Tρίμηνη η "Μικρασιατική Ηχώ"

ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ Tαχ. Γραφείο ΚΕΜΠ ΚΡΥΟΝΕΡΙΟΥ Aριθμός Άδειας P R E S S P R E S S X+7 P O S T P O S T ENTYΠO KΛEIΣTO AP. AΔEIAΣ 1067/96 KΩΔIKOΣ 01-2966 ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ «ΕΝΩΣΕΩΣ ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ» ΕΤΟΣ 54ο - ΑΡΙΘ. ΦΥΛ. 416 ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΓΡΑΦΕΙΑ: ΣKOYΦA 71A & MAΣΣAΛIAΣ 106 80 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 210 3633618 - FAX: 210 3634636 ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΗΣ Tρίμηνη η "Μικρασιατική Ηχώ" Νέο βιβλίο Ιστορίας για την Στ τάξη του Δημοτικού Σχολείου, με το οποίο θα αποκαθίσταται η αλήθεια για την τραγωδία της Σμύρνης το 1922, θα διανεμηθεί στους μαθητές σε αντικατάσταση εκείνου, της συντακτικής ομάδας υπό την κ. Μ. Ρεπούση, το οποίο είχε αποσυρθεί μετά το μεγάλο σάλο που προκάλεσε. Με απόφαση του υπουργού Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων καθηγητή κ. Γ. Μπαμπινιώτη EΠΙ τριάντα ολόκληρα χρόνια η Μικρασιατική Ηχώ, το διμηνιαίο δημοσιογραφικό όργανο της Ενώσεως Σμυρναίων, κυκλοφορεί συνεχώς και αποστέλλεται δωρεάν στους φίλους του σωματείου στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ήδη κάτω από το αβάστακτο βάρος που δημιούργησε η οικονομική κρίση και προκειμένου να αποφύγει την αναστολή της έκδοσης της εφημερίδας, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ενώσεως αποφάσισε να προβεί σε ορισμένες περικοπές με στόχο να περιορίσει τη δαπάνη έκδοσης και κυκλοφορίας του φύλλου και να μετατρέψει από τον προσεχή Ιούλιο την έκδοση από δίμηνη σε τρίμηνη. Το Διοικητικό Συμβούλιο εκτιμά πως οι φίλοι της Ενώ- (Συνέχεια στη σελ. 3) Το νέο βιβλίο Ιστορίας ΣΤ Δημοτικού αποκαθιστά την αλήθεια για τη Σμύρνη (φωτό) και της υφυπουργού κ. Εύης Χριστοφιλοπούλου το νέο βιβλίο των καθηγητών της Ιστορίας του Α.Π.Θ. κυρίων Ιωάννη Κολιόπουλου, Ιάκωβου Μιχαηλίδη και των εκπαιδευτικών κυρίων Χαράλαμπου Μηνάογλου και Αθανασίου Καλλιανιώτη με τον τίτλο Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου θα διδαχθεί στα Δημοτικά Σχολεία από την προσεχή σχολική χρονιά. Περισσότερα στη σελ. 3 Ζητείστε τα από τα γραφεία της Ενώσεως Σμυρναίων και τα κεντρικά βιβλιοπωλεία ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΝΩΣΕΩΣ ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ ΘΕΡΙΝΟ ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Από τον Απρίλη μέχρι και τον Αύγουστο η Βιβλιοθήκη θα είναι ανοικτή για το κοινό κάθε Τρίτη ΠΡΩΙ 10.00 13.30 και την πρώτη (1 η ) Πέμπτη κάθε μήνα ΑΠΟΓΕΥΜΑ 17.00 20.00 «Πατρίδα μου ζεις, όσο σε θυμόμαστε» (Αλέξης Μπίστικας) ΧΟΡΗΓΙΑ: ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ

Η τραγωδία της Σμύρνης στην Αδελαΐδα Μεγάλη επιτυχία σημείωσε τις εκδηλώσεις για την 90η επέτειο της Μικρασιατικής Καταστροφής που πραγματοποιήθηκαν στην Αδελα δα της Αυστραλίας από το Νοτιαυστραλιανό Συμβούλιο του Ελληνικού Πολιτιστικού Μήνα. Περισσότερα από 450 άτομα παρακολούθησαν, στα πλαίσια του Festival Hellenika, κατά το διήμερο 29 Φεβρουαρίου - 1 Μαρτίου 2012 το Ντοκιμαντέρ του περιοδικού National Geographic 1922 - O Mεγάλος Ξεριζωμός και τη συναυλία με τα γνωστά τραγούδια του Απόστολου Καλδάρα και Πυθαγόρα από το δίσκο Μικρασία. Οι περισσότεροι από αυτούς εγγόνια σήμερα προσφύγων του 1922 είδαν για πρώτη φορά σε εικόνες ό,τι μέχρι τότε μόνο ήξεραν από τις αφηγήσεις του παππού και της γιαγιάς. Από τη μουσική εκδήλωση στην Αδελα δα για τα 90 χρόνια της Μικρασιατικής καταστροφής ΔΩΡΕΕΣ Εις μνήμην της μητέρας της η κ. Κική Κομνηνού κατέθεσε είκοσι πέντε (25) ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Η κ. Ιωάννα Τζανουδάκη κατέθεσε εκατό (100) ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. Εις μνήμην ΕΛΙΣΑΒΕΤ Π. ΜΠΑ- ΛΟΓΛΟΥ- ΣΙΑΦΛΑ, ο κ. Χρήστος Μπαλόγλου κατέθεσε τριάντα (30) ευρώ υπέρ των σκοπών της Ενώσεως Σμυρναίων. ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ Αρχοντία Βασ. Παπαδοπούλου, Η συμβολή των Ελλήνων της καθ ημάς Ανατολής στην Παλιγγενεσία του 1821. Μέσα από τις έγγραφες μαρτυρίες των Αγωνιστών. Αθήνα 2012, εκδ. Λεξίτυπον. Σοφία Α. Σουλή (επιμ.), Σοφία Λουκά η δασκάλα της Σμύρνης. Μνήμες από την Μικρά Ασία. Αθήνα 2012, εκδ. Μύρτος. Μαρία Απ. Παπαδοπούλου, Ο μεγαλύτερος ναός της Χριστιανικής Ανατολής και οι πολυάριθμοι λατρευτικοί χώροι της υπόγειας πολιτείας στο Μιστί της Καππαδοκίας, α έκδ. 2011, «Πολιτιστικός Σύλλογος Μιστιωτών Καππαδοκίας Ο Άγιος Βασίλειος». Μαρία Απ. Παπαδοπούλου, Οι καλύτερες γεύσεις της μνήμης. Παραδοσιακή διατροφή του Ελληνισμού της Καππαδοκίας..., α εκδ. «Πολιτιστικός Σύλλογος Μιστιωτών Καππαδοκίας Ο Άγιος Βασίλειος». ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ Αξιόλογη και επαινετή προσπάθεια Από τον κ. Ανδρέα Ελ. Ταταρίδη Επειδή είμαι λάτρης της Ελληνικής Παράδοσης στο χορό και στο τραγούδι και επειδή η καταγωγή μου έχει σχέση με τις αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολής, ευνόητο τυγχάνει ότι παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τα σχετικά προγράμματα στα κρατικά κανάλια (ΕΤ1, ΝΕΤ, ΕΤ3). Ετσι το Σάββατο 7-4- 2012 και από ώρας 22.30-02.00 στήθηκα μπροστά από την τηλεόραση μου και απόλαυσα στην εκπομπή Στην Υγειά μας που παρουσιάζει ο Σπύρος Παπαδόπουλος ένα καταπληκτικό μουσικό αφιέρωμα για τη Σμύρνη με κύριους συντελεστές της βραδιάς τους μαθητές και μαθήτριες του Μουσικού Σχολείου Βόλου, που βοηθούμενοι από την ορχήστρα τους με παραδοσιακά όργανα, όπως σαντούρι, κανονάκι, ούτι, τουμπελέκι, αλλά και βιολί, φλάουτο, μπουζούκι, ακορντεόν, πιάνο και κιθάρα και υπό τη διεύθυνση καθηγητών τους εξετέλεσαν άψογα και απολύτως συγχρονισμένα τραγούδια της Σμύρνης και νεωτέρων συνθετών γι αυτήν. Μάλιστα δε συνέβαλλε και ενεργά για την επιτυχία του αφιερώματος ο κορυφαίος τραγουδιστής μας Χρόνης Αηδονίδης, καθώς και ο γνωστός ερευνητής της μουσικής μας παράδοσης Παναγιώτης Κουνάδης, ενώ οι παριστάμενοι εκπαιδευτικοί του εν λόγω σχολείου ανέπτυξαν τα της δράσεώς του τόσο πανελληνίως όσο και διεθνώς! Γενικώς ήταν μια ευχάριστη μουσική βραδυά γιομάτη ακούσματα και γλυκόλαλους ήχους από την άλλοτε ελληνική νύμφη της Ιωνίας! Και δεν διστάζω να πω πως βλέποντας και ακούγοντας τα νέα αυτά παιδιά να παίζουν τραγούδια από την αξέχαστη Σμύρνη μας στερεώθηκε η πίστη μου ότι η Παράδοσή μας (μουσική, αλλά και χορευτική) στα δικά μας δεν πρόκειται να σβήσει σε όποια κελεύσματα της παγκοσμιοποίησης ή του εκσυγχρονισμού! [...] Ένα μεγάλο εύγε στους παραπάνω συντελεστές και ένα επίσης μεγάλο εύγε στους υπευθύνους αυτών των εκπομπών από τα παραπάνω κανάλια, που μας ψυχαγωγούν με ό,τι μας εκφράζει οπτικο-ακουστικά και εθνικά! Διμηνιαία έκδοση της «ΕΝΩΣΕΩΣ ΣΜΥΡΝΑΙΩΝ» Γραφεία: Σκουφά 71A & Mασσαλίας 106 80 Αθήνα Τηλ.: 210 3633618 Fax: 210 3634636 E-mail: Ensmyrn@otenet.gr www.enosismyrneon.gr EKΔOTHΣ: Ευάγγελος Τσίρκας ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: Νίκος Βικέτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ-ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ: Κορίνα Σπηλιώτη ΠAPAΓΩΓH: PRESS LINE Μάγερ 11 104 38 Αθήνα Τηλ.: 210 5225.479 Ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν απόψεις των συγγραφέων και δεν απηχούν κατ ανάγκη θέσεις της εφημερίδας ή της Ενώσεως Σμυρναίων. 2 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

Tρίμηνη η "Μικρασιατική Ηχώ" (Συνέχεια από τη σελ. 1) σεως Σμυρναίων και όσοι αποδέχονται την αναγκαιότητα έκδοσης της Μ.Ηχ., θα σπεύσουν να στηρίξουν με τη συνδρομή τους, που καθορίστηκε συμβολικά στο ποσό των 10 ευρώ, ώστε να εξακολουθήσει η Μ.Ηχ. την εκδοτική της πορεία και τον αγώνα της για να κρατηθεί άσβεστη η μνήμη των μικρασιατικών πατρίδων. Τη συνδρομή σας μπορείτε να αποστέλλετε με ταχυδρομική επιταγή στα γραφεία μας (Σκουφά 71Α & Μασσαλίας, 106 80 Αθήνα) ή με ταχυδρομική επιταγή στο λογαριασμό της Ενώσεως Σμυρναίων (αριθ. 155482187-40) στην Εθνική Τράπεζα. Σε περίπτωση που θα θέλατε να σας αποστέλλουμε την εφημερίδα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail), παρακαλούμε ενημερώστε μας για την ηλεκτρονική σας διεύθυνση. Tο τέλος (;) μιας περιπέτειας (...) Στα τέλη του Αυγούστου οι Τούρκοι μπήκαν στη Σμύρνη, πυρπόλησαν την ελληνική και την αρμενική συνοικία της πόλης, ενώ ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος παραδόθηκε στο μουσουλμανικό πλήθος και θανατώθηκε. Σκηνές ανείπωτου πόνου εκτυλίχθηκαν στο λιμάνι, με πρωταγωνιστές πλήθος πρόσφυγες που αγωνίζονταν να μπουν στα πλοία για να σωθούν. Σφαγές χριστιανών, καταστροφές και λεηλασίες ολοκλήρωσαν την καταστροφή. Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το νέο εγχειρίδιο της Στ Δημοτικού Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου (σελ. 195) των καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κυρίων Ιωάννη Κολιοπούλου και Ιάκωβου Μιχαηλίδη και των εκπαιδευτικών κυρίων Χαράλαμπου Μηνάογλου και Αθανασίου Καλλιανιώτη. Ετσι κλείνει ο κύκλος μιας μεγάλης περιπέτειας για την Ιστορία στα σχολεία που άρχισε το 2003, οπότε ξεκίνησε η συγγραφή του βιβλίου της Μ. Ρεπούση με τις γνωστές αναφορές για τους χιλιάδες Ελληνες που συνωστίζονταν στο λιμάνι της Σμύρνης προσπαθώντας να μπουν στα πλοία και να φύγουν για την Ελλάδα. Από το 2007 που αποσύρθηκε το βιβλίο της Ρεπούση κάτω από την πανελλήνια κατακραυγή και μέχρι σήμερα για να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια στην Προκυμαία της Σμύρνης το 1922 χρειάσθηκαν υπουργοί πολλοί..., γράφει η δημοσιογράφος κ. Ελένη Μπίστικα ( Σημειωματάριο της Καθημερινής 26/4/ 2012). Και καταλήγει: Οι πρόσφυγες Α γενεάς που ξεριζώθηκαν κι ήρθαν με τα ρούχα που φορούσαν στην Ελλάδα, αλλά και με τα τραγούδια, τα έθιμα, τις ιστορικές καταβολές της Ιωνίας και κατέθεσαν τη μαρτυρία τους σε διηγήσεις και βιβλία, τώρα μπορούν να ησυχάσουν. Τα δισέγγονα και τα τρισέγγονά τους θα έχουν πλέον την αληθινή εικόνα, έστω και σε μια παράγραφο, της ιστορικής αλήθειας για τον εφιάλτη της Μικρασιατικής Καταστροφής, όπως θα τη δίνει τώρα το σχολικό βιβλίο τους. Δικαιολογημένη η μεγάλη χαρά και το αίσθημα ικανοποίησης που διακατέχει τη σμυρναϊκής καταγωγής δημοσιογράφο για τη δικαίωση, αφού και η ίδια πρόβαλλε μέσα από τη στήλη της το δικό της αίτημα δώστε στους μαθητές της Στ Δημοτικού την αλήθεια για το μικρασιατικό ξεριζωμό. Όμως χρειάζεται επαγρύπνηση καθώς οι Τούρκοι έχουν ενοχληθεί από την εξέλιξη. Χαρακτηριστικό είναι το πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της Milliyet, στις 26 Απριλίου 2012, με τον τίτλο Βρικολάκιασε το πνεύμα πολέμου στον γείτονα. Η εφημερίδα αναφέρει πως στο νέο βιβλίο ιστορίας υπάρχουν πολλές βαριές διατυπώσεις αναφορικά με την είσοδο του τουρκικού στρατού στη Σμύρνη, εκφράζοντας παράλληλα ενόχληση για το γεγονός πως ο συνωστιμός του βιβλίου της κυρίας Ρεπούση αντικαταστάθηκε με το διωγμό των Ελλήνων. Και βέβαια δεν είναι μόνο οι Τούρκοι. Υπάρχουν και οι γνωστοί αναθεωρητές της ελληνικής ιστορίας, οι οποίοι ευκαιρίας δοθείσης δεν αποκλείεται να μας επιφυλάξουν μετεκλογικώς κάποια έκπληξη. Νίκος Χ. Βικέτος Το πανηγύρι του Αϊ Γιώργη στη Ν. Πέραμο ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ του Αϊ Γιώργη, η πιο λαμπρή γιορτή της παλιάς Περάμου της Κυζίκου, που ξεκινούσε με το τραγούδι του Αγίου και το χόρευαν όλες οι γυναίκες - ελεύθερες, αρραβωνιασμένες, παντρεμένες, ακόμα και ηλικιωμένες - με σεμνό, τελετουργικό ύφος, ακολούθησε το δρόμο του ξεριζωμού μαζί με τους πρόσφυγες και αναβίωσε στη νέα πατρίδα, τη Νέα Πέραμο Αττικής. Έτσι το πρωί της Δευτέρας 23 Απριλίου στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου τελέστηκε παρουσία της Δημοτικής Αρχής, θεία λειτουργία και αρτοκλασία από το Σύλλογο Περαμίων Κυζικηνών για τον Άγιο προστάτη του. Ακολούθησε με κάθε επισημότητα και ιερή κατάνυξη η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου στους δρόμους της πόλης (φωτό) με τη (Συνέχεια στη σελ. 11) MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 3

