1. Τι ονομάζονται οξέα; ΑΠΑΝΤΗΣΗ Οξέα ονομάζονται οι ενώσεις οι οποίες, όταν διαλύονται στο νερό, δίνουν κατιόντα υδρογόνου (Η ).

Στις ετικέτες των μπουκαλιών της παραπάνω φωτογραφίας, στις οποίες αναγράφεται η σύσταση του περιεχομένου τους, υπάρχει μια κοινή λέξη, η λέξη οξύ. Στη λεμονάδα και στην πορτοκαλάδα περιέχεται κιτρικό οξύ. Στα αναψυκτικά τύπου cola περιέχεται φωσφορικό οξύ. Στο ξίδι περιέχεται οξικό οξύ. Στους χυμούς των φρούτων περιέχεται ασκορβικό οξύ. 1. Τι ονομάζονται οξέα; Οξέα ονομάζονται οι ενώσεις οι οποίες, όταν διαλύονται στο νερό, δίνουν κατιόντα υδρογόνου (Η ). 2. Τι είναι όξινος χαρακτήρας; Όξινος χαρακτήρας είναι το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των οξέων. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 2

3. Ποιες είναι οι ιδιότητες των οξέων; Τα διαλύματα των οξέων: 1. έχουν όξινη γεύση. 2. αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. 3. αντιδρούν με τα ανθρακικά άλατα (μαγειρική σόδα, μάρμαρο, κιμωλία) και παράγεται διοξείδιο του άνθρακα. Οξύ + ανθρακικό άλας.+διοξείδιο του άνθρακα 4. αντιδρούν με πολλά μέταλλα και παράγεται υδρογόνο. Οξύ + μέταλλο + υδρογόνο δεν αντιδρούν όλα τα μέταλλα με τα οξέα όπως ο χαλκός, ο χρυσός, το ασήμι. 4. Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα οξέα; ΟΝΟΜΑ ΟΞΕΟΣ Υδροχλώριο ΜΟΡΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΗCl Θειικό οξύ Η 2 SO 4 Nιτρικό οξύ ΗΝΟ 3 5. Τι είναι η κλίμακα ph (πε-χα); To πόσο όξινο είναι ένα διάλυμα εξαρτάται από την περιεκτικότητα των κατιόντων υδρογόνου. Όσο περισσότερα κατιόντα υδρογόνου υπάρχουν σ ένα διάλυμα τόσο πιο όξινο είναι. Την περιεκτικότητα των κατιόντων υδρογόνου τη μετράμε με το ph του διαλύματος. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 3

6. Ποιες είναι οι τιμές του ph των όξινων διαλυμάτων; το ph των διαλυμάτων των οξέων είναι μεγαλύτερο από 0 και μικρότερο από 7. όσο πιο μικρό είναι το ph τόσο πιο όξινο είναι το διάλυμα. το ph του καθαρού νερού είναι 7. τα διαλύματα που έχουν ph ίσο με 7 λέγονται ουδέτερα διαλύματα. όταν προσθέτουμε νερό σε όξινο διάλυμα, το διάλυμα γίνεται λιγότερο όξινο άρα το ph του αυξάνεται. όσο νερό κι αν προσθέσουμε σε όξινο διάλυμα, το διάλυμα θα παραμείνει όξινο, δηλαδή το ph του θα είναι πάντα μικρότερο από 7. 7. Πως μπορούμε να μετρήσουμε το ph ενός διαλύματος; Το ph μπορούμε να το μετράμε με το πεχαμετρικό χαρτί ή με ηλεκτρονικό πεχάμετρο. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 4

Τα καθαριστικά, τα απορρυπαντικά και οι οδοντόκρεμες περιέχουν βάσεις. 1. Τι ονομάζονται βάσεις; Βάσεις ονομάζονται οι ενώσεις οι οποίες, όταν διαλύονται στο νερό, δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ ). 2. Τι είναι βασικός χαρακτήρας; Βασικός χαρακτήρας είναι το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των βάσεων. 3. Ποιες είναι οι ιδιότητες των βάσεων; Τα διαλύματα των βάσεων: 1. έχουν καυστική γεύση. 2. έχουν σαπωνοειδή αφή. 3. μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών. 4. αντιδρούν με οξέα. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 5

4. Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες βάσεις; ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΒΑΣΗΣ Υδροξείδιο του νατρίου Υδροξείδιο του καλίου ΜΟΡΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ NaOH ΚΟΗ Υδροξείδιο του ασβεστίου Ca(OH) 2 Υδροξείδιο του βαρίου Ba(OH) 2 Αμμωνία ΝΗ 3 5. Ποιες είναι οι τιμές του ph των βασικών διαλυμάτων; Τα διαλύματα των βάσεων έχουν ph μεγαλύτερο από 7 και μικρότερο από 14. όσο πιο μεγάλο είναι το ph του διαλύματος τόσο πιο βασικό είναι το διάλυμα. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 6

1. Τι είναι η εξουδετέρωση; Όταν αναμειγνύουμε ένα διάλυμα οξέος με ένα διάλυμα βάσης τα ιόντα Η + και τα ιόντα ΟΗ - συνδέονται μεταξύ τους, σχηματίζοντας μόρια νερού. Η + + ΟΗ - Η 2 Ο Η αντίδραση αυτή ονομάζεται εξουδετέρωση. 2. Ποιο θα είναι το ph του διαλύματος που προκύπτει μετά την εξουδετέρωση; Αν αναμείξουμε δυο τυχαίες ποσότητες των δυο διαλυμάτων, το τελικό διάλυμα μπορεί να είναι όξινο ή βασικό. θα είναι όξινο αν μετά την αντίδραση της εξουδετέρωσης περισσέψουν κατιόντα υδρογόνου από το οξύ. θα είναι βασικό αν μετά την αντίδραση της εξουδετέρωσης περισσέψουν ανιόντα υδροξειδίου από τη βάση. 1. Τι ονομάζονται άλατα; Άλας ονομάζεται κάθε χημική ένωση που αποτελείται από ιόντα και μπορεί να προκύψει από την αντίδραση ενός οξέος με μια βάση. Η + + Cl - + Να + + ΟΗ - Η 2 Ο + Cl - + Να + ΗCl + ΝαΟΗ ΝαCl + Η 2 Ο Οξύ + βάση άλας + νερό Τα κατιόντα της βάσης ενώνονται με τα ανιόντα του οξέος και σχηματίζουν το άλας. 2. Που υπάρχουν άλατα στη φύση; τα περισσότερα συστατικά του στερεού φλοιού της Γης είναι άλατα. τα κελύφη των αυγών και των σαλιγκαριών είναι φτιαγμένα από άλατα. τα κοράλλια, οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες είναι από άλατα. https://www.youtube.com/watch?v=zqatmax-akq Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 7

