Θέµατα Αρχών Οικ. Θεωρίας Μάθηµα Επιλογής Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Αρχών Οικ. Θεωρίας Μάθηµα Επιλογής Γ Λυκείου 2000 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Στις παρακάτω προτάσεις, από Α.1.1. µέχρι και Α.1.3., να γράψετε τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα του την ένδειξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Α.1.1. Όταν η ζήτηση ενός αγαθού είναι ελαστική, η συνολική δαπάνη των καταναλωτών για το αγαθό αυτό µειώνεται, καθώς αυξάνεται η τιµή του. (Μονάδες 6) Α.1.2. Ο σπουδαιότερος παράγοντας που προσδιορίζει το µέγεθος ελαστικότητας της προσφοράς είναι ο χρόνος. (Μονάδες 4) Α.1.3. Η ανώτατη τιµή που επιβάλλει το κράτος, µε σκοπό την προστασία του κατανωλωτή, είναι πάντοτε µεγαλύτερη από την τιµή ισορροπίας. (Μονάδες 6) Στις προτάσεις Α.2.1. και Α.2.2. να γράψετε τον αριθµό της πρότασης στο τετράδιό σας και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α.2.1. Καταναλωτά είναι τα αγαθά τα οποία χρησιµοποιούνται: α. αποκλειστικά από τους καταναλωτές β. µόνο στην παραγωγική διαδικασία γ. µια µόνο φορά για το σκοπό που έχουν παραχθεί δ. πολλές φορές για το σκοπό που έχουν παραχθεί (Μονάδες 4) Α.2.2. Στο µέλλον η τιµή ενός αγαθού Χ αναµένεται να αυξηθεί. «Σήµερα» στην αγορά του αγαθού αυτού παρατηρείται: α. µείωση της ζήτησής του β. µείωση της ζητούµενης ποσότητάς του γ. αύξηση της ζήτησής του δ. αύξηση της ζητούµενης ποσότητάς του (Μονάδες 5) 1

ΟΜΑ Α B Β.1. Να αναπτύξετε τις ιδιότητες εξέλιξης και του πολλαπλασιασµού των οικονοµικών αναγκών. (Μονάδες 13) Β.2. Να αναπτύξετε τους βασικούς λόγους που συντελούν στον πολλαπλασιασµό και στην εξέλιξη των αναγκών. (Μονάδες 12) ΟΜΑ Α Γ Στον παρακάτω πίνακα δίνονται ορισµένοι συνδυασµοί ποσοτήτων παραγωγής των αγωθών Χ και Ψ, που βρίσκονται πάνω στην Καµπύλη των Παραγωγικών υνατοτήτων µιας υποθετικής οικονοµίας. Ζητείται: X Ψ Α 0 700 Β 50 600 Γ 100 400 150 0 α. Να υπολογιστεί το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Χ σε όρους του αγαθού Ψ για όλους τους διαδοχικούς συνδυασµούς. (Μονάδες 12) β. Να εξεταστεί (υπολογιστικά), µε τη βοήθεια του κόστους ευκαιρίας, ποιος από τους παρακάτω συνδυασµούς βρίσκεται επί, ποιος δεξιά και ποιος αριστερά της Καµπύλης των Παραγωγικών υνατοτήτων. i) Χ 120 και Ψ 230. ii) Χ 60 και Ψ 560 iii) Χ 100 και Ψ 500. (Μονάδες 5) (Μονάδες 5) () 2

ΟΜΑ Α Οι συναρτήσεις αγοραίας ζήτησης και προσφοράς ενός αγαθού Χ είναι αντίστοιχα: Q D1 600 10P και Q S 300 + 2P..1..2. Να υπολογιστούν η τιµή και η ποσότητα ισορροπίας του αγαθού. (Μονάδες 8) Αν το εισόδηµα των καταναλωτών αυξηθεί κατά 10%, η συνάρτηση αγοραίας ζήτησης διαµορφώνεται σε Q D2 700 10P. Με το δεδοµένο αυτό: α. Να απεικονιστούν στο ίδιο διάγραµµα οι συναρτήσεις ζήτησης (Q D1 και Q D2 ) και η συνάρτηση προσφοράς (Q S ). (Μονάδες 8) β. Να υπολογιστεί το έλλειµµα ή το πλεόνασµα το οποίο θα δηµιουργηθεί στην αγορά του αγαθού εξαιτίας της µεταβολής της ζήτησης για τιµή (Ρ) ίση µε την αρχική τιµή ισορροπίας. (Μονάδες 4) γ. Να υπολογιστεί η εισοδηµατική ελαστικότητα στην αρχική τιµή ισορροπίας του αγαθού Χ. (Μονάδες 5) 3

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Α.1.1. Σωστό Α.1.2. Σωστό Α.1.3. Λάθος Α.2.1. γ Α.2.2. γ ΟΜΑ Α Β Β.1. Ιδιότητες των αναγκών : α) Εξέλιξη Ο όρος εξέλιξη αναφέρεται στη διαφοροποίηση των αγαθών που χρησιµοποιούνται για την ικανοποίηση της ίδιας ανάγκης. Για παράδειγµα, την ανάγκη του για θέρµανση ο άνθρωπος την ικανοποιούσε πολύ παλιά µε φωτιά, αργότερα µε σόµπες αρχικά ξύλου, µετά υγραερίου ή ηλεκτρικού ρεύµατος και στη σύγχρονη εποχή µε καλοριφέρ ή κλιµατιστικό µηχάνηµα. β) Πολλαπλασιασµός Πολλαπλασιασµός των αναγκών σηµαίνει δηµιουργία νέων αναγκών. Για παράδειγµα, η ανάγκη για τηλεόραση δεν υπήρχε για τον Έλληνα καταναλωτή πριν το 1965, ενώ σήµερα υπάρχει σε κάθε σπίτι µια συσκευή τηλεόρασης. Β.2. Βασικοί λόγοι που συντελούν στον πολλαπλασιασµό και την εξέλιξη των αναγκών είναι οι εξής: 1. Η τεχνολογία. Αποτέλεσµα της τεχνολογικής προόδου είναι η συνεχής ανακάλυψη νέων προϊόντων. Από τα νέα αυτά προϊόντα, άλλα καλύπτουν περισσότερο ικανοποιητικά τις ήδη υπάρχουσες ανάγκες, όπως η ηλεκτρονική φωτογραφική µηχανή και άλλα δηµιουργούν νέες ανάγκες, όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. 2. Η µίµηση. Η έµφυτη τάση των ανθρώπων να µιµούνται τους άλλους συντελεί στη δηµιουργία νέων αναγκών. Για παράδειγµα, η κατανάλωση χριστουγεννιάτικων δένδρων στη χώρα µας είναι αποτέλεσµα µίµησης εθίµου άλλης χώρας. 3. Η συνήθεια. Η τάση των ανθρώπων να ζητούν την επανάληψη µιας απόλαυσης από τη χρησιµοποίηση ενός αγαθού οδηγεί τελικά στην ανάγκη γι αυτό το αγαθό. Οι άνθρωποι συνηθίζουν εύκολα σε νέα προϊόντα, όταν τα χρησιµοποιήσουν αρκετές φορές. Ακούµε συχνά την έκφραση "το συνήθισα και µου έγινε ανάγκη". 4. Η διαφήµιση. Η διαφήµιση επιδρά ψυχολογικά στον καταναλωτή και του δηµιουργεί την επιθυµία απόκτησης αγαθών, δηλαδή δηµιουργία αναγκών που διαφορετικά δε θα υπήρχαν. Η τεράστια ανάπτυξη των µέσων µαζικής επικοινωνίας και κυρίως η τηλεόραση έδωσαν 4

στη διαφήµιση τη δυνατότητα να πλησιάσει τον καταναλωτή, ανεξάρτητα από ηλικία και να του "επιβάλλει νέα προϊόντα, αυξάνοντας τις ανάγκες του και οδηγώντας τον σε "υπερκατανάλωση " (Β.1.: Σελίδα βιβλίου 27 (Β.2.: Σελίδα βιβλίου 28) ΟΜΑ Α Γ α) Εφαρµόζοντας τον γνωστό τύπο έχουµε: Χ KE x Ψ Ψ KEx (A B) Χ Α Β - Ψ - Χ Β Α 700 600 50 0 2 KEx (B Γ) Ψ Χ Β Γ - Ψ Χ Γ Β 600 400 100 50 4 KEx (Γ ) Ψ Χ Γ - Ψ - Χ Γ 400 0 8 150 100 β) i) H ποσότητα χ120 βρίσκεται έστω σε σηµείο Γ, ανάµεσα στους συνδυασµούς Γ,. Υποθέτουµε ότι το KEx 8 είναι (Γ ) σταθερό εφαρµόζοντας τον τύπο θα έχουµε: Ψ Γ - Ψ Γ 400 ΨΓ ' KEx 8 KEx (Γ ) (Γ Γ ) Χ - Χ 8 120 100 Γ Γ 160400-Ψ Γ Ψ Γ 240 Άρα το σηµείο Γ έχει συντεταγµένες χ120,ψ240. Επειδή ψ230<240,ο συνδυασµός (ι)χ120,ψ230 είναι εφικτός όχι όµως µέγιστος, γι αυτό βρίσκεται αριστερά της Καµπύλης Παραγωγικών υνατοτήτων (Κ.Π. ). Οµοίως εργαζόµαστε και για τους άλλους συνδυασµούς: ii) KEx 4 KEx (B Γ) (Β Β ) Άρα: 4 KEx 4 ΨΒ ΨΒ' / Χ Β' Χ Β (Β Β ) 4 600 ΨΒ / 60 50 40 600 ΨΒ' ΨΒ' ' 560 5

