Έπιπλο : Οι άνθρωποι των σπηλαίων χρησιµοποιούσαν µια µεγάλη πέτρα για τραπέζι και µικρότερες πέτρες για καράκλες. Αργότερα: έπιπλα, όχι µόνο για πρακτικούς σκοπούς, αλλά ανάλογα και µε τον τρόπο ζωής των χρηστών. Η επίπλωση και η διαρρύθµιση της κατοικίας αποκαλύπτει το χαρακτήρα των χρηστών. Η επιλογή ενός τύπου επίπλωσης, όµως, δεν συνεπάγεται µια συγκεκριµένη νοοτροπία του ατόµου : αγοράζοντας ένα έπιπλο, λειτουργεί βέβαια το γούστο µας, που είναι ανάλογο από την όλη παιδεία µας, αλλά λειτουργούν και διάφοροι άλλοι παράγοντες, µε πιο βασικό τον οικονοµικό παράγοντα. Το στυλ των επίπλων : επηρεάστηκε από πολλούς παράγοντες, διαφορετικούς για κάθε εποχή, µε αποτέλεσµα το έπιπλο να αλλάζει συνεχώς στυλ. Συχνά, ο χρήστης δεν είχε καµία γνώµη για την επίπλωση του σπιτιού του. Οι µοντέρνοι αρχιτέκτονες, µε τον ορθολογισµό τους,αφαίρεσαν κάθε µορφής διακόσµηση. Αυτό δε σηµαίνει πως πρέπει να αποφεύγουµε κάθετί µοντέρνο, αλλά ότι πρέπει να αποφεύγουµε την µοντερνίστικη µανιέρα (=η ιδιαίτερη νοοτροπία του καλλιτέχνη) και την αντιπαράδοση. Η αυθεντική καινοτοµία δεν µπορεί να υπάρξει χωρίς τους δεσµούς µε το παρελθόν. Χρειάζεται προσπάθεια για να αντιληφθούµε το γνήσιο µοντέρνο, ώστε να µην επηρεαζόµαστε από τα προϊοντα κάθε βιοµηχανίας επίπλων και να αναζητήσουµε εκείνα που πραγµατικά µας ταιριάζουν. Αντικείµενο καθηµερινής χρήσης Έπιπλο κατοικίας Το έπιπλο αποτελεί κοµµάτι της ζωής µας.: ικανοποιεί τις λειτουργικές µας ανάγκες, εκφράζει την προσωπικότητα µας, τον τρόπο ζωής µας και το γούστο µας. Παλαιότερα : τα έπιπλα φτιάχνονταν µε µεράκι από τεχνίτες και περνούσαν από γενιά σε γενιά, «δένονταν» µε την οικογένεια και λειτουργούσαν σαν αναµνηστικά καλών και κακών οικογενειακών στιγµών. Με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, την αστικοποίηση και τον εκβιοµηχανισµό της παραγωγής, το έπιπλο έγινε προϊόν µαζικής παραγωγής και τυποποίησης. Το πρόβληµα όµως είναι ότι στην Ελλάδα ελάχιστες παραγωγικές µονάδες διαθέτουν τα κατάλληλα οικονοµικά και τεχνικά µέσα για τη µελέτη νέων προτύπων και την τελειοποίηση των προϊόντων. Οι περισσότεροι επιπλοποιοί αντιγράφουν άλλους, διοχετεύοντας στην αγορά έπιπλα κακής ποιότητας, κακόγουστα και µη λειτουριγκά. Η ελληνική αγορά επίπλου : αναπτύχθηκε τη δεκαετία 1950-1960, µε τη µορφή βιοµηχανίας, βιοτεχνίας ή εργαστηρίου επίπλων. Η ανάπτυξη αυτή οφείλεται στη µεγάλη ζήτηση του επίπλου, λόγω της έντονης οικονοµικής δραστηριότητας, αλλά και στο χαµηλό κόστος επένδυσης: φτηνή εργατική δύναµη, φτηνά µηχανήµατα, µικροί χώροι εργασίας, κτλ. Ο σαφής διαχωρισµός σε βιοµηχανίες, βιοτεχνίες και εργαστήρια είναι δύσκολος, γιατί, πέρα από τις οικονοµικές παραµέτρους (π.χ. επενδυµένα κεφάλαια), πρέπει να προσδιοριστούν και άλλοι παράµετροι, όπως : η ορθολογική οργάνωση της παραγωγής, η ποιότητα στελέχωσης του προσωπικού, κτλ. Ωστόσο, µπορούν να προσδιοριστούν κάποια στοιχεία διαχωρισµού για κάθε βαθµίδα παραγωγής 1. Βιοµηχανία : η επεξεργασία του επίπλου ξεκινά από την επεξεργασία της πρώτης ύλης. Στη βιοτεχνία και το εργαστήριο, το υλικό κατασκευής είναι επεξργασµένο από τις βιοµηχανίες, από όπου και το προµηθεύονται. Πολλές φορές προµηθεύονται ολόκληρα τµήµατα 1
για να τα προσαρµόσουν στα δικά τους έπιπλα, π.χ. µεταλλικά τµήµατα, κυρίως από Ιταλία, για να τα προσαρµόσουν σε ξύλινα έπιπλα. 2. Βιοµηχανία : χρησιµοποιεί µηχανήµατα ειδικά σχεδιασµένα για παραγωγή µεγάλης ποσότητας, όπου το κάθε µηχάνηµα είναι ένα εξειδικευµένο εργαλείο, τοποθετηµένο σε σειρά µε άλλα εξειδικευµένα εργαλεία. Βιοτεχνία : τα µηχανήµατα παράγουν µικρότερη ποσότητα και συνδυάζουν πολλά µηχανήµατα σε έναν κινητήρα, όπως : δισκοπρίονο, πλάνη τρυπάνι, κτλ σε ένα συνδυασµό. Εργαστήριο : λίγα σύνθετα µηχανήµατα και πολλά εργαλεία χειρός 3. Βιοµηχανία : ιαθέτει τα προϊόντα σε αγορές του εξωτερικού και του εσωτερικού, κυρίως µέσω των χονδρεµπόρων Βιοτεχνία : ιαθέτει την παραγωγή της στο εσωτερικό, µέσω χονδρεµπόρων και λιανοπωλητών και αναλαµβάνει τη διαφήµισή των προϊόντων της. Εργαστήριο : ουλεύει βάσει παραγγελιών των πελατών και διαθέτει τα προϊόντα του σε εκθέσεις επίπλων 4. Βιοµηχανία : απασχολεί σχεδιαστές επίπλων, κυρίως για την προσαρµογή ξένων σχεδίων στις παραγωγικές τους δυνατότητες και παράγουν ένα συγκεκριµένο αριθµό µοντέλων µε ορισµένες δυνατότητες παραλλαγής. Βιοτεχνίες: ελάχιστες απασχολούν σχεδιαστές. Συνήθως, σχεδιαστής είναι ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης, που αντιγράφει ξένα σχέδια από περιοδικά. Έτσι, η βιοτεχνία παράγει πολλά µοντέλα µε πολλές δυνατότητες παραλλαγών : π.χ. καθίσµατα γαλλικά, ισπαντικά, µοντέρνα, σε καρυδιά, οξυά, σουηδική ξυλεία, πολλές φορές άβαφα, ώστε να αποφασίσει ο πελάτης για το χρώµα τους. Αυτό δηµιουργεί µια ευελιξία στις τιµές και το γούστο. Εργαστήρια : δουλεύουν πάνω σε σχέδια κατά παραγγελία των πελατών τους. Υπάρχουν και καταστήµατα που πουλάνε έπιπλα από τις τρεις βαθµίδες παραγωγής, αλλά και καταστήµατα που πωλούν εισαγόµενα έπιπλα, κυρίως ιταλικά, και αντίκες. Το αγοραστικό κοινό των βιοτεχνιών ανήκει στη µεσαία και µικροµεσαία τάξη. Είναι ιδιάιτερα ευάλωτο στις «φίρµες» καιτη «φήµη» της επιχείρησης, σε καταξιωµένα κοινωνικά στυλ, κτλ. Οι τιµές παρουσιάζουν διακυµάνσεις, όχι µόνο λόγω της ποιότητας του υλικού, αλλά και λόγω της φήµης του καταστήµατος ή και λόγω της ξεχωριστής περιοχής στην οποία εδρεύει το καταστηµα. Π.χ. µια καρέκλα breuer από την Ιταλία, σε κατάστηµα του Κολωνακίου είναι προσαυξηµένη κατά 50%., σε σχέση µε ένα κατάστηµα στην Πατησίων. Για το λόγο αυτό, αποδίσουν τη διαφορά τιµών στην κατασκευαστική και σχεδιαστική ποιότητα των ακριβών επίπλων. Η λέξη kitsch προέρχεται από την αγγλική sketch, που εµφανίστηκε στη Γερµανία, την εποχή του Βίσµαρκ. Τη χρησιµοποιούµε για καλλιτεχνικά προϊόντα µε ψεύτικα µορφολογικά στοιχεία και ψεύτικο περιεχόµενο. Το kitsch υπάρχει σε όλους τους τοµείς της τέχνης : ζωγραφική, πλαστική, αρχιτεκτονική, χειροτεχνία, λογοτεχνία, µουσική, κινηµατογράφο, κτλ. Kitsch αντικείµενα έχουµε και στο βιοµηχανικό ντιζάιν ή στάιλινγκ. Αυτό οφείλεται στην αναζήτηση για µια καινούρια µορφή, µε στόχο την κερδοσκοπία, και όχι τη λειτουργικότητα ή τον τρόπο κατασκευής. Μέσα από τη νέα αυτή µορφή επιδιωκουν να προκαλέσουν την επιθυµία του αγοραστή να αποκτήσει το αντικείµενο, σαν σύµβολο µιας κοινωνικής θέσης που επιθυµεί. 2