1. Που υπάρχουν οξέα και βάσεις στον ανθρώπινο οργανισμό; το γαστρικό υγρό του στομάχου περιέχει υδροχλωρικό οξύ. το αίμα είναι ελαφρά βασικό με ph 7,4. στους μυς συσσωρεύεται γαλακτικό οξύ. στο στόμα ζουν βακτήρια που μετατρέπουν τη ζάχαρη σε οξέα. το δέρμα είναι ελαφρά όξινο με ph από 5 μέχρι 5,6. 2. Ποιες είναι οι χρήσεις των καθαριστικών; στις τουαλέτες σχηματίζεται πέτρα (πουρί), η οποία αποτελείται κυρίως από ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ), άλας που δε διαλύεται στο νερό. Για τη διάλυση της πέτρας χρησιμοποιούνται καθαριστικά που περιέχουν υδροχλωρικό οξύ (HCl). για την απομάκρυνση λεκέδων από λίπη χρησιμοποιούνται καθαριστικά που περιέχουν βάσεις. Τα ήπια καθαριστικά περιέχουν αμμωνία (ΝΗ 3 ), ενώ τα δραστικά υδροξείδιο του νατρίου (ΝαΟΗ). Τα καθαριστικά των φούρνων και τα αποφρακτικά σωληνώσεων περιέχουν υδροξείδιο του νατρίου, δηλαδή καυστική σόδα (ΝαΟΗ). τα δραστικά συστατικά των απορρυπαντικών συγκεντρώνονται στην επιφάνεια και δημιουργούν με τα μόρια του νερού τη «σαπουνάδα». Ένα από τα συστατικά τους, χρησιμοποιείται για να μαλακώσει το σκληρό νερό με απομάκρυνση των κατιόντων Ca 2+ και Mg 2+. Αυτό συνήθως επιτυγχάνεται με μετατροπή τους σε φωσφορικά άλατα. Τα άλατα αυτά όμως έχουν ως σημαντικό μειονέκτημα ότι προκαλούν τη γρήγορη ανάπτυξη των φυκιών (ευτροφισμός) στα νερά στα οποία καταλήγουν μέσω των αστικών αποβλήτων. https://www.youtube.com/watch?v=gidwjn_b_kk 3. Τι χρειάζονται τα φυτά για να αναπτυχθούν; Το έδαφος τα στηρίζει και τα τρέφει για να αναπτυχθούν μέσω των ριζών. Με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας και του CO 2 της ατμόσφαιρας συνθέτουν γλυκόζη με μια διαδικασία που ονομάζεται φωτοσύνθεση. https://www.youtube.com/watch?v=yywnahqh_zm&index=17&list=plygtcsfnmwu6bpldxly2xgu4tt5hreyhr Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 8

4. Ποια είναι η οξύτητα του εδάφους; Το έδαφος έχει ph από 4 έως 8. Τα ασβεστολιθικά εδάφη έχουν ph μεγαλύτερο από 7, ενώ τα βαλτώδη ή τα ηφαιστειογενούς προέλευσης, έχουν ph μικρότερο από 7. Με τη βροχή το έδαφος εμπλουτίζεται με κατιόντα υδρογόνου (Η + ), οπότε γίνεται πιο όξινο. Κάθε είδος φυτού ευδοκιμεί σε έδαφος διαφορετικής οξύτητας και έτσι οι αγρότες πρέπει να ρυθμίζουν το ph του εδάφους ανάλογα με την καλλιέργεια. Για παράδειγμα, τα όξινα εδάφη «εξουδετερώνονται» με προσθήκη Ca(OH) 2. 5. Γιατί το έδαφος χάνει θρεπτικά συστατικά; Η εντατική καλλιέργεια των εδαφών εξαντλεί τα αποθέματα τους σε θρεπτικά συστατικά και κυρίως σε αζωτούχες ενώσεις που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη των φυτών. Το έδαφος χάνει τα θρεπτικά συστατικά του και κυρίως το άζωτο, γιατί: 1.το καταναλώνουν τα φυτά. 2.τα αμμωνιακά ιόντα σε βασικό περιβάλλον γίνονται αμμωνία, η οποία εξατμίζεται. 3.τα νιτρικά άλατα είναι ευδιάλυτα στο νερό και παρασύρονται με τη βροχή. 6. Ποια είναι η λύση για την αναπλήρωση των απωλειών του εδάφους; Η λύση για την αναπλήρωση των απωλειών του εδάφους είναι η προσθήκη θρεπτικών συστατικών, είτε με τη μορφή οργανικών βιολογικών λιπασμάτων (κοπριά) είτε ανόργανων λιπασμάτων βιομηχανικής παραγωγής. Τα λιπάσματα είναι μείγματα ουσιών που προστίθενται στο έδαφος, για να αναπληρώσουν τις ουσίες που καταναλώνουν τα φυτά. Τα λιπάσματα περιέχουν συνήθως τρία θρεπτικά συστατικά (το άζωτο, τον φώσφορο και το κάλιο) στη μορφή νιτρικών, φωσφορικών, χλωριούχων αλάτων του αμμωνίου και του καλίου. Χαρακτηρίζονται με τρεις αριθμούς που δείχνουν την περιεκτικότητα κατά σειρά σε άζωτο (Ν 2 ), φώσφορο (ως P 2 Ο 5 ) και κάλιο (ως K 2 O). Λίπασμα 5-5-5 δηλώνει περιεκτικότητα 5% N 2, 5% P (P 2 Ο 5 ), 5% K (K 2 O) Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 9