Επειδή ψ 560 Ψ Β ο συνδυασµός ιι) χ 60, ψ560 είναι µέγιστος άριστος και συνεπώς βρίσκεται επί της Κ.Π.. iii) Από τον πίνακα παρατηρούµε ότι για χ100,ψ400 (επί της ΚΠ ). Επειδή λοιπόν ψ500>400ψ Γ, ο συνδυασµός (ιιι) χ100,ψ500 είναι ανέφικτος γι αυτό βρίσκεται εκτός των ορίων, δηλαδή δεξιά, της Κ.Π.. ΟΜΑ Α.1. Εξισώνουµε τις δύο συναρτήσεις προκειµένου να βρούµε την κοινή λύση, της οποίας οι συντεταγµένες είναι η τιµή ισορροπίας P E1 και η ποσότητα ισορροπίας Q E1 ( Q D1 Qs).Έχουµε λοιπόν Q D1 Q S 600-10p 360 + 2p 600-360 2p + 10p 240 12p P E1 20 Αντικαθιστώντας είτε στη συνάρτηση ζήτησης, είτε στη συνάρτηση προσφοράς έχουµε Q D1 600 10 20 400 Q E1 (ή Q S 360 + 2 20 400Q E1 ).2. Α. Για να απεικονίσουµε µε άρτιο τρόπο τις καµπύλες ζήτησης και προσφοράς καλό θα είναι να βρούµε τα σηµεία τοµής των καµπυλών µε τους άξονες Για p 0 Q D1 600-10 0 600 (α 1 ) Για p 0 Q D2 700-10 0 700 (α 2 ) Για p 0 Q S 360 + 2 0 360 ( γ) Ακόµα Για Q D1 0 600-10p 0 600 10p p 60 Για Q D2 0 700 10p 0 700 10p p 70 (Για Q S 0 360 + 2p 0 360-2p 180 -p p -180) (To νέο σηµείο ισορροπίας έχει συντεταγµένες: Q D2 Q S P E2 28,33 Q E2 416,67). 6

Β. Για P E1 20 Q D2 700-10 20 500 και Q S 360 + 2 20 400 ( Q E1 ) Άρα έχουµε έλλειµµα προσφοράς ίσο µε: Q D2 - Q S 500 400 100 ποσοτικές µονάδες. Γ. Με "σταθερή " την αρχική τιµή ισορροπίας P E1 20,κατασκευάζουµε τον πίνακα: ΣΗΜΕΙΑ Υ Q D f (p) Q D E Y Ε Υ 1 600-10p 400 2,5 Β Υ 2 1,1 Υ 1 700-10p 500 Είναι: y y + 10% 0,10 Y2 Y1 / Y1 0, 10 y y Y + Y 0,10 Y (1 + 0,10) Y 1,10 Y2 1 1 1 1 Εφαρµόζοντας τον τύπο της εισοδηµατικής ελαστικότητας έχουµε: E ( E Y B) QD QD Υ Υ Q D B Q Q D YB Y Y E E E D E 500 400 400 10 100 0,25 2,5 0,10 ή 7

8 2,5 0,10 0,25 1 0,10 0,25 1) (0,10 0,25 0,10 0,25 400 400 500 1 1 1 1 1 1 1 2 ) ( Y Y Y Y Y Y Y Y E E Y B

Θέµατα Αρχών Οικονοµικής Θεωρίας Επιλογής Γ' Λυκείου 2001 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Στις προτάσεις, από Α.1. µέχρι και Α.6, να γράψετε τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα σε κάθε αριθµό την ένδειξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Α.1. Σε ένα κανονικό αγαθό, όταν αυξάνεται το εισόδηµα των καταναλωτών, τότε αυξάνεται και η συνολική δαπάνη των καταναλωτών. Μονάδες 4 Α.2. Το µαγνητόφωνο ενός παιδιού είναι καταναλωτό αγαθό. Μονάδες 2 Α.3. Α.4. Ο νόµος της φθίνουσας απόδοσης ισχύει στη µακροχρόνια περίοδο, επειδή µεταβάλλονται οι αναλογίες που υπάρχουν κάθε φορά ανάµεσα στους σταθερούς και τους µεταβλητούς συντελεστές. Μονάδες 4 Σε µια παραγωγική διαδικασία το άθροισµα των οριακών προϊόντων σε κάθε επίπεδο απασχόλησης µας δίνει το συνολικό προϊόν. Μονάδες 4 Α.5. Η µηχανή ενός αυτοκινήτου είναι τελικό προϊόν. Μονάδες 4 Α.6. Α.7. Το οικόπεδο πάνω στο οποίο κτίζεται ένα εργοστάσιο ανήκει στο συντελεστή παραγωγής "κεφάλαιο". Μονάδες 4 Να αναφέρετε τρεις παράγοντες που προκαλούν αβεβαιότητα στην οικονοµική ζωή. ΟΜΑ Α Β α. Να ορίσετε την έννοια της παραγωγικής διαδικασίας. β. Να αναφέρετε τα βασικά στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας. γ. Να εξηγήσετε τα βασικά στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας. Μονάδες 7 Μονάδες 9 Μονάδες 9 ιευκρίνηση: εν ζητούνται τα στοιχεία που συντελούν στην παραγωγική διαδικασία. Ζητούνται τα χαρακτηριστικά στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας. 1

ΟΜΑ Α Γ Να αντιγράψετε τον παρακάτω πίνακα στο τετράδιό σας: ΕΤΗ ΑΕΠ σε τρέχουσες τιµές είκτης Τιµών ΑΕΠ σε σταθερές τιµές 1997 40 80 50 1998 65; 65 1999 ; 110 70 2000 85,8 132 ; Γ.1. Αφού κάνετε τους σχετικούς υπολογισµούς, να συµπληρώσετε τα κενά. Μονάδες 6 Γ.2. Γ.3. Γ.4. Να εξηγήσετε γιατί είναι αναγκαία η µέτρηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος σε χρηµατικές µονάδες και τι πρόβληµα δηµιουργείται; Μονάδες 6 Να υπολογίσετε την πραγµατική µεταβολή του ΑΕΠ µεταξύ των ετών 1997 και 1998 σε τιµές του έτους βάσης. Μονάδες 6 Να υπολογίσετε την πραγµατική ποσοστιαία µεταβολή µεταξύ των ετών 1997 και 1998 σε τιµές του έτους βάσης. Μονάδες 7 ΟΜΑ Α Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τη συνολική παραγωγή (Q) µιας επιχείρησης για τον αντίστοιχο αριθµό εργαζοµένων (L): L Q 4 160 5 200 6 220 7 225 Ο εργατικός µισθός είναι 1000 χρηµατικές µονάδες και το κόστος της πρώτης ύλης που απαιτείται για κάθε µονάδα παραγωγής είναι 100 χρηµατικές µονάδες..1. Με τους κατάλληλους υπολογισµούς να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης. (Να βασιστείτε στο ακέραιο µέρος των αριθµητικών αποτελεσµάτων). Μονάδες 15.2. Το προϊόν αυτό παράγεται από 100 πανοµοιότυπες επιχειρήσεις. Ο δε πίνακας της αγοραίας ζήτησης του προϊόντος είναι: P (τιµή) 100 125 150 300 Q D (ζητούµενη ποσότητα) 30.000 25.000 22.000 20.000.2.α. Να βρείτε την τιµή ισορροπίας και την ποσότητα ισορροπίας της αγοράς. Μονάδες 4 2

.2.β. Να υπολογίσετε τη συνολική δαπάνη των καταναλωτών στο σηµείο ισορροπίας της αγοράς..2.γ. Να υπολογίσετε το τµήµα της δαπάνης των καταναλωτών που θα εισπράξει η καθεµιά επιχείρηση. 3

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Α.1. Σωστό Α.2. Λάθος Α.3. Λάθος Α.4. Σωστό Α.5. Λάθος Α.6. Λάθος Α.7. (1) Οι καιρικές συνθήκες. (2) Ο εργαζόµενος µπορεί να απολυθεί (ανεργία) ή να πέσει θύµα εργατικού ατυχήµατος. (3) Ο επιχειρηµατίας δε γνωρίζει µε βεβαιότητα αν η δραστηριότητά του θα αποφέρει κέρδη ή ζηµιές. Παρατήρηση: Σωστές µπορεί να είναι και άλλες εκδοχές, όπως: πληθωρισµός, εξέλιξη άλλων µακροοικονοµικών µεγεθών, θεοµηνίες κλπ. ΟΜΑ Α Β α. Σελ. 14 Σχολικού Βιβλίου: "Με τον όρο παραγωγική διαδικασία εννοούµε όλους τους τρόπους µε τους οποίους ο άνθρωπος µετασχηµατίζει την ύλη για να της δώσει µορφή χρήσιµη για τη ζωή του. Απαραίτητα στοιχεία της είναι η ανθρώπινη προσπάθεια και η φύση (γη και περιβάλλον). Χωρίς αυτά παραγωγική διαδικασία δεν µπορεί να γίνει. Από νωρίς όµως οι άνθρωποι παρήγαγαν διάφορα προϊόντα όχι για κατανάλωση, αλλά για να τους βοηθήσουν στην παραγωγή. Κατασκεύασαν, δηλαδή, εργαλεία. Το χαρακτηριστικό των εργαλείων είναι ότι αποτελούν προϊόντα παραγωγής και χρησιµοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων προϊόντων, είναι δηλαδή παραχθέντα µέσα παραγωγής. Στις σύγχρονες κοινωνίες τα παραχθέντα µέσα παραγωγής είναι τεχνολογικά πολύ εξελιγµένα και είναι απαραίτητα για την παραγωγή των προϊόντων που χρειάζονται σήµερα οι άνθρωποι. Κάθε είδος παραγωγής χρησιµοποιεί µε διαφορετικό τρόπο την ύλη και τη µετασχηµατίζει σε χρήσιµα προϊόντα. Παράδειγµα, η αγροτική παραγωγή. Εδώ ο άνθρωπος χρησιµοποιεί τις δικές του δυνάµεις, το έδαφος µε τα συστατικά του, το νερό, τη θερµότητα του ήλιου, την υγρασία της ατµόσφαιρας, διάφορα λιπάσµατα, διάφορα µηχανήµατα κτλ. Όλα αυτά τα συνδυάζει µε ορισµένους τρόπους και σε ορισµένο χρόνο παράγονται προϊόντα. Με ανάλογο τρόπο γίνεται και κάθε άλλη παραγωγή.". Επίσης, Σελ. 53: "Τα οικονοµικά αγαθά και οι υπηρεσίες είναι αποτέλεσµα της διαδικασίας της παραγωγής. Με τον όρο παραγωγή εννοούµε τη διαδικασία µε την οποία οι διάφοροι παραγωγικοί συντελεστές µετατρέπονται (µετασχηµατίζονται) σε αγαθά χρήσιµα για τον άνθρωπο. Η παραγωγική διαδικασία είναι, συνεπώς, µια συνειδητή προσπάθεια των ανθρώπων να δώσουν στην ύλη χρήσιµες µορφές που να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Το αποτέλεσµα της παραγωγικής διαδικασίας είναι το προϊόν". β. Σελ 53: "Χαρακτηριστικά στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας είναι: (i) Η συνειδητή προσπάθεια για κάποιο τελικό αποτέλεσµα. (ii) Η χρονική διάρκεια από τη στιγµή που θα χρησιµοποιηθούν οι παραγωγικοί συντελεστές µέχρι τη δηµιουργία του προϊόντος. (iii) Η τεχνολογική σχέση ανάµεσα στις ποσότητες των παραγωγικών συντελεστών και την ποσότητα του παραγόµενου προϊόντος. Τα στοιχεία της παραγωγικής διαδικασίας µπορούµε να τα διακρίνουµε και στην παραγωγή ενός γεωργικού προϊόντος (π.χ. σιταριού), και ενός βιοµηχανικού προϊόντος (π.χ. αυτοκινήτου) ή µιας υπηρεσίας (π.χ. ιατρικής). 4