Oι Τριγλιανοί στη Δράμα ΤΗ ΔΡΑΜΑ, έδρα της Ι. Μητροπόλεως Φιλίππων, Δράμας και Ζιχνών και του Μητροπολίτη της Χρυσόστομου Καλαφάτη (1902-1910), επισκέφτηκαν οι συμπατριώτες του τού Συλλόγου Απανταχού Τριγλιανών (Παράρτημα Νέας Τρίγλιας - Χαλκιδικής), προκειμένου να δουν από κοντά μερικά από τα έργα ευποιίας με τα οποία ο μαρτυρικός εκείνος ιεράρχης κόσμησε τη μητροπολιτική του περιφέρεια. Με ξεναγό τους το συγγραφέα της βιογραφίας του Αγίου, γιατρό κ. Ευάγγελο Βασιλείου, οι Τριγλιανοί επισκέφτηκαν μεταξύ άλλων το Δημοτικό Σχολείο Δοξάτου, τα Εκπαιδευτήρια της Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητος Δράμας, το ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου Χωριστής (Τσατάλτζα) και το Αναγνωστήριο "Η Αναγεννηθείσα Μακεδονία" στην ίδια κωμόπολη. Δεν παρέλειψαν τέλος να επισκεφτούν για να προσκυνήσουν το νεο-ανεγειρόμενο ναό του Αγίου Χρυσοτόμου Σμύρνης, που θεμελιώθηκε το 2002 επί αρχιερατείας του μακαριστού Μητροπολίτη Δράμας κυρού Διονυσίου (Κυράτσου). Αναμνηστική φωτογραφία των Τριγλιανών μπροστά στον ανδριάντα του εθνοιερομάρτυρα Χρυσοστόμου Σμύρνης στη Δράμα. Διακρίνονται οι πρόεδροι των Τριγλιανών κ. Δέσποινα Κράνη, των Μικρασιατών Δράμας κ. Νίκος Λατσίσταλης και ο γιατρός κ. Ευάγγελος Βασιλείου. Στους εκδρομείς επιφυλάχθηκε θερμή υποδοχή από τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο του Παμμικρασιατικού Συλλόγου Δράμας "Ο Άγιος Χρυσόστομος" κυρίους Νικόλαο Λατσίσταλη και Στυλιανό Αυγερινό. Η Αποκατάσταση του ναού τού Αρχαγγέλου Μιχαήλ στη Σύλλη Ο πρωτοβυζαντινός ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Στη Σύλλη του Ικονίου, (περιφέρεια της αρχαίας Λυκαονίας) υπήρχαν περί τις 30 βυζαντινές εκκλησίες, υπόσκαφες ή οικοδομημένες, από τις οποίες σήμερα σώζεται σχεδόν ακέραιος μόνος ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, τα ερείπια της Αγίας Μαρίνας και ο σχεδόν κατεστραμμένος λαξευτός ναός της Παναγίας Θεοτόκου. Το τουρκικό κράτος αποφάσισε να αξιοποιήσει το χριστιανικό και βυζαντινό παρελθόν της ελληνικής αυτής πολίχνης αποβλέποντας προφανώς στην τουριστική αξιοποίησή της, αφού διαπίστωσε πως κάθε καλοκαίρι πολλά πούλμαν φτάνουν εκεί από την Ελλάδα με απογόνους των Συλλαίων, που επισκέπτονται τη γενέθλια γη των πατέρων τους. Εκτός από την αναπαλαίωση των παλαιών ελληνικών κτηρίων, ο συντριπτικός αριθμός των οποίων δυστυχώς κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους που έφτασαν εκεί από την Ελλάδα ως ανταλλάξιμοι και επεδόθησαν με αληθινή μανία στην καταστροφή τους, ο Δήμαρχος της σημερινής Σύλλης αποφάσισε και την αποκατάσταση της πρωτοβυζαντινής εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, την οποίαν οι Τούρκοι αποκαλούν εσφαλμένα ναό της Αγίας Ελένης. Μια ομάδα αρχιτεκτόνων, βυζαντινολόγων, ιστορικών και λοιπών αρμοδίων επιστημόνων και τεχνικών ανέλαβε τον ευπρεπισμό του ιστορικού αυτού ναού, ο οποίος εξωτερικά σώζεται σχεδόν ακέραιος, ενώ στο εσωτερικά του διασώζεται τμήμα του τέμπλου και αρκετές αγιογραφίες. Η ομάδα αυτή για να συμπληρώσει το έργο της ορθής αποκατάστασης απέστειλε στην Ελλάδα αντιπροσώπους της, οι οποίοι ήλθαν σε επαφή με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, το Μουσείο Μπενάκη και την Ένωση Συλλαίων της Ελλάδας και ζήτησαν πρόσθετες διαφωτιστικές πληροφορίες για την ιστορία του ναού αυτού και τα διάφορα χαρακτηριστικά της εικονογράφησής του, όπως έχουν τυχόν διασωθεί στη μνήμη τη δική τους και των γονέων τους. Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών τους εφοδίασε με κάποιες παλιές φωτογραφίες και η Ένωση Συλλαίων της Ελλάδας με τη βοήθεια του τουρκομαθούς Κωνσταντινουπολίτη κ. Χρήστου Ελευθερόπουλου υπεσχέθη να τους ενισχύσει στην προσπάθειά τους αυτή. Ο ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ της Σύλλης θα λειτουργήσει πλέον ως μουσείο, αφού δεν είναι δυνατόν να επαναλειτουργήσει ως εκκλησία και αφού βεβαίως διέφυγε τον κίνδυνο να μετατραπεί σε τζαμί. Μέσα από αυτό το υπό ίδρυσιν μουσείο θα καταβληθεί προσπάθεια να αναδειχθεί ο χριστιανικός χαρακτήρας της πάλαι ποτέ ελληνικότατης αυτής κωμόπολης. Ο πρόεδρος της Ένωσης Συλλαίων Τάκης Σαλκιτζόγλου ευρίσκεται σε συνεχή επαφή με τον επικεφαλής της ομάδας των Τούρκων επιστημόνων και παρακολουθεί τη συνέχιση αυτής της προσπάθειας, η οποία κατατείνει να αναδείξει το χριστιανικό χαρακτήρα του οικοδομήματος. Εξασφαλίστηκε μάλιστα χορηγός που θα αποστείλει στους Τούρκους βυζαντινολόγους αντίγραφα εικόνων που θα τοποθετηθούν στο τέμπλο του αρχαιότατου αυτού ναού (ή ίδρυση του οποίου ανάγεται κατά τους ειδικούς στον 6ο ή 7ο αιώνα ) καθώς και καλλιτεχνική φωτογραφία σε φυσικό μέγεθος του χρυσοκέντητου παραπετάσματος, που κάλυπτε την Ωραία Πύλη, επάνω μάλιστα σε κατάλληλο ύφασμα. Το μεγάλης αξίας παραπέτασμα αυτό είναι έργο του 12ου αιώνος και φυλάσσεται στο Μουσείο Μπενάκη. Τα εγκαίνια του ανακαινισμένου ναού του Αρχαγγέλου Μιχαήλ προγραμματίζονται να γίνουν το προσεχές καλοκαίρι. Η Ένωση Συλλαίων φιλοδοξεί να οργανώσει μια λειτουργία μέσα στον ιστορικό αυτό ναό, χοροστατούντος της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου. Η διάσωση των μνημείων της Μικράς Ασίας και η προβολή της ελληνικότητάς τους πρέπει να είναι ο διαρκής στόχος όλων των προσφύγων αλλά και των απογόνων τους. 4 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

Την Τρίτη, 13 Μαρτίου 2012, η Ελλάδα αποχαιρέτησε για πάντα έναν από τους σπουδαιότερους ανθρώπους της, με μοναδική προσφορά στο χώρο του πολιτισμού, τη Δόμνα Σαμίου. Στο νεκροταφείο της Νέας Σμύρνης αμέτρητα πλήθη συγκεντρώθηκαν, για ν αποχαιρετήσουν τη γυναίκα που για περισσότερα από εξήντα χρόνια υπηρέτησε με πάθος και συνέπεια το τραγούδι του ελληνικού λαού, τη γυναίκα που έκανε γνωστά σε πανελλήνιο και σε παγκόσμιο επίπεδο τα διαμάντια της δημοτικής ποίησης, την Ελληνίδα που μόχθησε κι αγωνίστηκε όσο κανείς άλλος στην εποχή μας για την προβολή της υπέροχης μουσικής παράδοσης του τόπου μας. Η γη δέχτηκε την κυρά- Δόμνα έτσι όπως της έπρεπε, μέσα στα τραγούδια των μαθητών, των φίλων και των θαυμαστών της. Της Δόμνας δεν της πρέπανε τα μοιρολόγια. Μόνο τα τραγούδια τής ταιριάζανε. Μ αυτά και γι αυτά έζησε σ όλη της τη ζωή και μ αυτά πέρασε τον Αχέροντα. Στο ξόδι της ακούστηκε πρώτα με τα κλαρίνα το ηπειρώτικο τραγούδι «Ν-αυτού ψηλά που περπατείς, τρυγόνα μου γραμμένη». Τα βιολιά καταπόδι έπαιξαν εκείνο το εξαίσιο πολίτικο τραγούδι που καθιέρωσε πανελληνίως τη Δόμνα: «Έχε γεια, πάντα γεια». Κι ακολούθησαν πολλά ακόμη, από αυτά που εκείνη μάς έμαθε και τα επισφράγισε με τη στιβαρή, την ιδιοφυή φωνή της. «Η ξενιτιά το χαίρεται το μοσκολούλουδό μου», «Στ Αλάτσατα είν ένα βουνό», «Αφήνω γεια στη γειτονιά και γεια στα παλικάρια», «Κάτω στο γιαλό, κάτω στο περιγιάλι, κόρην αγαπώ». Συγκινητική η στιγμή που η Μαρίζα Κωχ την ξεπροβόδισε με το μικρασιάτικο τραγούδι «Στο πα και στο ξαναλέω». Κι ακόμη πιο συγκινητική η ώρα που το Η Δόμνα Σαμίου και τα τραγούδια της μικρασιατικής Ερυθραίας Η Δόμνα Σαμίου σε σκίτσο Έλλης Σολομωνίδου Tου ΘΟΔΩΡΗ ΚΟΝΤΑΡΑ νεκροταφείο αντιβούιξε από τη φωνή της δικιάς μας, της Τούλας Σιδέρη. Σαν πας στα ξένα, Δόμνα μου, μην κάνεις ένα χρόνο, γιατί δεν τόνε νταγιαντώ της ξενιτιάς τον πόνο. Μακριά κι αν θα σαι, να με θυμάσαι, να με θυμάσαι παντοτινά Για τη Δόμνα γράφτηκαν, ακούστηκαν και προβλήθηκαν πάρα πολλά εδώ και χρόνια, γιατί το θέμα της προσωπικότητας και της προσφοράς της είναι ανεξάντλητο. Όμως η ιδιαίτερη σχέση της με τη Νέα Ερυθραία είναι πολύ λίγο γνωστή, ακόμη και στους κατοίκους της πόλης μας. Η Δόμνα γνωρίζει τη Ν. Ερυθραία ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Για πολλά χρόνια παραθέριζε τα καλοκαίρια στου Κυριάκου Αλεξάκη, πίσω από το γυμνάσιο. Μέσα στο πλαίσιο της αναζήτησης και καταγραφής δημοτικών τραγουδιών, γύρω στο 1974-75, ο Κυριάκος την έστειλε στην Κλεονίκη Τζοανάκη, την εξαιρετική φωνή της Ερυθραίας. Από τότε οι δυο γυναίκες συνδέθηκαν με βαθιά φιλία. Η Δόμνα μπαινόβγαινε στης Μπρούσαινας το σπίτι και το Κλεονικό μας της μάθαινε χίλιω λογιώ τραγούδια, τη Γιωργίτσα, τον άταρη, την Αλατσατιανή, τους μπάλλους, τη Γιατζιλαριανή κι άλλα πολλά. Η Δόμνα θεωρούσε την Κλεονίκη πολύ σπουδαία τραγουδίστρια με χαρισματική φωνή. Γι αυτό από τότε καλούσε πολύ συχνά την Κλεονίκη μας σε συναυλίες (όπως π.χ. στο Ηρώδειο, στο Μουσείο Λαϊκών Οργάνων κ.ά.) και σε ηχογραφήσεις στην Ελληνική Ραδιοφωνία. Το 1977 που κηρύχτηκε Η Δόμνα με την Έλλη Σολομωνίδου στο μικρό σπιτάκι της οδού Κουκλουτζά στη Ν. Σμύρνη (φωτό από τη συλλογή Ε. Σολομωνίδου). Έτος Ελληνικής Παράδοσης από το Υπουργείο Παιδείας η διευθύντρια του Γυμνασίου Ν. Ερυθραίας θέλησε να οργανώσει στο σχολείο έναν ερυθραιώτικο γάμο. Η Δόμνα με τους εξαίρετους μουσικούς της Στέφανο Βαρτάνη, Πέτρο Καλύβα, Μαθιό Μπαλαμπάνη, Μαθιό Βεντούρη και προεξάρχουσα την Κλεονίκη παρουσίασαν στους Ερυθραιώτες για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο ένα συγκλονιστικό θέαμα βασισμένο πάνω στην ερυθραιώτικη μουσικοχορευτική κι εθιμική παράδοση. Η αίθουσα τελετών του σχολείου, στολισμένη με καταπληκτικά κειμήλια από τα χωριά και τις πόλεις της Μικρασιατικής Ερυθραίας, αντιλάλησε από τα ερυθραιώτικα τραγούδια και τους χορούς. Αυτή η εκδήλωση υπήρξε η αφορμή για την καθιέρωση της γιορτής «Αλλοτινές Πατρίδες» στο δήμο μας. Την επόμενη χρονιά (1978), μέλη του ΠΑΣΟΚ Ν. Ερυθραίας, με επικεφαλής τον Αντρέα Τζοανάκη και τον Κώστα Κιαχάκη, διοργανώνουν στο Ζηρίνειο μια μεγάλη γιορτή αφιερωμένη στη Μικρασία και στην Ερυθραία. Η Δόμνα με το συγκρότημά της και τον Όμιλο Ελληνικών Χορών της Ελένης Τσαούλη ήταν εκεί και καθήλωνε τα πλήθη! Η γιορτή άφησε εποχή. Ας σημειωθεί ότι μέχρι εκείνη την εποχή τα μικρασιάτικα τραγούδια δεν ακούγονταν καθόλου, ήταν εντελώς αγνοημένα και παραγνωρισμένα, όπως γενικά ήταν απαξιωμένα τα δημοτικά μας τραγούδια, ιδίως με- (Συνέχεια στη σελ. 14) MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 5