7. Τι είναι η όξινη βροχή; Σε κάποιες περιοχές η ατμόσφαιρα περιέχει αρκετή ποσότητα οξειδίων του θείου (SO 2, SO 3 ) που προέρχονται από τις βιομηχανίες, καθώς και οξείδια του αζώτου (ΝΟ, ΝΟ 2 ) που προέρχονται από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Αυτά τα οξείδια ενώνονται με το νερό της ατμόσφαιρας και σχηματίζουν οξέα. Τα οξείδια του θείου, το θειικό οξύ (H 2 SO 4 ) και τα οξείδια του αζώτου, το νιτρικό οξύ (ΗΝΟ 3 ). Έτσι η βροχή γίνεται όξινη. https://www.youtube.com/watch?v=zbeuc-cpdls&index=46&list=plygtcsfnmwu6bpldxly2xgu4tt5hreyhr 8. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της όξινης βροχής; Οι επιπτώσεις της όξινης βροχής είναι ότι καταστρέφονται τα φύλλα των δέντρων, πεθαίνουν ζώα που ζουν σε λίμνες και ποτάμια, καταστρέφονται τα μαρμάρινα μνημεία και αγάλματα. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 10

1. Τι είναι ο περιοδικός πίνακας των στοιχείων; Όλα τα χημικά στοιχεία που είναι γνωστά μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί σ έναν πίνακα ο οποίος αποτελείται από 7 οριζόντιες γραμμές (περίοδοι) και 18 κατακόρυφες στήλες (ομάδες). 2. Ποιος είναι ο νόμος της περιοδικότητας; Οι ιδιότητες των χημικών στοιχείων είναι περιοδική συνάρτηση του ατομικού τους αριθμού. 3. Ποιες είναι οι ονομασίες μερικών ομάδων; Κάποιες ομάδες έχουν ιδιαίτερα ονόματα: τα στοιχεία της 1 ης ομάδας εκτός του υδρογόνου λέγονται αλκάλια (Li, Κ, Να). τα στοιχεία της 2 ης ομάδας λέγονται αλκαλικές γαίες (Ca, Ba, Mg, Zn). τα στοιχεία της 17 ης ομάδας λέγονται αλογόνα (F, Cl, Br, I). τα στοιχεία της 18 ης ομάδας λέγονται ευγενή αέρια (He, Ne, Ar). Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 11

4. Που οφείλονται οι κοινές ιδιότητες κάποιων χημικών στοιχείων; Οι ιδιότητες των χημικών στοιχείων καθορίζονται από τον τρόπο που είναι κατανεμημένα τα ηλεκτρόνια στις στιβάδες. Τα στοιχεία των οποίων τα άτομα έχουν τον ίδιο αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική στιβάδα, δηλαδή στην πιο απομακρυσμένη στιβάδα από τον πυρήνα, έχουν παρόμοιες ιδιότητες. 1. Ποια στοιχεία ονομάζονται αλκάλια; Αλκάλια ονομάζονται τα στοιχεία της 1 ης ομάδας του περιοδικού πίνακα εκτός του υδρογόνου. Αυτά είναι το λίθιο (Li), το νάτριο (Να), το κάλιο (Κ), το ρουβίδιο (Rb) και το καίσιο (Cs). 2. Ποιες είναι οι ιδιότητες των αλκαλίων; είναι μέταλλα. είναι μαλακά (μπορούν να κοπούν εύκολα με ένα μαχαίρι). έχουν μικρή πυκνότητα. έχουν χαμηλά σημεία τήξης. οξειδώνονται εύκολα από το οξυγόνο του αέρα γι αυτό φυλάσσονται σε δοχεία με πετρέλαιο. το λίθιο αντιδρά ήπια με το νερό, το νάτριο πιο δραστικά ενώ το κάλιο βίαια. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 12

1. Ποιες είναι οι ιδιότητες των μετάλλων; είναι στερεά εκτός από τον υδράργυρο που είναι υγρός. έχουν μεγάλες πυκνότητες εκτός από τα αλκάλια. έχουν υψηλά σημεία τήξης εκτός από τα αλκάλια. έχουν υψηλά σημεία βρασμού. είναι καλοί αγωγοί της θερμότητας. είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού. είναι ελατά (μπορούν να δώσουν ελάσματα). είναι όλκιμα (μπορούν να δώσουν σύρματα). αντιδρούν με οξέα εκτός από το χαλκό, τον άργυρο και το χρυσό. 2. Τι είναι οι αντιδράσεις απλής αντικατάστασης; Είναι οι αντιδράσεις κατά τις οποίες ένα μέταλλο αντικαθιστά κατιόντα υδρογόνου (Η + ) σε ορισμένα διαλύματα οξέων ή τα ιόντα ενός άλλου μετάλλου λιγότερο δραστικού από αυτό. Σειρά δραστικότητας Στην παρακάτω σειρά των στοιχείων το κάθε στοιχείο είναι πιο δραστικό από τα στοιχεία που βρίσκονται δεξιά του. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 2Κ+2ΗCl 2KCl+H 2 Al+KCl δεν γίνεται 2Na+FeCl 2 2NaCl+Fe Cu+H 2 δεν γίνεται 3. Τι είναι κράματα; Κράματα είναι τα υλικά που αποτελούνται από δύο ή περισσότερα στοιχεία, από τα οποία τουλάχιστον το ένα είναι μέταλλο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ο ορείχαλκος είναι κράμα χαλκού και ψευδαργύρου. ο χάλυβας (ατσάλι) είναι κράμα σιδήρου και άνθρακα. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 13

1. Τι είναι ο άνθρακας και που συναντάται; Είναι το πρώτο στοιχείο της 14 ης ομάδας του περιοδικού πίνακα. Στη φύση βρίσκεται είτε ελεύθερος (διαμάντι, γραφίτης) είτε με τη μορφή ενώσεων κυρίως ανθρακικών αλάτων και οξειδίων του άνθρακα. Στους οργανισμούς βρίσκεται σε μορφή ενώσεων (αμινοξέα, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, DNA, RNA). Επίσης βρίσκεται στο πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο. 2. Ποιοι είναι οι φυσικοί άνθρακες; Το διαμάντι, ο γραφίτης και οι γαιάνθρακες. 3. Τι είναι το διαμάντι; Τα διαμάντια είναι καθαρές μορφές άνθρακα που χρησιμοποιούνται ως πολύτιμοι λίθοι στην κατασκευή κοσμημάτων, στο κόψιμο του γυαλιού και στο τρύπημα σκληρών πετρωμάτων, λόγω της μεγάλης σκληρότητας τους (10 στην κλίμακα σκληρότητας Mohs). Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 14