γ. Σελ. 53: "Στις παραπάνω περιπτώσεις η συνειδητή προσπάθεια αφορά την παραγωγή του σιταριού, του αυτοκινήτου και τη θεραπεία του ασθενούς. Η χρονική διάρκεια αναφέρεται στο διάστηµα που πρέπει να περάσει από την καλλιέργεια µέχρι τη συγκοµιδή του σιταριού, από την αρχή µέχρι το τέλος της κατασκευής του αυτοκινήτου, από την έναρξη της θεραπείας µέχρι την ίαση του ασθενούς. Η τεχνολογική σχέση συνδέεται µε την µέθοδο παραγωγής του σιταριού, του αυτοκινήτου και το είδος της ιατρικής θεραπείας. Η παραγωγή περιλαµβάνει όλες τις οικονοµικές δραστηριότητες, π.χ. γεωργία, βιοµηχανία, µεταφορές, εµπόριο κ.τ.λ.". ΟΜΑ Α Γ Γ.1. Έτος βάσης είναι το 1998 αφού το ΑΕΠ 98 τρ. τιµές ΑΕΠ 98 στ. τιµές 98 65 άρα Τ 98 100. ΑΕΠ 99, στ. τιµές 98 ΑΕΠ 2000 στ τιµές 98 ΑΕΠ 99, τρ.τιµές ΑΕΠ 99, τρ.τιµές 100 70 100 Τ 110 99 70 110 ΑΕΠ99, τρ.τιµές ΑΕΠ99,τρ.τιµές 77. 100 ΑΕΠ 2000, τρ.τιµές 85,8 100 ΑΕΠ 2000, στ.τιµές98 100 Τ 132 2000 ΑΕΠ 2000 στ. τιµές 98 65. Εποµένως ο πίνακας συµπληρωµένος έχει ως εξής: ΕΤΗ ΑΕΠ σε τρέχουσες τιµές είκτης Τιµών ΑΕΠ σε σταθερές τιµές 1997 40 80 50 1998 65 100 65 1999 77 110 70 2000 85,8 132 65 Γ.2. Σελ. 133, Παράγραφος 2: Από «Οι συντελεστές παραγωγής που βρίσκονται στη διάθεση µιας οικονοµίας της επιτρέπουν να παράγει οικονοµικά αγαθά. Η ποσότητα των διάφορων αγαθών που παράγονται σε µια δεδοµένη χρονική περίοδο (συνήθως έτος) είναι ένα καλό οικονοµικό µέτρο του βιοτικού επιπέδου µιας χώρας. Η ποικιλία όµως των προϊόντων που παράγονται, από τα πιο απλά όπως τρόφιµα και ρούχα κ.α. µέχρι τα πιο πολυσύνθετα, όπως συνθετικές ίνες, εξαρτήµατα ηλεκτρονικών υπολογιστών κ.α., δεν επιτρέπουν τη σύγκριση της παραγωγικής ικανότητας µιας οικονοµίας από περίοδο σε περίοδο, αν προηγουµένως δεν εκφραστούν τα ανοµοιογενή αγαθά σε µια κοινή µονάδα µέτρησης. Είναι φανερό ότι δεν µπορούµε να προσθέσουµε πορτοκάλια και ασπιρίνες ή ηλεκτρονικούς υπολογιστές και υφάσµατα. Η µετατροπή των αγαθών σε µετρήσιµες µονάδες γίνεται µε την αποτίµηση της αξίας τους σε χρηµατικές µονάδες. Αν πολλαπλασιάσουµε την ποσότητα ενός προϊόντος επί την τιµή του, έχουµε την συνολική αξία του σε χρηµατικές µονάδες. Παράδειγµα: Σε µια οικονοµία παράγονται τρία αγαθά, όπως φαίνονται στον πίνακα. Καθένα µετρέται σε διαφορετικές µονάδες, το Χ σε κιλά, το 5

Ψ σε τεµάχια και το Ω σε τετραγωνικά µέτρα. Το κάθε αγαθό έχει µια τιµή ανά µονάδα. Η συνολική του αξία είναι το γινόµενο της τιµής του επί την ποσότητά του. Το άθροισµα της αξίας των επί µέρους αγαθών δίνει τη συνολική αξία για την οικονοµία και ονοµάζεται Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Πίνακας Αγαθά Ποσότητα Τιµή σε δρχ. Αξία σε δρχ. Χ 1.000 κιλά 100 το κιλό 100.000 Ψ 100 τεµάχια 2.000 το τεµ. 200.000 Ω 1.000 τετ. µέτρα 50.000 το τετ. µέτρο 50.000.000 Σύνολο 50.300.000 Με άλλα λόγια το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.) είναι η συνολική αξία σε χρηµατικές µονάδες των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε µία χώρα σ ένα συγκεκριµένο έτος.», και Σελ. 135, Παράγραφος 4: «Σύµφωνα µε τον ορισµό του Α.Ε.Π. χρησιµοποιώντας τις χρηµατικές αξίες λύνουµε το πρόβληµα της µέτρησης ανοµοιογενών προϊόντων και υπηρεσιών της παραγωγής µιας οικονοµίας. ηµιουργείται, όµως, ένα άλλο πρόβληµα εξαιτίας της µεταβολής των τιµών των αγαθών και υπηρεσιών. Το Α.Ε.Π. µπορεί να µεταβληθεί είτε µε µεταβολή ποσοτήτων είτε µε µεταβολή τιµών. Το Α.Ε.Π. που υπολογίζεται µε αυτόν τον τρόπο δεν είναι καλό µέτρο εκτίµησης της πορείας µιας οικονοµίας. Αν π.χ. όλες οι τιµές διπλασιαστούν, χωρίς καµιά µεταβολή στις παραγώµενες ποσότητες, το Α.Ε.Π. θα διπλασιαστεί. Αλλά θα ήταν λάθος, αν πούµε ότι η ικανότητα της οικονοµίας για ικανοποίηση των αναγκών σε αγαθά και υπηρεσίες διπλασιάστηκε, αφού ότι οι παραγόµενες ποσότητες παρέµειναν αµετάβλητες. Είµαστε, εποµένως, υποχρεωµένοι να προσαρµόσουµε τις µετρήσεις, ώστε να απαλλαγούµε από την επίδραση της µεταβολής των τιµών.». Γ.3. Πραγµατική µεταβολή ΑΕΠ 97-98 ΑΕΠ 98, στ. τιµές 98 ΑΕΠ 97, στ. τιµές 98 65 50 15. Γ.4. Πραγµ. % µεταβολή ΑΕΠ 97-98 ΑΕΠ 98, στ. τιµές98 - ΑΕΠ ΑΕΠ 97 65 50 100 30%. 50 97,, στ.τιµές 98 στ. τιµές 98 100 ΟΜΑ Α.1. L Q W x L P Π.Υ. x Q Π.Υ. VC AVC MC 4 160 4.000 16.000 20.000 125 (-) 5 200 5.000 20.000 25.000 125 125 6 220 6.000 22.000 28.000 127,2 150 7 225 7.000 22.500 29.500 131,1 300 Όπου: W x L Εργατικό Κόστος. P Π.Υ. x Q Π.Υ. Κόστος Πρώτων Υλών. VC Μεταβλητό Κόστος Εργατικό Κόστος + Κόστος Πρώτων Υλών. AVC Μέσο Μεταβλ. Κόστος VC/Q. 6

MC Οριακό Κόστος VC/ Q. Γνωρίζουµε ότι η καµπύλη προσφοράς είναι το ανερχόµενο τµήµα της καµπύλης οριακού κόστους (MC) επάνω από την καµπύλη του µέσου µεταβλητού κόστους (AVC). Άρα, αφού για Q 200: MC 200 AVC 200 125 συµπεραίνουµε ότι η ελάχιστη τιµή που συµφέρει στην επιχείρηση να προσφέρει, αφού θα πρέπει να ισχύει ΜC AVC, θα είναι η τιµή Ρ (MC) 125. Εποµένως ο Πίνακας Προσφοράς της επιχείρησης θα έχει ως εξής: ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ» Ρ Q s 125 200 150 220 300 225.2.α. εδοµένου ότι έχουµε 100 πανοµοιότυπες επιχειρήσεις µε βάση τον Πίνακα Προσφοράς της Επιχείρησης µπορούµε να κατασκευάσουµε τον "Αγοραίο Πίνακα Προσφοράς": ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΑΓΟΡΑΣ Ρ Q AΓΟΡΑΣ s Q s x 100 125 20.000 150 22.000 300 22.500 Παρατηρούµε ότι για την τιµή της αγοράς των 150 χρηµατικών µονάδων, η ζητούµενη ποσότητα ταυτίζεται µε την προσφερόµενη και είναι ίση µε 22.000 ποσοτικές µονάδες. Άρα Ρ Ε 150, Q E 22.000..2.β. Συνολική απάνη Ρ x Q D, άρα στο σηµείο ισορροπίας είναι: Συν. απάνη Ρ Ε x Q D 150 x 22.000 3.300.000 χρηµατικές µονάδες..2.γ. Συν. απάνη Επιχείρησης Συν. απάνη Αγοράς 3.300.000 100 100 33.000 χρηµατικές µονάδες (αφού οι 100 επιχειρήσεις είναι πανοµοιότυπες). 7