Oι περιπέτειες του γιατρού Αρχάγγελου Γαβριήλ μέσα από το βιβλίο της Ελένης Αρμάου «Εις gül bahçe Σμύρνης» Όταν την Άνοιξη του 2007 δημοσίευσα στη Μικρασιατική Ηχώ ένα άρθρο για το γιατρό, δάσκαλο και κοινωνικό αγωνιστή Αρχάγγελο Γαβριήλ 1, πρωτεργάτη του Μικρασιατικού Διαφωτισμού στην Καππαδοκία, πίστευα τότε πως είχα στη διάθεσή μου σχεδόν το σύνολο των πληροφοριών που ήταν δυνατόν να συγκεντρώσω γι αυτόν είτε από γραπτές είτε από προφορικές πηγές. Και πραγματικά, μέχρι πρόπερσι το καλοκαίρι ελάχιστα νέα στοιχεία κατάφερα να προσθέσω στα όσα ήδη γνώριζα, οπότε ήμουν βέβαιος ότι η βιογραφία του θρυλικού ντοκτόρ, είχε ουσιαστικά ολοκληρωθεί και κλείσει. Μετά από τρία χρόνια όμως με περίμενε μια πολύ ευχάριστη έκπληξη. Το Σεπτέμβρη του 2010 ο συνάδελφος καθηγητής Γιώργος Τσιμπογιάννης μου έδωσε φωτοτυπημένες 26 σελίδες από το πρόσφατα τυπωμένο βιβλίο της Ελένης Αρμάου «Εις Gül Bahçe Σμύρνης» 2, των οποίων μόλις είδα το περιεχόμενο, έτρεξα σαν τρελός κάτω στην Αθήνα, για να αναζητήσω στα βιβλιοπωλεία το πρωτότυπο. Ευτυχώς το βρήκα αμέσως και με χέρια που τρέμανε άρχισα να το ξεφυλλίζω. Αμέσως διαπίστωσα ότι επρόκειτο για ένα μικρό βιβλίο 113 σελίδων, που περιείχε τα απομνημονεύματα του Χαράλαμπου Τσιμπογιάννη, δασκάλου και συναγωνιστή του παππού μου. Ο Τσιμπογιάννης γεννήθηκε το 1887 στο Γκιουλ-Μπαξέ της Χερσονήσου της Ερυθραίας και τελείωσε το Γυμνάσιο της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης. Θέλοντας να μαζέψει χρήματα για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, αποφάσισε πρώτα να εργαστεί ως δάσκαλος, επάγγελμα που, όπως παραδέχεται ο ίδιος, ουδέποτε του άρεσε. Δούλεψε λοιπόν για λίγο στην Αναξαγόρειο Σχολή των Βουρλών και στη συνέχεια θέλοντας να Του ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΓΑΒΡΙΗΛ Αριστερά: Ο γιατρός Αρχάγγελος Γαβριήλ (φωτό από το αρχείο του εγγονού του, Αρχάγγελου Γ. Γαβριήλ). Δεξιά: Ο δάσκαλος Χαράλαμπος Τσιμπογιάννης και η σύζυγός του δασκάλα Ελένη Ηλιού - Τσιμπογιάννη (φωτό από το βιβλίο της Ελένης Αρμάου, Εις gül bahçe Σμύρνης). αποφύγει τη στράτευσή του, έφυγε για την Αίγυπτο και την Ελλάδα, χωρίς όμως να καταφέρει τελικά να βρει εκεί κάποια δουλειά που να τον ικανοποιεί. Επέστρεψε στη Σμύρνη και έκανε για λίγο καιρό το δημοσιογράφο στη βραχύβια εφημερίδα «Αμερόληπτος». Μετά την απαγόρευση της κυκλοφορίας της από τους Τούρκους κατέφυγε στην Αθήνα και προσπάθησε να προσληφθεί ως συντάκτης στην Ακρόπολη του Γαβριηλίδη. Αντιμετωπίζοντας μεγάλα οικονομικά προβλήματα αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Μικρασία και να ψάξει να βρει και πάλι θέση δασκάλου. Δυο χρόνια δίδαξε στα Πέρματα του Ικονίου και επειδή συγκρούστηκε με την εκεί δημογεροντία και το Μητροπολίτη Προκόπιο 3, προσλήφθηκε μετά από αίτησή του στα σχολεία της Καππαδοκικής Νεάπολης, όπου κατέφτασε τον Αύγουστο του 1913. Οι πρώτες εντυπώσεις του Τσιμπογιάννη από το Νέβσεχιρ ήταν ενθουσιώδεις. Τον υποδέχτηκε επιτροπή, η οποία και τον εγκατέστησε σε ένα από τα δωμάτια που είχαν για ξένους στην εκκλησία του Αγ. Γεωργίου. Του έκανε αμέσως μεγάλη εντύπωση η απόλυτη τάξη που επικρατούσε στην κοινότητα και η φιλόξενη διάθεση των κατοίκων. Την εποχή εκείνη στη Νεάπολη υπήρχε σκληρός ανταγωνισμός ανάμεσα στην προπαγανδιστική Καθολική Σχολή των Ουνιτών 4 και στα ελληνικά σχολεία της κοινότητας που περιλάμβαναν αρρεναγωγείο, παρθεναγωγείο και νηπιαγωγεία. Διευθυντής των Ελληνικών Σχολείων ήταν ο διάδοχος του σπουδαίου Φίλιππου Αριστόβουλου, ο φιλόλογος Γεώργιος Ασκητόπουλος, ο οποίος είναι μάλλον εκείνος που εισηγήθηκε την εισαγωγή στα νηπιαγωγεία του Νέβσεχιρ του πρωτοποριακού Φροεβελιανού Συστήματος 5 που θαυμάζει τόσο πολύ ο Τσιμπογιάννης στα απομνημονεύματά του. Πρόεδρος της Σχολικής Εφορείας και επιθεωρητής των σχολείων ήταν ο ντοκτόρ Αρχάγγελος, απόλυτα κατάλληλος να ασκεί αυτά τα καθήκοντα, αφού, πριν να γίνει γιατρός, είχε φοιτήσει στο Διδασκαλείο που ίδρυσε το 1873 ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης Χρηστάκης Ζωγράφος στο Κεστοράτι της Βορείου Ηπείρου. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε για μερικά χρόνια ως δάσκαλος στη Βόρειο Ήπειρο, για να εξοικονομήσει τα χρήματα που θα χρειαζόταν για τις ιατρικές σπουδές που σχεδίαζε να κάνει στην Αθήνα. Επίσης είχε διατελέσει από το 1907 και μετά, επί τέσσερα περίπου χρόνια, πρόεδρος του Εκπαιδευτικού Τμήματος του Φιλεκπαιδευτικού Μικρασιατικού Συλλόγου «Καππαδοκία» στην Κωνσταντινούπολη 6. Ο Τσιμπογιάνης από την πρώτη στιγμή που γνώρισε τον Αρχάγγελο, εντυπωσιάστηκε από τη σοβαρότητα, το θάρρος και τις ικανότητες του ντοκτόρ. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ ο Τσιμπογιάννης, από τα όσα ο ίδιος γράφει στα απομνημονεύματά του, μοιάζει να είναι ένας άνθρωπος ατίθασος και εριστικός, που συγκρουόταν συχνά με το περιβάλλον του και προπάντων με τους προϊσταμένους του, για τον Αρχάγγελο δεν εκδηλώνει παρά μονάχα σεβασμό, εκτίμηση και συμπάθεια. Με παραστατικότητα διηγείται διάφορα επεισόδια που έχουν ως πρωταγωνιστή τον Αρχάγγελο και τα απομνημονεύματά του είναι η μοναδική περίπτωση κειμένου, όπου εμφανίζεται ολοζώντανος ο ντοκτόρ να κινείται, να ενεργεί, να μιλά, να εκδηλώνει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Από παιδί είχα να νιώσω τόσο κοντά στον αγαπημένο μου παππού, τότε που ο πατέρας μου διηγιόταν σα να ήταν παραμύθι τα κατορθώματά του, τα οποία πολλές φορές στη φαντασία μου τον έκαναν να παίρνει κάτι από τις διαστάσεις και την αίγλη του θρυλικού Καππαδόκη ήρωα Βασίλειου του Διγενή, του υπέροχου Ακρίτη. Σήμερα βέβαια δεν ξέρω πια, αν πραγματικά υπήρξαν οι δυο πιστοί σύντροφοι του ντοκτόρ στις θαυμαστές του περιπέτειες, ο αφοσιωμένος υπηρέτης του και ιπποκόμος Σεραφείμ και το πανέξυπνο, κάτασπρο άλογό του, ο Ελμάς. Ίσως ποτέ στ αληθινά να μην έτρεψε σε φυγή άγριους ληστές. Μπορεί να μην κατανίκησε ολομόναχος φοβερές επιδημίες χολέρας ή εξανθηματικού τύφου, όπως με επικό τόνο εξιστορούσε ο 6 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

πατέρας μου και να μην έκανε επικίνδυνες εγχειρίσεις με υποτυπώδη μέσα, για να σώσει μικρά παιδάκια που πέθαιναν από διφθερίτιδα. Όμως εμένα μου προκάλεσε ρίγη συγκίνησης η καθόλου ηρωική σκηνή που αφηγείται πολύ λιτά ο Τσιμπογιάννης, όπου ο Αρχάγγελος περιποιείται το άσχημα τραυματισμένο και μερικά ακρωτηριασμένο από εκπυρσοκρότηση περιστρόφου δάχτυλο του δασκάλου Αναστάση Ιωαννίδη. Μου φάνηκε πως η χρονική απόσταση εκμηδενίστηκε και ξαφνικά βρέθηκα με θαυμαστό τρόπο στη μακρινή μου πατρίδα, δίπλα στους δυο πανικόβλητους δασκάλους, από τους οποίους ο ένας αιμορραγούσε ακατάσχετα. Περίμενα κι εγώ μαζί τους με αγωνία στο φαρμακείο του Νέβσεχιρ τη σωτηρία από Εκείνον τον Παππού μου! Προσεκλήθη ο γιατρός Αρχάγγελος Γαβριήλ. Αμίλητος ανοίγει την πληγή, διατάσσει στο φαρμακοποιό τα δέοντα, δένει, πλύνει, επαλείφει και μετά την τελείαν επίδεσιν λέγει: «Θες να σιάξης σε δύο - τρεις μέρες; Θα σου κόψωμε το δάχτυλο. Δε θέλεις; Θα κάνης υπομονή δυο - τρεις μήνες να τραφή φυσιολογικώς». «Δε θέλω να μου κόψης το δάχτυλο, κι ας υποφέρω πολύ». «Καλά!», λέγει ο γιατρός. Αφού ετακτοποιήθη η πληγή με όλα τα επιστημονικά μέσα, μας ερώτησε ο γιατρός: «Πώς συνέβη το επεισόδιον;» Του είπαμε τα εκτυλιχθέντα. Έφυγε, εφύγαμε 7. Και ο Αρχάγγελος όμως εκτιμούσε τον Τσιμπογιάννη και ως πρόεδρος της Εφοροδημογεροντίας ενέκρινε το συνοικέσιο του Χαράλαμπου με τη συνάδελφό του δασκάλα Ελένη Ηλιού και τον ενθάρρυνε να την παντρευτεί. Ο γάμος του ζευγαριού στις 13 Απριλίου του 1914 ίσως ήταν ένα από τα τελευταία ευχάριστα γεγονότα πριν από την έναρξη του Πρώτου Παγκόσμιου πολέμου τον Ιούλιο του ίδιου έτους και τη συνακόλουθη είσοδο σε αυτόν της Τουρκίας στο πλευρό της Γερμανίας στις αρχές Νοεμβρίου του 1914. Οι καλές μέρες για τους Ρωμιούς της Μικρασίας ανήκαν πια στο παρελθόν. Οι Νεότουρκοι άρχισαν αμέσως να εφαρμόζουν προληπτικά μέτρα τρομοκράτησης των μειονοτήτων εξορίζοντας και φυλακίζοντας Έλληνες και Αρμένιους προκρίτους, για να προχωρήσουν αργότερα, από τον Απρίλιο του 1915 και μετά, στη γενοκτονία των Αρμενίων και στους συστηματικούς διωγμούς όλων των χριστιανικών μιλετιών. Στις 21 Οκτωβρίου του 1914 ο καϊμακάμης κάλεσε στον αστυνομικό σταθμό του Νέβσεχιρ τον Αρχάγγελο και τον Τσιμπογιάννη, τάχα για να τους κάνει κάποιες ερωτήσεις. Αντί γι αυτό, ο υποδιοικητής της αστυνομίας τους ανακοίνωσε ότι τους θέτει υπό κράτηση και ότι το απόγευμα της ίδιας μέρας θα τους στείλει στο Ικόνιο, φρουρούμενους από ένα χωροφύλακα, για να δικαστούν στο στρατοδικείο. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στάθμευσαν στη Νίγδη, όπου τους δόθηκε η ευκαιρία, να δραπετεύσουν. Η ιδέα ήταν του Τσιμπογιάννη, ο οποίος πρότεινε στον Αρχάγγελο να το σκάσουν για την Κύπρο. Ο ντοκτόρ θεώρησε δειλία να κάνουν κάτι τέτοιο και συνέχισαν το ταξίδι τους με αμάξι έως το σιδηροδρομικό σταθμό του Έρεγλι, όπου επρόκειτο να πάρουν το τρένο για το Ικόνιο. Ο σταθμάρχης του Έρεγλι αρνήθηκε να αφήσει τον Αρχάγγελο να επιβιβαστεί στην αμαξοστοιχία, γιατί υπήρχε διαταγή της Γερμανικής εταιρίας των τρένων να μην επιτραπεί ποτέ κάτι τέτοιο στον ντοκτόρ, επειδή αυτός παλιότερα ως γιατρός της εταιρίας είχε οργανώσει πολυήμερη απεργία που της είχε προκαλέσει μεγάλη ζημία 8. Χρειάστηκε να παρέμβει ο συνοδός αστυνομικός, για να υποχωρήσει ο σταθμάρχης και να φτάσουν επιτέλους στο Ικόνιο Στις 26 Οκτωβρίου 1914 οι δύο κρατούμενοι παρουσιάστηκαν ενώπιον του Νομάρχη Ικονίου Αζμή Μπέη, ο οποίος τους κατηγόρησε ότι κάνανε στο σχολείο ελληνική προπαγάνδα και διέταξε την προφυλάκισή τους. Τους μετέφεραν στο κρατητήριο και τους πέταξαν σε ένα κελί, όπου ήταν στοιβαγμένοι 40-50 φυλακισμένοι. Ο Τσιμπογιάννης διηγείται: «Σαν σαρδέλες, Τούρκοι και περισσότεροι Αρμένιοι και Έλληνες, με πρόσωπα χλωμά, ζωντανά λείψανα μας τριγυρίζουν. Ρίχνω μια ματιά στο γιατρό δίπλα μου. Δάκρυα είχαν πλημμυρίσει τα μάτια του». Σε μια μικρή λασπωμένη αυλή οι κρατούμενοι κάνανε τον περίπατό τους και όλες τις σωματικές τους ανάγκες. Ο Αρχάγγελος διαπίστωσε ότι ένας συγκρατούμενος έπασχε από τυφοειδή πυρετό και ότι ο κίνδυνος να μολυνθούν όλοι ήταν μεγάλος. Το φαγητό δεν τρωγόταν, οι συνθήκες υγιεινής τραγικές και οι δεσμοφύλακες εκβιάζανε συνεχώς για φιλοδωρήματα. Κόλαση! Άρχισαν οι ανακρίσεις και ευτυχώς σχετικά σύντομα μεταφέρθηκαν αλυσοδεμένοι στον Καλέ, στις κεντρικές φυλακές του Ικονίου, όπου τα πράγματα ήταν κάπως καλύτερα. Βέβαια οι περισσότεροι φυλακισμένοι εκεί ήταν βαρυποινίτες, αιμοβόροι Τουρκαλάδες κακούργοι, απαγωγείς, βιαστές, φονιάδες, μεταξύ των οποίων και ένας ανθρωποφάγος!!!. Συνολικά 1.200 μουσουλμάνοι και μόνο 15 χριστιανοί. Σε ένα μεγάλο κελί 80 φυλακισμένοι. Και πάλι οι δεσμοφύλακες απαιτούσαν φιλοδωρήματα, αλλά εδώ ζητούσαν λεφτά και οι αρχηγοί των καταδίκων για προστασία. Μετά από τρεις εβδομάδες ο ντοκτόρ και ο Τσιμπογιάννης οδηγήθηκαν στο στρατοδικείο, στο οποίο εμφανίστηκαν και οι υπόλοιποι δάσκαλοι του Νέβσεχιρ με την κατηγορία ότι δίδασκαν τραγούδια φιλελληνικά και αντιτουρκικά, όπως τον Εθνικό Ύμνο του Σολωμού, το Θούριο του Ρήγα, το Ω λιγυρόν και κοπτερόν σπαθί μου αλλά και το Χριστός ανέστη εκ νεκρών! Όλα αυτά είχαν βρεθεί σε ένα τετράδιο μαθητή και θεωρήθηκαν επιλήψιμα. Ο Αρχάγγελος κατηγορήθηκε ότι δημόσια προπαγάνδιζε υπέρ της Ελλάδας, έκανε εράνους για τον ελληνικό στόλο και μιλούσε κατά της Τουρκίας.Υπήρχαν ίσως στη δικογραφία και σχετικές καταγγελίες από ουνίτη ιερέα αλλά και από συντηρητικούς κύκλους των Ρωμιών του Νέβσεχιρ 9, για τις οποίες όμως ο Τσιμπογιάννης δεν αναφέρει τίποτε. Τελικά, χωρίς να τους επιτραπεί να απολογηθούν, καταδικάστηκαν ο Τσιμπογιάννης σε τρία χρόνια φυλάκιση και ο ντοκτόρ και ο δάσκαλος Αναστάσιος Ιωαννίδης σε δυόμισι. Οι υπόλοιποι απαλλάχτηκαν όλοι. Αλυσοδεμένοι δυο-δυο, μαζί με άλλους Τούρκους κατάδικους, οδηγήθηκαν και πάλι στη φυλακή, για να εκτίσουν την ποινή τους. Καθώς πριν από μερικές εβδομάδες είχε αρχίσει ο Παγκόσμιος Πόλεμος, πίστευαν και οι τρεις ότι η Τουρκία πολύ σύντομα θα ηττηθεί και θα διαμελιστεί, οπότε ελπίζαν ότι δε θα αργούσαν να αποφυλακιστούν. Οι μήνες περνούσαν, αλλά δυστυχώς ο πόλεμος δεν έλεγε να τελειώσει. Ειδικά η αποτυχία των προσπαθειών των δυτικών συμμάχων να διασπάσουν την άμυνα των Τούρκων στα στενά του Ελλήσποντου και οι νίκες των Γερμανών στο ανατολικό μέτωπο προοιώνιζαν πλέον μεγάλη διάρκεια των συγκρούσεων. Τελικά ο Τσιμπογιάννης και ο Ιωαννίδης εκτίσαν όλη την ποινή τους. Ο Αρχάγγελος τον Απρίλιο του 1916 με αυτοκρατορικό διάταγμα αποφυλακίστηκε στους 18 μήνες λόγω ηλικίας και κακής κατάστασης της υγείας του. Πράγματι, εξαιτίας των μαρτυρικών συνθηκών διαβίωσης στις φυλακές του Ικονίου τα νεφρά του είχανε καταστραφεί και ο ίδιος δεν ήταν πια παρά η σκιά του εαυτού του 10. Γύρισε στο Νέβσεχιρ, όπου έγινε δεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό από Έλληνες και Τούρκους. Προσπάθησε να ξανασταθεί στα πόδια του αλλά οι μέρες του ήτανε μετρημένες. Στις αρχές του 1917 πέθανε από εξανθηματικό τύφο, περιποιούμενος αρρώστους που θέριζε η μεγάλη επιδημία που είχε ξεσπάσει στην Καππαδοκία 11. Το Μάρτη του 1917 αποφυλακίστηκε ο Αναστάσης Ιωαννίδης και αλυσοδεμένος οδηγήθηκε στην παραμεθόρια περιοχή του Uzunköprü για να υπηρετήσει ως στρατιώτης. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1917 βγήκε από τη φυλακή και ο Τσιμπογιάννης. Και αυτός επρόκειτο να καταταγεί αμέσως στο στρατό, κατάφερε όμως να επιστρέψει στα κρυφά στο Νέβσεχιρ, όπου άρχισε να διδάσκει πάλι μαζί με τη γυ- (Συνέχεια στη σελ. 10) MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 7

