀδικήματα ἀπέναντι στοὺς ἄλλους καὶ στὴν πολιτεία, ἐνῶ σὲ ἐκείνους ποὺ σφάλλουν ἀπέναντι σὲ σένα θὰ εἶσαι σπλαχνικός. Γιατί μ αὐτὸν τὸν τρόπο ἐπιτυγχάνεται εὐνομία στὴν πολιτεία καὶ πραγματοποιεῖται ἡ ὁλοφάνερη φροντίδα καὶ μέριμνά σου γιὰ τοὺς ὑπηκόους σου. Ἐπιπλέον θὰ ἀναδειχθεῖ ἡ φιλάνθρωπη σκέψη σου καὶ ὁ ἡγεμονικός σου, πράγματι, χαρακτήρας. Γιατί οἱ τύραννοι τὶς περισσότερες φορὲς ἀδιαφοροῦν γιὰ τὰ δημόσια ἀδικήματα καὶ ὅσα διαπράττουν οἱ πολίτες μεταξύ τους, ἀλλὰ ἐλέγχουν μὲ μεγάλη αὐστηρότητα ὅσα γίνονται εἰς βάρος τους. Ἀντίθετα, ἔργο τοῦ βασιλιᾶ καὶ τοῦ πολὺ νομιμόφρονα ἄρχοντα εἶναι νὰ ἀντιμετωπίζει μὲ φιλανθρωπία τὰ ἐναντίον του ἀδικήματα, ἀλλὰ ὅσα εἶναι δημόσια καὶ ἀπέναντι στοὺς ἄλλους νὰ τὰ διευθετεῖ καὶ νὰ σωφρονίζει τοὺς παραβάτες τοῦ νόμου. 21
λογοι ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΑΓΑΠΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Ἡ τε λεί α ἀ γά πη εἶ ναι νὰ που λή σης ὅ λα σου τὰ πράγ μα τα νὰ τὰ δώσης ἐ λε η μο σύ νην καὶ νὰ πη γαίνης καὶ ἐ σὺ νὰ εὕ ρης κα νέ να αὐ θέν τη νὰ που λη θῆς σκλά βος καὶ ὅ σα πά ρης νὰ τὰ δώ σης ὅ λα, νὰ μὴ κρα τή σης ἕ να ἄ σπρο. Ἠμ πο ρεῖς νὰ τὸ κά μης αὐ τὸ νὰ γένης τέ λει ος; Βα ρὺ σὲ φαί νε ται. Ἄ κου σε: Εἰς τὴν Ἀ να το λὴν ἦ τον ἕ νας Δε σπό της. Τοῦ ἐ πῆ ραν ἀ πὸ τὴν ἐ παρχί αν του ἑ κα τὸ ἀν θρώ πους σκλά βους. Ἐ πού λη σεν ὅ λα του τὰ πράγ μα τα καὶ τοὺς ἐ ξε σκλά βω σεν. Ἕ να παι δί ον μιανῆς πτω χῆς χή ρας ἀ πό μει νε σκλα βω μένο. Δὲν εἶ χε πῶς νὰ τὸ ξε σκλα βώ ση καὶ αὐ τὸς τί κά μνει; Πη γαί νει καὶ ξου ρί ζε ται καὶ βγά νει τὰ γέ νεια. Ἐ πῆ γε καὶ ἐ πα ρα κά λε σε τὸν αὐ θέν τη ὁ πού εἶ χε τὸ παι δί ον νὰ τὸ ἐ λευ θε ρώ ση καὶ νὰ κρα τή ση ἐ κεῖ νον σκλά βον. Τὸ ἐ λευ θέ ρω σεν ἀ πὸ τὴν σκλα βιὰν καὶ αὐ τὸς ἐ κά θι σεν εἰς τὸν αὐ θέν τη καὶ ἀ περ νοῦ σε με γά λην σκλη