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Στις προτάσεις από Α1 µέχρι και Α5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα σε κάθε αριθµό τη λέξη "Σωστό", αν η πρόταση είναι σωστή, ή "Λάθος", αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Α1 Κεφαλαιουχικά αγαθά είναι εκείνα που χρησιµοποιούνται για την άµεση ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου. Α2 Τα αγαθά των οποίων η ζήτηση µειώνεται, όταν το εισόδηµα των καταναλωτών αυξάνεται, ονοµάζονται κατώτερα αγαθά. Α3 Μια ταυτόχρονη αύξηση της προσφοράς και της ζήτησης ενός αγαθού έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση της ποσότητας ισορροπίας του αγαθού. Α4 Η ελαστικότητα προσφοράς ενός αγαθού είναι µεγαλύτερη στη µακροχρόνια περίοδο από ό,τι στη βραχυχρόνια περίοδο. Α5 Το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. δίνει το προϊόν που θα αντιστοιχούσε σε κάθε κάτοικο µιας οικονοµίας, αν η διανοµή του ήταν ίση. Για τις προτάσεις Α6 και Α7 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της πρότασης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α6 Στη βραχυχρόνια περίοδο, όταν το οριακό προϊόν γίνεται µηδέν, τότε: α. το µέσο προϊόν αποκτά τη µέγιστη τιµή του β. το συνολικό προϊόν αποκτά τη µέγιστη τιµή του γ. το µέσο προϊόν αρχίζει να αυξάνεται δ. το µέσο προϊόν είναι ίσο µε το µηδέν. Μονάδες 5 1

Α7 Η ελαστικότητα ζήτησης για το αγαθό "Κ" είναι ίση µε 2. Αυτό σηµαίνει ότι: α. µια αύξηση της τιµής του αγαθού κατά 1% θα έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση της ζητούµενης ποσότητας κατά 2% β. µια αύξηση της ζητούµενης ποσότητας του αγαθού κατά 1% θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση της τιµής κατά 2% γ. µια αύξηση της τιµής του αγαθού κατά 1% θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση της ζητούµενης ποσότητας κατά 2% δ. µια αύξηση της τιµής του αγαθού κατά 2% θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση της ποσότητας κατά 1%. Μονάδες 5 ΟΜΑ Α Β Να δώσετε τους ορισµούς των υποκατάστατων και των συµπληρωµατικών αγαθών (Μονάδες 5) και να εξηγήσετε µε τη βοήθεια διαγραµµάτων πώς η αύξηση της τιµής ενός αγαθού επηρεάζει τη ζήτηση ενός υποκατάστατου αγαθού (Μονάδες 10), καθώς και πώς ενός συµπληρωµατικού αγαθού (Μονάδες 10). Μονάδες 25 ΟΜΑ Α Γ Τα δεδοµένα του παρακάτω πίνακα αναφέρονται στην παραγωγή και στο κόστος µιας επιχείρησης: Μονάδες Εργασίας L Συνολικό Προϊόν Q Μέσο Προϊόν ΑP Οριακό Προϊόν ΜΡ Μέσο Μεταβλητό Κόστος AVC Οριακό Κόστος MC 0 0 1 4 315 2 5 252 210 3 18 6 8 210 157,5 4 28 7 180 126 5 35 7 180 6 39 6,5 4 193,8 315 7 42 6 3 210 420 Γ1 Γ2 Γ3 Γ4 Αφού αντιγράψετε τον παραπάνω πίνακα στο τετράδιό σας, να κάνετε τους σχετικούς υπολογισµούς και να συµπληρώσετε τα κενά του. Μονάδες 8 Με βάση τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα, µετά από ποια µονάδα εργασίας ισχύει ο νόµος της φθίνουσας απόδοσης; Να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης. Μονάδες 7 Να υπολογίσετε το µεταβλητό κόστος, όταν η επιχείρηση παράγει 37 µονάδες προϊόντος. 2

Μονάδες 7 ΟΜΑ Α Οι συναρτήσεις αγοραίας ζήτησης (Q D ) και προσφοράς (Q S 1 ) ενός αγαθού "Χ" δίνονται από τις σχέσεις: Q D 100 5 P και Q S 1 20 + 5 P αντίστοιχα, όπου Ρ είναι η τιµή του αγαθού. 1 Να υπολογισθούν η τιµή και η ποσότητα ισορροπίας του αγαθού. Μονάδες 4 2 Μια µεταβολή των αµοιβών των συντελεστών παραγωγής του αγαθού "Χ" είχε ως αποτέλεσµα να διαµορφωθεί η συνάρτηση της αγοραίας προσφοράς ως εξής: Q S 2 40 + 5 P. α. Να υπολογίσετε τη νέα τιµή και τη νέα ποσότητα ισορροπίας του αγαθού. Μονάδες 4 β. Να απαντήσετε αν οι αµοιβές των συντελεστών παραγωγής του αγαθού "Χ" αυξήθηκαν ή µειώθηκαν. Μονάδα 1 Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 4 γ. Να παραστήσετε γραφικά στο ίδιο διάγραµµα τις συναρτήσεις αγοραίας ζήτησης ( Q D) και προσφοράς ( Q S 1, Q S 2 ), καθώς και τα σηµεία ισορροπίας. Μονάδες 5 δ. Να βρείτε ποια επίπτωση είχε στη συνολική δαπάνη των καταναλωτών η µεταβολή της τιµής ισορροπίας του αγαθού, εξ αιτίας της µεταβολής της προσφοράς του. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Μονάδες 4 3

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α 1. Λ 2. Σ 3. Λ 4. Σ 5. Σ 6. β 7. γ ΟΜΑ Α Β Κεφάλαιο 2: Η Ζήτηση των Αγαθών / Παράγραφος: 7(γ) Οι τιµές των άλλων αγαθών. Γ.1 Μονάδες Εργασίας L Συνολικό Προϊόν Q ΟΜΑ Α Γ Μέσο Προϊόν ΑP Οριακό Προϊόν ΜΡ Μέσο Μεταβλητό Κόστος AVC Οριακό Κόστος MC 0 0 1 4 4 4 315 315 2 10 5 6 252 210 3 18 6 8 210 157,5 4 28 7 10 180 126 5 35 7 7 180 180 6 39 6,5 4 193,8 315 7 42 6 3 210 420 Q Q1 Q0 Q1 0 MP MP1 4 Q1 L L1 L 0 1 0 Q 4 APL AP1 AP1 4 L 1 Q 2 AP2 Q 2 AP2 L 2 Q 2 5 2 10 L L 2 Q 2 Q1 MP MP2 L 2 L1 28 18 MP 4 10 4-3 Q5 35 AP5 7 L 5 10 4 2 1 2 5 6 4 4

VC 28 AVC 28 VC 28 AVC 28 Q 4 VC 28 180 28 5040 Q 4 Οµοίως: AVC Q VC 180 35 6300 VC35 35 5 35 VC35 VC 28 6300 5040 Άρα: MC35 180 Q Q 35 28 5 4 MC Q 1 MC 4 VC Q 4 1 VC Q 0 0 MC 4 AVC 4 Q1 0 Q 0 1 AVC 4 4 315 1260 AVC 4 4 4 AVC 4 315 Παρατήρηση: Το VC Q 0 ισούται µε µηδέν. Αφού VC0 w L 0 + τιµήπυ ΠΥ 0 VC w 0 + τιµή 0 0 VC 0 0. ΠΥ Γ.2. Με βάση τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα, ο νόµος της φθίνουσας απόδοσης ισχύει από την 4η µονάδα εργασίας και µετά, δηλαδή εδώ µε την προσθήκη της 5ης µονάδας απασχόλησης. Αυτό συµβαίνει επειδή µέχρι την 4η µονάδα το MP αυξάνεται (οι αυξήσεις στο προϊόν είναι ολοένα µεγαλύτερες), στην 4η παίρνει την µέγιστη τιµή του και από την 4η και µετά µειώνεται (οι αυξήσεις στο προϊόν είναι ολοένα µικρότερες). Γ.3. Με την υπόθεση ότι η τιµή είναι σταθερή, για να µεγιστοποιεί η επιχείρηση το οικονοµικό της αποτέλεσµα πρέπει η τιµή πώλησης να είναι ίση µε το οριακό κόστος. Παράλληλα για να συµφέρει την επιχείρηση να προσφέρει πρέπει οι τιµές του οριακού κόστους να είναι µεγαλύτερες ή τουλάχιστον ίσες µε τις τιµές του µέσου µεταβλητού κόστους. Γι' αυτό η βραχυχρόνια καµπύλη προσφοράς είναι στην ουσία το ανερχόµενο τµήµα της καµπύλης του οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καµπύλη του µέσου µεταβλητού κόστους. ηλαδή θα πρέπει : p MC AVC Με βάση τα παραπάνω ο πίνακας προσφοράς διαµορφώνεται ως εξής: Πίνακας προσφοράς P Qs A 180 35 B 315 39 Γ 420 42 5

Γ.4. Υποθέτουµε ότι το οριακό κόστος παραµένει σταθερό από την 36η µέχρι και την 39η µονάδα προϊόντος συνεπώς κάθε µία από τις ενδιάµεσες µονάδες παραγωγής κοστίζει 315 χρηµατικές µονάδες. Άρα: MC 37 315 Έχουµε λοιπόν: Q AVC VC MC 35 180 6300 37 315 39 193,8 7558,2 315 VC 35 AVC 35 35 VC 35 180 35 6300 VC 39 AVC 39 39 193,8 39 7558,2 VC MC 37 Q 37 6 VC Q 5 35 VC 315 37 6300 37 35 945 VC 37-6300 VC 37 6930 Παρατήρηση: Επειδή το ΑVC 39 193,8 δίνεται στρογγυλοποιηµένο, χρησιµοποιώντας το 7558, 2 VC37 ΜC 39 315 VC 37 6928,2 6930 39 37 6