4. Τι είναι ο γραφίτης; Ο γραφίτης, σε αντίθεση με το διαμάντι, είναι πολύ μαλακός (0,5-1,5 της κλίμακας Mohs) και καλός αγωγός του ηλεκτρισμού και της θερμότητας. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή ηλεκτροδίων και μολυβιών, καθώς και στους πυρηνικούς αντιδραστήρες. 5. Που οφείλονται οι διαφορές ανάμεσα στο διαμάντι και το γραφίτη; Οι διαφορές που εμφανίζουν το διαμάντι και ο γραφίτης οφείλονται στο διαφορετικό τρόπο με τον οποίο συνδέονται τα άτομα άνθρακα μεταξύ τους. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 15

6. Πως σχηματίστηκαν οι γαιάνθρακες; Ποια είναι τα είδη των γαιανθράκων; Οι γαιάνθρακες σχηματίστηκαν στο εσωτερικό της Γης πριν από εκατομμύρια χρόνια από φυτική ύλη που καταπλακώθηκε από χώματα και τελικά απανθρακώθηκε («μετατράπηκε» σε άνθρακα) με την επίδραση υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων χωρίς την παρουσία αέρα. Ανάλογα με τη γεωλογική περίοδο που άρχισε η απανθράκωση, οι γαιάνθρακες διακρίνονται σε: ανθρακίτη, λιθάνθρακα, λιγνίτη και τύρφη. Κάθε είδος έχει διαφορετική περιεκτικότητα σε καθαρό άνθρακα και επομένως διαφορετική θερμαντική αξία. ανθρακίτης λιθάνθρακας λιγνίτης τύρφη https://www.youtube.com/watch?v=uetqr1fxgn4&index=39&list=plygtcsfnmwu6tuwpupiwx-em_ce5l9bcy Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 16

7. Ποιοι είναι οι τεχνητοί άνθρακες; Για την κάλυψη των αναγκών της βιομηχανίας παρασκευάζονται διάφοροι τεχνητοί άνθρακες με ειδικές ιδιότητες. Στους τεχνητούς άνθρακες ανήκουν: το κοκ, που χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία. ο ξυλάνθρακας (ξυλοκάρβουνο), που χρησιμοποιείται ως καύσιμο. ο ενεργός άνθρακας, που παράγεται κατά την απανθράκωση σκληρών ξύλων και εμφανίζει μεγάλη προσροφητική ικανότητα. Χρησιμοποιείται στη βιομηχανία της ζάχαρης για την απομάκρυνση των έγχρωμων προσμείξεων, στην επεξεργασία του πόσιμου νερού, στην κατασκευή φίλτρων για αντιασφυξιογόνες μάσκες που προστατεύουν από δηλητηριώδη αέρια και στις φριτέζες για τη συγκράτηση των δυσάρεστων οσμών. ο ζωικός άνθρακας, που παράγεται κατά την απανθράκωση ζωικών απορριμμάτων, όπως κόκαλα, αίμα κτλ. και εμφανίζει μεγάλη προσροφητική ικανότητα. η αιθάλη (φούμο), που χρησιμοποιείται στην παρασκευή μελάνης χρωμάτων κ.α. 8. Τι είναι το διοξείδιο του άνθρακα; Ο ατμοσφαιρικός αέρας περιέχει CO 2 σε ποσοστό 3-4% που αυξάνεται λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το CO 2 είναι απαραίτητο στα φυτά για τη φωτοσύνθεση, ευθύνεται όμως και για την υπερθέρμανση του πλανήτη, επειδή είναι αέριο του θερμοκηπίου. Χρησιμοποιείται στα αναψυκτικά με ανθρακικό και στους απλούς πυροσβεστήρες. Όταν «εκτοξεύεται» στη φωτιά, «σκεπάζει» το αντικείμενο που καίγεται, γιατί έχει μεγαλύτερη πυκνότητα από τον αέρα και δεν το αφήνει να έρχεται σε επαφή με το οξυγόνο, με αποτέλεσμα η φωτιά να σβήνει. Το στερεό διοξείδιο του άνθρακα ονομάζεται «ξηρός πάγος» και χρησιμοποιείται για την κατάψυξη παγωτών και τροφίμων, γιατί με αυτό επιτυγχάνονται πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 17

9. Τι ονομάζονται ανθρακικά άλατα; Ανθρακικά ονομάζονται τα άλατα που περιέχουν ως ανιόν το ανθρακικό ανιόν (CO 3 2- ). Τα σπουδαιότερα ανθρακικά άλατα είναι το ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ), το οποίο απαντάται στον ασβεστόλιθο και στο μάρμαρο και το ανθρακικό νάτριο (Na 2 CO 3 ), δηλαδή η σόδα πλυσίματος. Τα ανθρακικά άλατα αντιδρούν με τα διαλύματα των οξέων, παράγοντας διοξείδιο του άνθρακα. Επίσης διοξείδιο του άνθρακα παράγεται κατά τη θέρμανση ορισμένων ανθρακικών αλάτων, όπως το ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3 ), από το οποίο αποτελούνται οι ασβεστόλιθοι. Όταν οι ασβεστόλιθοι θερμαίνονται σε υψηλή θερμοκρασία, το ανθρακικό ασβέστιο διασπάται και παράγεται ο ασβέστης (CaO, οξείδιο του ασβεστίου): CaCO 3 (s) CaO(s) + CO 2 (g) 10. Τι ονομάζονται κονιάματα; Ποια είναι τα είδη τους; Κονιάματα ονομάζονται τα μείγματα που χρησιμοποιούνται στις οικοδομές για τη σύνδεση των οικοδομικών υλικών (πέτρες, τούβλα κτλ.). Τα κονιάματα που σκληραίνουν με την επίδραση του αέρα ονομάζονται αεροπαγή, ενώ αυτά που σκληραίνουν με την επίδραση του νερού ονομάζονται υδατοπαγή. 11. Αναφέρετε ένα αεροπαγές κονίαμα. Το απλούστερο αεροπαγές κονίαμα είναι η λάσπη των οικοδομών η οποία είναι μείγμα από ασβέστη, άμμο και νερό. 11. Αναφέρετε ένα υδατοπαγές κονίαμα. Το τσιμέντο ανήκει στα υδατοπαγή κονιάματα. Ως πρώτες ύλες για την παρασκευή τσιμέντου χρησιμοποιούνται ασβεστόλιθοι σε ποσοστό 75% και αργιλοπυριτικά υλικά σε ποσοστό 25%. Το τσιμέντο σπάνια χρησιμοποιείται μόνο του. Συνήθως αναμειγνύεται με χαλίκια και νερό. Το μείγμα που προκύπτει ονομάζεται σκυρόδεμα (béton). Η αντοχή του σκυροδέματος αυξάνεται, όταν μέσα σε αυτό τοποθετηθούν σιδηρόβεργες, οπότε προκύπτει το οπλισμένο σκυρόδεμα (béton armé). Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 18

