ΕΛΛHNIKH KAPΔIOΛOΓIKH ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ HELLENIC JOURNAL OF CARDIOLOGY ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010 Τόμος 51 Τεύχος 4 Σ υ ν ο π τ ι κ ά Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ 173 Επενδεδυμένες με Φάρμακα Στεφανιαίες Ενδοπροθέσεις: Πού Βρισκόμαστε Σήμερα; Δ.Θ. Κρεμαστινός, Δ.Θ. Φαρμάκης, Μ. Αναστασίου-Νανά ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ 176 Μακροπρόθεσμα Αποτελέσματα Ανάλογα με την Αντιδιαβητική Αγωγή Ασθενών, Μετά από Τοποθέτηση Επικαλυμμένων Ενδοστεφανιαίων Προθέσεων Β. Bούδρης, Π. Καρυοφύλλης, Σ. Θωμοπούλου, Κ. Δουλαπτσής, Α. Μαγγίνας, Γ. Παυλίδης, Δ.Φ. Κόκκινος 185 Η Επέμβαση Fontan στην Ελλάδα: Πρώιμα Χειρουργικά Αποτελέσματα και Άριστη Μεσοπρόθεσμα Κλινική Έκβαση Π.Γ. Σφυρίδης, Ε.Δ. Λυτριβή, Δ.Π. Αβραμίδης, Π.Ν. Ζαβαρόπουλος, Γ.Β. Κυρβασίλης, Ι.Κ. Παπαγιάννης, Γ.Η. Σαρρής 194 Ταχεία Απευαισθητοποίηση Ασθενών με Αλλεργία στην Ασπιρίνη, που Πρόκειται να Υποβληθούν σε Αγγειοπλαστική Α. Χρήστου, Ν. Καυκάς, Α. Μαρινάκος, Σ. Κατσάνος, Κ. Παπανικήτας, Σ. Πατσιλινάκος ΑΡΘΡΟ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗΣ 199 Διαγνωστική Προσέγγιση στους Συνηθέστερους Τύπους Δευτεροπαθούς Υπέρτασης Μ.Σ. Καλλίστρατος, Α. Γιαννακόπουλος, Β. Γέρμαν, Α.Ι. Μανώλης 213 Κατευθυντήριες Οδηγίες για τον Καρδιολογικό Έλεγχο Αθλητών Α. Δεληγιάννης, Α. Αναστασάκης, Λ. Αντωνιάδης, Π. Βάρδας, Π. Γκελερής, Ι. Γουδέβενος, Ε. Κουϊδή, Α. Κρανίδης, Δ. Κρεμαστινός, Ι. Λεκάκης, Γ. Μπομπότης, Γ. Παρχαρίδης, Β. Πυργάκης, Γ. Ροντογιάννης, Χ. Στεφανάδης, Ι. Στυλιάδης, Γ. Χάχαλης ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ 222 Αμφοτερόπλευρο Στεφανιαίο Συρίγγιο από το Δεξιό Κόλπο του Valsalva και την Περισπωμένη Αρτηρία στην Πνευμονική Αρτηρία G. Acar, S. Koroglu, O. Yiginer, E. Ozturk, C. Tuncer ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ 224 Εμφύτευση Διεστιακού Απινιδωτικού Συστήματος σε Ασθενή με Διατατική Μυοκαρδιοπάθεια, Πνευμονική Υπέρταση και Παραμένουσα Αριστερή Άνω Κοίλη Φλέβα Γ. Ανδρικόπουλος, Σ. Τζέης, Σ. Κούνας, Ν. Δασκαλόπουλος, Ι. Μαντάς, Π. Βάρδας, Γ. Θεοδωράκης 228 Κινητές Μάζες στο Αορτικό Τόξο σε Ασθενή με Οξύ Εμβολικό Επεισόδιο Λ.Σ. Ραλλίδης, Κ.Χ. Παπαδόπουλος, Π.Γ. Μιχαήλ, Ι.Α. Παρασκευαΐδης, Μ. Αναστασίου-Νανά 231 Θρόμβωση των Ηλεκτροδίων Βηματοδότη και Διάχυτη Ενδαγγειακή Πήξη Μετά την Έναρξη Θεραπείας με Βαρφαρίνη. Ανασκόπηση της Βιβλιογραφίας με Αφορμή μια Ενδιαφέρουσα Περίπτωση Ι. Παπανικολάου, Α. Καραμπίνης, Τ. Κουκουμπάνη, Δ. Καρακίτσος, Ε. Ζακυνθινός ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΚΕ 237 Ένας Έλληνας Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας Β.Ν. Πυργάκης ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ 239 Αναζητώντας το Μυστικό της Μακροζωίας Χ.Ι. Στεφανάδης