Μια μαρτυρία για το σεισμό της Μάκρης το 1851 Toυ ΠΕΤΡΟΥ ΜΕΧΤΙΔΗ Σε προηγούμενη μου δημοσίευση (Μικρασιατικά Χρονικά, τ. 23, «Μαρτυρίες Άγγλων περιηγητών για το Λιβίσι και τους Έλληνες της Λυκίας») είχα αναφέρει μαρτυρίες για τον καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου του 1851, ο οποίος κατέστρεψε μεγάλο μέρος του Λιβισίου (1500 σπίτια) και πολλά χωριά της περιοχής. Η αναζήτηση νέων πηγών είχε καλά αποτελέσματα: Ο σεισμός αναφέρθηκε επίσης στις εφημερίδες: α. Στην αυστριακή «Austria» (φύλλο 1 Απριλίου 1851), β. «Friend s Review» (φύλλο 26 Απριλίου, 1851, vol. Iv, 82), γ. «The Maitland Mercury», (φύλλο 16 Αυγούστου 1851, 743 Φιλαδέλφεια Η.Π.Α.), και δ. στην εφημερίδα της Σιγκαπούρης (!) «The Straits Times and Singapore Journal of Commerce» (φύλλο 10 Ιουνίου 1851, σελ. 6), η οποία αναδημοσιεύει την είδηση από την «Impartial» της Σμύρνης καθώς και μία επιστολή αυτόπτη μάρτυρα του σεισμού της Μάκρης, αποτελώντας έτσι μία πολύ αναλυτική περιγραφή: ΦΟΒΕΡΟΣ ΣΕΙΣΜΟΣ: Η «Impartial» της Σμύρνης αναφέρει: «Ρόδος, 6 Μαρτίου: Στις 28 Φεβρουαρίου, περίπου στις 5 το απόγεμα νιώσαμε ένα πολύ βίαιο σεισμό που προξένησε σημαντικές ζημιές στο νησί. [ ] Ρόδος, 7 Μαρτίου: Λάβαμε πολύ άσχημα νέα από τη Μάκρη. [ ] Πολλές δονήσεις σεισμού προξένησαν τις πιο τρομακτικές καταστροφές. Σχεδόν όλα τα σπίτια και τα καταστήματα, τα οποία μόλις είχαν χτιστεί σε αυτή τη Σκάλα (Scala) κατέρρευσαν. Πολλά γειτονικά χωριά (villages), όπως και η πόλη (town) του Λιβισίου (Levissy), στο οποίο υπολογίζεται ότι Ο κόλπος της Μάκρης και το νησί της «παλιάς» Μάκρης (E.D. Clarke, 1812) 1500 σπίτια κατέρρευσαν. Πάνω από 600 νεκροί έχουν καταμετρηθεί στα ερείπια. Ένα χωριό της περιοχής συνετρίβη μεταξύ δύο λόφων που ο σεισμός έριξε τον έναν πάνω στον άλλο. Στη Μάκρη η επιφάνεια του εδάφους είναι καλυμμένη με μεγάλες ρωγμές, που αναδύουν ασφαλτούχους καπνούς. Πολλές πηγές στέρεψαν και άλλες εμφανίστηκαν. Στο Chiorjes ένα χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς. Το μισό βουνό κινήθηκε προς το λιμάνι του Ekengik. Οι σεισμοί συνεχίστηκαν στην ακτή ως την 5 η τρέχοντος (Μαρτίου). Όλοι οι κάτοικοι της Μάκρης αναζήτησαν καταφύγιο στα εμπορικά πλοία και προσπαθούν να σώσουν την περιουσία και τα προϊόντα τους από τα ερείπια και να τα μεταφέρουν στη Ρόδο, τη Σύμη και τα άλλα νησιά. Η οικογένεια του αντιπρόξενου κυρίου Μπιλιόττι σώθηκε από θαύμα. Η κυρία Μπιλιόττι αναγκάστηκε να πέσει στη θάλασσα με ένα από τα παιδιά της για να μην καταπλακωθεί. Από τα ερείπια του προξενείου έβγαλαν ένα από τα μικρά παιδιά της. [ ] Ακολουθεί επιστολή από τη Μάκρη ενός αυτόπτη μάρτυρα: Μάκρη, 5 Μαρτίου. Την Παρασκευή 16-28 Φεβρουαρίου, 2 λεπτά πριν τις 5 το απόγεμα βρισκόμουν στο σπίτι του κυρίου Μπιλιόττι, προξενικού πράκτορα της Αγγλίας [ ] όταν νιώσαμε τη δόνηση ενός σεισμού, ο οποίος αν και ήταν δυνατός, δεν είχε μεγάλη διάρκεια. Βγήκαμε στην αυλή και είδαμε φοβισμένοι ότι το σπίτι κουνιόταν. Δεύτερη δόνηση, πιο δυνατή και μεγαλύτερης διάρκειας από την πρώτη, της οποίας ακόμα και η ανάμνηση με κάνει να τρέμω, ακολούθησε. Όλα γκρεμίστηκαν. Θέλαμε να ξεφύγουμε, αλλά το σπίτι, όπως και το γειτονικό, έπεσαν με δυνατό θόρυβο. Μπορέσαμε να γλιτώσουμε πιασμένοι από τα σκοινιά της σημαίας του προξενείου, τα οποία είχαν πέσει. Η κυρία Μπιλιόττι με δύο από τα παιδιά της έπεσε στη θάλασσα, ευτυχώς σε σημείο που δεν ήταν βαθειά. Το πιο τρομακτικό ήταν οι φωνές και οι θρήνοι που ενώνονταν με το θόρυβο από τα σπίτια και τα καταστήματα που έπεφταν. Η θάλασσα, το τελευταίο δυστύχημα, φούσκωσε μισό pike (12 ½ ίντσες, 31 εκατοστά) σε μικρό χρονικό διάστημα και το έδαφος άνοιξε σε πολλά σημεία βγάζοντας δυνατή μυρωδιά θειικού οξέος. Έτσι μείναμε για πολύ ώρα μέχρι ένας καπετάνιος να στείλει τη βάρκα του για να μας παραλάβει μισοπεθαμένους. [ ] Η Μάκρη τώρα είναι ένα σωρός από ερείπια. Όλα τα καταστήματα έπεσαν και θρηνούμε το θάνατο ενός Τούρκου, ενός Χριστιανού και μίας γυναίκας, άγνωστης θρησκείας. Τέσσερις ή πέντε οικογένειες καταστράφηκαν τελείως. Άλλοι ιδιοκτήτες ανήκουν σε διπλανό χωριό. [ ] Τα νέα που μαθαίνουμε από το εσωτερικό σε απόσταση 10 ωρών είναι πολύ τρομακτικά. Όλα είναι κατεστραμμένα και πολλοί έχουν σκοτωθεί. Ο πρόξενος Μπιλιόττι ταυτίζεται με τον Charles Biliotti. Διορίστηκε αντιπρόξενος στη Μάκρη στις 12 Σεπτεμβρίου 1848 και μετατέθηκε στη Χίο την 1 Απριλίου 1858. Το 1859 αναφέρεται ως γραμματέας στο υποπροξενείο της Μάκρης και ο Alfred Biliotti. («Τhe Foreign Office List», January 1865, σελ. 59). Συμπληρώνω το άρθρο με μία νέα εικόνα του κόλπου της Μάκρης (1812). Την απέκτησα ακριβώς την περίοδο που δημοσιευόταν το άρθρο μου για τον κόλπο της Μάκρης (Μικρασιατικά Χρονικά, 24/2011). Πρόκειται για μία ασυνήθιστη άποψη του μικρού νησιού της «παλιάς» Μάκρης/ Λαγούσας και των βουνών πίσω (δηλαδή νότια) της Μάκρης/ Τελμησσού. Η έρευνα δεν (πρέπει να) σταματάει ποτέ 8 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

Η καλλιέργεια του καπνού και οι Μικρασιάτες της Θήβας Toυ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΝΤΕΛΑ* Καπνοκαλλιεργητικός Συνεταιρισμός Μικρασιατών Θήβας Ηκαπνοκαλλιέργεια μέχρι το 1922 ήταν τελείως άγνωστη στην επαρχία της Θήβας. Αμέσως μετά τη Mικρασιατική Kαταστροφή και την εγκατάσταση πάνω από 1000 οικογενειών προσφύγων, προερχoμένω των περισσοτέρων από καπνοπαραγωγικές περιοχές της Μικράς Ασίας, ιδιαίτερα της Σμύρνης και της περιφέρειας της, άρχισε να καλλιεργείται κι εδώ συστηματικά ο καπνός. Αρκετοί ντόπιοι, είδαν τη νέα ευκαιρία που ανοίγονταν με την τεχνογνωσία που μετέφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες και διαθέτοντας χρήματα και χωράφια συνεργάστηκαν μαζί τους στην καλλιέργεια μεγάλων εκτάσεων καπνού. Ελάχιστοι που δεν συνεργάστηκαν με τους ντόπιους (κυρίως με κτηματίες από τις συνοικίες Πυρί και Αγιοι Θεόδωροι) κατάφεραν να πάρουν κάποια καλλιεργητικά δάνεια και έτσι προχώρησαν κι αυτοί στην καλλιέργεια του καπνού. Παρά το γεγονός όμως, ότι σχεδόν μαζικά οι πρόσφυγες που μόλις εγκαταστάθηκαν στη Θήβα (στην αρχή σε αποθήκες, τσιγκομαχαλάδες, παραπήγματα, μέχρι να χτιστεί ο Προσφυγικός Συνοικισμός το 1928) στράφηκαν στην καλλιέργεια του καπνού, ελάχιστοι κατάφεραν να αποκτήσουν δική τους γη, είτε γιατί δεν πωλούνταν από τους ντόπιους, είτε γιατί δεν ήθελαν, αφού θεωρούσαν ότι θα επέστρεφαν κάποια στιγμή στις πατρογονικές εστίες. Ετσι για πρώτη φορά εισήγαγαν στην τοπική οικονομία την «ενοικίαση» των χωραφιών των ντόπιων (κυρίως κτηματιών από τους Αγίους Θεοδώρους, τους οποίους οι πρόσφυγες αποκαλούσαν «μπαστουνάδες», αφού αρέσκονταν να κάθονταν στα καφενεία με τα μπαστουνάκια τους, ενώ η γη τους παρέμενε ανεκμετάλλευτη), με αποτέλεσμα να μη λείπουν και οι προστριβές, ανάλογα με την σημασία που έδιναν οι δύο πλευρές στο ενοίκιο. Η θηβαϊκή πεδιάδα αποδείχθηκε κατάλληλη για καπνοκαλλιέργεια. Το έδαφος και το κλίμα ήταν ιδανικό. Ηταν δε τέτοιος ο ζήλος και η εργατικότητα των Μικρασιατών που σύντομα η Θήβα θα φημιζόταν για την άριστη ποιότητα των καπνών της σε όλόκληρη την Ελλάδα. Το είδος του παραγόμενου καπνού, στην περιοχή αρχικά είναι το «Ούζο Σμύρνης» (καλούπια). Μια ποικιλία πολύ ευαίσθητη, η οποία απαιτούσε συστηματική καλλιέργεια των κατάλληλων χωραφιών και κοπιαστική εργασία, αφού η συγκομιδή του έπρεπε να γίνει σε συγκεκριμένη ώρα, με πολλή προσοχή κατά την διάρκεια της ξηρασίας του καπνού (είναι χαρακτηριστικό ότι τα καπνά της Θήβας διατηρούνταν για 4-5 χρόνια). Ο προσφυγικός συνοικισμός της Θήβας πριν το 1938. Χαρακτηριστικά διαβάζουμε στην εφημερίδα Θηβαϊκός Ταχυδρόμος του Γ. Γιαννακού, αρ. φ 7 της 28-10-1928: «Η θαυμάσια από κάθε άποψη ποιότητα των καπνών έδωσε ζωηρότατη κίνηση στη Θηβαϊκή αγορά στην οποία συνέρρευσαν αρκετά εκατομμύρια. Από το 1923 έχουμε 500 καλλιεργητές καπνού, με 14.000 στρέμματα καλλιεργούμενα, η παραγόμενη δε ποσότητα φτάνει στις 540.000 οκάδες και η μέση τιμή του καπνού 38-45 δραχμές η οκά.» Την επόμενη χρονιά οι καλλιεργητές διπλασιάζονται. Ο καπνός που έφεραν μαζί τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, λόγω της άριστης ποιότητάς του, γίνεται ανάρπαστος. Πραγματικός οργασμός καπνοκαλλιέργειας καταλαμβάνει τους πάντες. Δικηγόροι, γιατροί ακόμα και ιερείς (!) αφήνουν τις δουλειές τους και στρέφονται στην καλλιέργεια του καπνού. Μεγάλες εταιρείες εμπορίας καπνού κάνουν την εμφάνιση τους στη Θήβα, αγοράζοντας μεγάλες ποσότητες (σχεδόν όλη την παραγωγή, όπως των Αφών Παπαδημη- g MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 9