ρα γω γί αν, ἕ ως ὁ πού διὰ τὴν ὑ πο μο νὴν ὁ πού ἔ κα νε τὸν ἠ ξί ω σεν ὁ πα νά γα θος Θε ὸς καὶ ἔ κα νε θαύ μα τα. Ὕ στε ρα τὸν ἐ λευ θέ ρω σεν ὁ αὐ θέν της του καὶ πά λιν ἔ γι νεν ἀρ χι ε ρεὺς κα θὼς ἦ τον καὶ πρω τύ τε ρα. Τὴν αὐ τὴν ἀ γά πην θέ λει ὁ Θε ὸς νὰ ἔ χω μεν καὶ ἡ μεῖς. Εὑ ρί σκε ται κα νέ νας νὰ ἔ χη αὐ τὴν τὴν ἀ γά πην, νὰ κά μη κα θὼς 22
λογοι ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ἔ κα με καὶ ὁ δε σπό της; Βα ρὺ σὲ φαί νε ται. Δὲν ἠμ πο ρεῖς νὰ τὸ κά μης αὐ τό, κάμε ἄλ λο: Μὴ που λη θῆς ἐ σὺ σκλά βος, μό νον πού λη σε τὰ πράγ μα τά σου, δῶ σε τα ὅ λα ἐ λε η μο σύ νην, τὸ κά μνεις; Ἀ κό μη βα ρὺ σὲ φαί νε ται καὶ αὐ τό. Ἂς ἔλ θω μεν πα ρα κά τω. Δὲν ἠμ πο ρεῖς νὰ δώ σης ὅ λα σου τὰ πράγ μα τα, δῶ σε ἀ πὸ τὰ μι σά, δῶ σε ἀ πὸ τὰ τρί τα ἕ να, δῶ σε ἀ πὸ τὰ πέν τε ἕ να. Ἀ κό μη βα ρὺ σὲ φαί νε ται; Κά με ἄλ λο, δῶ σε ἀ πὸ τὰ ὀ κτώ, δῶ σε ἀ πὸ τὰ δέ κα ἕ να, τὸ κά μνεις; Ἀ κό μη βα ρὺ σὲ φαί νε ται. Κά με ἄλ λο, μὴ κά μης ἐ λε η μο σύ νην, μὴ που λη θῆς σκλά βος, ἂς ἔλ θω μεν παρα κά τω: Μὴ πά ρης τὸ ψω μὶ τοῦ ἀ δελφοῦ σου, μὴ πά ρης τὸ ἐ ξω φό ρι του, μὴ τὸν κα τα τρέ χης, μὴ τὸν τρῶς μὲ τὴν γλώσ σαν σου. Μή τε καὶ αὐ τὸ τὸ κά μνεις; Ἂς ἔλ θω μεν πα ρα κά του, κά με ἄλ λο: Τὸν εὑ ρῆ κες τὸν ἀ δελ φὸν σου μέ σα εἰς τὴν λά σπην καὶ δὲν θέ λεις νὰ τὸν ἐ βγάλης. Κα λά, δὲν θέ λεις νὰ τοῦ κά μης καλό, μὴ τοῦ κά μης κα κόν, ἄ φη σὲ το νε. Πῶς θέ λο μεν νὰ σω θοῦ μεν, ἀ δελ φοὶ μου; Τὸ ἕ να μᾶς φαί νε ται βα ρύ, τὸ ἄλ λο βα ρύ. Ποῦ νὰ πᾶ με πα ρα κά του, δὲν ἔ χο με νὰ κα τε βοῦ μεν. Ὁ Θε ὸς εἶ ναι εὔ σπλαγχνος, ναί, μὰ εἶ ναι καὶ δί και ος, ἔ χει καὶ ρά βδον σι δη ρᾶν. Ἡ ἀ γά πη, ἀ δελ φοί μου, ἔ χει δύ ο ἰ διώ μα τα, ἕ να νὰ δυ να μώ νη τὸν ἄν θρω πον εἰς τὰ κα λὰ καὶ ἄλ λο νὰ τὸν νε κρώ νη εἰς τὰ κα κά. Στο χα σθῆ τε: Εἶ ναι μία μη