Γενικότερα, το kitch αντικαθιστά το αίσθηµα µε το µελόδραµα, τη µεγαλοπρέπεια µε την υποκριτική στάση, την τραγικότητα µε το «ευτυχές τέλος». Τα kitsch καλλιτεχνικά αντικείµενα δίνουν την εντύπωση ότι πρόκειται για τέχνη, παρασύροντας τον αγοραστή από το µελό αίσθηµα που προκαλούν. Κριτήρια για να χαρακτηριστεί ένα αντικείµενο ως kitsch : Αποµιµήσεις ή αντιγραφές, φτιαγµένα µε ακατάλληλα υλικά και άσχετους τρόπους. Τα υλικά τους είναι φθηνότερα από το υλικό του πρότυπου, όπως και ο τρόπος κατασκευής τους. Π.χ., πλαστικό αντί ξύλο, µε µηχανή αντί µε το χέρι. Αυτό δεν σηµαίνει πως όλα τα βιοµηχανικά αντικείµενα είναι kitsch. Πρέπει όµως να είναι ειδικά σχεδιασµένα για τα υλικά και τον τρόπο κατασκευής των µηχανών παραγωγής. Π.χ. το να µιµείται κανείς ένα σκάλισµα ξύλου µε ξυλοπολτό σε καλούπι, αυτό είναι µια αντίθεση µεταξύ βιοµηχανικού υλικού διαδικασία παραγωγής. Όταν παίρνουµε ένα ολόκληρο καλλιτεχνικό έργο από το περιβάλλον του, για να το χρησιµοποιήσουµε διαφορετικά. Π.χ χρησιµοποιούµε ένα δωρικό κίονα για πόδι καθίσµατος. Οι µαζικές παραγωγές αντιγραµµένων έργων τέχνης µε ακριβά υλικά. Περιπτώσεις kitsch επίπλου στην αγορά : 1. Στη διακόσµηση : Η µαρκετερί υποκαθίσταται από χαρτί µε τυπωµένα ζωγραφικά µοτίβα, παρµένα από τις µορφές της µαρκετερί. Το χαρτί κολλιέται σε νοβοπάν, εντάσσεται µέσα στο ξύλο και λουστράρεται όλο µαζί. Το σκάλισµα σε ξύλο υποκαθίσταται από χυτά υλικά (ξυλοπολτό γύψο) ή από πρεσαριστό ξύλο Το βάψιµο του επίπλου µε σκούρο χρώµα σε ορισµένα σηµεία, για να φαίνεται παλιό. 2. Μίµηση του υλικού : Μιµηση µπαµπού, από µπρούντζο ή ξύλο Υποκατάσταση του ξύλου ή του µαρµάρου, µε φορµάικα Μίµηση της ψάθας, µε ξύλο Υποκατάσταση µαρµάρου από χυτό βαµµένο σίδηρο Μίµηση λυγισµένου ξύλου από µεταλλικό σωλήνα 3. Μίµηση της µορφής : Αναπαραγωγή αντικειµένου σε διαφορετική κλίµακα από το πρωτότυπο Χρήση στοιχείων στον φέροντα οργανισµό, που δεν χρησιµεύουν στη µεταφορά φορτίων. Χρήση µορφών από παλιά στυλ για την κατασκευή ενός νέου αντικειµένου Χρήση µοντέρνων υλικών σε αντικείµενα που δεν ανήκουν στο µοντέρνο ντιζάιν. Τα έπιπλα διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες : 1. Σε αυτά που έχουν σχήµα κιβωτίου και χρησιµεύουν για τη φύλαξη, τακτοποίηση και έκθεση αντικειµένων. 2. Σε αυτά που χρησιµεύουν για να ακουµπάµε πάνω τους όσα µας χρειάζονται για την εργασία µας ή το φαγητό - τραπέζια 3. Σε αυτά που χρειαζόµαστε για να καθόµαστε ή να αναπαυόµαστε - καθίσµατα, κρεβάτια 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Οτιδήποτε κατασκευάζεται σήµερα, στηριζεται στις πρώτες πανάρχαιες αρχές. Σήµερα, µπορεί οι ανάγκες του ανθρώπου να έχουν πολλασιαστεί τόσο, ώστε να καθιστούν µια κατασκευή πολύπλοκη και σύνθετη, όµως η τεχνολογική εξέλιξη διεύρυνε τους ορίζοντες, ώστε κάθε ιδέα να είναι πραγµατοποιήσιµη : Στο ξύλο, από τα παλαιότερα και οµορφότερα υλικά, έχουν προστεθεί νέα υλικά, που έχουν σαν βάση το ξύλο ή τα παράγωγά του. Το µέταλλο, στον εσωτερικό χώρο και τις ελαφρές κατασκευές, αντικατέστησε το ξύλο στις αρθρώσεις των κατασκευών, χωρίς να καταφέρει να το εκτοπίσει : η οµορφιά και η ανθρώπινη «ζεστασιά» του ξύλου, το κάνουν αναντικατάστατο. Στα έπιπλα, το µέταλλο χρησιµοποιείται στις αρθρώσεις, τους συνδέσµους ή σαν παρέµβληµα. Επίσης στις ψευδοροφές, στο σκελετό των λυόµενων κατασκευών (περίπτερα, κιόσκια, κτλ), µε θετικά και αρνητικά αποτελέσµατα. Το πλαστικό, το σύγχρονο υλικό. Βρήκε γρήγορη εφαρµογή στην αρχιτεκτονική και τις ελαφρές κατασκευές: έπιπλα, ψευδοροφές, αρθρώσεις Στα υλικά αυτά, έχουν προστεθεί κι άλλα, σαν συµπληρωµατικά, που «ζουν» και «κινούνται» στον εσωτερικό χώρο : πέτρες, γυαλιά, κεραµικά, υφάσµατα, κτλ Η ραχοκοκαλιά του σκελετού κάθε ελαφριάς κατασκευής, σταθερής ή λυόµενης είναι το ξύλο, το µέταλλο, και το πλαστικό. Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ Φόρµα (ιδέα & αισθητική) Λειτουργία Κατασκευή : Οι τρείς αυτοί παράγοντες, αποτελούν ένα ισόπλευρο τρίγωνο, που σε κάθε γωνία του έχει κι ένα βασικό παράγοντα. Κανένας βασικός παράγοντας δεν µπορεί να ολοκληρώσει από µόνος του την αρχιτεκτονική κατασκευή ενός χώρου ή αντικειµένου : µια καλή ιδέα, που εκφράζεται αισθητικά µε τη φόρµα, πρέπει να λειτουργήσει στο τελικό αποτέλεµα, σύµφωνα µε τις λειτουργικές ανάγκες και να ολοκληρωθεί µε την κατασκευή της. Η ίδια η κατασκευή απαιτεί γνώση των ιδιοτήτων και των δυνατοτήτων των υλικών στη σύνδεσή τους, καθώς και γνώση των φυσικών και στατικών αντοχών τους, για να καταλήξει σε ένα αρµονικό αποτέλεσµα. ΣΩΣΤΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ο οικονοµικός παράγοντας, πολύ σηµαντικός σε κάθε κατασκευή. εν αφορά µόνο το κέρδος που θα αποκοµίσουµε µέσα από µία κατασκευή, αλλά, κυρίως, την αποφυγή σπατάλης των αγαθών και του φυσικού πλούτου του πλανήτη µας. ηλαδή, πρέπει να προσέξουµε τα υλικά που θα χρησιµοποιήσουµε, να τα γνωρίσουµε και να τα σπουδάσουµε. Η φόρµα, το χρώµα και η λειτουργία συνδέονται στενά µε την ψυχική υγεία του ανθρώπου. Γι αυτό αποτελούν στοιχεία που πρέπει να τα λαµβάνουµε υπόψη µας στη δηµιουργία µιας κατασκευής. Π.χ. στο χώρο του καθιστικού, οποιοδήποτε αντικείµενο έπιπλο θέλουµε να κατασκευάσουµε, πρέπει να το εξετάσουµε ατοµικά και συνολικά. Κάθε αντικείµενο έχει τη δική του αποστολή, αλλά όλα µαζί επικεντρώνονται στον άνθρωπο. Έτσι, δεν µπορούµε να φτιάξουµε ένα κάθισµα αναπαυτικό, χωρίς να έχουµε υπόψη µας και όλα τα άλλα αντικείµενα του χωρου, αλλά και το χώρο γύρω από αυτά. Οποιαδήποτε κενότητα δηµιουργηθεί, µας αγγίζει και µας ενοχλεί. 4
Η πλήρης εκµετάλλευση των υλικών : απαιτεί γνώσεις και σωστή παρατήρηση. Παλαιότερα δεν γνώριζαν τους στατικούς κανόνες, µε αποτέλεσµα να χρησιµοποιούν υπερβολικές διατοµές στα υλικά τους, από το φόβο µην πέσει η κατασκευή. Σήµερα, που οι γνώσεις αυτές υπάρχουν, πρέπει να γίνεται πλήρης εκµετάλλευση του υλικού, µέχρι τα όρια της αντοχής του. Με τον τρόπο αυτό έχουµε οικονοµία στην κατασκευή και ένα καλύτερο αισθητικό αποτέλεσµα, χωρίς υπερβολές. Για µια στέρεη σύνδεση των στοιχείων, πρέπει ακόµα να παρατηρούµε συνεχώς τον περίγυρο, ώστε να βοηθηθεί η φαντασία µας στην εύρεση της λύσης, που θα µοιράσει τα φορτία εύκολα και απλά. ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Κάθε κατασκευαστής δηµιουργός πρέπει να γνωρίζει µε ακρίβεια τις ιδιότητες των υλικών που χρησιµοποιύνται σήµερα στον εσωτερικό χώρο και τις ελαφριές κατασκευές, και κυρίως, των πλέον βασικών : ξύλα, µέταλλα και πλαστικά. Ο συνδυασµός των υλικών αυτών δίνει µεγαλύτερες δυνατότητες επιλογής και ποικίλα αποτελέσµατα. 