Διμηνιαια Εκ δ ο σ η τ η σ Ελ λ η ν ι κ η σ Κα ρ δ ι ο λ ο γ ι κ η σ Ετ α ι ρ ε ι α σ Ι Δ Ι Ο Κ Τ Η Σ Ι Α - Ε Κ Δ Ο Σ Η ISSN 1011-79-70 Ελλ η ν ι κ η Κα ρ δ ι ο λ ο γ ι κ η Εταιρεια Πρόεδρος: Βλ. Ν. Πυργάκης Ποταμιάνου 6, 115 28 Tηλ.: 210 72 58 007, Fax: 210 72 26 139 www.hcs.gr e-mail: ophcs@hcs.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Π.E. Βα ρ δ α σ, MD, PhD, Ελλάς Χ.Ι. Στ ε φ α ν α δ η σ, MD, Ελλάς ΒΟΗΘΟΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Κ. Αγγελη, MD, Ελλάς Σ. Αδ α μ ο π ο υ λ ο σ, MD, Ελλάς E. Βα β ο υ ρ α ν α κ η σ, MD, Ελλάς Χ. Βλ α χ ο π ο υ λ ο σ, MD, Ελλάς Ε. Δε λ η α ρ γ υ ρ η σ, MD, Ελλάς H. Μα υ ρ α κ η σ, MD, Ελλάς Δ. Το υ σ ο υ λ η σ, MD, Ελλάς Κ. Τσ ι ο υ φ η σ, MD, Ελλάς ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Μ. Γκ α τ ζ ο υ λ η σ, MD Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο Ε. Κρ α ν ι α, PhD Συνσιννάτι, Η.Π.Α. Α.Σ. Μα ν ω λ η σ, MD, Ελλάς Δ. Μι χ α η λ ι δ η σ, MD Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο Χ. Μπ ο υ ν τ ο υ λ α σ, MD, Ελλάς Π. Νι χ ο γ ι α ν ν ο π ο υ λ ο σ, MD Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο Γ. Σαρρησ, MD, Ελλάς ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Δ. Πα ν α γ ι ω τ α κ ο σ, MSc, Ελλάς Γ. Χλ ο υ β ε ρ α κ η σ, MSc, Ελλάς ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ Δ. Τσ ε κ ο υ ρ α, MD, Ελλάς J.P. Bassand Besançon, France A. Battler Petah-Tikva, Israel D. Benditt Minneapolis, USA G. Breithardt Munster, Germany M. Brignole Lavagna, Italy D. Brutsaert Antwerp, Belgium P. Camici S.A. Chen Taipei, Taiwan A. Colombo Milan, Italy J. Coromilas New York, USA F. Cosio Madrid, Spain H. Crijns Maastricht, Netherlands J.C. Daubert Rennes, France H. Drexler Hannover, Germany H. Ector Leuven, Belgium Ç. Erol Ankara, Turkey J. Farré Madrid, Spain R. Ferrari Ferrara, Italy ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ K. Fox S. Furman New York, USA H. Gavras Boston, USA B. Grubb Toledo, USA R. Hall J. Jalife Syracuse, USA L. Kappenberger Lausanne, Switzerland R. Kenny Newcastle-upon-Tyne, UK P. Kokkinos Washington DC, USA M. Komajda Paris, France J. Kostis New Brunswick, USA K.