τέ ρα καὶ ἔ χει τὸ παι δί της. Παίρ νει ψω μὶ νὰ φάγη, κλαί ει τὸ παι δί της. Εὐ θὺς ἀ λη σμο νᾶ τὸ ψω μὶ διὰ νὰ τὸ πα ρη γο ρή ση. Ἀ πὸ τί πα ρα κι νεῖ ται ἡ μητέ ρα; Ἀ πὸ τὴν ἀ γά πην ὁ πού ἔ χει εἰς τὸ παι δί της. Νυ στά ζει ἡ μη τέ ρα καὶ θέ λει νὰ κοι μη θῆ. Κλαί ει τὸ παι δί της. Εὐ θὺς ἀ λη σμο νᾶ τὸν ὕ πνον διὰ νὰ τὸ πα ρηγο ρή ση. Ἀ πὸ τί πα ρα κι νεῖ ται; Ἀ πὸ τὴν ἀ γά πην. Εἶ ναι ἄρ ρω στη ἡ μη τέ ρα, κλαί ει τὸ παι δί της. Εὐ θὺς ἀ λη σμο νᾶ τὴν ἀρρώστιαν διὰ νὰ πα ρη γο ρή ση τὸ παι δί της. Ἀ πὸ τί πα ρα κι νεῖ ται; Ἀ πὸ τὴν ἀ γά πην. Ἐ γὼ πιά νω τὸ σπα θὶ νὰ σὲ φο νεύ σω. Ἀ νί σως καὶ σὲ ἀ γα πῶ, εὐ θὺς ἡ ἀ γά πη μου νε κρώ νει τὰ χέ ρια. Θέ λω νὰ σὲ κλέ ψω, ἡ ἀ γά πη δὲν μὲ ἀ φή νει. θέ λω νὰ σὲ προ δώ σω, νὰ σὲ φονεύ σω, νὰ σὲ κα τα τρέ ξω ἤ ὅ,τι ἄλ λο κακὸ νὰ σοῦ κά μω. Ἡ ἀ γά πη δὲν μὲ ἀ φή νει νὰ σοῦ κά μω κα νέ να κα κόν, εὐ θὺς μὲ νε κρώ νει. Ἐ γὼ λέ γω πὼς σὲ ἀ γα πῶ, μὰ θέ λεις νὰ ἀ γα πῶ καὶ τὸ παι δί σου καὶ τό τε εἶναι ἀ λη θι νὴ ἡ ἀ γά πη. Εἰ δὲ νὰ λέ γω πὼς ἐ σέ να σὲ ἀ γα πῶ καὶ τὸ παι δί σου νὰ μι σῶ, δὲν εἶ ναι ἀ ληθι νὴ ἡ ἀ γά πη ὁ πού ἔ χω εἰς ἐ σέ να, εἶ ναι ψεύ τι κη. Ἐ γὼ λέ γω πὼς τὸν Θε ὸν τὸν ἀ γα πῶ ὁ πού δὲν τὸν βλέ πω, ἐ σέ να ὁ πού σὲ ἔ χω ἀ δελ φὸν καὶ σὲ βλέ πω δὲν σὲ ἀ γα πῶ. Λοι πὸν εἶ μαι ψεύ της. Διά τοῦ το, ἀ δελ φοί μου, ἀ νί σως καὶ θέ λω μεν νὰ σω θοῦ μεν νὰ μὴ ζη τή σω μεν ἐ δῶ εἰς τὸν κό σμον κα νέ να ἄλ λο πράγ μα πα ρὰ αὐ τὴν τὴν ἀ γά πην νὰ ἔ χω μεν εἰς τὸν Θε ὸν καὶ εἰς τοὺς ἀ δελ φούς μας». Ἀπό τό ὑπό ἔκδοση βιβλίο, Ὁ Ἅ γιος τῶν Ἑλληνικῶν Σχολείων, Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, τῆς Μαρίας Μαμασούλα, ἀπό τίς Ἐκδόσεις τῆς Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης 23