ΟΜΑ Α.1. Q D 100-5P Q s 1-20 + 5P Ισορροπία έχουµε όταν Q D Q S 100-5P - 20 + 5P 120 10P Εποµένως: P 1 12 Η ποσότητα ισορροπίας µπορεί να βρεθεί µε αντικατάσταση είτε στη συνάρτηση ζήτησης είτε στη συνάρτηση προσφοράς: Q D 100-5P ή Q 1 40..2. α. Q D 100-5P Q s 2-40 + 5P Ισορροπία έχουµε όταν Q D Q S 100-5P - 40 + 5P 40 10P Εποµένως: P 2 14, Η ποσότητα ισορροπίας µπορεί να βρεθεί µε αντικατάσταση είτε στη συνάρτηση ζήτησης είτε στη συνάρτηση προσφοράς: Q D 100-5P Q 2 30..2. β. Οι αµοιβές των συντελεστών παραγωγής αυξήθηκαν καθώς έχουµε µετατόπιση της καµπύλης προσφοράς προς τα αριστερά. Η αύξηση των συντελεστών παραγωγής επέφερε αύξηση του κόστους. Έτσι µετά τη µεταβολή, οι παραγωγοί στις ίδιες τιµές είναι διατεθειµένοι να προσφέρουν µικρότερες ποσότητες. Πιο αναλυτικά αφού για κάθε επίπεδο παραγωγής το κόστος είναι µεγαλύτερο, οι τιµές του AVC και του MC είναι τώρα µεγαλύτερες. Συνεπώς οι καµπύλες AVC και MC έχουν µετατοπιστεί προς τα άνω και αριστερά. Γι' αυτό λοιπόν η καµπύλη προσφοράς που είναι το ανερχόµενο τµήµα της ΜC που βρίσκεται πάνω από την AVC, µετατοπίζεται προς τα αριστερά, δηλαδή η προσφορά µειώνεται..2. γ. Q D 100-5Ρ Q s -20 + 5Ρ 1 Q s -40 + 5Ρ 2 Για Ρ 0 Q D max 100 Για Q D 0 0 100-5Ρ Ρ max 20 Για Ρ 0 Q s 1-20 Για Q s 1 0 0-20 + 5Ρ Ρ 4 Για Ρ 0 Q s 2-40 Για Q s 2 0 0-40 + 5Ρ Ρ 8 7

.2. δ. Συνολική απάνη πριν τη µεταβολή: Σ 1 P 1 Q 12 40 480. Συνολική απάνη µετά τη µεταβολή: Σ 2 P 2 Q 14 30 420. Η αύξηση της τιµής ισορροπίας του αγαθού, εξ αιτίας της µεταβολής της προσφοράς του επέφερε τη µείωση της συνολικής δαπάνης (µε σταθερή ζήτηση). Η ποσοστιαία µεταβολή της ζητούµενης ποσότητας είναι µεγαλύτερη από την ποσοστιαία µεταβολή της τιµής (σε απόλυτες τιµές). Εποµένως το αγαθό χαρακτηρίζεται από ελαστική ζήτηση. Πιο αναλυτικά: Παρατηρούµε ότι η Συνολική απάνη µειώνεται (κατά 60 χρηµατικές µονάδες). 8

Είναι: Q 30 40 10 0,142 14,2% Q1 + Q 2 30 + 40 70 P 14 12 2 + 0,076 + 7,6% P + P 14 + 12 26 1 2 Άρα, µπορούµε να υπολογίσουµε την ελαστικότητα ζήτησης τόξου Q Q E + Q 14,2% 1 E 2 ε D 1,86 E 1 E 2 P + 7,6% P + P ηλαδή: E 1 E 2 ε -1,86 > 1. D E 1E2 ε D E : 1E2 Καθώς παρατηρούµε λοιπόν, η συνολική δαπάνη µειώνεται ακολουθώντας την ποσοστιαία µείωση της ζητούµενης ποσότητας (ποσότητας ισορροπίας) που είναι ισχυρότερη από την ποσοστιαία αύξηση της τιµής αφού η ελαστικότητα ζήτησης του τόξου Ε 1 Ε 2 είναι σε απόλυτο µεγαλύτερη της µονάδας, δηλαδή η ζήτηση είναι ελαστική. Το ότι η ζήτηση είναι ελαστική επιβεβαιώνεται άλλωστε και από το ότι τα σηµεία Ε 1 και Ε 2 βρίσκονται πάνω από το µεσαίο (Μ) σηµείο της καµπύλης ζήτησης δηλαδή στην ελαστική περιοχή. Οι συντεταγµένες του σηµείου Μ είναι: Q 100 max 50 Q ΜEΣAIA 2 2 Pmax 20 10 PΜΕΣΑΙΑ 2 2 Μ (50,10) Ε 1 (40,12) Ε 2 (30,14) 9

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ 2003 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Για τις προτάσεις από Α1 µέχρι και Α5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα σε κάθε αριθµό τη λέξη "Σωστό", αν η πρόταση είναι σωστή, ή "Λάθος", αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Α.1 Το οριακό κόστος δείχνει τον ρυθµό µε τον οποίο µεταβάλλεται το συνολικό κόστος, όταν µεταβάλλεται η παραγόµενη ποσότητα κατά µία µονάδα. Α.2 Η φάση της κρίσης στον οικονοµικό κύκλο χαρακτηρίζεται από εκτεταµένη ανεργία. Α.3 Μια αύξηση στις τιµές των παραγωγικών συντελεστών που χρησιµοποιούνται στην παραγωγή ενός αγαθού θα έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση της προσφοράς του. Α.4 Η καµπύλη του οριακού προϊόντος τέµνει πάντοτε την καµπύλη του µέσου προϊόντος από τα πάνω προς τα κάτω στη µέγιστη τιµή του. Α.5 Στην περίπτωση του στασιµοπληθωρισµού παρα-τηρείται σταθερότητα του γενικού επιπέδου των τιµών. Για τις προτάσεις Α6 και Α7 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της πρότασης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α.6 Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Ψ σε όρους του αγαθού Χ είναι ίσο µε 3. Αυτό σηµαίνει ότι: α. για να παραχθεί µια επιπλέον µονάδα από το αγαθό Χ, θα πρέπει να θυσιαστούν 3 µονάδες από το αγαθό Ψ β. για να παραχθεί µια επιπλέον µονάδα από το αγαθό Ψ, θα πρέπει να θυσιαστούν 3 µονάδες από το αγαθό Χ γ. µια αύξηση της ποσότητας του αγαθού Χ κατά 1% θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση της ποσότητας του αγαθού Ψ κατά 3% δ. µια αύξηση της ποσότητας του αγαθού Ψ κατά 1% θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση της ποσότητας του αγαθού Χ κατά 3%. Μονάδες 5 Α.7 Τα αγαθά Α και Β είναι µεταξύ τους υποκατάστατα. Μία αύξηση της τιµής του αγαθού Α, η ζήτηση του οποίου είναι ελαστική, µε όλους τους άλλους προσδιοριστικούς παράγοντες σταθερούς (ceteris paribus), θα έχει ως αποτέλεσµα η συνολική δαπάνη των καταναλωτών: α. για το αγαθό Α να αυξηθεί β. για το αγαθό Α να παραµείνει σταθερή γ. για το αγαθό Β να αυξηθεί δ. για το αγαθό Β να παραµείνει σταθερή. Μονάδες 5 1

ΟΜΑ Α Β Να αναπτύξετε όλα τα είδη της ανεργίας (µονάδες 20) και να εξηγήσετε τις τρεις βασικές οικονοµικές συνέπειές της (µονάδες 3), καθώς και τα βασικά κοινωνικά προβλήµατα που δηµιουργεί η ανεργία (µονάδες 2). Μονάδες 25 ΟΜΑ Α Γ Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα υπολογισµού του Α.Ε.Π. µιας υποθετικής οικονοµίας στην οποία παράγεται µόνο ένα αγαθό: Έτος Ποσότητα Τιµή Α.Ε.Π. Τρέχουσες Τιµές είκτης Τιµών Α.Ε.Π. Σταθερές Τιµές 1 5 100 200 2 25 10 3 22 150 220 4 20 200 Γ1 Αν είναι γνωστό ότι στο τέταρτο έτος ο πληθυσµός της εν λόγω οικονοµίας ανέρχεται σε 100 άτοµα και το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. σε σταθερές τιµές είναι 2,4 χρηµατικές µονάδες, κάνοντας τους κατάλληλους υπολογισµούς να συµπληρώσετε τα κενά του πίνακα. Έτος βάσης είναι το δεύτερο έτος. ιευκρινίζεται ότι, όπως προκύπτει από την εκφώνηση του ερωτήµατος Γ1, οι υπολογισµοί πρέπει να γραφούν στο τετράδιο. Μονάδες 15 Γ2 Να υπολογίσετε τον ρυθµό πληθωρισµού από το 2 ο στο 3 ο έτος. Μονάδες 5 Γ3 Να υπολογίσετε την ποσοστιαία µεταβολή του Α.Ε.Π. σε σταθερές τιµές από το 2 ο στο 3 ο έτος. Μονάδες 5 ΟΜΑ Α Η αγοραία συνάρτηση προσφοράς ενός αγαθού δίνεται από τη σχέση Q s 2P, όπου Q s είναι η προσφερόµενη ποσότητα του αγαθού και P είναι η τιµή του. Με βάση την αγοραία συνάρτηση ζήτησης του ιδίου αγαθού, η οποία είναι γραµµική, προκύπτει ο παρακάτω πίνακας: P Q D 12 36 15 30 18 24 21 18 όπου Q D είναι η ζητούµενη ποσότητα του αγαθού. 1 2 Να βρείτε τη συνάρτηση ζήτησης του αγαθού. Να υπολογίσετε την τιµή και την ποσότητα ισορροπίας. Μονάδες 4 Μονάδες 4 2