1. Ξύλο συµπαγές (µασίφ) ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Το ξύλο προέρχεται από ζωντανούς οργανισµούς, έχει περιορισµένη διάρκεια ζωής και κινείται µε τις καιρικές µεταβολές. Για καταλληλότερο ξύλο : η κοπή των δέντρων, η αποξήρανση και ο τεµαχισµός τους πρέπει να γίνονται στις σωστές εποχές και µε το σωστό τρόπο. Το κέντρο του κορµού δίνει ξύλο σκληρότερο και µε λιγότερη υγρασία, ενώ τα περιβερειακά µέρη του κορµού προσβάλλονται ευκολότερα από ασθένειες. Η αντοχή του ξύλου σε θλίψη και εφελκυσµό είναι µεγαλύτερη, όταν οι δυνάµεις ενεργούν παράλληλα πρς τη ρίζα. Μικρότερη, όταν ενεργούν κάθετα και ακόµα πιο µικρή, όταν ενεργούν υπό γωνία 45 ο. Η αντοχή του ξύλου σε κάµψη είναι µεγαλύτερη, όταν οι δυνάµεις ενεργούν κάθετα προς τις ίνες. Η αντοχή του ξύλου σε δυνάµεις διάτµησης είναι µεγαλύτερη, όταν οι δυνάµεις ενεργούν κάθετα στις ίνες και µικρότερη όταν ενεργούν παράλληλα. Κατανοώντας την αντοχή του ξύλου στις διάφορες δυνάµεις, γνωρίζουµε και τις δυνατότητες του στη χρήση του. Όσο βαρύτερο και σκληρότερο το ξύλο, τόσο µεγαλύτερη η αντοχή του Οι ασθένειες και τα ελαττώµατά του µειώνουν την αντοχή του (π.χ. σάπισµα, ρόζοι, κτλ). Πλεονέκτηµα του ξύλου : η ελαστικότητά του. Λόγω της ελαστικότητάς του, µπορούµε να το χρησιµοποιήσουµε στην κατασκευή καµύπλων στοιχείων.όµως η ελαστικότητά του είναι ταυτόχρονα και µειονεκτηµα, σε περιπτώσεις που το θέλουµε άκαµπτο, π.χ υποστυλώµατα, δοκάρια.. 5
Η υγροσκοπικότητα, αποτελεί µειονέκτηµά του που το αντιµετωπίζουµε µε πρόσθετα υλικά προατασίας ή µε την επιολγή σκληρών ξύλων στις κατασκευές. Λόγω της υγροσκοπικότητάς του, παρουσιάζει συστολές και διαστολές, που πρέπει να λαµβάνουµε υπόψη (σε πατώµατα, επενδύσεις, κτλ). Ελληνικά & Τροπικά ξύλα Τα ελληνικά ξύλα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: 1. Μαύρη πεύκη, ελάτη, δρυς, οξιά, λεύκη 2. Όλα τα άλλα είδη πεύκης, κυπαρίσσι, καστανιά, πλάτανος, φτελιά, καρυδιά, γαύρος Μερικά από τα δέντρα αυτά είναι ξενικά, αλλά επειδή καλλιεργουνται από πολλά χρόνια στη χώρα µας, τα θεωρούµε ελληνικά Ξυλεία του Βορρά που διακινείται στη χώρα µας Η λευκή ξυλεία: Από ελάτη και ερυθρελάτη : στις οικοδοµές για καλούπια, σκαλωσιές, κτλ. - Κατώτερης ποιότητας ξυλεία, (µαλακή, µε πολλούς ρόζους, κτλ) Η Σουηδική ή ερυθρά ξυλεία: Σουηδική δασική πεύκη & ερυθρά ξυλεία : η σουηδική δασική πεύκη φύεται στην Ελλάδα µε την ονοµασία Λιάχα. Στην Ελλάδα : Κυριότερο ξυλοπαραγωγό δέντρο: η µαύρη πεύκη (στέρεο ξύλο, ακατάλληλο στη ναυπηγική & ξυλουργική γιατί είναι στραβό. Εισαγόµενη δρυς : από Σλοβενία & Ρωσία, οι καλύτερες ποιότητες Η δρυς Τασµανίας : είδος ευκαλύπτου µε ιδιότητες παρόµοιες µε τη δρυ.το ξύλο της δρυός µέσα στο νερό σκληραίνει, αυξάνεται η αντοχή του και µαυρίζει σαν έβενος. Τα τροπικά ξύλα : από τα τροπικά δάση βόρεια & νότια του Ισηµερινού (Ν.Α. Ασία, Κεντική Αφρική, Ν. Αµερική ). Τα δέντρα αναπτύσσονται αδιάκοπα καθ όλη τη διάρκεια του έτους, µε αποτέλεσµα οι κορµοί ν αποκτούν τεράστιες διαστάσεις. Τα τροπικά ξύλα µε κοκκινωπό χρώµα στην ελληνική αγορά λεγονται µαόνια, αλλά δεν είναι. Το πραγµατικό µαόνι είναι µόνο το ανακάρδιο. Χρωµατιστά ξύλα: Τα σπάνια κι ακριβά ξύλα µπορούν να υποκατασταθούν από κοινά χρωµοποτισµένα ξύλα. Ο χρωµοποτισµός γίνεται στο χλωρό ξύλο µε χηµική διαλυτική ουσία, µέσω µιας καµπάνας που εφαρµόζεται στο ένα άκρο του κορµού. Η ουσία φθάνει στην καµπάνα µε πίεση και σιγά-σιγά εισχωρεί στον κορµό και βγαίνει από το άλλο άκρο. Προηγουµένως, πρέπει να περαστεί από τον κορµό, µε τον ίδιο τρόπο, µια διαλυτική ουσία σαπουνιού, για να φύγουν όλα τα συστατικά του κορµού, και να εισχωρήσει το χρώµα στο εσωτερικό των ινών. Μειονέκτηµα των χρωµοποτισµένων ξύλων : το χρώµα τους κόβει τον ήλιο 6
ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΞΥΛΑ Η οξιά : βαρύ ξύλο - Άτµιση : εφαρµόζεται για την προστασία της από µύκητες. Αλλά για την αλλαγή του χρώµατος του ξύλου τους σε ρόδινη απόχρωση. Η ελάτη : Λευκό µατ ή κοκκινωπό ξύλο - Χρήσεις : Σαν πριστή, σε υποστυλώµατα, ψευδοπατώµατα, κ.τ.λ. Σαν πριστή καλής ποιότητας, επιπλοποιΐα, λεπτοξυλουργική και στα εσωτερικά του πλακάζ. Από τα καυσόξυλά της, παίρνουµε την πρώτη ύλη για την κατασκευή ινοµοριοσανίδων και χαρτοµάζας. ασική Πεύκη (λιάχα) : ξανθό ή κοκκινωπό - Ελαφρύ έως µέτριο βάρος Μέτρια νεύρα ουλεύεται εύκολα µε ξυλουργικά µηχανήµατα Συγκρατεί καλά τα καρφιά - Εµποτίζεται εύκολα Χρήσεις :ξυλουργική, ινοσανίδες, χαρτοµάζα Μαύρη Πεύκη : καστανοκόκκινο ξύλο - έντονη ρητινώδη οσµή λιγότερο ελαστικό, επειδή περιέχει περισσότερη ρητίνη από τη δασική πεύκη ουλεύεται εύκολα µε ξυλουργικά µηχανήµατα, αλλά τα αποτροχίζει, γιατί είναι σκληρότερο Περισσότεροι ρόζοι από τη δασική Συγκρατεί καλά τα καρφιά Εύκολος εµποτισµός Χρήσεις : ξυλουργική, παρκέτα, ινοσανίδες, µοριοσανίδες, χαρτοπάζα. Πιτσ-Πάιν : Βαθύ καστανοκόκκινο ξύλο - ίνει µεγάλες ποσότητες ρητίνης και ξυλείας, πολλοί ρητινοφόροι αγωγοί, ορατοί µε το µάτι πολύ καλές µηχανικές ιδιότητες ουλεύεται καλά και είναι λιπαρό ξύλο- Μικρή ρίκωνση εν δέχεται συγκόλληση ούτε ελαιοβαφή. Χρήσεις : ναυπηγική, ξυλουργική, πατώµατα, παρκέ, σκάλες, κτλ Όρεγκον Πάιν (Ψευδοτσούνγκα) : ανοιχτό καστανοκόκκινο - Οι ρητινοφόροι αγωγοί φαίνονται µόνο µε φακό Ηµίσκληρο Μέτριες έως καλές αντοχές- Μικρή ρίκωση - ουλεύεται εύκολα, αλλά βγάζει ρητίνη Σχίζεται στα σηµεία που είναι οι ρόζοι Συγκρατεί τα καρφιά εκτικό στη συγκόλληση Χρήσεις : κατασκευή ρολών παραθύρων και θυρών, ναυπηγική, οικοδοµικές κατασκευές, έπιπλα, χαρτοπολτό, βαρέλια, κτλ. Πεύκη Κουκουναριά : κοκκινοκάστανο - Καλή µηχανική αντοχή και σκληρότητα - Καλό στην κατεργασία και ξηραίνεται εύκολα. Χρήσεις : οικοδοµικές κατασκευές, κιβώτια, βαρέλια, έπιπλα, µοριόπλακες, ινόπλακες, χαρτοπλοτό, κόντρα πλακέ, κτλ. Κυπαρίσσι : το ξύλο του κυπαρισσιού από δασοσυστάδες έχει µεγαλύτερη πυκνότητα από το καλλιεργούµενο Μικρές ρικνώσεις, που το κάνουν άριστο ξύλο για εσωτερικές και εξωτερικές κατασκευές. Σταθερότητα διαστάσεων (δεν χάνει µάζα) και µεγάλη φυσική διάρκεια Μέτρια µηχανική αντοχή Εύκολο στην ξήρανση και την κατεργασία. Χρήσεις : έπιπλα, στρωτήρες σιδηροδρόµων, τορνευτά, οικοδοµικές κατασκευές, πατώµατα, κιβώτια, στύλοι, ξυλοπολτό, κτλ 7