λογοι ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Ἐπιστολὴ Φωνάζετε νὰ πεταχτεῖ ἡ πίστη ἔξω ἀπὸ τὰ σχολεῖα μας! Χίλιες φορὲς ἡ νοελαία μας νὰ μιλᾶ γιὰ τὸν αἱμοσταγῆ Νέρωνα καὶ τὸν παρανοϊκὸ Καλλιγούλα, παρὰ νὰ ἀναφέρεται στὸ σωτήριο ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ! Ἀλλὰ ἂς κρίνουμε νηφάλια σὲ τί ἔκανε λάθος ἡ δική μας λαϊκὴ χριστιανικὴ πίστη καὶ θέλετε νὰ τὴ λιθοβολήσετε; Ὅταν οἱ Ἑβραῖοι πῆραν πέτρες γιὰ νὰ λιθοβολήσουν τὸν Χριστὸ ἐρώτησε: «διὰ ποῖον αὐτῶν ἔργον ἐμέ λιθάζετε;»(ἰωάν. 10,32). Ἔτσι ἡ ὀρθόδοξη πίστη μπορεῖ νὰ σᾶς ρωτήσει: «Γιὰ ποιὸ ἀπὸ τὰ καλά μας ἔργα θέλετε νὰ μὲ λιθοβολήσετε;» Μήπως ἐπειδὴ τοὺς προγόνους σας δίδαξα νὰ πιστεύουν σ ἕναν φιλάνθρωπο Θεὸ καὶ ὄχι στοὺς γεμάτους πάθη καὶ κακίες ἐπινενοημένους θεούς; Μήπως γιὰ τὰ νέφη τῶν Ἁγίων πού ἔζησαν στὴ γῆ αὐτή; Μήπως ἐπειδὴ ὑπηρέτησα ὡς δούλη Θεοῦ τὴ Νέα Ρώμη (Βυζάντιο) γιὰ 1.100 χρόνια καὶ τὴν πότισα μὲ τὸ πνεῦμα καὶ τὸ κάλλος τῆς ἁγιοσύνης; Μήπως ἐπειδὴ ἤμουν λαμπάδα στὸ λαό σας στοὺς 4 ὡς 5 αἰῶνες σκότους καὶ τρικυμίας τῆς δουλείας; Μήπως ἐπειδὴ ἄναψα τὶς καρδιὲς τῶν 30.000 νεομαρτύρων τῆς Τουρκοκρατίας μὲ τὴν πιὸ δυνατὴ κι ἀπ τὸν θάνατο ἀγάπη γιὰ τὸν Σταυρὸ καὶ τὴν ἐλευθερία; Μήπως ἐπειδὴ ἔζωσα μὲ δύναμη καὶ ζῆλο τὸν Μακρυγιάννη, τὸν Κολοκοτρώνη, τὸν Παπαφλέσσα κι ὅλους τοὺς δυνατοὺς γιοὺς τῆς ἐπανάστασης τοῦ 21; Μήπως ἐπειδὴ δώρισα στὸν Ρήγα Φερραῖο τὴν πύρινη γλώσσα; 24
λογοι ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς ἐπισκόπου Ἀχρίδος Μήπως ἐπειδὴ γέμισα τὰ στήθη τοῦ λαοῦ μὲ τὴν ὑπεράφθονη δύναμη καὶ τὸν λαιμὸ μὲ τὸ τραγούδι καὶ τὰ χέρια μὲ τὴν τέχνη; Μήπως ἐπειδὴ ἤμουν μὲ πάθος λαϊκὴ καὶ κραταιή; Μήπως ἐπειδὴ λόγῳ τῆς ἀδιάλειπτης σκέψης πού εἶχα μὲ τὸν λαό, οἱ ἐχθροὶ τῆς πίστης σκάψανε τὰ ἱερά μου; Μήπως ἐπειδὴ δὲν συμβιβάζομαι μὲ τὶς ἄθεες καὶ σκληρὲς θεωρίες κάποιων ἀτόμων, οὔτε μὲ τὴ διαστροφὴ καὶ καθόλου μὲ τὸν θάνατο; Ἐπειδὴ ἐγὼ εἶμαι ἡ πίστη τοῦ ἱεροῦ τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀνάστασης. Γιὰ ποιὸ ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἔργα λοιπὸν θέλετε νὰ μὲ ἀπομακρύνετε ἀπὸ τὴ νεολαία; Γιὰ ποιὰ ἀπ αὐτὰ θέλετε χωρὶς ἀκρόαση νὰ μὲ καταδικάσετε καὶ χωρὶς ἀπολογίες νὰ μὲ λιθοβολήσετε; Ὅταν πίεζαν τὸν ἅγιο Πολύκαρπο στὸ Δικαστήριο νὰ ἀρνηθεῖ τὴν πίστη στὸν Χριστὸ γιὰ νὰ τὸν ἀφήσουν νὰ ζήσει, ὁ ἅγιος γέροντας φώναξε: «Ἰδοὺ 86 χρόνια ὑπηρετῶ τὸν Χριστὸ καὶ Αὐτὸς δὲν μοῦ ἔκανε τίποτε ἄλλο ἐκτὸς ἀπὸ καλό. Πῶς θὰ μποροῦσα ἐγὼ τώρα νὰ ἀφήσω τὸν Κύριο καὶ Σωτήρα μου;» Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ὁλόκληρος ὁ λαός μας ἀπὸ τὸν ὁποῖο ἐσεῖς ζητᾶτε ν ἀρνηθεῖ τὸν Χριστό, θὰ μποροῦσε νὰ σᾶς ἀπαντήσει: Ἐγὼ ὑπηρετῶ τὸν Χριστὸ 2.000 χρόνια κι Αὐτὸς ἐμένα ἄλλο τόσο. Καὶ μὲ ὑπηρετεῖ ἀληθινά, καλύτερα ἀπ ὅ,τι ἐγὼ Αὐτόν. Καὶ τίποτε ἄλλο δὲν μοῦ ἔκανε παρὰ μόνον καλό. Πῶς θὰ μποροῦσα λοιπὸν ἐγὼ σήμερα ἰδίως σήμερα στὴ δύσκολη ἐποχή μας νὰ ἀρνηθῶ τὸν Κύριό μου καὶ Σωτήρα; Γιὰ τὴν προσαρμογὴ Κων/να Νικολαΐδου Ζωὴ Δικηγόρος 25
Μικρή κοινωνία, μεγάλη οἰκογένεια ΣΤΟ ΒΩΜΟ ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΘΥΣΙΑΖΕΤΑΙ Η ΣΑΦΗΝΕΙΑ Μαριάννας Φαραντάτου Φιλολόγου Ἔχετε παρατηρήσει ἀλλαγές στήν ἔκφραση τῶν μαθητῶν σας τά τελευταῖα χρόνια; Σίγουρα. Εἶναι πολύ διαδεδομένη πιά ἡ χρήση συντομογραφιῶν καί νεολογισμῶν. Καί τά παιδιά δέν διστάζουν νά τά χρησιμοποιήσουν ἀκόμα κι ὅταν πρόκειται γιά ἕνα ἐπίσημο γραπτό διαγώνισμα, ἀπό τό ὁποῖο θά ἐξαρτηθεῖ ἡ βαθμολογία τους. Αὐτό συνέβαινε πάντα; Τά τελευταῖα χρόνια περισσότερο, μαζί μέ τό φαινόμενο πού ὀνομάζουμε λεξιπενία, δηλαδή φτώχεια στό λεξιλόγιο. Οἱ νέοι προσπαθοῦν νά ἐπικοινωνήσουν μέ πολύ λίγες λέξεις, διαρκῶς ἐπαναλαμβανόμενες. Τό μήνυμα μεταφέρεται τό θέμα εἶναι ἡ ἀρτιότητά του.