3 4 Αν το κράτος επιβάλει ως ανώτατη τιµή πώλησης του αγαθού την P A 10 χρηµατικές µονάδες, να υπολογίσετε το µέγεθος του ελλείµµατος που εµφανίζεται στην αγορά του αγαθού, καθώς και την τιµή την οποία οι καταναλωτές είναι διατεθειµένοι να καταβάλουν για να απορροφήσουν όλη την ποσότητα του αγαθού, η οποία προσφέρεται από τους παραγωγούς στην τιµή Ρ Α. Μονάδες 8 Μία αύξηση του εισοδήµατος των καταναλωτών έχει ως αποτέλεσµα τη µεταβολή της ζήτησης του αγαθού κατά 50%. Θεωρώντας ότι η εισοδηµατική ελαστικότητα είναι σταθερή και ίση µε 5, να υπολογίσετε: α. τη νέα τιµή και τη νέα ποσότητα ισορροπίας Μονάδες 4 β. την ποσοστιαία αύξηση του εισοδήµατος. Μονάδες 5 3

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Α.1 Σωστό Α.2 Λάθος Α.3 Λάθος Α.4 Σωστό Α.5 Λάθος Α.6 β Α.7 γ ΟΜΑ Α Β Σελ. 169-170 σχολικού βιβλίου: Είδη ανεργίας "Υπάρχουν τέσσερα είδη ή κατηγορίες ανεργίας... εξαρτάται από τη διάρκεια του οικονοµικού κύκλου". Σελ. 170-171 σχολικού βιβλίου: Συνέπειες της ανεργίας "Η ανεργία έχει τρεις βασικές οικονοµικές συνέπειες... δηµιουργεί σοβαρά κοινωνικά προβλήµατα". Γ.1 Έτος Ποσότητα Τιµή 1 ο έτος ΟΜΑ Α Γ Α.Ε.Π. Τρέχουσες Τιµές είκτης Τιµών Α.Ε.Π. Σταθερές Τιµές 1 20 5 100 50 200 2 25 10 250 100 250 3 22 15 330 150 220 4 24 20 480 200 240 100 Α.Ε.Π. τρέχουσες τιµές P Q Q 20 5 Α.Ε.Π. σταθ. τιµές Α.Ε.Π.τρεχ. τιµές 100.Τ. Α.Ε.Π.τρεχ.τιµές.Τ 100.Τ. 50 Α.Ε.Π.σταθ.τιµές 2 ο έτος Επειδή το 2ο έτος είναι το έτος βάσης ο.τ.100 * Α.Ε.Π. τρεχ. τιµές P Q 25 10 250 Α.Ε.Π. τρεχ.τιµές Α.Ε.Π. σταθ. τιµές 100 250.Τ. 4

ου Ρ 10 * Αναλυτικά:.Τ. 2 έτους 100 100 100 Ρ 10 έτους βάσης 3 ο έτος Α.Ε.Π. σταθ. τιµές Α.Ε.Π. τρέχ.τιµές 100.Τ. Α.Ε.Π. τρέχ. τιµές 330 Α.Ε.Π. τρέχ. τιµές P Q P 15 4 ο έτος Κατά κεφαλήν πραγµ. Α.Ε.Π. Πραγµ.Α.Ε.Π. πληθυσµό πραγµ. Α.Ε.Π. 2,4 100 240 Α.Ε.Π. σταθ. τιµές Α.Ε.Π. τρέχ.τιµές 100.Τ. Α.Ε.Π τρέχ. τιµές 480 Α.Ε.Π. τρέχ. τιµές P Q Q 24. Γ.2 Ο ρυθµός πληθωρισµού (Ρ.Π.) είναι η ποσοστιαία µεταβολή του είκτη Τιµών µεταξύ δύο διαδοχικών ετών. Εποµένως:. Τ.. Τ. Ρ. Π. 3ου 2ου 100 50%. Τ. 2ου Γ.3 Α. Ε. Π.σταθ.3ου Α. Ε. Π.σταθ.2ου 100 Α. Ε. Π.σταθ. 2ου 220 250 100 12% 250 ΟΜΑ Α.1 Επειδή η αγοραία συνάρτηση ζήτησης είναι γραµµική ισχύει η σχέση: Q Q Q Q D 1 2 1 P P P P 1 2 1 επιλέγω δύο τυχαία σηµεία από τον πίνακα και αντικαθιστώ (P 1 12, Q 1 36) (P 2 15, Q 2 30) Q 36 D - 6 Q 60 2P P 12 3 D.2 Q D Q S 60-2P E 2P E P E 15. Εποµένως QS 2 15 QΕ 30 (αντικαθιστώντας είτε στη συνάρτηση ζήτησης, είτε E στη συνάρτηση προσφοράς). 5

.3 Έλλειµµα Q D (Ρ Α ) - Q S (Ρ Α ) 60 - (2 10) - (2 10) 20 έστω Ρ 1 η τιµή (µαύρης αγοράς) την οποία οι καταναλωτές είναι διατεθειµένοι να καταβάλουν για να απορροφήσουν όλη την προσφερόµενη ποσότητα Q S (Ρ Α ) 20. Εξισώνουµε µε τη συνάρτηση ζήτησης οπότε: 20 Q D (Ρ 1 ) 20 60-2P 1 2P 1 40 P 1 20.4. α. Επειδή η ελαστικότητα είναι θετική Ε y 5 > 0, το αγαθό είναι κανονικό εποµένως αφού το εισόδηµα αυξάνεται, συµπεραίνουµε ότι και η ζήτηση αυξάνεται. Με το δεδοµένο ότι η Ε y είναι σταθερή για όλες τις τιµές, συµπεραίνουµε ότι και το ποσοστό µεταβολής της ζήτησης (50%) είναι ίδιο για όλες τις τιµές. Q Συνεπώς: η νέα συνάρτηση ζήτησης είναι: 50% QD QD QD + 0,5 QD QD QD + 0,5 QD QD QD (1+ 0,5) QD QD 1,5 QD (60 2P) 1,5 QD 90 3P Έχουµε λοιπόν: Q D Q S 90-3P 2P 90 5P P' Ε 18 Αντικαθιστούµε την P' Ε είτε στη συνάρτηση προσφοράς είτε στη νέα συνάρτηση ζήτησης: Q S E 2 18 Q Ε 36 Q Q Y 50%.4. β Ε Y 10%. Y Y 5 Y Σηµείωση: Η απάντηση των ερωτηµάτων της οµάδας θα µπορούσε να συνοδευτεί από το παρακάτω σχήµα: 6

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ 2004 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Για τις προτάσεις από Α1 µέχρι και Α5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα σε κάθε αριθµό τη λέξη "Σωστό", αν η πρόταση είναι σωστή, ή "Λάθος", αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Α1 Α2 Α3 Α4 Α5 Η βελτίωση της τεχνολογίας παραγωγής ενός αγαθού µετατοπίζει την καµπύλη του συνολικού προϊόντος προς τα πάνω και την καµπύλη προσφοράς προς τα δεξιά. Η αύξηση της ζήτησης ενός αγαθού Χ µε σταθερή την καµπύλη προσφοράς του θα αυξήσει τη συνολική δαπάνη των καταναλωτών για το αγαθό Χ. Το οριακό κόστος είναι ο λόγος της µεταβολής του µέσου συνολικού κόστους προς τη µεταβολή του προϊόντος. Στη βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής µε µοναδικό µεταβλητό συντελεστή την εργασία, όταν το οριακό προϊόν είναι µεγαλύτερο από το µέσο, το µέσο προϊόν αυξάνεται µε την αύξηση της εργασίας. Το ΑΕΠ είναι ποσοτικός και ποιοτικός δείκτης ευηµερίας. Για τις προτάσεις Α6 και Α7 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της πρότασης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α6 Α7 Στη φάση της ύφεσης παρατηρείται: α. έλλειψη των επενδύσεων. β. µείωση της ανεργίας. γ. αύξηση των επενδύσεων. δ. αύξηση της παραγωγής. Μονάδες 5 Η ανεργία η οποία οφείλεται στην αδυναµία της αγοράς εργασίας να απορροφήσει άµεσα ανέργους, παρότι υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας για τις οποίες οι άνεργοι έχουν τα απαραίτητα προσόντα και επαγγελµατική εξειδίκευση χαρακτηρίζεται ως: α. εποχιακή ανεργία. β. ανεργία τριβής. γ. διαρθρωτική ανεργία. δ. ανεργία ανεπαρκούς ζήτησης. Μονάδες 5 1

ΟΜΑ Α Β Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για τα αίτια που προκαλούν τον πληθωρισµό. Να περιγράψετε τα βασικά σηµεία των δύο πιο σηµαντικών απόψεων που αναφέρονται στον πληθωρισµό ζήτησης (Μονάδες 10) και στον πληθωρισµό κόστους (Μονάδες 15). ( εν απαιτείται αναφορά στο στασιµοπληθωρισµό). Μονάδες 25 ΟΜΑ Α Γ Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα παραγωγικών δυνατοτήτων µιας υποθετικής οικονοµίας η οποία, µε δεδοµένη τεχνολογία παράγει µόνο τα αγαθά Χ και Ψ χρησιµοποιώντας αποδοτικά όλους τους παραγωγικούς συντελεστές της: Συνδυασµοί ποσοτήτων Παραγόµενες ποσότητες αγαθού Χ Παραγόµενες ποσότητες αγαθού Ψ Α 0 ; Β 10 90 Γ ; 50 30 0 Κόστος ευκαιρίας αγαθού Ψ (σε µονάδες Χ) Κόστος ευκαιρίας αγαθού Χ (σε µονάδες Ψ) 0,5 2 0,25 ; ; ; Γ1 Κάνοντας τους κατάλληλους υπολογισµούς στο τετράδιό σας να συµπληρώσετε τα πέντε κενά του πίνακα στα οποία υπάρχουν ερωτηµατικά. Μονάδες 10 Γ2 Όταν αυξάνεται η παραγωγή του Ψ, το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Ψ είναι αυξανόµενο ή φθίνον; (Μονάδες 4). Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας µε βάση τους παραγωγικούς συντελεστές της οικονοµίας. (Μονάδες 4). Μονάδες 8 Γ3 Όταν παράγονται 74 µονάδες του αγαθού Ψ, ποια είναι η µέγιστη ποσότητα από το αγαθό Χ που µπορεί να παράγει η συγκεκριµένη υποθετική οικονοµία; Μονάδες 7 2

ΟΜΑ Α Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι τιµές (P), οι ζητούµενες ποσότητες (Q) αγαθού Κ και τα αντίστοιχα εισοδήµατα (Υ) (ceteris paribus). Τιµή P Ζητούµενες ποσότητες Q Εισόδηµα Υ Α 6 30 1000 Β 4 80 1200 Γ 4 50 1000 Σύµφωνα µε τα δεδοµένα του πίνακα: 1 Να δικαιολογήσετε γιατί υπάρχει µία µόνο ελαστικότητα τόξου ζήτησης ως προς την τιµή για το αγαθό Κ (). Να υπολογίσετε την ελαστικότητα τόξου ζήτησης του αγαθού ως προς την τιµή (Μονάδες 5). Μονάδες 8 2 Να υπολογίσετε την εισοδηµατική ελαστικότητα του αγαθού Κ, όταν το εισόδηµα αυξάνεται από 1000 σε 1200 χρηµατικές µονάδες (), και να χαρακτηρίσετε το αγαθό (Μονάδες 2). Μονάδες 5 3 Να προσδιορίσετε τον τύπο της γραµµικής συνάρτησης ζήτησης του αγαθού Κ. Μονάδες 7 4 Να υπολογίσετε την τιµή και τη ποσότητα ισορροπίας του αγαθού Κ για το εισόδηµα των 1000 χρηµατικών µονάδων µε δεδοµένη τη συνάρτηση προσφοράς του αγαθού Q S 10+10P. Μονάδες 5 3

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Α1. Σ Α2. Σ Α3. Λ Α4. Σ Α5. Λ Α6. α Α7. β ΟΜΑ Α Β Σελίδες 167-168 Τα αίτια του πληθωρισµού α) Πληθωρισµός ζήτησης β) Πληθωρισµός κόστους ΟΜΑ Α Γ Χ Ψ ΚΕ Ψ ΚΕ Χ Α 0 ; 110 0,5 2 Β 10 90 Κ ; 14 74 0,25 ; 4 Γ ; 20 50 ; 0,2 ; 5 30 0 Ψ ΨΑ 90 Γ1. KEΧ 2... ΨΑ 110 A B Χ 10 0 KE Ψ Γ Β Χ Ψ Χ Γ 10 0,25... Χ 20 90 50 Γ KE Χ Β Γ KE 1 Ψ Γ Β 1 0,25 4 Ψ 90 50 ή KE Χ 4 Β Γ Χ 20 10 KE Χ Γ Ψ Χ 50 0 30 20 5 KE Ψ Γ Χ Ψ 30 20 1 0,2 50 0 5 4

1 1 ή KE Ψ 0, 2 Γ KEΧ 5 Γ Γ2. Από τα αριθµητικά δεδοµένα του πίνακα παραγωγικών δυνατοτήτων παρατηρούµε ότι καθώς αυξάνεται η παραγωγή του αγαθού Ψ από 0 σε 110 µονάδες αυξάνεται και το ΚΕ Ψ από 0,2 σε 0,5 (0,2 < 0,25 < 0,5). Συνεπώς το ΚΕ Ψ βαίνει αυξανόµενο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι συντελεστές παραγωγής δεν είναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών Χ και Υ. Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του αγαθού Υ αποσπώνται από την παραγωγή του άλλου αγαθού Χ συντελεστές που είναι όλο και λιγότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του πιο πάνω αγαθού (Υ). Απαιτείται δηλαδή θυσία ολοένα και περισσότερων µονάδων από το άλλο αγαθό Χ για την παραγωγή κάθε επιπλέον µονάδας του συγκεκριµένου αγαθού Υ. Γ3. Έστω Κ ένας ενδιάµεσος άριστος συνδυασµός µε συντεταγµένες Κ(Ψ Κ 74, Χ Κ ;). Υποθέτουµε ότι το ΚΕ Χ (ή το ΚΕ Ψ ) παραµένει σταθερό ανάµεσα στους συνδυασµός Β - Γ, οπότε έχουµε: KE X B K Ψ ΨΒ ΨΚ 90 74 4 4... Χ 14 Χ Χ Χ Χ 10 Κ Κ Β Κ Χ Χ Κ Χ Β Χ Κ 10 ή KE Ψ 0,25 0,25... Χ Κ 14 Κ Β Ψ Ψ Ψ 90 74 Β Κ Άρα για Ψ 74 η µέγιστη ποσότητα που µπορεί να παράγει η συγκεκριµένη υποθετική οικονοµία είναι ίση µε 14 µονάδες προϊόντος Χ. ΟΜΑ Α 1. Η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιµή υπολογίζεται µεταξύ δύο σηµείων πάνω στην καµπύλη ζήτησης D, όταν µεταβληθεί µόνο η τιµή του αγαθού Κ ενώ όλοι οι υπόλοιποι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης παραµένουν σταθεροί (ceteris paribus). Συνεπώς στο συγκεκριµένο πίνακα µπορούµε να υπολογίσουµε ελαστικότητα ζήτησης τόξου ως προς την τιµή µεταξύ των σηµείων Α-Γ τα οποία ορίζουν καµπύλη ζήτησης D. Σ' αυτή την περίπτωση µε το εισόδηµα σταθερό και ίσο µε Υ1000 χρηµ. µονάδες, µετακινούµαστε πάνω στην καµπύλη ζήτησης από το σηµείο Α στο σηµείο Γ λόγω µείωσης της τιµής από 6 σε 4 χρηµ.µονάδες. Άρα ορίζεται µία µόνο ελαστικότητα ζήτησης τόξου ΑΓ ως προς την τιµή. ε Dτοξ ( ΑΓ) Q Ρ Ρ Q Α A + ΡΓ + Q Γ 1,25 5

2. Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς το εισόδηµα υπολογίζεται όταν η τιµή και οι υπόλοιποι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης παραµένουν σταθεροί ενώ µεταβάλλεται το εισόδηµα των καταναλωτών. ε Y ( Γ B) Q Y Y Q Γ Γ 3 ε Υ > 0 συνεπώς το αγαθό είναι κανονικό. 3. Η γραµµική συνάρτηση ζήτησης του αγαθού Κ είναι της µορφής Q D α+βρ. Αντικαθιστώντας στα σηµεία Α και Γ έχουµε: 30 α + β 6 50 α + β 4 β 10 α 90 Συνεπώς Q D 90-10P 4. Τιµή ισορροπίας Ρ ε είναι η τιµή στην οποία η ζητούµενη ποσότητα είναι ίση µε την προσφερόµενη ποσότητα. Q D Q S 90-10Ρ ε -10+10Ρ ε Ρ ε 5 χρηµ. µονάδες αντικαθιστώντας είτε στην Q D είτε στην Q S προκύπτει η ποσότητα ισορροπίας του αγαθού Κ, Q ε 40 µονάδες. 6

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2005 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Για τις προτάσεις από Α1 µέχρι και Α5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της καθεµιάς και δίπλα σε κάθε αριθµό τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, και Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασµένη. Α1 Α2 Α3 Α4 Σε όλα τα οικονοµούντα άτοµα η λήψη των αποφάσεών τους δε βασίζεται στη βεβαιότητα του αποτελέσµατος, αλλά στις προσδοκίες που τα άτοµα διαµορφώνουν για τα αποτελέσµατα των πράξεών τους. Η επιβολή ανώτατης τιµής πρέπει να είναι µακροχρόνια για να αποφεύγεται η «µαύρη αγορά». Στην ανελαστική ζήτηση η ποσοστιαία µεταβολή της ζητούµενης ποσότητας είναι µικρότερη από την ποσοστιαία µεταβολή της τιµής (σε απόλυτες τιµές). Τα µέτρα επαγγελµατικής κατάρτισης και επανεκπαίδευσης των εργαζοµένων έχουν στόχο τη µείωση της ανεργίας τριβής. Α5 Η ζήτηση ενός αγαθού µεταβάλλεται προς την αντίθετη κατεύθυνση µε τη µεταβολή της τιµής του υποκατάστατου αγαθού (ceteris paribus). Για τις προτάσεις Α6 και Α7 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της πρότασης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α6 Α7 Η συνολική δαπάνη των καταναλωτών για ένα αγαθό αυξάνεται, όταν η τιµή: α. αυξάνεται και το αγαθό είναι ελαστικής ζήτησης. β. αυξάνεται και το αγαθό είναι ανελαστικής ζήτησης. γ. µειώνεται και το αγαθό είναι ανελαστικής ζήτησης. δ. µειώνεται και το αγαθό έχει ελαστικότητα ζήτησης ίση µε τη µονάδα σε απόλυτη τιµή. Μονάδες 5 Στην µικροοικονοµική ανάλυση σηµείο αναφοράς είναι: α. η συνολική κατανάλωση µιας οικονοµίας. β. το συνολικό εισόδηµα µιας οικονοµίας. γ. ο προσδιορισµός της τιµής ενός αγαθού. δ. ο συνολικός όγκος της παραγωγής µιας οικονοµίας. Μονάδες 5 1

ΟΜΑ Α Β Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά των φάσεων της ύφεσης (Μονάδες 13) και της ανόδου ή άνθησης (Μονάδες 12) ενός οικονοµικού κύκλου. Μονάδες 25 ΟΜΑ Α Γ ίνονται τα παρακάτω στοιχεία µιας υποθετικής οικονοµίας: Γ1 Έτος Α.Ε.Π. σε τρέχουσες τιµές είκτης Τιµών (%) Α.Ε.Π. σε σταθερές τιµές 2002 900 100 ; 2003 ; 110 1.000 2004 1.694 ; 1.400 Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παραπάνω πίνακα και να συµπληρώσετε τα κενά του, παρουσιάζοντας τους σχετικούς υπολογισµούς. Μονάδες 9 Γ2 Να υπολογίσετε την ποσοστιαία µεταβολή του είκτη Τιµών από το 2003 στο 2004. Μονάδες 6 Γ3 Να υπολογίσετε το Α.Ε.Π. του 2004 σε σταθερές τιµές του 2003. Μονάδες 10 ΟΜΑ Α ίνεται ο παρακάτω πίνακας που αναφέρεται στην παραγωγή και στο κόστος παραγωγής ενός αγαθού που παράγεται από την επιχείρηση Α. Η επιχείρηση χρησιµοποιεί ένα µόνο µεταβλητό συντελεστή (εργασία) και ένα µόνο σταθερό συντελεστή. Οι τιµές (αµοιβές) των παραγωγικών συντελεστών παραµένουν σταθερές. Ποσότητα σταθερού συντελεστή Εργασία (L) Συνολικό προϊόν (Q) 10 0 0 20 10 1 4 80 10 2 10 140 10 3 20 200 10 4 33 260 10 5 50 320 10 6 60 380 10 7 66 440 Συνολικό κόστος (TC) 2