-H. Kuck Hamburg, Germany C.P. Lau Hong Kong, China C. Linde Stockholm, Sweden B. Lüderitz Bonn, Germany T. Lüscher Zurich, Switzerland W. MacKenna A. Oto Ankara, Turkey C. Pappone Milan, Italy F. Pinto Lisbon, Portugal P.A. Poole-Wilson S. Priori Pavia, Italy E. Prystowsky Indianapolis, USA M. Rosen New York, USA L. Rydén Stockholm, Sweden S. Saksena New Jersey, USA P. Schwartz Pavia, Italy U. Sechtem Stuttgart, Germany P.A. Serruys Rotterdam, Netherlands K. Sipido Leuven, Belgium R. Sutton M. Tendera Katowice, Poland A. Vahanian Paris, France F. Van de Werf Leuven, Belgium H. Wellens Maastricht, Netherlands V. Zannis Boston, USA
ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Σ. Αγορογιάννης Δ. Αθανασιάδης Γ. Αθανασόπουλος Δ. Αλεξόπουλος Πάτρα Κ. Αναγνωστόπουλος Λ. Ανθόπουλος A. Αντωνίου Ι. Βασιλειάδης Β. Βασιλικός Σ. Βιτάκης Ε. Βορίδης Β. Βούδρης Α. Βραχάτης Γ. Βυσσούλης I. Γιαλάφος Ι. Γουδέβενος Π. Δανιάς Π. Δηλαβέρης M. Ελισάφ Ν. Ζακόπουλος Α. Ζαχαρούλης Κ. Ηλιάδης Ε. Ηλιοδρομίτης Β. Θανόπουλος Γ. Θεοδωράκης Ι. Καλλικάζαρος Γ. Καρατασάκης Χ. Καρβούνης Κ. Καρύδης Δ. Κατρίτσης Α. Κατσίβας Α. Κίτσιου Δ. Κόκκινος Α. Κοντόπουλος Γ. Κοχιαδάκης Δ. Κρεμαστινός Ζ. Κυριακίδης Θ. Κωλέττης Σ. Κωνσταντινίδης Ι. Λεκάκης Γ. Λουρίδας Α.Γ. Μανώλης Α.Ι. Μανώλης Α. Μιχαηλίδης Λ. Μιχάλης Σ. Μουλόπουλος Ι. Νανάς Ι. Οικονομίδης Χ. Ολύμπιος Γ. Παλατιανός Κ. Παπαδόπουλος Κ. Παπανικολάου Ε. Παπαστεριάδης Ι. Παρασκευαΐδης Φ. Παρθενάκης Γ. Παρχαρίδης Στρ. Παττακός Γ. Παυλίδης Α. Πιπιλής Χ. Πίτσαβος Α. Πίτσης Ν. Πρωτονοτάριος Νάξος Βλ.Ν. Πυργάκης Κόρινθος Σ. Ρόκας Γ. Σακαντάμης Ε. Σημαντηράκης Δ. Σιδερής Δ. Σιώνης Ε. Σκαλίδης Π. Σκουφάς Ε. Σμπαρούνη Σ. Σταματελόπουλος Κ. Τεντολούρης Δ. Τζιακάς Π. Τούτουζας Α. Τρίκας Φ. Τρυποσκιάδης Λάρισα Γ. Φιλιππάτος Σ. Φούσσας Ε. Χατζηνικολάου Δ. Χατσέρας
Διοικητικο Συ μ β ο υ λ ι ο Πρόεδρος Βλ. Ν. Πυ ρ γ α κ η σ Ταμίας Γ. Κο χ ι α δ α κ η σ Αντιπρόεδρος Γ. Πα ρ χ α ρ ι δ η σ τ. Πρόεδρος Δ. Κρ ε μ α σ τ ι ν ο σ Γραμματέας Γ. Φι λ ι π π α τ ο σ Σύμβουλοι Ι. Βλα σ ε ρ ο σ Α. Κρ α ν ι δ η σ Γ. Μπ ο μ π ο τ η σ Κ. Τσιου φ η σ Εκπρόσωπος Ειδικευομένων Γ. Βα μ β α κ ο υ