1. Τι είναι το πυρίτιο και που συναντάται; Το πυρίτιο βρίσκεται στη 14η ομάδα του περιοδικού πίνακα, στην ίδια ομάδα με τον άνθρακα, αλλά στην επόμενη περίοδο. Είναι το δεύτερο σε αναλογία στοιχείο στο στερεό φλοιό της Γης και σε αντίθεση με τον άνθρακα δε βρίσκεται ελεύθερο στη φύση. Η κυριότερη ένωση του είναι το διοξείδιο του πυριτίου (SiO 2 ) που συνιστά τους διάφορους χαλαζίες είτε σε κρυσταλλική μορφή (χαλαζίας, αμέθυστος) είτε σε άμορφη (όνυχας, οπάλιος, αχάτης κ.ά.). Το μεγαλύτερο όμως μέρος του διοξειδίου του πυριτίου απαντάται με τη μορφή της κοινής πυριτικής άμμου (άμμος θάλασσας). 2. Σε ποια υλικά αποτελεί την πρώτη ύλη το πυρίτιο; Το πυρίτιο είναι η πρώτη ύλη του γυαλιού, των κεραμικών, της πορσελάνης και των οπτικών ινών. 3. Τι είναι το γυαλί; Που υπάρχει; Το γυαλί είναι εύθραυστο, σκληρό, άμορφο στερεό, κακός αγωγός του ηλεκτρισμού και της θερμότητας. Όταν θερμαίνεται, ρευστοποιείται, οπότε μπορεί να χυθεί σε καλούπια ή να «φυσηθεί» με αέρα και να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή διαφόρων αντικειμένων. Στη φύση υπάρχει με τη μορφή του φυσικού γυαλιού, που δημιουργείται κατά την ταχεία άνοδο και ψύξη του μάγματος στην επιφάνεια της Γης. Κυριότερες μορφές φυσικού γυαλιού είναι ο οψιδιανός και ο περλίτης. οψιδιανός περλίτης Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 19

4. Ποια είναι τα είδη των κεραμικών; Στα παραδοσιακά κεραμικά περιλαμβάνονται: τα προϊόντα αγγειοπλαστικής κεραμίδια, γλάστρες, στάμνες, τούβλα που κατασκευάζονται από άργιλο κατώτερης ποιότητας. τα πιάτα, τα πλακάκια, τα είδη υγιεινής, που κατασκευάζονται από ειδικό πηλό, τη φαγεντιανή γη. οι πορσελάνες, που αποτελούν το καλύτερο είδος κεραμικού και κατασκευάζονται από καολίνη, την καθαρότερη μορφή αργίλου. τα πυρίμαχα κεραμικά, που παρασκευάζονται από ειδικής ποιότητας άργιλο που περιέχει οξείδιο του μαγνησίου (MgO). τα πυρίμαχα τούβλα που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τζακιών, ως επένδυση σε καμίνια κ.ά. 5. Τι είναι οι οπτικές ίνες; Ποια τα πλεονεκτήματα τους έναντι των χάλκινων καλωδίων; Οι οπτικές ίνες είναι καλώδια από γυαλί μέσα από τις οποίες διαδίδεται η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Τις χρησιμοποιούμε στις τηλεπικοινωνίες. Τα πλεονεκτήματα που έχουν οι οπτικές ίνες έναντι των χάλκινων καλωδίων είναι: 1. το διοξείδιο του πυριτίου που αποτελεί την πρώτη ύλη των οπτικών ινών υπάρχει άφθονο στη φύση. 2. μπορούν να μεταφερθούν πολύ περισσότερες πληροφορίες. 3. έχουν μικρό βάρος. 4. είναι φθηνότερες. 5. είναι σχεδόν αδύνατη η υποκλοπή και οι παρεμβολές. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 20

6. Τι είναι οι ημιαγωγοί; Που χρησιμοποιούνται; Οι ημιαγωγοί είναι χημικά στοιχεία ή χημικές ενώσεις με τεράστια τεχνολογική σημασία, αφού αποτελούν τη βάση της μικροηλεκτρονικής και των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Επιτρέπουν στο ηλεκτρικό ρεύμα να διέρχεται μόνο κατά μία συγκεκριμένη φορά. Ο κυριότερος ημιαγωγός από άποψη εφαρμογών είναι το πυρίτιο (Si). 1. Τι ονομάζονται αλογόνα; Αλογόνα ονομάζονται όλα τα στοιχεία της 17ης ομάδας του περιοδικού πίνακα. Τα στοιχεία της ομάδας αυτής είναι το φθόριο (F), το χλώριο (Cl), το βρόμιο (Br), το ιώδιο (I) και το άστατο (At). Τα αλογόνα είναι πολύ δραστικά αμέταλλα και δεν τα βρίσκουμε στη φύση ελεύθερα. Είναι τα κατ εξοχήν αμέταλλα στοιχεία που σχηματίζουν άλατα, όταν ενώνονται με μέταλλα, γι αυτό και ονομάζονται αλογόνα ή αλατογόνα. 2. Ποιες είναι οι φυσικές ιδιότητες των αλογόνων; Στις συνήθεις συνθήκες το φθόριο και το χλώριο είναι αέρια, το βρόμιο είναι πτητικό υγρό και το ιώδιο στερεό, το οποίο στην ατμόσφαιρα εξαχνώνεται. 3. Ποιες είναι οι χρήσεις των αλογόνων; Απολυμαντικά, λευκαντικά, εντομοκτόνα, πλαστικά, οδοντόκρεμες, ψυκτικά υγρά, προωθητικά αέρια σε σπρέι, στην ακτινοδιαγνωστική. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 21