g Oι Μικρασιάτες της Θήβας (Συνέχεια από τη σελ. 7) τρίου, Γκλεν Ταμπάκο, Αφών Παπαστράτου καθώς και ξένες εταιρείες, κυρίως Αυστριακές). Από το ίδιο φύλλο του Θηβαϊκού Ταχυδρόμου διαβάζουμε:«το 1924 οι καλλιεργητές φτάνουν τους 950, με 20.000 στρέμματα, παραγόμενη ποσότητα 625.000 οκάδες και μέση τιμή 35-45 δρχ η οκά. Το 1925 οι καλλιέργητές φτάνουν τους 3.000, με 27.000 στρέμματα, παραγόμενη ποσότητα 1.300.000 οκάδες και μέση τιμή 30-40 δρχ η οκά.» Τα επόμενα χρόνια 1926-27-28, η καλλιέργεια του καπνού σταθεροποιείται με μέσο όρο 1200 καλλιεργητές ανά έτος, 15.000 στρέμματα και παραγόμενη ποσότητα 700.000 οκάδες. Το 1928 παρατηρείται για πρώτη φορά μεγάλη πτώση της μέσης τιμής πώλησης, η οποία φτάνει στις 20 δρχ η οκά. Το αποτέλεσμα αυτής της γενικής επίδοσης στην καλλιέργεια του καπνού δημιούργησε αυξομειώσεις στην παραγωγή και υπήρξε καταστρεπτικό για πολλούς οι οποίοι δεν ήταν ειδικοί. Ετσι λόγω της ανεξέλεγκτης παραγωγής σημειώθηκε πτώση των τιμών και μείωση του εισοδήματος. Οι ιδιοκτήτες βρήκαν ευκαιρία να ζητήσουν υπερβολική αύξηση των ενοικίων, μεταξύ 250-400 δρχ. ανά στρέμμα και οι πιστώσεις που χορηγεί η Εθνική Τράπεζα είναι ασύμφορες. Οι μεγάλες εκτάσεις κρατούνται από τους ντόπιους ιδιοκτήτες, οι οποίοι μη έχοντας γνώση της ναίκα του στα σχολεία της πόλης. Μέχρι να πάρουν είδηση οι Τούρκοι ότι γύρισε πίσω, περάσανε τέσσερις-πέντε μήνες. Το Φεβρουάριο του 1918 τον κάλεσε ο στρατολόγος και του ανακοίνωσε ότι, επειδή είναι ελληνόφρων θα τον στείλουν να πεθάνει σε κανένα χαντάκι. Όταν ο Τσιμπογιάννης προθυμοποιήθηκε να πληρώσει μπεντέλι, τον πληροφόρησε ότι το χρηματικό αντισήκωμα των δύο δόσεων δεν ίσχυε πλέον. Με 180 λιποτάκτες και φυγόστρατους Τούρκους, τους οποίους συνόδευαν 5-6 τσανταρμάδες, ξεκίνησε πορεία μέσα στα χιόνια για το σιδηροδρομικό σταθμό του Έρεγλι. Στο δρόμο κατάφερε να το σκάσει και να ξαναγυρίσει κρυφά στο Νέβσεχιρ. Μετά από περιπέτειες εγκαταστάθηκε στη Σινασό, όπου ύστερα από λίγο ήλθε και τον βρήκε η γυναίκα του με το παιδί τους. Τη σχολική χρονιά 1918-1919 δούλεψαν και οι δύο στα σχολεία της Σινασού. Το καλοκαίρι του 1919 έφτασαν γεμάτοι όνειρα στην υπό Ελληνική διοίκηση Σμύρνη. Η Καταστροφή τούς οδήγησε πρόσφυγες στην Κρήτη, όπου ο Τσιμπογιάννης πέθανε στο 1962. Πολλοί τόλμησαν να πούνε ότι στην Καππαδοκία οι Έλληνες δε δημιούργησαν ποτέ κανένα πρόβλημα στους Τούρκους και πως μετά την Καταστροφή το φοβισμένο κοπάδι των Τουρκόφωνων Ρωμιών ήταν έτοιμο να ακολουθήσει τον Παπαευθύμ και να προσχωρήσει στο Τουρκοορθόδοξο Πατριαρχείο που αυτός σχεδίαζε 12, προκειμένου να τους επιτρέψουν οι Τούρκοι να παραμείνουν στις εστίες τους. Τίποτε πιο άδικο! Παρά το σχετικά μικρό αριθμό τους και παρά την απομόνωσή τους από τα μεγάλα εθνικά κέντρα της Κωνσταντινούπολης, της Ιωνίας και του Ελλαδικού χώρου, οι Έλληνες της Καππαδοκίας δεν έπαψαν ούτε στιγμή να αγωνίζονται να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα με όποια δύναμη και αντοχή διέθεταν. Ακόμα και στην Επανάσταση του 1821 είχαν σπεύσει να πάρουν μέρος, στέλνοντας εκατοντάδες ηρωικούς εθελοντές στην Ελλάδα και τολμώντας να προβάλουν ως και ένοπλη αντίσταση στα εδάφη της ίδιας της πολύπαθης πατρίδας τους με τραγικά βέβαια αποτελέσματα. Από τα μέσα του 19 ου αιώνα ο αγώνας τους εντάθηκε με το θαυμαστό κίνημα του Μικρασιατικού Διαφωτισμού που υποστήριζε ότι οι μεγάλες εθνικές επαναστάσεις ξεκινούν από την Εθνική Παιδεία. Σ αυτή την τιτάνια προσπάθεια σημαιοφόροι ήταν οι ηρωικοί δάσκαλοι και οι σχολικές επιτροπές των Εκπαιδευτηρίων της Καππαδοκίας και ξωπίσω τους ακολουθούσε ολόκληρος ο Καππαδοκικός Λαός. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ καλλιέργειας οδηγούν σε μεγάλες απώλειες την παραγωγή. Χωρίς αυτό να αποθαρρύνει τους πραγματικούς καλλιεργητές, η παραγωγή καπνού συνεχίστηκε εντατικά μέχρι το 1928, με καλή σχετικά απόδοση. Η καπνική κρίση αρχίζει από το 1928. Τα καπνά της Θήβας, περίπου 600.000 οκάδες παραμένουν απούλητα. Οι Μικρασιάτες της Θήβας δημιουργούν τον πρώτο Καπνοκαλλιεργητικό Συνεταιρισμό στο πρόσφατα δημιουργημένο Προσφυγικό Συνοικισμό. Η κατάσταση επιδεινώνεται το 1929, όταν το 30% της παραγωγής καταστρέφεται από θεομηνίες και φέρνει σε απόγνωση τους καπνοκαλλιεργητές. Η κυβέρνηση Βενιζέλου θα δώσει προσωρινή λύση αγοράζοντας τις απούλητες ποσότητες καπνού αποζημιώνοντας κατά κάποιο τρόπο τους παραγωγούς, αφού προηγουμένως η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο. Τίποτα δεν είναι πια το ίδιο. Η Θήβα ασφυκτιά από τα απούλητα καπνά. Οι καπνέμποροι δίνουν εξευτελιστικές τιμές και τα καπνά μένουν στις αποθήκες. Οι τιμές που δίνουν δεν καλύπτουν ούτε τα χρέη. Ο καπνός από πηγή πλούτου τα έτη 1923-1928, την επόμενη δύσκολη οικονομικά τριετία αποτελεί πηγή δεινών για τους Μικρασιάτες της Θήβας. Αυτοί που έφεραν την καλλιέργεια θα δώσουν και το τέλος της παραγωγής του καπνού στον κάμπο της Θήβας. * O κ. Δημήτρης Παντέλας είναι γεν. γραμματέας της Ένωσης Μικρασιατών Θήβας και Διαχειριστής του Δικτύου mikrasiatis.gr Oι περιπέτειες του γιατρού Αρχάγγελου Γαβριήλ 1 Γαβριήλ, Αρχ., Ένας Πρωτεργάτης του Μικρασιατικού Διαφωτισμού, ο Γιατρός Αρχάγγελος Γαβριήλ. Αθήνα, εφ. Μικρασιατική Ηχώ, φύλλα 387, Μάρτιος-Απρίλιος, 388, Μάιος-Ιούνιος 2007. 2 Αρμάου, Ελ. (2010), Εις Gül Bahçe Σμύρνης, Ηράκλειο: Δοκιμάκης. 3 Το όνομα του Προκοπίου αργότερα αναμείχθηκε στην προσπάθεια δημιουργίας του Τουρκορθόδοξου Πατριαρχείου του Παπαευθύμ. Δες: Γαβριήλ, Αρχ. (2008), Το τραγικό τέλος του Μικρασιατικού Διαφωτισμού στην Καππαδοκία, εφ. Μικρασιατική Ηχώ, αρ. φύλλου 394. 4 Λειτούργησε από το 1908 και μετά. Οι Ουνίτες του Νέβσεχιρ εποπτεύονταν από τους Ασσομψιονιστές του Κούμκαπι και του Καντίκιοϊ (Macar, Elcin, 2004, Οι Ουνίτες στην Τουρκία και στην Ελλάδα, Δελτίο Κέντρου Μικρ. Σπουδών, τ. 14, σ. 322, 323). 5 Σολδάτος, Χρίστος, 1989-1991, Η Εκπαιδευτική και Πνευματική Κίνηση του Ελληνισμού της Μ. Ασίας, 1800-1922, Αθήνα : τ. Β, σ. 20, σημ. 22. Την αρχική εισήγηση για υιοθέτηση του Φροεβελιανού Συστήματος στα νηπιαγωγεία της Μικρασίας την είχε κάνει η αξιόλογη παιδαγωγός Αικ. Λασκαρίδου που πίστευε ότι το σύστημα αυτό ήταν το καταλληλότερο για τις τουρκόφωνες περιοχές, επειδή βοηθούσε εκτός των άλλων τα νήπια να μαθαίνουν ευκολότερα να μιλούν ελληνικά. 6 Το Σύλλογο αυτό τον είχαν ιδρύσει από κοινού ο Αρχάγγελος και ο Μητροπολίτης Ικονίου Αθανάσιος. 7 Αρμάου, Ελ., ό.π., σ. 52,53. 8 Γαβριήλ, Αρχ. (2007), ό.π.,αρ. φύλλου 387. 9 Κουκίδης, Γεώ. (1975), Η Νεάπολις της Καππαδοκίας, Αθήνα : Εκδόσεις «Ενώσεως Σμυρναίων», σ. 96, 97. 10 Εκατονταετηρίς της εν Κωνσταντινουπόλει Εφορείας των Σχολών Νέβσεχηρ, 1820-1920, σ. 103. Κουκίδης, Γεώ., ό.π., σ. 96 11 Γαβριήλ, Αρχ. (2007), ό.π., αρ. φύλλου 388. 12 Γαβριήλ, Αρχ. (2008), ό.π., αρ. φύλλου 393. 13 Σαλκιτζόγλου, Τάκης (2010), Η Μικρά Ασία στην Επανάσταση του 1821. Αθήνα : Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, σ. 134 κ.ε., σ. 293. 10 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

Απόμειναν στη γη της Ερυθραίας (Συνέχεια από το προηγούμενο) Γράφει η ΧΡΥΣΗΙΣ ΣΑΜΙΟΥ-ΛΙΑΝΟΥ Εμπορικός δρόμος στα σημερινά Αλάτσατα ΑΛΑΤΣΑΤΑ Εντυπωσιακή σε σχέση με το παρελθόν, ήταν η αλλαγή στην εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου στα Αλάτασατα. Η Παναγιά του Αλατσάτου, η οποία μετατράπηκε σε τζαμί το 1922 και ως τέτοιο λειτουργούσε μέχρι και τον προηγούμενο χρόνο, χτίστηκε το 1833 και ήταν η δεύτερη σε μέγεθος εκκλησία της Ερυθραίας (έχει 32μ. μήκος), μετά τον Αγ. Χαράλαμπο του Τσεσμέ. Είναι γνωστό ότι το μαρμάρινο τέμπλο της φιλοτεχνήθηκε το 1874 από τον Ιωάννη Χαλεπά, πατέρα του Γιαννούλη. Μέχρι πρόσφατα οι εικόνες του τέμπλου και των εικονοστασίων στα πλαϊνά κλίτη ήταν καλυμμένες με λευκή μπογιά. Σήμερα ύστερα από πρωτοβουλία των τοπικών αρχών των Αλατσάτων καθαρίστηκαν και μας ξαφνιάζουν για το ότι υπάρχουν εκεί για περισσότερο από 100 χρόνια, με τα χρώματά τους, τις επιγραφές τους και τα άλλα σύμβολά τους. Μια κουρτίνα από χοντρό λευκό χοντρό ύφασμα έπεφτε από την οροφή προς τα κάτω, για να καλύπτει τα χριστιανικά σύμβολα από τα μάτια των μουσουλμάνων, έτσι ώστε το τέμπλο να καθίσταται για αυτούς αθέατο κατά τη διάρκεια της προσευχής τους, όσο η εκκλησιά λειτουργούσε ακόμη ως τζαμί. Εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης όμως έλαβαν χώρα όχι μόνο στα εικονοστάσια αλλά και σε όλο το ναό όπως και στον περιβάλλοντα χώρο του. Έτσι από το χριστιανικό ναό απομακρύνθηκαν όλα εκείνα τα προσκτίσματα της δυτικής πλευράς, που αλλοίωναν τη μορφή του, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί σε όλο της το μεγαλείο μια τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένη τη στέγη του κεντρικού κλίτους. Στην ανατολική πλευρά υπάρχουν τρεις αψίδες-κόγχες, από τις οποίες η κεντρική, όπου είναι το ιερό, είναι μεγαλύτερη και οι άλλες δύο εκατέρωθεν αυτής είναι μικρότερες. Μια στοά από εφτά τόξα σχηματίζεται στη δυτική πλευρά ανάμεσα στο νάρθηκα και την αυλή, η οποία κοσμείται με βοτσαλωτό ψηφιδωτό δάπεδο με γεωμετρικά σχέδια αλλά και με έναν δικέφαλο αετό μπροστά από την κεντρική είσοδό του ναού. Τώρα, η Παναγία τεράστια, μεγαλόπρεπη και με καθαρισμένους τους λιθόχτιστους τοίχους της αναδεικνύει πάλι το μνημειακό χαρακτήρα της μέσα στη μικρή πλατεία, που την περιβάλλει. Σε μια ενεπίγραφη μαρμάρινη πλάκα, που είναι εντοιχισμένη στη δυτική πλευρά του ναού, δηλαδή στον εξωτερικό τοίχο του νάρθηκα, διαβάζουμε: Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΤΩΝ ΕΙΣΟ- ΔΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΧΑΡΙ ΤΗ ΘΕΙΑ ΕΤΕΛΕΣΙΟΥΡΓΗΘΗ ΕΝ ΕΝΙ ΕΤΕΙ ΤΟΥ ΕΝ ΧΩΙ ΚΟΙ- ΝΟΥ ΛΑΟΥ ΔΙΑ ΔΑΠΑΝΗΣ ΚΑΙ ΚΟΠΟΥ ΕΥΧΑΙΣ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑ- ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΔΙΑΤΑΓΗΝ ΕΚ ΝΑΥΑΡΧΟΥ ΛΑ- ΒΟΝΤΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΗΛΙΑ- ΔΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΑΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΕΥΣΑΝΤΩΝ Χ ΤΖΑΝΗ ΝΤΙΛΜΠΟΗ ΣΥΝ Χ ΔΗ- ΜΗΤΡΙΩ ΣΠΑΝΟΥΔΗ ΚΑΙ Χ ΔΗΜΗΤΡΙΩ ΜΙΧΑΗΛΟΥ ΚΟ- ΠΙΑΣΑΝΤΩΝ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΣΑ- ΝΤΩΝ ΟΛΗ ΨΥΧΗ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΕΝΤΕΥΘΑ ΕΥ- ΡΕΘΕΝΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Αωλ Α ΑΛΑΤΣΑΤΑ Άλλη εντοιχισμένη πλάκα στη νότια πλευρά του ναού φέρει την εξής επιγραφή: ΟΥΤΟΣ Ο ΝΑΟΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΗΜΩΝ ΘΚΟΥ ΤΩΝ ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΕΤΕ ΛΕΣΙΟΥΡΓΗΘΗ ΔΙΑ ΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ ΤΟΥ ΤΕ ΧΡΙ- ΣΤΟΝ ΛΑΟΥ ΤΩΝ ΑΛΑΤΖΑ ΤΩΝ ΥΠΟ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΟΙ- ΚΟΔΟΜΟΥ Μ ΕΝΕΤ ΑΩΛΒ ΜΙΝΙ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Α Στα Αλάτσατα, στα ΝΑ του Τσεσμέ, στην ακμαία κωμόπολη των 15.000 Ελλήνων κατοίκων, διατηρείται στο σύνολό του ο οικισμός, επειδή έχει κηρυχθεί διατηρητέος και προστατεύεται. Έτσι σώζεται όλη η δομή της πόλης και όλα σχεδόν τα ελληνικά σπίτια στην αρχική τους μορφή. συνεχίζεται Το πανηγύρι του Αϊ Γιώργη στη Ν. Πέραμο (Συνέχεια από τη σελ. 3) συνοδεία φιλαρμονικής, προσκόπων, παιδιών του Συλλόγου με τις τοπικές παραδοσιακές φορεσιές και πλήθους πιστών. Το ίδιο βράδυ, στην κατάμεστη πλατεία του Αγίου Γεωργίου πραγματοποιήθηκε η πανηγυρική εκδήλωση. Στην έναρξη, χαιρετισμό απηύθυνε ο Δήμαρχος κ. Γ. Μαρινάκης, η Αντιδήμαρχος κα Κ. Ψαρουλάκη ενώ ο Σύλλογος Περαμίων Κυζικηνών απένειμε Τιμητικά Διπλώματα και συμβολικά εικόνες του Αγίου Γεωργίου στους τρεις Αστυνομικούς που έδρασαν θαρραλέα και τραυματίστηκαν εν ώρα καθήκοντος στα δύο περιστατικά ληστειών που συνέβησαν στην Νέα Πέραμο, τον Αρχιφύλακα Σταύρο Καραγιάννη, μέλος του χορευτικού συγκροτήματος του Συλλόγου, τον Αστυφύλακα Βασίλειο Λιάκο και τον ειδικό φρουρό Άνθιμο Καλιβρετάκη. Στην συνέχεια, υπό τους ήχους του παραδοσιακού μουσικού σχήματος «ΔΗ- ΘΕΝ», όλες οι χορευτικές ομάδες του Συλλόγου που συμμετείχαν, απέδωσαν χορούς της Περάμου, Προποντίδας και Ανατολικού Αιγαίου. Συνδιοργανωτές της εκδήλωσης ήταν η Δημοτική Κοινότητα Νέας Περάμου του Δήμου Μεγαρέων και ο Σύλλογος Περαμίων Κυζικηνών. Παρόντες, εκπρόσωποι της Δημοτικής Αρχής, της Βουλής, της Αντιπεριφέρειας Δυτικής Αττικής, πολλών Μικρασιατικών Σωματείων και των Τοπικών Συλλόγων. Ι.Κ. MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 11