ΕΛΛHNIKH KAPΔIOΛOΓIKH ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ HELLENIC JOURNAL OF CARDIOLOGY ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010 Τόμος 51 Τεύχος 4 Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ 173 Επενδεδυμένες με Φάρμακα Στεφανιαίες Ενδοπροθέσεις: Πού Βρισκόμαστε Σήμερα; Δ.Θ. Κρεμαστινός, Δ.Θ. Φαρμάκης, Μ. Αναστασίου-Νανά ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ 176 Μακροπρόθεσμα Αποτελέσματα Ανάλογα με την Αντιδιαβητική Αγωγή Ασθενών, Μετά από Τοποθέτηση Επικαλυμμένων Ενδοστεφανιαίων Προθέσεων Β. Bούδρης, Π. Καρυοφύλλης, Σ. Θωμοπούλου, Κ. Δουλαπτσής, Α. Μαγγίνας, Γ. Παυλίδης, Δ.Φ. Κόκκινος Ο ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης αποτελεί παράγοντα για χειρότερη έκβαση μετά από τοποθέτηση επικαλυμμένων ενδοστεφανιαίων προθέσεων, λόγω της αυξημένης πιθανότητας για επαναγγείωση. 185 Η Επέμβαση Fontan στην Ελλάδα: Πρώιμα Χειρουργικά Αποτελέσματα και Άριστη Μεσοπρόθεσμα Κλινική Έκβαση Π.Γ. Σφυρίδης, Ε.Δ. Λυτριβή, Δ.Π. Αβραμίδης, Π.Ν. Ζαβαρόπουλος, Γ.Β. Κυρβασίλης, Ι.Κ. Παπαγιάννης, Γ.Η. Σαρρή Σκοπός της μελέτης μας, είναι η ανάλυση των αποτελεσμάτων μας από τη διενέργεια της επέμβασης Fontan στην Ελλάδα. Όπως ανακύπτει, τα πρώιμα και μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα είναι άριστα με πολύ μικρή επίπτωση νοσηρότητας και συνολικής θνητότητας. 194 Ταχεία Απευαισθητοποίηση Ασθενών με Αλλεργία στην Ασπιρίνη, που Πρόκειται να Υποβληθούν σε Αγγειοπλαστική Α. Χρήστου, Ν. Καυκάς, Α. Μαρινάκος, Σ. Κατσάνος, Κ. Παπανικήτας, Σ. Πατσιλινάκος Ασθενείς με αλλεργία στην ασπιρίνη δεν είναι σε θέση να υποβληθούν σε αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών με τοποθέτηση stent, καθώς δεν δύνανται να λάβουν διπλή αντιαιμοπεταλιακή αγωγή. Η απευαισθητοποίηση από την ασπιρίνη αποτελεί ασφαλή και αποτελεσματική επιλογή η οποία προσφέρει την ευκαιρία για την εφαρμογή της βέλτιστης θεραπευτικής αντιμετώπισης. ΑΡΘΡΟ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗΣ 199 Διαγνωστική Προσέγγιση στους Συνηθέστερους Τύπους Δευτεροπαθούς Υπέρτασης Μ.Σ. Καλλίστρατος, Α. Γιαννακόπουλος, Β. Γέρμαν, Α.Ι. Μανώλης Η έγκαιρη διάγνωση των δευτεροπαθών μορφών υπέρτασης προϋποθέτει την επιλογή ασθενών που θα ελεγχθούν με βάση τα στοιχεία από το ιστορικό, τα κλινικά ευρήματα, την προηγηθείσα αγωγή και τα διάφορα συνωδά νοσήματα. Στην ανασκόπηση αυτή προσπαθούμε να συνοψίσουμε την τρέχουσα γνώση όσον αφορά τη διαγνωστική προσέγγιση στη νεφραγγειακή υπέρταση, τον πρωτοπαθή υπεραλδοστερονισμό και το φαιοχρωμοκύτωμα καθώς και τους περιορισμούς των διαθέσιμων εξεταστικών μεθόδων για την ταυτοποίηση αυτών των τύπων δευτεροπαθούς υπέρτασης.