ρυς : παλαιότερα,η µεγάλη ζήτηση καυσόξυλων δρυός είχε σαν αποτέλεσµα εκτεταµένες και ανεξέλεγκτες υλοτοµίες. Σήµερα, η χρήση άλλων πηγών ενέργειας, είχε σαν αποτέλεσµα την αξιοποίηση των δρυοδασών σε τεχνικό ξύλο. Το ξύλο : το ξύλο της ερυθράς δρυός είναι κοκκινωπό, ενώ της λευκής ανοιχτό χρυσαφί µε σταχτί. Οι ερυθρές δρύες έχουν µικρότερη φυσική διάκρεια (αντοχή σε µύκητες & έντοµα), αλλά εµποτίζονται ευκολότερα Στις ακτινικές τοµές, οι πλατιές ακτίνες του ξύλου εµφανίζουν τη γνωστή χρυσαλίδα, ενώ στις εγκάρσιες τοµές οι ετήσιοι αυξητικοί δακτύλιοι εµφανίζουν µια φλογοειδή σχεδίαση. Το εγκάρδιο ξύλο έχει τυλώσεις, δηλαδή οι πόροι του ξύλου είναι γεµάτοι µε ένα στιλπνό περιεχόµενο. Μεγάλη µηχανική αντοχή Μέτρα σταθερότητα διαστάσεων Καλό στην κατεργασία, τη συγκόλληση. Κρατάει σταθερά τα καρφιά και τις βίδες Τα σοβαρότερα ελαττώµατα του ξύλου είναι οι ραγάδες σαν δακτύλιοι και οι ραγάδες παγετού Χρήσεις : οικοδοµική, ναυπηγική, στρωτήρες σιδηροδρόµων, επιπλοποιΐα, καπλαµάδες, παρκέτα, ξυλουργική, για παρκέ, ρόδες βαρελιών, αγροτικά εργαλεία, τορνευτά, κάρα, κάρβουνα για ζωγραφική, κ.ά. Καθιερώθηκε σε όλες τις χώρες και σε όλες τις εποχές για έπιπλα κουζίνας. Φράξος (Μελιός ή δεσποτάκι) : Το ξύλο: λευκό µε ελαφρά ροζ απόχρωση - Καλή µηχανική αντοχή Ελαστικό, εξαιρετικό για κάµψη µε άτµιση Σκληρό & βαρύ - ουλεύεται και λουστράρεται εύκολα Ξηραίνεται καλά και γρήγορα Πολύ ανθεκτικό - ευαίσθητο στην υγρασία, σε µύκητες & έντοµα. Χρήσεις : χειρολαβές εργαλείων, τιµόνια, εσωτερικά δοµικά στοιχεία, επιπλοποιΐα, κατασκευή σκι, αεροναυπηγική,ναυπηγική, χειρολαβές όπλων, παρκέτα, τεχνητά µέλη του ανθρωπίνου σώµατος, σκάλες, δοκάρια, γεωργικά εργαλεία, αθλητικά είδη. Πτελέα ( φτελιά ή καραγάτσι) : 10-30 µ. ύψος Ξύλο: ερυθροφαιό, στο χρώµα της σοκολάτας ευχάριστη οσµή Εµφανίζει λούπους, δηλ. λεία εξογκώµατα του κορµού - Οι ίνες στους λούπους είναι περιστραµµένες, δεν κάνει για οικοδοµική χρήση - Ελαστικό, κατάλληλο για κάµψη µε άτµιση - Μέτρια αντίσταση στον εµποτισµό - Βαρύ, - - µέτρια σκληρότητα ουλεύεται µε σχετική δυσκολία - Καρφώνεται καλά Ξηραίνεται εύκολα και γρήγορα, χρειάζεται προσοχή για να µην πετσικάρει. Χρήσεις : στην οικοδοµική, για πασάλους θεµελίωσης, χειρολισθήρες (κουπαστές), στη ναυπηγική, για καπλαµάδες, έπιπλα, τορνευτά, µουσικά όργανα, αγροτικά εργαλεία,κιβώτια και κατασκευές µέσα στα νερά. Η καστανιά : Ζει πάρα πολλά χρόνια και αυξάνεται πάρα πολύ γρήγορα : ελαφρώς καστανό - - µεγάλη φυσική διαρκεια Μεγάλη αντοχή σε κάµψη Κατατάσσεται στην κατηγορία των αγριόξυλων και στα ξύλα µε πορώδη δακτύλιο µέτρια σκληρότητα - ουλεύεται εύκολα Μεγάλη αντοχή στην υγρασία Χρήσεις : υποστυλώµατα σε θερµοκήπια, υποστυλώµατα στοών, µεταλλείν, για παρκέ, προφίλ, κουφώµατα, για πασσάλους, βέργες, καλάθια, βαρέλια, επιπλοποιΐα, µοριόπλακες, ινόπλακες, χαρτοπολτό. 8
Η Λεύκα : λευκοκιτρινωπό - µέτρια ρίκνωση καλή µηχανική αντοχή ουλεύεται καλά - Βάφεται και συγκολλείται καλά Απαιτείται ψεκασµός των πλακών του ξύλου για προστασία από µύκητες και βιολογικούς οργανισµούς. Χρήσεις : Ιδανικό για τη βιοµηχανία Derοulage (ξετύλιγµα) και κόντρα πλακέ, λόγω της µορφής του ξύλου, της µεγάλης διαµέτρου του κορµού και του καλού σχήµατός του. Επίσης : κιβώτια, εσωτερικά επίπλων, σπίρτα, τεχνητά µέλη, φθηνές οικοδοµικές κατασκευές, παιχνίδα, µικροαντικείµενα, ξυλόφυλλα, µοριοσανίδες, ινοσανίδες, χαρτoπολτό. ΤΡΟΠΙΚΑ ΞΥΛΑ Αζοµπέ : σκούρο σοκολατί, εµφανή λευκά αγγεία, κανονικές ίνες, χοντροί πόροι Πολύ σκληρό και βαρύ Φυσική ανθεκτικότητα και καλή σταθερότητα. Το βιοµηχανοποιούν λίγοι, επειδή χρειάζεται προσεκτική και σιγανή αποξήρανση για την πρόληψη σκασιµάτων και µηχανήµατα υψηλής ιπποδύναµης. Χρήσεις : λόγω της αντοχής του χρησιµοποιείται, κυρίως,για τραβέρσες σιδηροδρόµων, λιµενοβραχίονες, λιµενικά έργα. Αϊλέ : σοµφός κιτρινωπός ή γκριζωπός, ίνα χοντρή που εµφανίζεται µε αντίστροφη φορά. Απαιτείται ψεκασµός για προστασία του κορµού από µύκητες και βιλογικούς οργανισµούς Χρησιµοπιείται αποκλειστικά για ντερουλάρισµα (ξετύλιγµα) για εσωτερικό και εξωτερικό κόντραπλακέ. Ακαγιού (Κάγια) : αφρικανικά µαόνια : βαθύ ροζ µέχρι σκούρο - εµφανίζει µια γυαλιστερή αντάυγεια ίνες αντίθετης φοράς, κανονικό «κοντρεφίλ», Ορισµένα ξύλα εµφανίζουν σχέδια φριζέ, στικτά, κτλ. Χρήσεις : επιπλοποιΐα, καπλαµάδες, εβενοποιΐα, διακοσµητική, εσωτερικές επενδύσεις κατοικιών, πλοίων, βαγονιών και για την κατασκευή µικρών πλοίων. Ανακάρδιο : το γνήσιο µαόνι (Κεντρική Αµερική) : πανάκριβο, χάρη στα ωραία, και ζωηρά χρώµατά του - Χρησιµοποιείται στην «υψηλή» επιπλοποιΐα, σε µασίφ ή καπλαµά, χάρη στις εξαιρετικές του ιδιότητες : οµοιόµορφη δοµή, οµοιόµορφη ρίκνωση, ελάχιτα νερά και µικρό έως ελάχιστο βάρος, πυκνές ίνες, που επιτρέπουν καλό σκάλισµα και εύκολη επεξεργασία Κοκκινωπό προς κανελί µε µικρές γυαλιστερές χρυσαλίδες, λεπτούς πόρους και ωραία νερά σε ανοικτότερες ή βαθύτερες σκιές Σπάνιο ξύλο, γι αυτό και τη θέση του πήραν τα ψευδοµαόνια ή µαόνια της Αφρικής. Αφροµόζια : το Τικ της Αφρικής : βαθύ κίτρινο χρώµα, λεπτές βένες, κανονική δοµή (ισόβενο) Χρήση κατ εξοχήν για παρκέτα. Έβενος :ο όρος «έβενος» σηµαίνει ξύλα µαύρα ή µε φλέβες µαύρες, σκληρά, βαριά, µε πολύ λεπτούς κόκκους Μαδαγασκάρη, Ινδία Τα πολυτιµότερα ξύλα για την κατασκευή µουσικών οργάνων, την ξυλογλυπτική και µαρκετερί, κατασκευή επίπλων, αβακιοποιΐα, λαβίδες µαχαιριών,γλυπτική, τορνευτική, πλήκτραµουσικών οργάνων,διακοσµητική (πλακάζ). 9
Ιρόκο : καφέ κίτρινο για καπλαµάδες - Στην οικοδοιµική, αντικαθιστά τη δρυ, λόγω της αντοχής του. Λίµπα (Φρακέ) Ξύλο Φρακέ : λευκό ή εκρού, για καπλαµάδες και κόντρα-πλακέ, Λιµπάλι : καφέ µε χάκινες αποχρώσει ς - Αντικαθιστά τη δρυ σε πολλές εφαρµογές. Λίνγκουε : καφέ µε πορτοκαλί αποχρώσεις - στη ναυτιλία, θαλάσσιες κατασκευές Λόνχι : καφέ ροζ : αντικαθιστά την οξιά σε διάφορες εφαρµογές. Μαόνι Ν. Αµερικής : καστανοκόκκινο, µε εναλλασσόµενες ταινίες Μόνο για εσωτερική χρήση : έπιπλα, διακόσµηση, έλικες ελικοπτέρων κιβώτια, κτλ. Όχι σε υπαίθριες κατασκευές Μεράντι Λάουαν : ανήκουν στο ίδιο γένος (Shorea), που περιλαµβάνει Βαθυκόκκινα είδη, Ανοικτοκόκκινα είδη και Κτρινα είδη Μεράντι : βαθυκόκκινοµε καφέ πλατιά νερά, τραχιά υφή - Για κόντρα-πλακέ, εσωτερικές & εξωτερικές κατασκευές : γέφυρες, βάρκες, πατώµατα, επιπλοποιΐα, διακοσµήσεις,κτλ. Μεράντι είναι πιο ελκυστικό και ισχυρότερο από το Λάουαν (λευκό), που χρησιµοποιείται και σαν ψευσδοµαόνι στα εσωτερικά µέρη επίπλων Υπάρχει και κίτρινο Μεράντι Μοάµπι : καφέ ροζ έως βιολετί, σατινέ όψη - Για καπλαµάδες, ντερουλάρισµα, κόντρα-πλακέ, πόρτες, σκάλες, παρκέτα, κτλ, έπιπλα, λαβές µαχαιριών, µουσικά όργανα, παιχνίδια, κτλ. Mοβινγκούι : κίτρινο, αντικαθιστά την οξιά. Μπάλσα : κιτρινωπό, ελαφρύ και σπογγώδες - Ηχοµονωτικό και θερµοµονωτικό - Για κατασκευές «σάντουιτς» σε εσωτερικά των αεροπλάνων, σχεδίες, σωσίβια, κτλ Νιαγκόν : καφέ ροζ µέχρι σκούρο καφεκόκκινο Για καπλαµάδες κορδελλωτούς, επιπλοποιΐα, κορνίζες πολυτελείας, κουφώµατα, παρκέτα, σκάλες, κτλ. Νιοβέ : Το κυρίως ξύλο είναι κόκκινο, ο σοµφός σε κίτρινο ροζ, µια άλλη ζώνη σε ανοιχτό πορτοκαλί ή ανοιχτό κοκκινοπορτοκαλί και καρδιά σε σκούρο κόκκινο Επειδή έχει πολλούς χρωµατισµούς, βάφεται και ξαναβάφεται τοπικά, πριν από τη βαφή - Για καπλαµάδες επιπλοποιΐα, παρκέτα πολυτελείας, διακοσµητικά, εργαλεία, κτλ Οζιγκό :ρόδινο χρώµα γκριζωπό - για έπιπλα, ξυλουργική, κιβώτια, κτλ. Οκουµέ : έντονο ρόδινο χρώµα - Εύκολο στην ξήρανση, εκτύλιξη, συγκόλληση, βαφή & βερνίκωµα - ύσκολο στον εµποτισµό και στην πρίστη, γιατί ξετροχίζονται τα πριόνια - Συγκρατεί καλά τα καρφιά και τις βίδες- Για καπλαµάδες, κόντρα-πλακέ, εσωτερικές επενδύσεις, τορνευτά, ξυλόγλυπτα, σκελετούς επίπλων, κτλ. 10