BIBΛΙΟγραφικά Ευάγγελος Μαυρουδής: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ Είμαστε έτοιμοι για το δύσκολο ταξίδι της αυτογνωσίας, το ταξίδι της επιστροφής; Γράφει η ιστορικός ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΑΧΛΑΔΗ την τριλογία του «Επιστροφή Σστη Σμύρνη», ο συγγραφέας Ευάγγελος Μαυρουδής, μέσα από την ιστορία δυο οικογενειών από τη Σμύρνη, μιας ελληνικής και μιας τουρκικής, καταφέρνει να αναπλάσει την ατμόσφαιρα μιας εποχής πολύ πυκνής σε γεγονότα που καθόρισε την σύγχρονη ιστορία τόσο του ελληνικού όσο και του τουρκικού κράτους: τα τέλη του 19 ου και αρχές του 20 ου αι., από τις πρώτες απόπειρες μεταρρύθμισης της οθωμανικής αυτοκρατορίας έως την διάλυσή της και την ανάδυση του εθνικού τουρκικού κράτους. Το μυθιστόρημα «Επιστροφή στη Σμύρνη» είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα αλλά ταυτόχρονα συνεχίζει την παράδοση εκείνων των λογοτεχνικών έργων, κυρίως Μικρασιατών Ελλήνων, που προσπάθησαν να ξορκίσουν το γεγονός που σημάδεψε την σύγχρονη ιστορία μας, την Μικρασιατική Καταστροφή και την Έξοδο του Μικρασιατικού Ελληνισμού από τις προγονικές εστίες. Τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει τα «ιστορικά μυθιστορήματα» και ιδιαίτερα όσα προσπαθούν να αποτυπώσουν την πολυεθνική πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη συμβίωση διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, τις πολλαπλές και πολλές φορές αντιφατικές ταυτότητες των μελών τους, και γενικότερα την περίοδο της εθνογένεσης στα Βαλκάνια και την οθωμανική αυτοκρατορία. Το αναγνωστικό κοινό έχει αγκαλιάσει αυτό το «δύσκολο» λογοτεχνικό είδος, γεγονός που αποδεικνύει ότι υπάρχει έντονη ανάγκη για μια βαθύτερη κατανόηση της ιστορίας μας και της σημερινής μας ταυτότητας. Στο πρώτο βιβλίο της τριλογίας «Επιστροφή στη Σμύρνη» με τίτλο «Η θάλασσά μας» μέσα από τις περιπέτειες μιας ελληνικής οικογένειας από τη Σμύρνη και του Σμυρνιού ήρωα, παρακολουθούμε όλα τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα που εξελίσσονται στην Ελλάδα αλλά και την Οθωμανική Αυτοκρατορία την περίοδο 1897-1918, -όπως τη Νεοτουρκική Επανάσταση, την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Πρώτο Παγκόσμιο μέχρι το τέλος του με την Ανακωχή του 1918. Σε αυτόν τον πρώτο, ελληνικό τόμο της τριλογίας, υπάρχει πληθώρα αναφορών όχι μόνο στις πολιτικές εξελίξεις αλλά και σε αλλαγές στον κοινωνικό και πνευματικό χώρο στην Ελλάδα: μέσα στις σελίδες του βιβλίου συναντά κανείς κοινωνικές εξεγέρσεις όπως τα Λαυρεωτικά, την εξέγερση των αγροτών στη Θεσσαλία, την πρώτη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών στην Ελλάδα αλλά και το γλωσσικό ζήτημα. Αναφορές φυσικά γίνονται και στους πρωταγωνιστές αυτών των κινημάτων, όπως στον δημοτικιστή παιδαγωγό Δελμούζο, στον ιδρυτή της Εθνικής Σχολής Μουσικής, τον Σμυρνιό Μανώλη Καλομοίρη, αλλά και στην Καλιρρόη Παρρέν, καθώς και σε ιστορικά πρόσωπα από το χώρο της μουσικής και της ιατρικής. Η μουσική και η ιατρική διαπερνά όλο το μυθιστόρημα: ιατρικοί όροι, στοιχεία για την ιατρική πρακτική της εποχής αλλά και για τον κοινωνικό-εθνικό ρόλο των γιατρών, μέσα από τον ήρωα-γιατρό, διανθίζουν όλο το κείμενο και μας θυμίζουν τις άλλες πλευρές του συγγραφέα Μαυρουδή, την ματιά του επιστήμονα γιατρού αλλά και του ιστορικού ερευνητή της ιατρικής και της ιστορίας γενικότερα. Τόποι εξέλιξης της δράσης του πρώτου τόμου δεν είναι τόσο η Σμύρνη όσο άλλες πόλεις της Ελλάδας όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, τα Χανιά, η Χαλκίδα, η Πάτρα, ο Βόλος, η Καρδίτσα, η Καστοριά, αλλά και η Οχρίδα και η Κορυτσά. Η Σμύρνη ως γενέτειρα του ήρωα, είναι ένα τοπίο μνήμης, τόπος ευδαιμονίας, οικογενειακής θαλπωρής αλλά και φόβου, τοπίο μνήμης και νοσταλγίας, τόπος επιστροφής. Με την τριλογία του "Επιστροφή στη Σμύρνη" ο Ευάγγελος Μαυρουδής αποδεικνύει ότι ο Έλληνας σήμερα είναι έτοιμος για το πάντα δύσκολο ταξίδι της αυτογνωσίας. Στο δεύτερο, το τουρκικό βιβλίο της τριλογίας, παρακολουθούμε την μακρά πορεία του εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τις πρώτες προσπάθειες για μεταρρύθμιση έως την ανάδυση του τουρκικού εθνικισμού, μέσα από τις τέσσερεις γενιές μιας τουρκικής οικογένειας: ο Γενίτσαρος Μουσταφά Μενεξελή, ο θετός γιος του καραγκιοζοπαίχτης Χατζημπαμπάς, ο γιος του Χουσνί Μενεξελή που σπουδάζει γιατρός και φθάνει να γίνει ο προσωπικός γιατρός του σουλτάνου και ο στρατιωτικός εγγονός του Αλή Μενεξελή. Η παιδική ηλικία του ήρωα Χατζημπαμπά σημαδεύεται από την διάλυση του τάγματος των Γενιτσάρων, την κατάργηση δηλαδή ενός από τους σημαντικότερους παραδοσιακούς θεσμούς της αυτοκρατορίας στην προσπάθεια της για εκσυγχρονισμό. Μέσα από τη ζωή του γιου του, Χουσνί Μενεξελή γνωρίζουμε την εποχή και την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Αμπντούλ Χαμίτ. Τέλος μέσα από τις περιπέτειες του εγγονού, του στρατιωτικού Αλή Μενεξελή, παρακολουθούμε τα γεγονότα που σημάδεψαν την Αυτοκρατορία τα τελευταία χρόνια πριν την διάλυσή της, με σημαντικότερο φυσικά, την Νεοτουρκική Επανάσταση του 1908 και την οργάνωση που ταυτίστηκε με αυτή, «ttihat ve Terakki»-«Ένωση και Πρόοδος», που δίνει και τον τίτλο στο δεύτερο μέρος της τριλογίας. Μέσα από τις τραγικές ζωές των ηρώων-εκπροσώπων αυτής της ιδεολογίας παρακολουθούμε τις προσδοκίες που γέννησε και την σύντομη και απόλυτη διάψευσή της με την επικράτηση των εθνικισμών, μερικές φορές στην πιο ακραία έκφρασή τους, εκείνη της εθνοκάθαρσης. Παρακολουθούμε γεγονότα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάδυση του τουρκικού εθνικισμού, όπως το τραύμα που αποτέλεσε για την τουρκική άρχουσα τάξη η ήττα των Βαλκανικών πολέμων και η απώλεια της Θεσσαλονίκης και ευρωπαϊκών εδαφών, τα χρόνια του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, με τις μεγάλες νίκες του Τούρκου στρατιώτη στο Τσανάκκαλε αλλά και τις μεγάλες ήττες στις οποίες τον οδήγησαν οι εθνικιστικές εκστρατείες των Νεότουρκων. Οι ήρωες πρωταγωνιστές είναι αντιπροσωπευτικοί τύποι της κυρίαρχης τάξης της οθωμανικής αυτοκρατορίας: αυτοί που αντιπροσωπεύουν την παλαιά τάξη πραγμάτων, αλλά και αυτοί που είναι ανοικτοί στις σύγχρονες ιδεολογίες και φυσικά στην πιο σύγχρονη από όλες, την ιδεολογία του εθνικισμού όπως ο Τούρκος γιατρός ή ο Τούρκος στρατιωτικός. Κοντά στους πρωταγωνιστές ήρωες που μας θυμίζουν τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της οθωμανικής αυτοκρατορίας: Λεβαντίνοι, Αρμέ- 12 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