213 Κατευθυντήριες Οδηγίες για τον Καρδιολογικό Έλεγχο Αθλητών Α. Δεληγιάννης, Α. Αναστασάκης, Λ. Αντωνιάδης, Π. Βάρδας, Π. Γκελερής, Ι. Γουδέβενος, Ε. Κουϊδή, Α. Κρανίδης, Δ. Κρεμαστινός, Ι. Λεκάκης, Γ. Μπομπότης, Γ. Παρχαρίδης, Β. Πυργάκης, Γ. Ροντογιάννης, Χ. Στεφανάδης, Ι. Στυλιάδης, Γ. Χάχαλης Ο έλεγχος του κυκλοφορικού συστήματος σε όλους τους αθλούμενους, σύμφωνα και με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, θα πρέπει να περιλαμβάνει την προσεκτική λήψη του ατομικού και οικογενειακού-κληρονομικού ιστορικού, τη φυσική εξέταση και ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας. Σε περιπτώσεις που από τον έλεγχο διαπιστωθούν «παθολογικά» ευρήματα οι αθλητές θα πρέπει να υποβάλλονται σε περαιτέρω ειδικότερο έλεγχο ανάλογα κατά περίπτωση. ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ 222 Αμφοτερόπλευρο Στεφανιαίο Συρίγγιο από το Δεξιό Κόλπο του Valsalva και την Περισπωμένη Αρτηρία στην Πνευμονική Αρτηρία G. Acar, S. Koroglu, O. Yiginer, E. Ozturk, C. Tuncer ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ 224 Εμφύτευση Διεστιακού Απινιδωτικού Συστήματος σε Ασθενή με Διατατική Μυοκαρδιοπάθεια, Πνευμονική Υπέρταση και Παραμένουσα Αριστερή Άνω Κοίλη Φλέβα Γ. Ανδρικόπουλος, Σ. Τζέης, Σ. Κούνας, Ν. Δασκαλόπουλος, Ι. Μαντάς, Π. Βάρδας, Γ. Θεοδωράκης Η παρουσία παραμένουσας αριστερής άνω κοίλης φλέβας (ΠΑΑΚΦ) αν και ασυνήθης (0,3 ως 1,7% σε διάφορες αναφορές) μπορεί να δυσχεράνει την εμφύτευση βηματοδοτικών ή απινιδωτικών ηλεκτροδίων. Περιγράφουμε την περίπτωση ενός ασθενούς με ΠΑΑΚΦ που υποβλήθηκε στην εμφύτευση διαφλέβιου απινιδωτή. Ο ασθενής είχε αμφικοιλιακή διάταση, πνευμονική υπέρταση και σοβαρά επηρεασμένη λειτουργικότητα της αριστερής κοιλίας σε έδαφος μη ισχαιμικής μυοκαρδιοπάθειας. Η παρουσία ΠΑΑΚΦ αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της εμφύτευσης λόγω της πορείας του οδηγού σύρματος κι επιβεβαιώθηκε με εκλεκτική φλεβογραφία. 228 Κινητές Μάζες στο Αορτικό Τόξο σε Ασθενή με Οξύ Εμβολικό Επεισόδιο Λ.Σ. Ραλλίδης, Κ.Χ. Παπαδόπουλος, Π.Γ. Μιχαήλ, Ι.Α. Παρασκευαΐδης, Μ. Αναστασίου-Νανά Περιγράφεται η περίπτωση μιας γυναίκας 45 ετών με ιστορικό εμβολικού επεισοδίου στα περιφερικά αγγεία η οποία εισήχθη στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας με τη διάγνωση της σηπτικής καταπληξίας. Το διαθωρακικό και διοισοφάγειο διδιάστατο ηχωκαρδιογράφημα αποκάλυψαν 2 μισχωτές, ηχωγενείς, κινητές μάζες στο αορτικό τόξο. Η εφαρμογή του τριδιάστατου ηχωκαρδιογραφήματος πραγματικού χρόνου παρείχε επιπλέον τη δυνατότητα της μορφολογικής περιγραφής των ανωτέρω μαζών και του τοιχώματος της αορτής. Οι μάζες χαρακτηρίστηκαν ως αθηροθρομβωτικής αιτιολογίας και αφαιρέθηκαν χειρουργικά, δύο μήνες αργότερα, καθώς η φαρμακευτική αγωγή με αντιαιμοπεταλιακά, αντιπηκτικά και στατίνες δεν οδήγησε στη λύση τους. 231 Θρόμβωση των Ηλεκτροδίων Βηματοδότη και Διάχυτη Ενδαγγειακή Πήξη Μετά την Έναρξη Θεραπείας με Βαρφαρίνη. Ανασκόπηση της Βιβλιογραφίας με Αφορμή μια Ενδιαφέρουσα Περίπτωση Ι. Παπανικολάου, Α. Καραμπίνης, Τ. Κουκουμπάνη, Δ. Καρακίτσος, Ε. Ζακυνθινός Περιγράφουμε μια θανατηφόρο περίπτωση διάχυτης ενδαγγειακής πήξης (ΔΕΠ), μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από την έναρξη θεραπείας με βαρφαρίνη. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η έναρξη της θεραπείας με βαρφαρίνη μπορεί να προκαλέσει θρόμβωση (κυρίως σε ασθενείς με υποκείμενη θρομβοφιλία), η οποία με τη σειρά της έχει αναφερθεί ότι προκαλεί ΔΕΠ. ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΚΕ 237 Ένας Έλληνας Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας Β.Ν. Πυργάκης ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ 239 Αναζητώντας το Μυστικό της Μακροζωίας Χ.Ι. Στεφανάδης