Παλλίσσανδροι : καστανό κοκκινωπό, µε ωραία νεύρα και πόρουςπου εκλύουν γυαλιστερή και εύοσµη ρητίνη - Περιζήτητοι για τα χρώµατά τους : οπαλλίσανδρος Μαδαγασκάρης µοβίζει, ενώ τα ψιλά νερά του είναι σκουρότερα -- Για την υψηλή επιπλοποιΐα, λεπτοξυλουργική, µαρκετερί, παιχνίδια, αθλητικά είδη,, εβενοποιΐα, πλακάζ για διακόσµηση Παντούκ : κοραλί, Ίσιες ίνες, σφικτοί κόκκοι Για ξυλουργική εξωτερικών χώρων, γέφυρες, πλοία, εβενοποιΐα (αλλά µαυρίζει γρήγορα), πατωµατα, έπιπλα, χειρολαβές, σκάλες, αθλητικά είδη, µουσικά όργανα, εσωτερικές επενδύσεις, παιχνίδια, στρωτήρες σιδηροδρόµων, στύλοι Ραµίν: ξυλουργική, πόρτες, παράθυρα, έπιπλα, εσωτερικές επενδύσεις, τορνευτά, πατώµατα, αθλητικά είδη, κόντρα-πλακέ, χαρτοπολτό, κιβώτια, σπίρτα, µοριοσανίδες, ινοσανίδες, παιχνίδια Σάµπα : λευκό κρεµ - Αντικαθιστά τη λεύκα σε : ελαφρά έπιπλα, κιβώτια, ξυλουργικές κατασκευές Κόντρα-πλακέ Σαπέλι : ανήκει στα µαόνια : επιπλοποιΐα, λεπτή ξυλουργική, καπλαµάδες, παιχνίδια, µουσικά όργανα, εσωτερικές επενδύσες, κόντρα-πλακέ, χαρακτική Περιορισµένη χρήση σε καµπύλες κατασκευές Σίπο : καστανοκόκκινο µε ιώδεις ανταύγιες - επιπλοποιΐα, διακοσµητική Τιάµα : καστανοκόκκινο, µε εναλλασσόµενες ταινίες διαφορετικής στιλπνότητας Ο φλοιός του περιέχει δηλητήριο (µανσονίνη) - Για οικοδοµικές κατασκευές, πατώµατα, έπιπλα, εσωτερικές επενδύσεις, ξυλόφυλλα, κόντρα-πλακέ, µουσικά όργανα, κιβώτια, παιχνίδια, ξυλόγλυπτα, κτλ. Τικ : καστανοπράσινο, Λιπαρό στην αφή- Κατά την επεξεργασία του µπορεί να προκαλέσει δερµατίτιδα - Της Ινδοκίνας είναι µατ και του Σιάµ γυαλιστερό αδιάβροχο Ελαστικό, δουλεύεται εύκολα, αλλά αποτροχίζει τα εργαλεία Στην ξυλουργική, ναυπηγική, κόντρα-πλακέ, γέφυρες, βαγόνια, πατώµατα, έπιπλα, µουσικά όργανα, στύλοι, τρνευτά, ντεκόρ, ξυλόγλυπτα, Φαρό: µαλακό & ελαφρύ Υποκατάστατο της Λεύκας και του Οκουµέ Φραµιρέ: κίτρινο του άχυρου µέχρι καφέ κίτρινο Για εξωτερικές χρήσεις πρέπει να βάφεται, όχι να βερνικώνεται - Για εσωτερικές και εξωτερικές κατασκευές, έπιπλα, πόρτες, τορνευτά, ξύλινες επενδύσεις τοίχων 11
ΦΟΡΤΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ ΑΝΤΟΧΕΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Σχέδια, σελ. 45 1. Θλίψη : φορτία παράλληλα προς τις ίνες : Μεγαλύτερη αντοχή του ξύλου Φορτία κάθετα προς τις ίνες : Μικρότερη αντοχή του ξύλου Φορτία υπό γωνία 45 ο : ακόµα µικρότερη αντοχή 2. Εφελκυσµός : φορτία παράλληλα προς τις ίνες : µεγαλύτερη αντοχή του ξύλου Φορτία κάθετα προς τις ίνες : µικρότερη αντοχή του ξύλου Φορτία υπό γωνία 45 ο : ακόµα µικρότερη αντοχή 3. ιάτµηση: δυνάµεις κάθετα προς τις ίνες : µεγαλύτερη αντοχή του ξύλου υνάµεις παράλληλες προς τις ίνες: µικρότερη αντοχή του ξύλου Το ίδιο συµβαίνει και σε δυνάµεις κάµψης του ξύλου Συµπερασµατικά για το ξύλο : Χρειάζεται σηµαντικά µέτρα προστασίας Ενδείκνυται για µικρής κλίµακας κατασκευές (εσωτερικός χώρος, έπιπλα, κτλ Οι µεγαλύτερες κατασκευές, είναι αντιοικονοµικές, εξ αιτίας της ευαισθησίας του ξύλου Χρειάζεται συστηµατική συντήρηση & προφύλαξη από τη φωτιά. Πώς ξεχωρίζει η ποιότητα στα ξύλα : εν υπάρχουν ρόζοι ή είναι λίγοι και αραιοί Ίσια νερά, λεπτά και πυκνά (στη µεγάλη διάσταση ) Χωρίς σκασίµατα, παράλληλα ή κάθετα στα νερά του Ξηρό, µε ελαστικότητα και αντοχή στη θραύση Ζωηρό χρώµα, χωρίς κηλίδες Ευχάριστη οσµή ΘΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ 1. Καλό θερµοµονωτικό (επενδύσεις, πατώµατα, οροφές) 2. Ζεστό υλικό (επιπλώσεις, πατώµατα) 3. Υψηλή στατική & µηχανική αντοχή, σε µικρό βάρος σχετικά (πατάρια, έπιπλ, σκάλες) 4. Καλό ηχοµονωτικό (επενδύσεις, διαχωριστικά στοιχεία) 5. Πολύ ανθεκτικό στους ατµούς και τα χηµικά 6. Αισθητικά προτερήµατα : φυσική υφή, ποικιλία χρωµάτων και ειδών Η προσεκτική κοπή του κορµού, µας δίνει τις εξής διατοµές, για δόµηση & κατασκευή: 1. ΟΚΑΡΙΑ: Ορθογώνια διατοµή (για υποστυλώµατα) 2. ΚΑ ΡΟΝΙΑ: τεράγωνη διατοµή (για υποστυλώµατα) 3. ΠΛΑΚΕΣ : Πλάτος, πολύ µεγαλύτερο από το πάχος 4. ΣΑΝΙ ΕΣ: πάχος 20-25χιλ πλάτος 10-12-17-19εκ µήκος 2-6 µ. 5. ΜΑ ΕΡΙΑ: πάχος 35 60 χιλ πλάτος 20-30 εκ µήκος έως 4 µ. 12
ΕΙ Η ΞΥΛΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΡΙΟΝΙΣΜΟ Σχέδιο, σελ 47 1. Φλοιός ( για καυσόξυλα) 2. Καπάκια (πηχάκια για οροφές, για χαρτί, για παράγωγα ξύλου, για τεχνητή ξυλεία) 3. Σανίδες ( γενικής χρήσης) 4. Πλάκες ή Μαδέρια (γενικής χρήσης) 5. οκοί (για γεφυρώσεις, ατάρια, κτλ) 6. Καδρόνια ( για πετσώµατα - πλαίσια ) 7. Σανίδες (πατώµατα & επενδύσεις ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ Για λόγους οικονοµικούς, απλοποίησης της βιοµηχανικής παραγωγής και ποικιλίας στη σύνθεση διαφόρων κατασκευών, δηµιουργήθηκαν νέες µορφές ξύλων, που µειώνουν στο ελάχιστο τα προβλήµατα συστολής διαστολής και του κόστους του συµπαγούς ξύλου και δίνουν µια νέα µορφή στις κατασκευές. 1. Κόντρα-πλακέ (αντικολλητά) : λεπτά φύλλα κορµού δέντρου συγκολλώνται µεταξύ τους σε σταυρωτή διάταξη - Φύλλα από µαλακά ξύλα ( λεύκες, οκουµέ, κτλ) : Κυκλοφορεί και µε επικαλυµµένη τη µία πλευρά του από ακριβότεο φύλλο ξύλου (καπλαµά). Τα συνηθσµένα κόντρα-πλακέ έχουν 3-5 σειρές φύλλων και 3-12 χιλ. πάχος εν επηρεάζονται από την υγρασία, σχεδόν καθόλου Μεγάλη µηχανική αντοχή (δεν πετσικάρουν εύκολα) Ενισχυµένο κόντρα-πλακέ : πολλά κόντρα-πλακέ κολλήµένα, πρεσαρισµένα µαζί: δίνει µεγάλη σταθερότητα στην κατασκευή και απλοποιεί τις καµπύλες φόρµες στη σύγχρονη επίπλωση Χρήση : σε πόρτες, έπιπλα, συρτάρια, ψευδορφές, διαχωριστικά, κτλ 2. Πλακάζ (Πηχοσανίδες) : Συνδυασµός κόντρα-πλακέ, πάνω και κάτω και γέµισµα από πήχεις ξύλου διαφορετικού πάχους, συγκολληµένους και πρεσαρισµένους Πάχος 22χιλ. Χρήση: σύγχρονη επιπλοποιΐα, αντικαθιστώντας το ξύλο σε µεγάλες επιφάνειες 3. Νοβοπάν : (από το 1940) : Χαµηλής αξίας ξύλα, κοµµατιάζονται σε ειδικό µηχάνηµα, εµποτίζονται µε συνθετικές κόλλες και πρεσάρονται πάχος 8 20χιλ: Το οικονοµικότερο στο είδος υλικό Υστερεί σε αντοχή Ακατάλληλο για συνδέσεις ξύλων Χρήση : σε «κρυφές» κατασκευές και σαν γέµισµα σε πλακάζ 4. Χαρντ-µπορντ : κατασκευάζονται όπως τα νοβοπάν, µε τη διαφορά ότι, αντί για µόρια, έχουν ίνες ξύλου. Έχουν διαφορές πυκνότητες και µηχανικές αντοχές 13