γιατί πιστεύετε ὅτι συμβαίνει αὐτό; Στό βωμό τῆς ταχύτητας καί τῆς κακῶς ἐννοούμενης ἁπλότητας θυσιάζονται ἡ ἀκρίβεια, ἡ σαφήνεια, ἡ πνευματική προσπάθεια γιά τήν ἐξεύρεση τῆς λέξης πού ἀποτυπώνει καλύτερα αὐτό πού θέλουμε νά ποῦμε, αὐτό πού ἐννοοῦμε βαθύτερα μέσα μας - τή λεπτή «ἀπόχρωση» τῆς ἔννοιας καί τοῦ συναισθήματος. Ὅμως, ὁ λόγος μας καθρεφτίζει τή σκέψη μας. Ὅσο πιό βαθιά καί καλλιεργημένη εἶναι ἡ σκέψη ἑνός ἀνθρώπου, τόσο μεγαλύτερος εἶναι καί ὁ πλοῦτος τῶν μέσων πού διαθέτει γιά νά τήν ἐκφράσει. Ἔτσι, πολλοί νέοι χρησιμοποιοῦν χαμηλότερου ἐπιπέδου ἐκφραστικά μέσα γιά νά ἀποτυπώσουν τά ἐπιφανειακά, δυστυχῶς, ἐρεθίσματα πού δέχονται ἀπό τόν κόσμο γύρω τους. Ἡ ἔντονη χρήση συντομογραφιῶν καί greeklish ἐπηρεάζει τή γλωσσική ἱκανότητα τῶν νέων; Δέν πιστεύω ὅτι μπορεῖ ἕνας μαθητής, ἐξαιτίας τους, νά χάσει ἀπολύτως τήν ἱκανότητά του στή σωστή διατύπωση ἤ στήν ὀρθογραφία. Παύει, ὅμως, νά τῆς δίνει σημασία. Ἀφοῦ γίνεται κατανοητή ἡ λέξη, μοῦ λένε πολλά παιδιά, γιατί ἐπιμένετε στό «η» ἤ στό «ει». Ἄς τό γράψουμε μέ «ι», δέν πειράζει. Περνάει, λοιπόν, ἡ ἀντίληψη ὅτι δέν ἔχει ἀξία τίποτε ἄλλο: Μεταφέρθηκε τό μήνυμα, ἔκλεισε ἡ ὑπόθεση! Ὅμως, ἡ γλώσσα δέν εἶναι μόνο κώδικας ἐπικοινωνίας. Εἶναι μέγιστη πολιτιστική κατάκτηση. Ἐκφράζει τίς ἀξίες ἑνός πολιτισμοῦ. Τό ἄχρηστο τῆς ὀρθογραφίας, κατά τή συνείδηση τοῦ μαθητῆ, παραπέμπει σέ μιά χρησιμοθηρία γιά ἄλλα πράγματα.τί ἐννοεῖτε; Ὅτι ἀξία δέν ἔχει νά μάθω ὀρθογραφία, συντακτικό ἤ γραμματική, ἀλλά πιό ὑλικά πράγματα. Μή μοῦ ἀφαιρεῖς χρόνο καί ἐνέργεια. Θέλω νά παίξω ἠλεκτρονικό, θέλω νά πάω στήν καφετέρια, θέλω νά μάθω ἕνα ἐπάγγελμα ἀπό τό ὁποῖο νά βγάζω χρήματα καί νά ἀγοράζω ἀκριβά πράγματα. Δέν μέ ἀπασχολεῖ τό νά ἔχω ἠθικά στοιχεῖα, πού ἀποτελοῦν τόν λεγόμενο «πνευματικό πλοῦτο». Πηγή: Περιοδικό «Κ» στήν Καθημερινή 14/2/2010 26