1. Τι είναι οι υδρογονάνθρακες; Οι υδρογονάνθρακες είναι μια μεγάλη ομάδα ενώσεων που, όπως δηλώνει και το όνομα τους, αποτελούνται μόνο από άτομα άνθρακα και υδρογόνου. Ο αριθμός τους είναι μεγαλύτερος από 7 εκατομμύρια. 2. Γιατί ο άνθρακας σχηματίζει τόσες πολλές ενώσεις; O κυριότερος λόγος είναι η ιδιαίτερη ικανότητα που έχουν τα άτομα του άνθρακα να συνδέονται μεταξύ τους και να σχηματίζουν ανοικτές αλυσίδες και κλειστές αλυσίδες που ονομάζονται δακτύλιοι. 3. Ποια είναι η κυριότερη πηγή παραγωγής υδρογονανθράκων; Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι η κύρια πηγή παραγωγής υδρογονανθράκων. 4. Ποια είναι η ταξινόμηση των υδρογονανθράκων; 1. με βάση την ανθρακική αλυσίδα τους χωρίζουμε σε: άκυκλους (ανοιχτή αλυσίδα) C-C-C-C κυκλικούς (κλειστή αλυσίδα) C-C C C 2. με βάση τον τρόπο σύνδεσης των ατόμων του άνθρακα τους χωρίζουμε σε: κορεσμένους (όλα τα άτομα του άνθρακα συνδέονται με απλούς δεσμούς) C-C-C ακόρεστους (κάποια άτομα άνθρακα συνδέονται με διπλό ή τριπλό δεσμό) C-C=C, C C-C-C Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 22

5. Πως ονοματίζουμε τους υδρογονάνθρακες; Το όνομα κάθε υδρογονάνθρακα έχει 3 συλλαβές. Η 1 η συλλαβή έχει να κάνει με το πόσα άτομα άνθρακα υπάρχουν στην ένωση. Η 2 η συλλαβή έχει να κάνει με το είδος των δεσμών μεταξύ των ατόμων του άνθρακα. Η 3 η συλλαβή είναι ιο. 6. Ποιοι είναι οι κυριότεροι υδρογονάνθρακες; αλκάνια αλκένια αλκίνια CH 4 μεθάνιο C 2 H 6 αιθάνιο C 2 H 4 αιθένιο C 2 H 2 αιθίνιο C 3 H 8 προπάνιο C 3 H 6 προπένιο C 3 H 4 προπίνιο 7. Τι είναι η καύση των υδρογονανθράκων; Καύση ονομάζεται η χημική αντίδραση ενός στοιχείου ή μιας χημικής ένωσης με το οξυγόνο, η οποία συνοδεύεται από παραγωγή θερμότητας και φωτός. Τα αέρια προϊόντα της καύσης ονομάζονται καυσαέρια. 8. Τι είναι η τέλεια καύση των υδρογονανθράκων; Η καύση των οργανικών ενώσεων με επαρκή ποσότητα οξυγόνου κατά την οποία ο άνθρακας μετατρέπεται σε CO 2 ονομάζεται τέλεια καύση. μεθάνιο + οξυγόνο διοξείδιο του άνθρακα + νερό +θερμότητα CH 4 + 2O 2 CO 2 + 2H 2 O + θερμότητα προπάνιο + οξυγόνο διοξείδιο του άνθρακα + νερό +θερμότητα C 3 H 8 + 5O 2 3CO 2 + 4H 2 O + θερμότητα Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 23

9. Τι είναι η ατελής καύση των υδρογονανθράκων; Όταν ένας υδρογονάνθρακας καίγεται με ανεπαρκή ποσότητα οξυγόνου η καύση ονομάζεται ατελής. Στις ατελείς καύσεις παράγονται υδρατμοί και από τον άνθρακα μπορούν να παραχθούν μονοξείδιο του άνθρακα (CO) ή αιθάλη (C) ή άλλα προϊόντα. 10. Ποια είναι τα ορυκτά καύσιμα; Τα καύσιμα, τα οποία εξορύσσονται από τη Γη και ονομάζονται ορυκτά καύσιμα είναι: ο άνθρακας. το πετρέλαιο. το φυσικό αέριο. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αποτελούνται κυρίως από κορεσμένους υδρογονάνθρακες. Η καύση τους είναι μια εξώθερμη αντίδραση η οποία ελευθερώνει την απαραίτητη ενέργεια για τις ανάγκες της κοινωνίας μας. 11. Ποια είναι μία από τις βασικές πηγές ρύπανσης της ατμόσφαιρας; Ένα μεγάλο μέρος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης οφείλεται στα καυσαέρια, δηλαδή τα αέρια τα οποία εκπέμπονται κατά την καύση του πετρελαίου, της βενζίνης και του φυσικού αερίου. 12. Ποια είναι τα είδη των καυσαερίων; Τα καυσαέρια διακρίνονται σε αδρανή (μη τοξικά) και σε τοξικά. Αδρανή: Το Η 2 Ο και το CO 2. Το CO 2 δεν είναι τοξικό, αλλά είναι αέριο του θερμοκηπίου και ενοχοποιείται για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Τοξικά: Τα οξείδια του αζώτου (ΝΟ, ΝΟ 2 ), τα οποία συμβολίζονται ΝΟ x, και είναι υπεύθυνα για το φωτοχημικό νέφος, την όξινη βροχή και τη δημιουργία όζοντος (Ο 3 ) στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) είναι δηλητηριώδες, γιατί δεσμεύεται από την αιμοσφαιρίνη του αίματος και σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί το θάνατο. Τα οξείδια του θείου (SΟ 3, SΟ 2 ), τα οποία συμβολίζονται SΟ X είναι υπεύθυνα για την όξινη βροχή και προκαλούν προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 24

13. Ποια τα μέτρα προστασίας από την ατμοσφαιρική ρύπανση; 1. αλλαγή στη λειτουργία των κινητήρων των αυτοκινήτων. 2. βελτίωση του καυσίμου. 3. ηλεκτρική ενέργεια για την κίνηση των αυτοκινήτων. 4. αντικατάσταση του καυσίμου των αυτοκινήτων από υδρογόνο. 5. συστηματική συντήρηση των κινητήρων. 6. χρήση της βιομάζας για τη θέρμανση και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. 14. Τι είναι η βιομάζα; Βιομάζα είναι το σύνολο των οργανικών υλών που παράγονται από φυτικά ή ζωικά απορρίμματα και χρησιμοποιείται ως καύσιμο. https://www.youtube.com/watch?v=-cenzyu6dby&index=63&list=plygtcsfnmwu6tuwpupiwx-em_ce5l9bcy Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 25