5. Σύνθετα ξύλ ( Συγκολλητά) : σανίδες χαµηλής ποιότητας συγκολληµένες µεταξύ τους, είτε µε τη στενή είτε µε φαρδιά επιφάνεια πάχος 3-4 εκ. Με τον τρόπο αυτό, έχουµε σύνθετα φέροντα στοιχεία σε σχήµατα ευθύγραµµα, καµπυλωτά (σε καλούπι), τοξοειδή, τριγωνικά. Πελονεκτήµατα : 1. Μεγάλη αντοχή σε θλίψη, κάµψη και εφελκυσµό 2. Χρήση και αξιοποίηση Β ποιότητας ξύλου 3. Ποικιλία σχηµάτων & µεγεθών 4. εν επηρεάζονται από την υγρασία. 6. Πρεσαριστά : ξύλινος σκελετός σε τετράγωνο στενό κάναβο, που γεµίζει µε µονωτικό υλικό και κολλητό πρεσαριστό κόντρα-πλακέ από τις δύο επιφάνειες Μεγάλη αντοχή Ποικιλία σε µεγέθη και πάχη Πολύ ελαφρές κατασκευές, που µπορούν να πάρουν και εγκαταστάσεις στ εσωτερικό τους Χρήση : λυόµενες κατασκευές, διαχωριστικά και εκεί, όπου θέλουµε συµπαγές ξύλο για αισθητικούς λόγους (οικονοµικό, καλύτερη αντίδραση στις καιρικές συνθήκες, εύκολη µεταφορά). Στα πρεσαριστά (πανό) πρέπει ν αφήνονται τρύπες εξαερισµού. 7. Ινοσανίδες : Οι πλάκες αυτές αποκτούν αντοχή µε τη µέθοδο της πιλοπόνησης των ινοποιηµένων πρώτων υλών του ξύλου που περιέχουν λιγνίνη ή κυτταρίνη, µε συγκολλητικές ουσίες. Οι ιδιότητές τους, επηρεάζονται µε τη συµπίεση, τη θερµοκρασία, τις πρόσθετες ύλες και την επεξργασία της επιφάνειας. Ανάλογα µε την αντοχή και την πυκνότητά τους, διακρίνονται σε : Πορώδεις πλάκες Μεσαίας πυκνότητας πλάκες Σκληρές πλάκες Πορώδεις ινοσανίδες : Θερµοµονωτικές & ηχοµονωτικές, χάρη στην ελεύθερη διάταξη των ινών Στο εµπόριο τις βρίσκουµε µε απλή, λευκή επιφάνεια ή µε τρύπες Ινοσανίδες Μεσαίας Πυκνότητας : λέγονται και πλάκες MDF : ουλεύονται εύκολα για κατασκευή τραπεζιών, επίπλων µε µορφή κιβωτίου, κτλ πάχος 3,2 5χιλ Ιδιότητες : Οµοιόµορφη κατανοµή των ινών και ίδια πυκνότητα σε όλη την επιφάνεια : επιτρέπουν πολύπλοκες επεξεργασίες στην επιφάνεια και τις ακµές και αµέσως µετά να λακαριστούν. Σκληρές ινοσανίδες : Λεία η µπροστινή πλευρά, ανοικτό έως σκούρο καστανό χρώµα αναγνωρίζονται από µία γραµµή στην πίσω πλευρά. Ιδιότητες : 1. Εύκολη επεξεργασία, χωρίς την ανάγκη να προσέξουµε κάποια κατεύθυνση (π.χ. νερά) 2. Η υγρασία µεταβάλλει τις διαστάσεις τους. Χρήση : σαν πλάτη σε ντουλάπια ή σαν πάτοι συρταριών Η εξέλιξη των πλακών από τα παράγωγα του ξύλου, σε συνδυασµό µε κόλλες, ίνες, µόρια, πρεσάρισµα, δηµιουργούν πολλές παραλλαγές: 14
Οι λιγότερο πρεσαρισµένες είναι κατάληλες για µονώσεις ή επενδύσεις οροφών και τοίχων - Οι σκληρές έχουν µικρή ευστάθεια - Ο συνδυασµός και των δύο δίνει περισσότερη ευστάθεια και αντοχή. Υπάρχουν πλάκες από πρεσαρισµένα σκληρά χαρτιά, διαποτισµένα µε συνθετικές ουσίες, οι γνωστέςφορµάικες, µε µατ ή γυαλιστερή επιφάνεια, σε διάφορα σχέδια και χρώµατα (ποτίζονται µε µια συνθετική ρητίνη, τη µελαµίνη) και µε µεγάλη αντοχή. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝ ΕΣΗΣ ΞΥΛΟΥ Τόσο η χειροποίητη όσο και η βιοτεχνική/βιοµηχανική σύνδεση ξύλινων στοιχείων, χρησιµοποιούν δύο βασικούς τρόπους : 1. Με ξύλινους συνδέσµους : συνδέουµε τα δύο ξύλα µε µηχανικά µέσα (κορδέλες, πλάνες, τρυπάνια, κτλ), διαµορφώνοντας ή όχι τα άκρα τους. 2. Με συνδέσµους από άλλα υλικά : συνδέουµε τα δύο ξύλα µε µεταλλικές συνδέσεις, διαµορφώνοντας ή όχι τα άκρα τους. Οι δύο αυτοί τρόποι µπορούν να συγχωνευθούν Και οι δύο τρόποι σύνδεσης ενισχύονται µε κόλλες, καβίλιες, σφήνες, καρφιά, καρφοελάσµατα Α. ΞΥΛΙΝΟΙ ΣΥΝ ΕΣΜΟΙ (Ξυλοδεσιές) : Απαιτούν διαµόρφωση των άκρων. Γίνονται µε πολλές παραλλαγές, που χωρίζονται σε 4 κατηγορίες : 1. Συνδέσεις γωνίας (µόρσα, πατούρες, κινησιές, ξένα µόρσα) 2. Συνδέσεις µήκους (χαράξεις, πατούρες, µέτωπα, σφήνες) 3. Συνδέσεις κιβωτίου ( δοντια, ίσια-σκεπαστά-κρυφά, κτλ) 4. Συνδέσεις πλάτους (κινησιές, καβίλιες, µόρσα) : Εδώ, δεν διαµορφώνονται τα άκρα, αλλά το πλάτος σε όλο το µήκος ή σε τµήµατα του µήκους. Χρήσεις των ξύλινων συνδέσµων : Σε πλαίσια (τελάρα, πόρτες, παράθυρα, πανό) Σε µήκη και σταυρωτά πλαίσια ( ψευδοροφές, επενδύσεις, πατώµατα) Σε συρτάρια & κιβώτια, γενικά Σε πατώµατα & επιφάνειες (ραµποτέ κατασκευές, πόρτες, επενδύσεις, κτλ) Τι πρέπει να προσέχουµε στη σχεδίαση και την εφαρµογή των ξύλινων συνδέσµων : 1. Την κατεύθυνση των ινών των ξύλινων στοιχείων σύνδεσης 2. Τις δυνάµεις και τις διαφορετικές λειτουργίες των συνδεόµενων στοιχείων 3. Τις ελάχιστες διαστάσεις των στοιχείων, καθώς και τη συµµετρική αφαίρεση κατά τη διαµόρφωσή τους 4. Τη δυνατότητα και την ευκολία της σύνδεσης 5. Το κόστος σύνδεσης 6. Τα πρόσθετα στοιχεία και την εφαρµογή τους στη σύνδεση 7. Το αισθητικό αποτέλεσµα 15
Οι τρόποι αυτοί σύνδεσης αφορούν τις ελαφρές κατασκευές Μπορούν να συνδυαστούν µε διαφορετικά υλικά και µε λυόµενο χαρακτήρα. ΜΕΤΑΛΛΑ Ανακαλύφθηκαν πριν 3500 χρόνια, αλλά, λόγω των ιδιοτήτων τους, δεν αξιοποιήθηκαν τόσο πλατιά όσο το ξύλο. Η χρήση τους ήταν περιορισµένη µέχρι τις αρχές του περασµένου αιώνα, που ξεκίνησε η βιοµηχανική επανάσταση : καινούρια κράµατα, οικονοµικότεροι και ταχύτεροι τρόποι παραγωγής, πολλαπλασίασαν τη χρηστικότητά τους. Σήµερα, συνδετικά στοιχεία, αντικείµενα χώρου και επιφάνειες γίνονται από µέταλλα, δηµιουργώντας νέες αισθητικές και κατασκευαστικές λύσεις στην σωτερική αρχιτεκτονική και τη διακόσµηση. ΟΜΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΑ Σίδηρος & αλουµίνιο, πρωτίστως, και ακολουθούν ο χαλκός, ο ψευδάργυρος και ο µόλυβδος : για την οικοδοµική και ελαφρές µεταβλητές κατασκευές. Νικέλιο, χρώµιο και κασσίτερος χρησιµοποιούνται για παραγωγή κραµάτων µε τα προηγούµενα: χαλκός και ψευδάργυρος δίνουν ορείχαλκο - χαλκός και κασσίτερος δίνουν µπρούντζο. Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ 1. Φυσικές & χηµικές (ειδικό βάρος, χηµική ένωση µε άλλα στοιχεία, αγωγιµότητα, κτλ) 2. Μηχανικές (συµπεριφορά σε εξωτερικές δυνάµεις, σκληρότητα, ελαστικότητα, κτλ) 3. Τεχνολογικές ( δυνατότητα αλλαγής σχήµατος, συγκόλληση) ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΤΟΥ ΣΙ ΗΡΟΥ 1. ΡΑΒ ΟΙ : τετράγωνοι, ορθογώνιοι, κυλινδρικοί, πολυγωνικοί 2. ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΚΟΙ (προφίλ) ΚΑΙ ΕΛΑΣΜΑΤΑ : σε σχήµα L (γωνία), Τ, Ι, U, κτλ Χρήση : σε κάσες παραθύρων και θυρών, ψευδοροφές, πλαίσια, κτλ 3. ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ : φύλλα χάλυβα, 5χιλ πάχος Πάνω από 5 χιλ πάχος, λέγονται πλάκες.. Χωρίζονται σε : Γαλβανισµένες : οι επιφάνειες καλύπτονται µε ψευδάργυρο για τη σκουριά Μαύρες λαµαρίνες : Με κατάλληλη επεξεργασία (στράντζα) κατασκευάζονται τα στραντζαριστά προφίλ, µε ποικιλία διατοµών, για χρήση σε πιο ελαφρές κατασκευές Κόβοντας φύλλα λαµαρίνας, έχουµε τα πλέγµατα, που τα χρησιµοποιούµε σε ντουλάπια, Καλοριφέργια φυσικό εξαερισµό, αλλά και για διακόσµηση του εσωτερικού χώρου. Υπάρχουν και διάτρητα γωνιακά ελάσµατα (ντέξιον), που αποτελούν τις πρώτες λυόµενες κατασκευές. Αυλακωτές λαµαρίνες (γαλβανισµένες) : για στεγάσεις µικρών κτισµάτων. 4. ΣΥΡΜΑΤΑ ΑΠΟ ΧΑΛΥΒΑ (ΜΑΛΑΚΑ&ΣΚΛΗΡΑ) : Τα µαλακά, αφού µορφοποιηθούν, ξαναθερµαίνονται Για συρµατοπλέγµατα και σύρµατα, γενικώς 16