1 α. Να αιτιολογήσετε αν η επιχείρηση Α λειτουργεί στη βραχυχρόνια ή στη µακροχρόνια περίοδο. Μονάδες 4 β. Να βρεθεί η τιµή (αµοιβή) του µεταβλητού συντελεστή και η τιµή (αµοιβή) του σταθερού συντελεστή. Μονάδες 4 2 Να υπολογίσετε το επίπεδο παραγωγής (Q) της επιχείρησης Α, όταν το συνολικό κόστος (TC) είναι 350 χρηµατικές µονάδες. Μονάδες 5 3 Να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης Α. (Στους υπολογισµούς σας να χρησιµοποιήσετε ένα δεκαδικό ψηφίο). Μονάδες 6 4 α. Αν το αγαθό αυτό παράγεται από 100 πανοµοιότυπες επιχειρήσεις, να κατασκευασθεί ο αγοραίος πίνακας προσφοράς. β. Αν η αγοραία γραµµική συνάρτηση ζήτησης του αγαθού είναι: Q D 12.000 1.000P, να βρεθεί η τιµή και η ποσότητα ισορροπίας του. 3

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α Α Α.1. Σωστό Α.2. Λάθος Α.3. Σωστό Α.4. Λάθος Α.5. Λάθος Α.6. β Α.7. γ ΟΜΑ Α Β α) Η φάση της ύφεσης. Η φάση της ύφεσης χαρακτηρίζεται από εκτεταµένη ανεργία, έλλειψη επενδύσεων και ανεπαρκή ζήτηση καταναλωτικών αγαθών. Αυτό σηµαίνει ότι οι επιχειρήσεις που παράγουν τόσο καταναλωτικά όσο και κεφαλαιουχικά αγαθά έχουν αχρησιµοποίητη ή πλεονάζουσα παραγωγική δυναµικότητα. Η παραγωγή και τα εισοδήµατα βρίσκονται στο χαµηλότερο επίπεδό τους. Οι τιµές, αν δεν µειώνονται, τουλάχιστον δεν αυξάνονται ή αυξάνονται ελάχιστα και τα κέρδη των επιχειρήσεων είναι χαµηλά. Μάλιστα, πολλές επιχειρήσεις µπορεί να έχουν ζηµιές αντί για κέρδη. Το γενικό επιχειρηµατικό κλίµα δεν είναι ευνοϊκό για την ανάληψη επενδύσεων και επικρατεί απαισιοδοξία για το µέλλον. Η ένταση των παραπάνω φαινοµένων διαφέρει από κύκλο σε κύκλο. Όσο πιο έντονα είναι τα συµπτώµατα αυτά, τόσο πιο βαθιά είναι η ύφεση. Τέτοια ήταν η µεγάλη ύφεση του 1930 που συντάραξε τις προηγµένες καπιταλιστικές χώρες και κυρίως τις Η.Π.Α. β) Η φάση της ανόδου και άνθησης. Η φάση της ύφεσης θα τελειώσει κάποτε. Ανεξάρτητα από την αιτία που την ανακόπτει, κατά τη φάση της άνθησης παρατηρούµε αύξηση της παραγωγής, του εισοδήµατος και της απασχόλησης. Η αύξηση της παραγωγής είναι εύκολη, γιατί υπάρχει πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και γενικά υποαπασχολούµενοι παραγωγικοί συντελεστές. Καθώς αυξάνεται η συνολική ζήτηση και η παραγωγή, αυξάνονται και τα κέρδη και αυτό δηµιουργεί ευνοϊκό κλίµα για επενδύσεις. Στην αρχή η αύξηση της παραγωγής δε συνοδεύεται από την αύξηση των τιµών, γιατί, όπως είπαµε και πιο πάνω, υπάρχουν αχρησιµοποίητοι ή αργούντες παραγωγικοί συντελεστές. Καθώς όµως αυξάνεται η συνολική ζήτηση και αυξάνεται η απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών αρχίζουν να εµφανίζονται και οι πρώτες αυξήσεις των τιµών. 4

ΟΜΑ Α Γ Γ.1. Α.Ε.Π. ονοµ. 2002 900 Α.Ε.Π. πραγµ. 2002 100 100 900.Τ. 100 2002 Α.Ε.Π. ονοµ. 2003 Α.Ε.Π. πραγµ. 2003 100 Α.Ε.Π. ονοµ. 2003 1. 100.Τ. 2003 Α.Ε.Π. ονοµ. 2004 Α.Ε.Π. πραγµ. 2004 100.Τ. 2004 121.Τ. Γ.2. Έτος 2004 Α.Ε.Π. σε τρέχουσες τιµές είκτης Τιµών (%) Α.Ε.Π. σε σταθερές τιµές 2002 900 100 900 2003 1.100 110 1.000 2004 1.694 121 1.400 Το ποσοστό µεταβολής του είκτη Τιµών είναι ο ρυθµός Πληθωρισµού (Ρ.Π.): Γ.3..Τ. 2004.Τ. 2003 121 110 11 Ρ.Π. 2004 10 %.Τ. 110 110 2003 Θα πρέπει να υπολογίσουµε το είκτη Τιµών του 2004 µε έτος βάσης 2003.Τ. 2004 µε έτος βάσης 2003.Τ..Τ. 2004 2003 100 121 100 110 110 Α.Ε.Π. πραγµ. 2004 σε σταθερές τιµές 2003 Α.Ε.Π..Τ. ονοµ. 2004 2004 1.694 100 100 1.540 110 5

ΟΜΑ Α.1.α. Βραχυχρόνια περίοδος είναι το χρονικό διάστηµα µέσα στο οποίο η επιχείρηση δεν µπορεί να µεταβάλλει την ποσότητα ενός ή περισσοτέρων από τους συντελεστές που χρησιµοποιεί. Η επιχείρηση Α λειτουργεί στη βραχυχρόνια περίοδο επειδή απασχολεί ένα σταθερό συντελεστή παραγωγής..1.β. Για Q 0 0 VC 0 0 Εποµένως TC 0 VC 0 + FC FC 20 20 FC Τιµή Σταθ. Συντελ. Ποσότητα Σταθ. Συντελ. Τιµή 2 10 Η τιµή του σταθερού συντελεστή παραγωγής είναι 2 χρηµ. µονάδες. Για Q 1 4 δίνεται ΤC 1 80 Εποµένως ΤC 1 VC 1 + FC VC 80-20 60 Επειδή η επιχείρηση χρησιµοποιεί µόνον έναν µεταβλητό συντελεστή (την εργασία, ο τύπος VC w L + Τιµή 1ης ύλης ανά µονάδα προϊόντος Q γίνεται: VC w L. Κατά συνέπεια: VC 1 w L 1 60 w 1 w 60 Εποµένως, η τιµή του µεταβλητού συντελεστή παραγωγής είναι 60 χρηµ. µονάδες..2. Q TC 50 320 Q Χ 350 60 380 για TC 350 βρισκόµαστε µεταξύ Q 50 και Q 60. Θεωρούµε ότι το MC 60 παραµένει σταθερό. TC 380 320 60 MC 60 6. Q 60 50 10 6

MC 350 320 MC60 6 6 QX 50 5 QX 55. Q 50 X X.3. L Q TC VC AVC MC 0 0 20 0 - - 1 4 80 60 15 15 2 10 140 120 12 10 3 20 200 180 9 6 4 33 260 240 7,2 4,6 5 50 320 300 6 3,5 6 60 380 360 6 6 7 66 440 420 6,3 10 Υπολογίσαµε το FC 20 στο ( 1. β.). Συνεπώς το µεταβλητό κόστος προκύπτει από τη σχέση Υπολογίζουµε το TC VC + FC VC TC FC TC 20. VC AVC και το Q VC MC ή Q TC. Q Το ανερχόµενο τµήµα της καµπύλης του οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καµπύλη του µέσου µεταβλητού κόστους, αποτελεί τη βραχυχρόνια καµπύλη προσφοράς της επιχείρησης. Συνεπώς P MC ανερχόµενο AVC. Ο πίνακας προσφοράς της επιχείρησης Α είναι ο παρακάτω:.4.α. P Q S 6 60 10 66 Για να υπολογίσουµε τον αγοραίο πίνακα προσφοράς, πολλαπλασιάζουµε την προσφερόµενη ποσότητα επί 100..4.β. P Q S αγοραία 6 6.000 10 6.600 Από τον πίνακα αγοραίας προσφοράς παρατηρούµε ότι για P 6, Q D 12.000 1.000 6 6.000 Q S. 7

Τιµή ισορροπίας είναι η τιµή στην οποία η ζητούµενη ποσότητα είναι ίση µε την προσφερόµενη ποσότητα. Συνεπώς P E 6, Q E 6.000. Παρατήρηση: Εναλλακτικά και µε την προϋπόθεση ότι η αγοραία προσφορά είναι γραµµική, µπορούµε να υπολογίσουµε την αλγεβρική της µορφή και να εξισώσουµε µε τη συνάρτηση αγοραίας ζήτησης, γεγονός που µας δίνει τα ανωτέρω αποτελέσµατα. Q S γ + δ Ρ QS 6.600 6.000 600 Είναι δ 150 P 10 6 4 6000 γ + 150 6... γ 5.100 Άρα είναι: Q S 5.100 + 150 Ρ Εξισώνουµε: Q D Q S 12.000 1.000 Ρ 5.100 150 Ρ 6.900 1.150 Ρ Ρ Ε 6 άρα 12.000 1.000 6 6. 000 QD E ή 5.100 + 150 6 6. 000 QS E 8