1. Τι είναι το πετρέλαιο; Πως σχηματίστηκε; Το πετρέλαιο είναι ένα ορυκτό υγρό καύσιμο που αντλείται από το υπέδαφος με γεωτρήσεις. Αποτελείται κυρίως από υγρούς υδρογονάνθρακες μέσα στους οποίους είναι διαλυμένοι αέριοι και στερεοί υδρογονάνθρακες. Περιέχει επίσης μικρές ποσότητες ενώσεων θείου, οξυγόνου και αζώτου. Το πετρέλαιο δημιουργήθηκε πριν από πολλά εκατομμύρια χρόνια από την αποικοδόμηση ζωικής και φυτικής ύλης, κατά κανόνα θαλάσσιας προέλευσης (πλαγκτόν). Η οργανική αυτή ύλη εγκλωβίστηκε σε κοιλότητες στο εσωτερικό της Γης και υπό την επίδραση υψηλών πιέσεων και θερμοκρασιών και τη συμμετοχή βακτηριδίων μετασχηματίστηκε σε πετρέλαιο. 2. Τι είναι η αποθείωση του πετρελαίου; Το πετρέλαιο που αντλείται από το υπέδαφος ονομάζεται αργό πετρέλαιο και για να χρησιμοποιηθεί απαιτείται επεξεργασία. Για το σκοπό αυτό μεταφέρεται σε ειδικές βιομηχανικές μονάδες, τα διυλιστήρια πετρελαίου. Η πρώτη επεξεργασία την οποία υφίσταται ονομάζεται αποθείωση και αποσκοπεί στην απομάκρυνση των θειούχων προσμείξεων, οι οποίες κατά την καύση δημιουργούν τα ρυπογόνα οξείδια του θείου (SO x ). 3. Τι είναι η κλασματική απόσταξη του πετρελαίου; Η κλασματική απόσταξη είναι μέθοδος διαχωρισμού των συστατικών του πετρελαίου σε ομάδες υδρογονανθράκων (κλάσματα) με κριτήριο το σημείο βρασμού τους. 4. Ποια είναι μερικά από τα προϊόντα του πετρελαίου; Υγραέριο, βενζίνη, κηροζίνη, πετρέλαιο ντίζελ και θέρμανσης, μαζούτ, ορυκτέλαιο, παραφίνη, άσφαλτος. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 26

5. Τι είναι το φυσικό αέριο; Πως σχηματίστηκε; Το φυσικό αέριο αποτελείται κυρίως από μεθάνιο (CH 4 ) και από μικρότερες ποσότητες άλλων κορεσμένων υδρογονανθράκων. Σχηματίστηκε στο υπέδαφος της Γης με ανάλογο τρόπο με αυτόν που σχηματίστηκε και το πετρέλαιο. https://www.youtube.com/watch?v=6yr8ro0elr4&list=plygtcsfnmwu6tuwpupiwx-em_ce5l9bcy&index=71 6. Ποιες είναι οι χρήσεις του φυσικού αερίου; Το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται για: την παραγωγή ενέργειας. την κίνηση των αυτοκινήτων. οικιακή χρήση. 7. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα από τη χρήση φυσικού αερίου; μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο. εξοικονόμηση ενέργειας. προστασία του περιβάλλοντος. 8. Τι είναι τα πετροχημικά; Πετροχημικά είναι διάφορες οργανικές ουσίες όπως τα πλαστικά, οι διαλύτες, τα φάρμακα, τα απορρυπαντικά, οι τεχνητές υφάνσιμες ύλες κ.α. Η πρώτη ύλη των πετροχημικών είναι το πετρέλαιο. 9. Τι είναι πολυμερισμός; Πολυμερισμός είναι η χημική αντίδραση κατά την οποία πολλά μόρια ίδιων ή διαφορετικών ενώσεων, που ονομάζονται μονομερή, ενώνονται και σχηματίζουν μακρομόρια, τα πολυμερή. ν μονομερή πολυμερές ν μόρια αιθενίου πολυαιθυλένιο Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 27

10. Τι είναι τα πλαστικά; Πλαστικά είναι τα υλικά τα οποία έχουν ως κύριο συστατικό ένα πολυμερές και διάφορες πρόσθετες ουσίες (PVC, Teflon, νάϊλον, τεχνητό καουτσούκ). 11. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των πλαστικών; Τα πλεονεκτήματα των πλαστικών είναι το χαμηλό κόστος παραγωγής, η ελαστικότητα, η αντοχή στη θραύση, η πλαστικότητα κ.α. 12. Που υπάρχουν φυσικά πολυμερή; Φυσικά πολυμερή υπάρχουν στα φυτά (ρετσίνι), στα ζώα (κερατίνη) και στον άνθρωπο (πρωτεΐνες). Φυσικά πολυμερή υπάρχουν ακόμη στο βαμβάκι, το ξύλο, το δέρμα και το τρίχωμα των ζώων και των ανθρώπων. Το φυσικό μετάξι, το καουτσούκ, το άμυλο, η κυτταρίνη είναι λίγα μόνο από τα φυσικά πολυμερή. 13. Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα των συνθετικών πολυμερών; Τα βασικά πλεονεκτήματα των συνθετικών πολυμερών: Χαμηλό κόστος παραγωγής. Μικρή πυκνότητα και μεγάλη αντοχή που τους εξασφαλίζει υπεροχή έναντι άλλων υλικών για την αυτοκινητοβιομηχανία και τη βιομηχανία κατασκευής αεροπλάνων. Αντοχή στα συνήθη χημικά αντιδραστήρια. Τα βασικά μειονεκτήματα των συνθετικών πολυμερών: Είναι ευπαθή στην υπεριώδη ακτινοβολία. Καίγονται εύκολα και ελευθερώνουν τοξικές ουσίες στο περιβάλλον. Παραμένουν αναλλοίωτα για μεγάλο χρονικό διάστημα, συσσωρεύονται και ρυπαίνουν το περιβάλλον. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 28