Τα σκληρά, αφού µορφοποιηθούν, δεν ξαναθερµαίνονται Για συρµατόσχοινα, καρφιά, βίδς, µπουλόνια, κτλ). 5. ΣΩΛΗΝΕΣ (από σίδηρο και κράµατά του) : διάµετρος από λίγα χιλιοστά έως και µέτρο Χρήση : στην ύδρευση, αποχέτευση, κτλ, σαν σκελετός στήριξης ελαφρών µεταβλητών κατασκευών (στέγαστρα, περίπτερα, εκθετήρια, κλτ), σαν σκελετός επίπλων, αφού µορφοποιηθούν (καµπύλωµα,κουρµπάρισµα) Βγαίνουν σε 2 κατηγορίες : 1. Με ραφή (συγκολλητοί) 2. Χωρίς ραφή (χωρίς συγκόλληση, τούµπα) : τελειότεροι, µεγαλύτερης αντοχής και ακριβότεροι. ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ Ανακαλύφθηκε πριν 100 περίπου χρόνια. Λόγω της µικρής µηχανικής αντοχής του, αναµειγνύεται µε άλλα µέταλλα σε µικρά ποσοστά. Ελαφρύ, και για το λόγο αυτό προσιτό για ελαφρές κατασκευές. Κυκλοφορεί σε ράβδους, τυποποιηµένα ελάσµατα (προφίλ), αυλακωτά φύλλα. εν σκουριάζει, παρά µόνο σε υψηλές θερµοκρασίες κατά τη συγκόλληση. Αν και προσφέρεται σε χρωµατισµούς, αισθητικά παραµένει ψυχρό υλικό, σε αντίθεση µε το ξύλο και το σίδηρο ακόµα (που αν προσεχθεί στις κατασκευές και βαφτεί, δίνει καλύτερα αισθητικά αποτελέσµατα από το αλουµίνιο). Τα κράµατα αλουµινίου, που χρησιµοποιούνται περισσότερο, είναι : 1. Ντρουραλουµίνιο 2. Χιντουµίνιο ΝΙΚΕΛΙΟ & ΧΡΩΜΙΟ : δεν σκουριάζουν, γι άυτό καλύπτουν στοιχεία από σίδηρο, (επινικέλωση, επιχρωµίωση) - Μεγάλη θερµική αντοχή Από τα πιο ανθεκτικά µέταλλα Το νίκελ είναι αργυρόλευκο και το χρώµιο κυανόλευκο Β ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΙ ΣΥΝ ΕΣΜΟΙ : Καρφιά, βίδες, µπουλόνια, στριφόνια, πριτσίνια, πηροί, εδικά καρφιά, Παρεµβλήµατα, καρφοελάσµατα, λάµες, γωνίες > Συνδέουν ξύλινα στοιχεία σε σταθερές ή λυόµενες κατασκευές. > Πολλοί χρησιµοποιούνται και για συνδέσεις µεταλλικών και πλαστικών στοιχείων. ΚΑΡΦΙΑ Σε ποικιλία µεγεθών και κεφαλών Σε κάθετη κατεύθυνση, αξιοποιείται σωστότερα - Οι συνδέσεις µε καρφιά δεν έχουν αντοχή, γι αυτό χρησιµοποιούµε και κόλλα Καλύτερα να χρησιµοποιούµε πολλά µικρά καρφιά, διαταγµένα συµµετρικά στην επιφάνεια του καρφώµατος Το κάρφωµα γίνεται και µε πιστόλι. ΞΥΛΟΒΙ ΕΣ Μαζί µε τα καρφιά ενισχύουν τη σύνδεση Ανοίγουµε µικρή τρύπα και βιδώνουµε µε το χέρι ή µηχανικά Απαιτούν περισσότερο χρονο, αλλά έχουν καλύτερο εφελκυσµό από τα καρφιά Εύκολες στην αποσύνδεση : εδώ, έχει µεγάλη σηµασία το κράµα µετάλλου της βίδας, η κατασκευη της και η σύνθεση των ξύλινων στοιχείων. 17
ΜΠΟΥΛΟΝΙΑ : σε πολλές παραλλαγές : εν βιδώνονται µέσα στο ξύλινο στοιχείο, αλλά το διαπερνούν και τα συνδεόµενα ξύλινα µέρη σφίγγονται µε παξιµάδι, που βιδώνει στη µια πλευρά του µπουλουνιού.η εφαρµογή πρέπει να είναι φρακαριστή, γι αυτό χρειάζεται ακρίβεια στο µετρηµα και σηµάδεµα, ιδιαίτερα στις λυόµενες κατασκευές, ΠΗΡΟΙ : µεταλλικές κωνικές σφήνες που εφαρµόζονται φρακαριστά Μπουλόνια και πήροι, σε διάφορες παραλλαγές, αποτελούν τη βασική συνδεσµολογία των λυόµενων κατασκευών. ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΠΑΡΕΜΒΛΗΜΑΤΑ Κυκλικά µε δόντια (γκρόβερ), κυκλικοί δακτύλιοι, ροδέλες, γωνίες, σε σχήµα Τ ή και µορφοποιηµένα από το µελετητή. Κυκλικά µε δόντια ; µπαίνουν ανάµεσα στα ξύλινα στοιχεία, γύρω από το µπουλόνι και σφίγγουν. Για καλύτερη εφαρµογή και προστασία του ξύλου : µετά το κεφάλι του µπουλουνιού και πριν το παξιµάδι, βάζουµε ροδέλα/δακτύλιο (πλαστική ή λαστιχένια) ΚΑΡΦΟΕΛΑΣΜΑΤΑ : Για ενίσχυση των ήδη συνδεδεµένων ξύλινων στοιχείων : µεταλλικά, λεπτά κι επίπεδα στοιχεία που, από τη µία έχουν προεξοχές που καρφώνονται στο ξύλο, αντί για καρφιά. Χρησιµοποιούµε και ξύλινα βιδώνοντας ή ακόµα και σε κόµβους (κοµβοελάσµατα) ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΣΥΝ ΕΣΕΙΣ Για την καλή λιετουργία των µεταλλικώνσυνδεάσµων, πρέπει να προσέχουµε τη θέση που βάζουµε το σύνδεσµο και τις αποστάσεις µεταξύ των συνδέσµων Οι σύνδεσµοι σχετίζονται µε το τι θέλουµε να συνδέσουµε και τα φορτία που φέρουν τα συνδεόµενα στοιχεία Να έχουµε υπόψη µας τη διέυθυνση των ινών του ξύλου και το ότι το ξύλο, στις διαστολές, κινείται κάθετα προς τις ίνες. Η σύνδεση µπορεί να σταθερή και άλυτη ή σταθερή και λυόµενη Η καλή συγκόλληση και η ποιοτητα της κόλλας δίνουν τη δυνατότητα µεταφοράς των δυνάµεων από το ένα στοιχείο στο άλλο. ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Πλαστικά : υλικά που έχουν κύρια συστατικά τους φυσικές ή συνθετικές ρητίνες και τα οποία µπορούν να µορφοποιηθούν µε διάφορους τρόπους, κάτω από ειδικές συνθήκες πίεσης κι θερµοκρασίας. Ανάλογα µε τη χρήση τους, χωρίζονται σε : 1. Πλαστικά γενικής χρήσεως (αντικείµενα κάθε µορφής & σχήµαταος : σωλήνες, φύλλα, κτλ) 2. Πλαστικά επικάλυψης ( για την παραγωγή χρωµάτων, κτλ) 3. Πλαστικά συγκόλλησης ( συνθετικές κόλλες για την παραγωγή καπλαµάδων, κόντραπλακέ,κλπ) 4. Πλαστικά για ίνες ύφανσης (τεχνητό µετάξι, νάυλον, κτλ) 5. Πλαστικά ελαστικά (φυσικό & συνθετικό καουτσούκ) 18