νιοι έμποροι και επαναστάτες, Αλβανοί Νεότουρκοι, Βούλγαροι κομιτατζήδες, Εβραίοι ντονμέδες της Θεσσαλονίκης. Στο τρίτο μέρος της τριλογίας παρακολουθούμε την αναπόφευκτη σύγκρουση δύο ιδεολογιών. Από τη μια η ιδεολογία της διατήρησης της αναχρονιστικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ο νέος τουρκικός εθνικισμός και από την άλλη μια διαφορετική ιδεολογία, η ελληνική Μεγάλη Ιδέα, πεπεισμένη για την ανωτερότητα του πολιτισμού της και για τον εκπολιτιστικό ρόλο της στην Ανατολή. Το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου θα βρει τους Τούρκους στην πλευρά των ηττημένων ενώ οι Έλληνες διεκδικούν μερίδιο στην μοιρασιά της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στηρίζοντας τις διεκδικήσεις τους όχι μόνο σε οικονομικά συμφέροντα αλλά και σε συμπαγείς πληθυσμούς στις ακτές της Μικράς Ασίας. Το τελευταίο μέρος της τριλογίας περιγράφει την περίοδο της Ελληνικής παρουσίας στη Σμύρνη, μια περίοδο που όλα μαρτυρούσαν την πίστη στο ελληνικό μέλλον της Σμύρνης: η ίδρυση της Εθνικής Τραπέζης το 1920, τα έργα υποδομής σε όλους τους τομείς και πάνω από όλα το φιλόδοξο σχέδιο για την ίδρυση πανεπιστημίου της Ιωνίας. Στόχος του Πανεπιστημίου ήταν να αποδείξει «ότι η Ελλάς δεν πήγε στη Μικρά Ασία για να κατακτήσει τους άλλους λαούς, αλλά για να τους μεταδώσει τον ανώτερο πολιτισμό της». Αυτόν ακριβώς τον στόχο περιγράφει και το έμβλημα του Πανεπιστημίου που δίνει και τον τίτλο σε αυτό το τρίτο βιβλίο «Φως εξ Ανατολών». Σε αυτό το βιβλίο ο Μαυρουδής περιγράφει το γενικό κλίμα ευφορίας που ακολούθησε την άφιξη της Ελληνικής Αρμοστείας στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη αλλά και τις βίαιες αντιδράσεις που προκάλεσε από την πρώτη κιόλας μέρα. Περιγράφει τον θρίαμβο του Βενιζέλου με την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, αλλά και την αμηχανία που προκάλεσε στη Σμύρνη η αναπάντεχη ήττα του στις εκλογές. Το τρίτο αυτό μέρος της τριλογίας περιγράφει όχι μόνο την Σμύρνη αλλά και τις μάχες στην ενδοχώρα, τα οικονομικά προβλήματα, όλα όσα θυμίζουν ότι ο πόλεμος συνεχίζεται και ότι για κάποιες από τις κοινότητες της Σμύρνης, η Ελληνική Αρμοστεία, παρά το σπουδαίο έργο της, ήταν μια διοίκηση κατοχής απέναντι στην οποία υπήρχε αρκετή εχθρότητα και πολλή πικρία. Η Σμύρνη στην οποία έφθασε ο Ελληνικός Στρατός το 1919 δεν ήταν η Σμύρνη του 1908 ούτε καν του 1912. Τα χρόνια του πολέμου, που έδωσαν την ευκαιρία στους Οθωμανούς να καταργήσουν τις διομολογήσεις και να θέσουν σε εφαρμογή το πρόγραμμα ανάπτυξης εθνικήςτουρκικής οικονομίας, ενδυνάμωσαν την ιδεολογία του τουρκικού εθνικισμού προετοιμάζοντας έτσι την εμφάνιση του τουρκικού κινήματος αντίστασης. Στο βιβλίο περιγράφεται τόσο το τουρκικό κίνημα αντίστασης και οι πρωταγωνιστές του, όσο και οι αλλαγές στο στρατιωτικό και διπλωματικό πεδίο, όλα τα νέα δεδομένα που θα οδηγήσουν στην τελική ελληνο-τουρκική σύγκρουση, την είσοδο του τουρκικού στρατού στην Σμύρνη, το μαρτύριο του Μητροπολίτη Χρυσόστομου, την βία και λεηλασία, την πυρκαγιά που έχει αποτυπωθεί σε τόσες περιγραφές και μαρτυρίες. Μέσα στην ταραγμένη αυτή εποχή, τους πολέμους, τις διώξεις, δυο γειτονικές οικογένειες, η μία τουρκική και η άλλη ελληνική, θα διασταυρωθούν και μέσα από τις προσωπικές τους ιστορίες θα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε ποικίλες όψεις της σύνθετης πραγματικότητας της εποχής. Οι πρωταγωνιστές της ιστορίας διασταυρώνονται και με τους πραγματικούς πρωταγωνιστές της Ιστορίας, κάτι που εξυπηρετεί την πλοκή του ιστορικού μυθιστορήματος, κυρίως όταν αυτό περιγράφει ιστορικές περιόδους που οι ζωές των ανθρώπων όχι απλώς επηρεάζονται από το ιστορικό πλαίσιο αλλά πολλές φορές εξαρτώνται απόλυτα από αυτό, με ένα τρόπο μοιραίο. Ογδόντα χρόνια αργότερα, στην σύγχρονη μας εποχή, οι εγγονοί του φυγά Σμυρνιού Πλάτωνα Πηλείδη, ο Πάρης και ο Βάγγος Πηλείδης, κάνουν αντίστροφα το ταξίδι του πατέρα τους, επιστρέφουν στη Σμύρνη, συναντούν τον μοναδικό επιζώντα των Τούρκων γειτόνων τους Μενεξελή, ανακαλύπτουν την διπλή καταγωγή τους και γνωρίζοντας τον γνωρίζουν καλύτερα και τον εαυτό τους. Αυτό θεωρούμε ότι είναι ένα από τα ζητούμενα και για εμάς σήμερα, να γνωρίσουμε το οθωμανικό-τουρκικό παρελθόν, αν όχι για την αξία που έχει από μόνη της αυτή η ιστορική εμπειρία, τουλάχιστον ως απαραίτητο όρο κατανόησης της δικής μας ιστορίας. Η λογοτεχνία, πέρα από την αξία που έχει καθεαυτή, έχει τα μέσα να αποτυπώνει τις σύνθετες πραγματικότητες που οι εθνικές ιστορίες αισθάνονται μια αμηχανία όταν πρέπει να τις συμπεριλάβουν στην επίσημη εκδοχή τους και κυρίως να αποδίδει τις οριακές εκείνες στιγμές της ιστορίας που βιώνονται τραυματικά από τους πρωταγωνιστές της, με ένα τρόπο που ο επιστημονικός και κατ ανάγκη αποστασιοποιημένος λόγος της ιστορίας δεν επαρκεί. Πέρα από την λογοτεχνική αξία αυτού του έργου, με την τριλογία αυτή ο Μαυρουδής κάνει μια υπέρβαση. Όχι απλώς φωτίζει τη δική μας ιστορική παράδοση αλλά καταφέρνει να διερευνήσει την τουρκική ματιά και τα δικά της τραύματα αποδεικνύοντας ότι ο Έλληνας σήμερα είναι έτοιμος για το πάντα δύσκολο ταξίδι της αυτογνωσίας, το ταξίδι της επιστροφής. ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ. Ένας άγνωστος μεγάλος Έλληνας Το πάνελ των ομιλητών στη Στοά του Βιβλίου. Από αριστερά, Ολυμπία Καράγιωργα, Γιώργος Παπαθανασόπουλος και Σωτήρης Γουνελάς. ο βιβλίο του συμπατριώτη δη- Γιώργου Ν. Πα- Τμοσιογράφου παθανασόπουλου Γιώργος Σαραντάρης: ο άνθρωπος, ο ποιητής, ο διανοούμενος (εκδόσεις Έκπληξη, σσ. 400) παρουσιάστηκε τη Δευτέρα, 5 Μαρτίου, στην αίθουσα της Στοάς του Βιβλίου. Το βιβλίο παρουσίασαν ο Σωτήρης Γουνελάς και η ποιήτρια Ολυμπία Καράγιωργα. Διάβασαν αποσπάσματα και απήγγειλαν ποιήματα του Σαραντάρη, που περιέχονται στο βιβλίο, οι γνωστοί ηθοποιοί Κατερίνα Λέχου και Γρηγόρης Βαλτινός. Ο συγγραφέας του βιβλίου, Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος, κλείνοντας την παρουσίαση στην αρχή μίλησε για το πώς έγραψε το βιβλίο, αυτό το φτωχό, αλλά με πολλή αγάπη γραμμένο πόνημα, όπως το χαρακτήρισε, και στη συνέχεια με ένα επιγραμματικό δεκάλογο περιέγραψε την προσωπικότητα του ποιητή και διανοούμενου, όπως την βίωσε μέσα από την έρευνά του. Αναφερόμενος στο βιβλίο που έγραψε για τον Γ. Σαραντάρη ο συγγραφέας τόνισε πως η γνωριμία του με αυτή τη μεγάλη προσωπικότητα των γραμμάτων μας τον ενέπνευσε για την πάρα πέρα ζωή του. Θεώρησε επίσης ότι όφειλε να γράψει το βιβλίο για τον Σαραντάρη γιατί είναι μια έμμεση αντίθεση σε όσα πάνε να μας επιβάλουν, δικοί και ξένοι. Και τόνισε καταχειροκροτούμενος: Ο Έλληνας δεν είναι αυτός που τον κατάντησαν οι δικοί και οι ξένοι, ο Έλληνας είναι ο Σαραντάρης, ο Μακρυγιάννης, ο Παπαδιαμάντης, κι ακόμη ο γιατρός Παπανικολάου, Έλληνες είμαστε όλοι εμείς που εργαζόμαστε και με τον ιδρώτα του προσώπου μας, τις ικανότητες μας, την εργατικότητα μας, τη νοικοκυροσύνη μας δημιουργήσαμε αυτό που κατεστράφη από αλόγιστες πολιτικές. Τέλος υπογράμμισε ότι μεγάλο θέμα είναι η διάκριση στη ζωή του κάθε ανθρώπου, να μπορεί δηλαδή να διακρίνει το καλό από το κακό, το ευτελές από το ακριβό, το σημαντικό από το ασήμαντο. Είναι σημαντικό να διαχειρίζεται σωστά τον χρόνο του, να διατρίβει στα ωφέλιμα για την ψυχή του και να αποκρούει τα ζημιογόνα. Και πρόσθεσε: Είναι θετικό για εμάς όλους να έχουμε στη ζωή μας πρότυπα, παραδείγματα, οδοδείκτες. Ένα τέτοιος οδοδείκτης είναι ο Γιώργος Σαραντάρης. Στην παγκοσμιοποίηση, στον κοσμοπολιτισμό, στον συγκρητισμό και στην προσπάθεια μετατροπής μας σε άμορφη μάζα, χωρίς ρίζες, χωρίς παράδοση, χωρίς αρχές και αξίες μας χρειάζεται η παρέα και το παράδειγμα του Σαραντάρη. MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 13

Η Δόμνα Σαμίου και τα τραγούδια της μικρασιατικής Ερυθραίας (Συνέχεια από τη σελ. 5) τά τη χούντα, στη διάρκεια της οποίας συνδυάστηκαν με τις χορευτικές επιδόσεις των δικτατόρων και την εμμονή τους στα τσάμικα και τα κλέφτικα. Από το 1979 οι δημοτικές αρχές της Ν. Ερυθραίας ανέλαβαν πλέον τη διοργάνωση των Αλλοτινών Πατρίδων στην πλατεία 28 ης Οκτωβρίου. Η Δόμνα ήταν πάντα εκεί και πρωτοστατούσε κατά τις πρώτες Αλλοτινές Πατρίδες. Η γιορτή αυτή, που είναι πλέον θεσμός κι αποτελεί το μεγαλύτερο πολιτιστικό γεγονός της πόλης μας, συνδυάστηκε μια για πάντα με το όνομά της. Την ίδια περίοδο, η Δόμνα γυρίζει στην ΕΡΤ την εκπομπή Μουσικό Οδοιπορικό, της οποίας, δυστυχώς, λίγα επεισόδια έχουν διασωθεί (μπορείτε να τα δείτε στο διαδίκτυο). Ένα από αυτά γυρίστηκε στο Μορτερό, μέσα στις μαργαρίτες, τις αμυγδαλιές και τις συκιές που υπήρχαν τότε στη σημερινή περιοχή της οδού Ονείρων, καθώς και στην αυλή του σπιτιού της Κλεονίκης, στην οδό Αναξαγόρα. Παρόντες τόσοι και τόσοι Ερυθραιώτες, οι περισσότεροι συχωρεμένοι πια. Εκτός από το ζεύγος Γ. Τζοανάκη, τραγουδούσαν και χόρευαν οι Σταύρος και Θοδωρής Σφαντός, Νίκος Μαπάκης, Βασίλης Κουρεπίνης, Ελένη και Μαριώ Κρεμαστού, Κώστας Μπατζάκας, Σταματία Ψωμά, Στέλιος Μαρινάκης και άλλοι που μου διαφεύγουν. Για λογαριασμό κάποιου ευρωπαϊκού καναλιού (σουηδικού ή γερμανικού), η Δόμνα γύρισε κι άλλο ένα ερυθραιώτικο γλέντι στην ταβέρνα του Κυριάκου Αλεξάκη (εκεί όπου στεγάζονται τώρα τα Αψιδώματα). Επίσης, στην Ελληνική Ραδιοφωνία, όπου κάθε Σάββατο είχε εκπομπή με δημοτική μουσική, η Δόμνα κάλεσε συχνά την Κλεονίκη να τραγουδήσει αλατσατιανά τραγούδια με το τουμπελέκι της. Όλες αυτές οι εκπομπές, καθώς και οι ηχογραφήσεις της Δόμνας από το Νέο Μελί, την Κυλλήνη και τη Σκιάθο, όπου είναι εγκατεστημένοι πολλοί Ερυθραιώτες πρόσφυγες, έκαναν για πρώτη φορά γνωστή την ιδιαίτερη πατρίδα μας, την Ερυθραία της Μικρασίας, στο πανελλήνιο. Στα 1984 η Δόμνα κυκλοφορεί το δίσκο Μικρασιάτικα Τραγούδια. Από τα δεκατρία τραγούδια, τα εφτά είναι ερυθραιώτικα και στο ένα (τον αλατσατιανό μπάλλο) τραγουδούν η Κλεονίκη και η Μαρία Τζοανάκη, η Βάσω Γεώργαντζη και η Λένα Τσολακίδου. Το εξώφυλλο του δίσκου κοσμεί μια φωτογραφία του 1931 με Ερυθραιώτες πρόσφυγες που γλεντούν στο πανηγύρι τ Άη- Γιωργιού, στον Κοκκιναρά. Και στο δεύτερο δίσκο των Μικρασιάτικων (1991), τέσσερα από τα έντεκα τραγούδια είναι ερυθραιώτικα. Εδώ η Κλεονίκη με τις παραπάνω γυναίκες τραγουδούν τη Γιατζιλαριανή. Φυσικά, ερυθραιώτικα τραγούδια από το Μελί, τον Τσεσμέ, το Δερμετζιλί των Βουρλών, την Κάτω Παναγιά υπάρχουν διάσπαρτα σε πολλούς δίσκους της Δόμνας, από τους παλιότερους της δεκαετίας του 1970 μέχρι τους πιο πρόσφατους. Οι δεσμοί της Δόμνας Σαμίου με τη Ν. Ερυθραία πυκνώνουν με το πέρασμα του χρόνου. Στις 17/9/2000 η Δόμνα καλεί τον Χορευτικό Όμιλο του Πνευμ. Κέντρου Ν. Ερυθραίας να χορέψει σε συναυλία της στο Δημοτικό Θέατρο Ηλιουπόλεως. Στις 2/9/2001 η Δόμνα οργανώνει στο Ηρώδειο την παράσταση «Περνά, περνά η μέλισσα», με τραγούδια, χορούς και παιχνίδια του ελληνικού λαού. Τριάντα πέντε παιδιά του παιδικού Χορευτικού Ομίλου συμμετέχουν εδώ. Εννιά παιδάκια τραγούδησαν μαζί της δυο τραγούδια, άλλα δεκαοχτώ χόρεψαν τρεις ερυθραιώτικους χορούς κι άλλα δεκάξι έπαιξαν το περνά, περνά η μέλισσα και την κυρά-μαρία. Ο μικρός Αντώνης Μουστάκης διακρίθηκε στο τσέρκι που του είχε φτιαγμένο ο Παντελής Πολιτάκης. Αλησμόνητη εμπειρία ζωής για τα μικρά τότε Ερυθραιωτάκια, που σήμερα διανύουν την τρίτη δεκαετία! Αποκορύφωμα της συνεργασίας μας η εμφάνιση του Χορευτικού Ομίλου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Κατά το διήμερο αφιέρωμα στη μεγάλη κυρία του δημοτικού μας τραγουδιού (8-9/3/2005), οχτώ βασικοί χορευτές του Ομίλου μας είχαμε την ύψιστη τιμή και τη μεγάλη τύχη να χορέψουμε στο πλευρό της Δόμνας έντεκα μικρασιάτικους χορούς, μπροστά στην κατάμεστη μεγάλη αίθουσα του Μεγάρου (1.200 θεατές!). Εμπειρία σπάνια και μοναδική, στιγμές πραγματικής αγαλλίασης κι ευτυχίας που νιώθεις μόνο κοντά σε ανθρώπους σαν τη Δόμνα μας! Το ίδιο συνέβη και στις 7/9/2006, όταν η Δόμνα προσκάλεσε γι άλλη μια φορά τον Χορευτικό μας Όμιλο να χορέψει σε συναυλία της, στις Ιωνικές Γιορτές του Δήμου Ν. Σμύρνης. Και πάλι οχτώ βασικοί χορευτές ένιωσαν την αξεπέραστη χαρά να χορεύουν μπροστά της, καθώς η μεγάλη μας Δόμνα ερμήνευε με τρόπο εξαίσιο και ήθος μοναδικό τα μικρασιάτικα τραγούδια μας. Αυτές ήταν οι σχέσεις μας σε επίπεδο καλλιτεχνικής συνεργασίας. Αν όμως αναφερθώ και στις προσωπικές, τις ανθρώπινες και φιλικές σχέσεις που είχε με αρκετούς Ερυθραιώτες, τότε δεν θα αρκούσε ούτε ολόκληρο το φύλλο της εφημερίδας μας. Τι να πρωτογράψω; Για τα γλέντια στα σπίτια της Κλεονίκης και της Ρένας Τζοανάκη, όπου η Δόμνα κουβαλούσε εξαιρετικούς μουσικούς (Βαρτάνη, Μπαλαμπάνη, Βεντούρη κλπ.), παράγγελνε αχταπόδι για (ή) καρναμπίθι (κουνουπίδι) τηανητό, ντολμάδες και ροβίθια, για να στηθεί γλέντι από κείνα που δεν ξεχνιούνται ποτέ; Να πω για τη συμμετοχή της στον κλήδονα που γινόταν στο σπίτι του Αντώνη και της Χρύσας Μαδούρογλου, όπου χαιρόταν και γελούσε σαν κοριτσάκι, αναπολώντας τα παιδικάτα της στην Καισαριανή; Να γράψω για τα γέλια και τα γκεβεζελίκια (αστεία) που ηκάναμε στο σπίτι μου τσι Απόκριες, καθώς ημπουκάρανε ένα σωρό κουδουνάτοι; Να αναφερθώ στις τόσες και τόσες συναντήσεις μας στα σπίτια των Ιταλίδων φίλων μας, της Νοβέλλας και της Γκρατσιέλλας, στην Κηφισιά, όπου πάντα μας γοήτευε με την απλότητά της, τις αναμνήσεις, τις σκέψεις, τις ιστορίες και τα τραγούδια της; Να πω για τα τραγούδια που μου αράδιαζε όσες φορές μιλούσαμε στο τηλέφωνο; Τι να πρωτοθυμηθώ από μια τέτοια όμορφη ψυχή, από μια τέτοια μοναδική Ελληνίδα και Μικρασιάτισσα και Μπαϊντιρλού; Έχε γεια, πάντα γεια, γλυκιά μας Δόμνα! 14 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ ΠΕΝΘΗ Μιχάλης Ιω. Χριστοφορίδης (1919 2012 ) Στις 2 Μαρτίου 2012 απεβίωσε στη Θεσσαλονίκη ο Μιχάλης Χριστοφορίδης. Είχε γεννηθεί στη Σύλλη του Ικονίου και ήταν γυιος του τελευταίου Έλληνα Δημάρχου της ελληνικής αυτής κωμόπολης, του Ιωάννη Χριστοφορίδη, ο οποίος εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη. Ο Μιχάλης Χριστοφορίδης ανατράφηκε σε γνήσιο προσφυγικό περιβάλλον, σπούδασε γεωπόνος, δημιούργησε μια θαυμαστή οικογένεια και ευτύχησε να δει παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα. Μέχρι την τελευταία μέρα της 93χρονης ζωής του ήταν αειθαλής και νεανικός. Εκείνο που τον διέκρινε ήταν η μεγάλη αγάπη στη γενέτειρά του Σύλλη, την οποία είχε επισκεφθεί πάμπολλες φορές. Βοήθησε με τις γνώσεις του, τις αναμνήσεις του και με τα ντοκουμέντα που είχε στην κατοχή του όσους ασχολήθηκαν με την ιστορία και τα έθιμα της πατρίδας του και ήταν η ψυχή σε όλες τις εκδηλώσεις της Ένωσης Συλλαίων, στην ίδρυση της οποίας πρωτοστάτησε. Η Ένωση Συλλαίων τον ευχαριστεί, τον αποχαιρετά και του εύχεται να έχει γαίαν ελαφράν δίπλα στην αγαπημένη του σύζυγο. Τ.Σ. Ελισάβετ Ρ. Μπαλόγλου-Σιαφλά (1948-2012) Την 21 ην Μαρτίου 2012, αρχή της ανοίξεως, έληξε το θαύμα της ζωής για την Ελισάβετ Μπαλόγλου. Εζησε η Ελισάβετ Μπαλόγλου στα όρια του χορηγημένου σε αυτήν χρόνου από του 1948 έως το 2012, και άσκησε την ελευθερία της επί τόσον μόνον χρόνον. Πέραν από τα όρια του βιωμένου αυτού χρόνου θα υπάρχει Προς τα Μέλη και τους Φίλους της Ενώσεως Σμυρναίων Εάν διαθέτετε ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) σας παρακαλούμε θερμά να μας ενημερώσετε στη διεύθυνση ensmyrn@otenet.gr Mας βοηθάτε να επικοινωνούμε μαζί σας σε ηλεκτρονική μορφή ταχύτερα και χωρίς τα έξοδα που απαιτεί η συνηθισμένη αλληλογραφία. απλώς-και ομιλώ για ύπαρξη επίγεια- στην μνήμη του συζύγου της Γεωργίου Σιαφλά, του αδελφού της Παύλου και των συγγενών και φίλων της. Γεννημένη η Ελισάβετ Μπαλόγλου στο Νέο Φάληρο την 26 ην Μαρτίου 1948, επιμελούς αγωγής και φροντίδος από την οικογένεια του Ραφαήλ Μπαλόγλου, εκ της Σύλλης της Λυκαονίας και της Ζωής Σοφρά, εκ Σαλαμίνος, oλoκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές της στην Γερμανική Σχολή Αθηνών (1966), αριστεύσασα. Ετυχε επιμελημένης μορφώσεως, δεδομένου ότι εμαθήτευσε στον Οδυσσέα Λαμψίδη (1917-2006), ακραιφνή Βυζαντινολόγο, χαλκέντερο συγγραφέα φιλολογικών και ιστορικών μελετών και δεινό Ποντιολόγο, και στον θεολόγο Γεώργιο Γαλίτη, μετέπειτα Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Α.Π. Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο γράφων ενθυμείται ζωηρώς, αρκετά χρόνια αργότερα, ως μαθητής της Γερμανικής Σχολής, τον Οδυσσέα Λαμψίδη να ομιλεί με επαίνους για την Ελισάβετ. Η Ελισάβετ εσπούδασε την επιστήμη της Θέμιδος στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αριστεύσασα και διακριθείσα στις σπουδές της, εξάσκησε δικηγορία και διετέλεσε νομικός σύμβουλος ελληνογερμανικών επιχειρήσεων. Ως ιδιαίτερα χαρισματικό άτομο, υπήρξε κάτοχος της αγγλικής, γαλλικής και γερμανικής με αντίστοιχα πτυχία επαγγελματικής επαρκείας. Συνέδεσε την ζωή της με τον οικονομολόγο Γεώργιο Β. Σιαφλά. Αφησε μνήμη αγαθή ως σύζυγος και αδελφή. Η εξόδιος ακολουθία έλαβε χώρα την 22αν Μαρτίου 2012 στον ιερό Ναό του Νεκροταφείου της Αναστάσεως Πειραιώς και η Ελισάβετ έκτοτε αναπαύεται δίπλα στους γονείς της. Στεφάνια κατέθεσαν το Δ.Σ. του Πειραïκού Συνδέσμου, της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς, του Ομίλου για την Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσης Πειραιώς και υπάλληλοι του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Η ευγενική και πρόσχαρη μορφή της επιβεβαιώνει να συμβαίνει τότε ό,τι και ο Πίνδαρος, παρά την ρήση του για τον άνθρωπο «σκιάς όναρ», ευφρόσυνα εξαίρει «αλλ όταν αίγλα διόσδοτος έλθη, λαμπρόν φέγγος έπεστιν ανδρών και μείλιχος αιών» (Πυθιον.VIII). Αιωνία Σου η μνήμη πολύκλαυστη Ελισάβετ! ΧΡΗΣΤΟΣ Π. ΜΠΑΛΟΓΛΟΥ Δημήτρης Πριμικύριος (1939-2012) Την Παρασκευή, 24 Φεβρουαρίου 2012, έφυγε από κοντά μας ο μικρασιατικής καταγωγής δημοσιογράφος Δημήτρης Πριμικύριος, ένας από τους τελευταίους της παλιάς καλής δημοσιογραφίας, όπως γράφτηκε. Ο Δημήτρης Πριμικύριος γεννήθηκε το 1939 και μεγάλωσε στη Ν. Φιλαδέλφεια. Γονείς του, ο Κώστας και η Ελένη Πριμικυρίου από τα Βουρλά της Σμύρνης. Πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών ασχολήθηκε από τα πρώτα φοιτητικά του χρόνια με τη δημοσιογραφία, την οποία υπηρέτησε για περισσότερα από 50 χρόνια. Μεγαλωμένος σε ένα περιβάλλον, που ήξερε από ολοσχερείς καταστροφές και ξεριζωμούς, έμαθε να δίνει προτεραιότητα στον άνθρωπο. Είχε το χάρισμα να είναι παρών, όταν χρειαζότανε, καθώς και το να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο. Ειλικρινής και εγκάρδιος ήξερε να συνεργάζεται, όπως και να ενθαρρύνει και να βοηθά τους νέους. Εργάστηκε σε εφημερίδες και περιοδικά, όπώς το Εθνος και το περιοδικό Εθνος - Κυνήγι ως κυνηγός, την Απογευματινή, την Καθημερινή και τέλος για πολλά χρόνια στα Νέα του Δ.Ο.Λ. Στην ΕΡΤ ήταν αρχισυντάκτης στο Δελτίο ειδήσεων των τρεις και για ένα χρονικό διάστημα υπεύθυνος της εκπομπής Η ΕΡΤ σε όλη την Ελλάδα. Τον αποχαιρέτισαν από το κοιμητήριο του Κόκκινου Μύλου, συγγενείς, φίλοι και συνεργάτες και όλοι είχαν να πουν για το φίλο, το συνεργάτη, το δάσκαλο που έζησαν. Ας είναι ελαφρύ το χώμα, που τον σκεπάζει. Χ.Λ.Α MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 15

ΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΑΞΙΔΙ - προσκύνημα σε τόπους και πόλεις σταθμούς στη ζωή του Ιερομάρτυρα Χρυσοστόμου Σμύρνης, διοργανώνει το τουριστικό γραφείο Filos Holidays & Travel, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη, με αφορμή τη συμπλήρωση 90 χρόνων (1922-2012) από το μαρτυρικό θάνατο του Αγίου. Το ταξίδι θα ξεκινήσει από την Δράμα, θα συνεχίσει στην Κωνσταντινούπολη, στη γενέτειρα του Χρυσόστομου, την Τρίγλια της Βιθυνίας, και θα καταλήξει στη Σμύρνη. Αναχωρήσεις για μεμονωμένους πελάτες από Θεσσαλονίκη στις 02-09/06, 30/06-07/07, 28/07-04/08, 11-18/08 & 02-09/09 (διαφορετικό πρόγραμμα λόγω της εορτής του Αγίου). Αναχωρήσεις για γκρουπ (σύλλογοι, ενορίες, κτλ.) κάθε Σάββατο από 26/05 πλην των παραπάνω ημερομηνιών. Για τις Αλησμόνητες Πατρίδες Πανελλήνιος Λογοτεχνικός Διαγωνισμός ΜΕ ΤΗ συμπλήρωση 90 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή το Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.) προκηρύσσει Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό ενηλίκων για ανέκδοτο μυθιστόρημα με θέμα τις Αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολής και τα 90 χρόνια μνήμης της. Οι διακρίσεις του διαγωνισμού κατά σειρά θα είναι: Βραβείο Έπαινος Εύφημος μνεία Το μυθιστόρημα που θα βραβευθεί, θα εκδοθεί με δαπάνη του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. σε χίλια (1.000) αντίτυπα, εκ των οποίων τα διακόσια (200) θα δοθούν στο συγγραφέα. Τα αντίτυπα θα διατίθενται δωρεάν : Την ημέρα παρουσίασης του βιβλίου και απονομής των διακρίσεων Μέχρις εξάντλησής τους από τα γραφεία του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Μετά τη διάθεσή τους ο συγγραφέας μπορεί να εκδώσει το μυθιστόρημά του όπως εκείνος επιθυμεί. Η επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να μην απονείμει κάποια από τις διακρίσεις ή και καμία από αυτές. Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν μέχρι το τέλος του 2012, ενώ οι διακρίσεις θα απονεμηθούν σε ειδική τελετή και θα συνοδεύονται από περγαμηνή και τιμητική πλακέτα. Τα έργα θα πρέπει : 1. Να μην ξεπερνούν τις 250 σελίδες Α4, γραμμένες με γραμματοσειρά Times New Roman μέγεθος στοιχείων 11, διάστιχο 0 και περιθώρια άνω και κάτω 2 εκ., δεξιά και αριστερά 2,5 εκ., ο τίτλος του έργου και τα κεφάλαια να είναι γραμμένα με μέγεθος στοιχείων 14 bold. 2. Να μην αναγράφουν στις σελίδες τους, το όνομα ή το ψευδώνυμο του συγγραφέα. 3. Να αποστέλλονται στη διεύθυνση του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., Πατρ. Ιωακείμ 4 142 34 Ν. Ιωνία, επί συστάσει εντός ενός φακέλου, όπου στη θέση του αποστολέα να αναγράφεται ψευδώνυμο, διεύθυνση και η ένδειξη : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙ- ΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ. Ο φάκελος αυτός πρέπει να περιέχει τα εξής : Ένα (1) αντίγραφο του έργου Ένα (1) CD με το έργο σε ηλεκτρονική μορφή, και Ένα (1) άγραφο σφραγισμένο φάκελο όπου θα εσωκλείεται το όνομα του συγγραφέα, η διεύθυνση, τα τηλέφωνα και ο τίτλος του έργου του. Ο άγραφος σφραγισμένος φάκελος ανοίγεται από την επιτροπή αξιολόγησης μόνο σε περίπτωση διάκρισης του έργου. Έργα που υποβάλλονται κατά παράβαση του όρου αυτού αποκλείονται από το διαγωνισμό. Καταληκτική ημερομηνία αποστολής των έργων ορίζεται η 5 η Σεπτεμβρίου 2012, με σφραγίδα ταχυδρομείου. Πληροφορίες: ΚΕΜΙΠΟ (κ. Λουκά Χριστοδούλου, τηλεφ. 210 2795012) Η Ο.Π.Σ.Ε. για την ανταλλάξιμη Περιουσία και το ΤΑΠΑΠ ΑΠΟ ΤΗΝ Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (Ο.Π.Σ.Ε.) εκδόθηκε η ακόλουθη ανακοίνωση: Ως ένα πρώτο, αλλά πολύ θετικό βήμα στην κατεύθυνση επανασύστασης και λειτουργίας του ΤΑΠΑΠ (Ταμείο Ανταλλαξίμου Περιουσίας και Αποκατάστασης Προσφύγων), χαρακτηρίζεται η πρόσφατη απόφαση επιτροπής της Βουλής η οποία, συζητώντας το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, για εκποίηση ή άλλη αξιοποίηση κτημάτων του Ελληνικού Δημοσίου, εξαίρεσε αυτά που είχαν δεσμευθεί για την ανταλλάξιμη περιουσία. Υπενθυμίζεται ότι οι φορείς του οργανωμένου προσφυγικού Ελληνισμού της καθ ημάς Ανατολής, πριν λίγο καιρό αποφάσισαν, στη διάρκεια ειδικής σύσκεψης που έγινε στη Θεσσαλονίκη, να πάρουν την πρωτοβουλία να διεκδικήσουν «ό,τι μας ανήκει δικαιωματικά από τη Συνθήκη της Λωζάνης και όχι μόνο», όπως τόνιζαν στη σχετική ανακοίνωση που εκδόθηκε. Το ΤΑΠΑΠ καταργήθηκε με το ΠΔ 137 του 1998 και χρηματοδοτούσε εν μέρει τα σωματεία μέλη, κίνηση που είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση τους. Στην ίδια ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά τη σύσκεψη των εκπροσώπων του προσφυγικού ελληνισμού, αναφέρονταν χαρακτηριστικά ότι «περαιτέρω, στόχος μας είναι ο διαρκής και στοχευόμενος διάλογος με τα αρμόδια υπουργεία ή φορείς,ώστε να καταστεί δυνατή η επανασύσταση του ΤΑΠΑΠ καθώς και η εξέταση του ενδεχομένου προσφυγής τόσο στο ΣτΕ, όσο και στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της ΕΕ για την τελική δικαίωση μας. Δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι η πολιτεία από διαχειριστής της προσφυγικής περιουσίας, έγινε σφετεριστής της». Στην προαναφερόμενη συνεδρίαση της επιτροπής της Βουλής, κλήθηκε και παρέστη ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδος (ΟΠΣΕ) κ. Αθανάσιος Λαγοδήμος, συνοδευόμενος από τον ειδικό επιστημονικό συνεργάτη της Ομοσπονδίας κ. Βλάση Αγτζίδη. Ο κ. Λαγοδήμος ενημέρωσε την επιτροπή, τους βουλευτές όλων των κομμάτων, καθώς και τους εκπροσώπους των φορέων που συμμετείχαν στην ειδική συνεδρίαση, τονίζοντας την αναγκαιότητα επανασύστασης του ΤΑ- ΠΑΠ, η υλοποίηση της οποίας απαιτεί να μην εκποιηθούν από το ελληνικό δημόσιο τα κτήματα της ανταλλάξιμης περιουσίας. Ο εισηγητής του σχεδίου νόμου, Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Δριβελέγκας, διευκρινίζοντας τα σχετικά άρθρα, εξαίρεσε τα ανταλλάξιμα κτήματα, ικανοποιώντας το δίκαιο αίτημα των εκπροσώπων του προσφυγικού ελληνισμού. 16 MIKPAΣIATIKH HXΩ, ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012