Πλαστικά γενικής χρήσης : δύο κατηγορίες : 1. Θερµοπλαστικά : µε τη θερµότητα µαλακώνουν, παίρνουν οποιοδήποτε σχήµα και µε την πτώση της θερµοκρασίας σκληραίνουν ξανά. Η διαδιασία αυτή µπορεί να γίνει απεριόριστες φορές, χωρίς να έχουµε µεταβολή στο υλικό. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ: η µοορφοποίηση τους γίνεται µε λίγα έξοδα (µικρές δυνάµεις κατά τη µορφοποίηση). ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ: Σε χώρους µε υψηλές θερµοκρασίες, δεν µπορούν να διατηρήσουν τη στερεότητά τους ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ: µε δύο τρόπους: Χυτά σε µεταλλικά καλούπια, µε πίεση Με έλξη σε πρέσα υπό πίεση (φύλλα γύρω από καλούπια) Ρητίνες : Πολυαιθυλένιο, χλωριούχο Πολυβινύλιο (PVC), πολυαµίδες (Nylon), κ.τλ 2. Θερµοσκληρυνόµενα : Σκληραίνονται µε θερµότητα, αφού µορφοποιηθούν, και διατηρούν το σχήµα τους, χωρίς να µπορούν να µαλακώσουν ξανά. Τρόποι µορφοποίησης, ίδιοι µε των θερµοπλαστικών Ιδιότητες : σκληρά υλικά, σαν το γυαλί, µεγάλη αντοχή σε πίεση, αλλά εύθραυστα, µεγαλύτερη αντοχή σε υψηλές θερµοκρασίες από αυτήν των θερµοπλαστικών. Επείδή είναι εύθραυστά και δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν µορφοποιηµένα, αναµειγνύονται σε ρευστή κατάσταση µε ίνες γυαλιού, υφάσµατος, κτλ. εν µπορούν να µαλακώσουν και να ξαναµορφοποιηθούν, όπως τα θερµοπλαστικά - Μεγάλη αντοχή σε θερµοκρασίες, µέχρι 150ο C Αντέχουν στις χαράξεις και στη χηµική διάβρωση. Γι αυτό, χρησιµοποιούνται για την κατασκευή αντικειµένων και επιφανειών του εσωτερικού χώρου ( έπιπλα, ψευδοροφές, κτλ) Από τα θερµοσκληρυνόµνα πλαστικά κατασκευάζονται : συνθετικές σκληρές πλάκες διαφόρων τύπων και παραλλαγών για να καλύψουν ή να γεµίσουν επιφάνειες. Ρητίνες για την πραγωγή τους : βακελίτες, καζεΐνες, διάφοροι πολυεστέρες ΧΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Χυτά ή πιεστά (διακόπτες, ηλεκτρικά εξαρτήµατα) Ενισχυµένα ή οπλισµένα (αντικείµενα χώρου, επιφάνειες, κτλ) Φυλλόµορφα (επάλληλα λεπτά φύλλα από ύφασµα, υαλόσκονη ή χαρτί) Σπογγώδη ή αφρώδη ( διογκωµένη πολυστερίνη για µονώσεις) Σάντουιτς ο (πυρήνας είναι από διογκωµένη πλαστική ύλη, πλαστικό πλέγµα ή πλέγµα από ίνες, ενώ οι πάνω-κάτω µεµβράνες είναι από απλό πλαστικό ή αλουµίνιο : για διαχωριστικά, ψυδοροφές, κτλ 19
20
ΦΥΣΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Τα πλαστικά : Έχουν µεγαλύτερο ειδικό βάρος από τα ξύλα και µικρότερο από τα µέταλλα. Μικρή θερµοαγωγιµότητα και ευχάριστα στην αφή Αντέχουν πολύ στη διάβρωση και την υγρασία Εξαιρετικά µονωτικά υλικά Στιλπνά ή διαφανή Βάφονται µε ζωηρούς χρωµατισµούς Μικρή σχετικά αντοχή σε εφελκυσµό, κάµψη και θλίψη, σε σχέση µε τα µέταλλα. Γιάυτό είναι καταλληλότερα για αντικείµενα και επιφάνειες χώρου, παρά για σκελετούς που φέρουν φορτία. Ηχοµονωτικά υλικά Εύκολα στην κατεργασία (τρυπιούνται, πριονίζονται, κόβονται) Προσφέρονται µορφοποιηµένα για οποιαδήποτε κατασκευή (µπράτσα για καρέκλες,πολυθρόνες ολόκληρα καθίσµατα ή άλλα έπιπλα ανάγλυφες επιφάνειες εσωτερικών / εξωτερικών χώρων παιχνίδια συνδετικές αρθρώσεις πλάκες - σωλήνες, κτλδιαχωριστικά σκέπαστρα µεµβράνες) ΧΡΩΜΑΤΑ ΒΕΡΝΙΚΙΑ Παράγοντες που αλλοιώνουν τη δοµή του ξύλου: Οι αλλαγές των καιρικών συνθηκών : ο σηµαντικότερος παράγοντας Μικροέντοµα, υγρασία, φωτιά, διάφορα οξέα, κτλ. Έτσι, στο τέλος της επεξεργασίας του, αλείφουµε την επιφάνιά του µε προστατευτικό υγρό που θα το προστατέψει από τους µικροοργανισµούς, θα µειώσει τον κίνδυνο της φωτιάς, θα βελτιώσι την εµφάνισή του, θα εξασφαλίσει την εύκολη καθαριότητά του, θα εµποδίσει την τέλεια αποξήρανσή του που το παραµορφώνει και θα διατηρήσει το φυσικό του χρώµα, αν θέλουµε (διαφανές βερνίκι). Βαφές και λούστρα : εµποδίζουν την είσοδο εντόµων και υγρασία, µέσα στη µάζα του ξύλου, εφόσον δεν έχουν εισχωρήσει πριν την επάλειψη. Χρώµατα: κάθε επίστρωση χρώµατος απαιτεί ορισµένο χρόνο για να στεγνώσει και να τραβήξει. Μεγάλης διάρκειας χρωµατισµούς θα έχουµε, αν τηρηθούν οι δοκιµασµένοι χρόνοι στεγνώµατος µεταξύ δύο διαδοχικων «περασµάτων» («χεριών»). ΤΕΧΝΙΚΗ ΒΑΨΙΜΑΤΟΣ Η επιφάνεια προετοιµάζεται, για να δεχτεί τη βαφή, διαφορετικά, ακόµα και το καλύτερο βερνίκι δεν αποδίδει. Προετοιµασία : Λείανση, ξανά λείανση και πάλι λείανση Πέρασµα της επιφάνειας µε αστάρι, που θα στερεώσει το βερνίκι που θα χρησιµοποιήσουµε αργότερα. Σφίγγει τις σκληρές ίνες και κλείνει τους πόρους, ώστε το βερνίκι να στέκεται στην επιφάνεια του ξύλου. Η σύνθεση του ασταριού πρέπει να ταιριάζει µε τη σύνθεση του βερνικιού, αλλά και τα απαιτούµενα διαλυτικά του να έχουν ως βάση τις ίδιες πρώτες ύλες. Έτσι, επιλέγουµε προϊόντα ενός κατασκευαστεή, ώστε να είµαστε σίγουροι πως όλα θα ενώσουν τέλεια. 21
Βάψιµο,: µε δύο τεχνικές : 1. Για µικρής έκτασης βάψιµο, µε πινέλο, κύλινδρο, ταµπόν ή ψέκασµα µε πιστολέτο Για µικρές επιφάνειες, µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε µικρά σπρέυ, που περιέχουν νιτρκά βερνίκια, χρήσιµα στους ιδιοκατασκευστές. 2. Για µεγάλες ποσότητες (βιοµηχανική χρήση) : µε εµβάπτισµα σε λεκάνες µε το κατάλληλο χρώµα. Ο χώρος βαφής πρέπει να µην έχει σκόνες, ώστε να µπορέσει η βαφή να αποδώσει. ΒΑΨΙΜΟ ΜΕ ΑΣΤΑΡΙ Για βελονόξυλα, προτιµάµε µυκητοκτόνο αστάρι Ακολουθούµε τις οδηγίες του κατασκευαστή. Συνήθως, περνάµε 2 χέρια αστάρι, για να κλείσουν οι πόροι και να ποτιστούν καλά οι ίνες. Το αστάρι πρέπει να έχει στεγνώσει, πριν περάσουµε το βερνίκι. ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ «ΜΑΤ» ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ - «ΜΑΤΑΡΙΣΜΑ» Κλασικά µέσα θάµπωσης : προϊόντα που επιστρώνονταν µε ένα πάνινο τόπι πάνω στο ξύλο, είτε ακατέργαστο είτε ασταρωµένο. Σήµερα : Νιτρικά και σύνθετα µέσα θάµπωσης : περιέχουν ρητίνες σε µεγάλη περιεκτικότητα, στις οποίες οφείλεται η σατινέ γυαλάδα. Τα διαχωρίζουµε ανάλογα µε τον τρόπο βαψίµατος : µέσα θάµπωσης ή «µατάρισµα» µε πινέλο, ξέκασµα, εµβάπτισµα ή µε πάνινο τόπι από βαµβακερό πανί που δεν βγάζει χνούδι. Με πάνινο τόπι : αποδίδει πολύ καλύτερα τη σατινέ γυλάδα, αλλά δηµιουργεί µεγάλη στιλπνότητα. Το ξύλο, προηγουµένως λειαίνεται καλά και περνιέται 2 φορές µε αστάρι, µε µία ενδίαµεση λείανση Εµποτίζουµε το πάνινο τόπι µε το αραιοποιηµένο υγρό θάµπωσης και αλέιφουµε την επιφάνεια παράλληλα προς τις ίνες, γραµµή προς γραµµή, µέχρι να πετύχουµε την επιθυµητή γυαλάδα : κάθε στρώση πρέπει να έχει στεγνώσει καλά πριν βάλουµε την επόµενη, διαφορετικά η επιφάνεια λεκιάζει. Με σπρέυ: Περνάµε την επιφάνεια µε αστάρι Τη λειαίνουµε και αποµακρύνουµε τη σκόνη που δηµιουργεί το γυαλόχαρτο: οι κινήσεις µας πάντα παράλληλα προς τη διεύθυνση των νερών του ξύλου Τα περισσότερα σπρέυ είναι αραιοπηµένα, ώστε δεν χρειάζεται να προσθέσουµε διαλυικά. Με πινέλο : κατάλληλο για µικρότερες επιφάνειες (π.χ. ξυλόγλυπτα). Στεγνώνει πολύ γρήγορα κι έτσι η επεξεργασία πρέπει να γίνεται χωρίς διακοπές. Αν στο µέσο θαµπωσης µε πινέλο προσθέσουµε λίγες σταγόνες λάδι στίλβωσης, µπορεί να χρηιµοποιηθεί και για µατάρισµα µε τόπι. ΑΚΡΥΛΙΚΟ ΒΕΡΝΙΚΙ Λέγεται και «νεροβερνίκι», γιατί το αραιώνουµε µε νερό. Με νερό καθαρίζουν και τα εργαλεία Περιέχει ακρυλικές ρητίνες Αντοχή στο τρίψιµο, πλύσιµο, καιρικές συνθήκες και αλκάλια Χρήση : εσωτερική και εξωτερική, σε µέταλλα, ξύλο, ταπετσαρίες σκληρό PVC κτλ. 22