1. Ποιες αντιδράσεις λέγονται ζυμώσεις; Ζυμώσεις ονομάζονται οι αντιδράσεις μετατροπής οργανικών ουσιών σε άλλες απλούστερες με τη βοήθεια ειδικών οργανικών ουσιών, των ενζύμων. 2. Τι είναι τα ένζυμα; Ποιες οι ιδιότητες τους; Ένζυμα ή βιοκαταλύτες ονομάζονται οι οργανικές ενώσεις, πρωτεϊνικής προέλευσης, η παρουσία των οποίων αυξάνει την ταχύτητα των χημικών αντιδράσεων. Τα ένζυμα: 1. έχουν αυστηρή εξειδίκευση. 2. αυξάνουν την ταχύτητα των χημικών αντιδράσεων. 3. είναι ευπαθή σε ακραίες θερμοκρασίες και ph. 3. Τι είναι η αιθανόλη; H αιθανόλη, δηλαδή το οινόπνευμα, είναι μια οργανική ένωση με μοριακό τύπο: C 2 H 5 OH 4. Τι είναι η αλκοολική ζύμωση; Αλκοολική ζύμωση είναι η αντίδραση παρασκευής της αιθανόλης από τη γλυκόζη. γλυκόζη ένζυμο αιθανόλη + διοξείδιο του άνθρακα 5. Ποια είναι η αντίδραση της καύσης της αιθανόλης; Η καύση της αιθανόλης είναι μια εξώθερμη αντίδραση κατά την οποία παράγεται διοξείδιο του άνθρακα και νερό. C 2 H 5 OH + 3O 2 2CO 2 + 3H 2 O + θερμότητα 6. Ποια ποτά λέγονται αλκοολούχα; Τι είναι αλκοολικός βαθμός; Αλκοολούχα ποτά χαρακτηρίζονται αυτά που περιέχουν αιθανόλη. Αλκοολικός βαθμός είναι η % v/v περιεκτικότητα του ποτού σε οινόπνευμα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ένα κρασί του οποίου η ετικέτα γράφει 11vol σημαίνει ότι σε 100ml κρασιού περιέχονται 11ml οινόπνευμα. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 29

7. Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται τα αλκοολούχα ποτά; Τα αλκοολούχα ποτά ανάλογα με τον τρόπο παρασκευής τους χωρίζονται σε: α. μη αποσταζόμενα (κρασί, μπύρα). β. αποσταζόμενα (ούζο, τσίπουρο, ρακί, βότκα). γ. ηδύποτα ή λικέρ (τσέρι, κουαντρό). 1. Τι είναι τα θρεπτικά συστατικά; Ποιος ο ρόλος τους; Θρεπτικά συστατικά ονομάζονται οι ουσίες που περιέχονται στις τροφές και είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη και συντήρηση του οργανισμού. Τα θρεπτικά συστατικά: παρέχουν στον οργανισμό την απαραίτητη ενέργεια για τη συντήρηση του. παρέχουν τις πρώτες ύλες από τις οποίες σχηματίζονται τα δομικά συστατικά των ιστών του οργανισμού. ρυθμίζουν τις λειτουργίες του μεταβολισμού. 2. Τι είναι οι υδατάνθρακες; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται; Οι υδατάνθρακες είναι οργανικές ενώσεις που περιέχουν άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο. Στους υδατάνθρακες ανήκει και η ζάχαρη (C 12 H 22 O 11 ). Οι υδατάνθρακες ταξινομούνται σε δυο κατηγορίες. 1. μονοσακχαρίτες (γλυκόζη, φρουκτόζη). Η γλυκόζη βρίσκεται στους ώριμους καρπούς των φρούτων και σχηματίζεται στα πράσινα μέρη των φυτών κατά τη φωτοσύνθεση. 2. σύνθετοι υδατάνθρακες οι οποίοι χωρίζονται σε: α. ολιγοσακχαρίτες (σακχαρόζη, μαλτόζη, λακτόζη). β. πολυσακχαρίτες (άμυλο, κυτταρίνη, γλυκογόνο). η κυτταρίνη αποτελεί το κύριο συστατικό των τοιχωμάτων των φυτικών κυττάρων. το άμυλο είναι η μορφή της γλυκόζης με την οποία αποθηκεύεται στους φυτικούς οργανισμούς. το γλυκογόνο είναι η μορφή της γλυκόζης με την οποία αποθηκεύεται στους ζωικούς οργανισμούς. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 30

3. Τι είναι οι πρωτεΐνες; Οι πρωτεΐνες είναι οργανικές ενώσεις που περιέχουν άνθρακα, υδρογόνο, οξυγόνο και άζωτο. Δομική μονάδα όλων των πρωτεϊνών είναι τα αμινοξέα. Η κάθε πρωτεΐνη προκύπτει από τη συνένωση πολλών μορίων αμινοξέων τα οποία συνδέονται με έναν ειδικό δεσμό, τον πεπτιδικό. Σε κάθε πρωτεΐνη η σύνδεση αυτή γίνεται με μια καθορισμένη και μοναδική αλληλουχία. Στο σχηματισμό των πρωτεϊνών συνήθως μετέχουν 20 αμινοξέα, εκ των οποίων τα 10 δεν μπορεί να συνθέσει ο οργανισμός και ονομάζονται απαραίτητα αμινοξέα. 4. Γιατί είναι αναγκαία η πρόσληψη πρωτεϊνών; Η επαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών από τον οργανισμό σε καθημερινή βάση είναι αναγκαία για: την ανάπτυξη του. τη συντήρηση του και την αντικατάσταση των πρωτεϊνών που χάνονται από τους ιστούς με τα βιολογικά υγρά. την παραγωγή ενέργειας έμμεσα, όταν η πρωτεΐνη χρησιμοποιείται για την παραγωγή γλυκόζης, σε περιπτώσεις έντονης μυϊκής άσκησης. τη σύνθεση ενζύμων, δηλαδή βιοκαταλυτών, ορμονών, όπως η αδρεναλίνη, καθώς και μορίων που μεταφέρουν άλλες ουσίες. την παραγωγή αντισωμάτων, δηλαδή ειδικών πρωτεϊνών, που αντιστέκονται σε ουσίες-εισβολείς στον οργανισμό που τον κάνουν να νοσεί. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 31

5. Τι είναι λίπη και τι έλαια; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται; Λίπη είναι τα μείγματα γλυκεριδίων που είναι στερεά. Έλαια είναι τα μείγματα γλυκεριδίων που είναι υγρά. Διακρίνονται σε: ζωικά λίπη και έλαια. φυτικά λίπη και έλαια. 6. Γιατί τα λίπη και τα έλαια έχουν μεγάλη βιολογική αξία; Τα λίπη και τα έλαια έχουν μεγάλη βιολογική αξία, γιατί: εξασφαλίζουν σημαντικό μέρος της απαιτούμενης ενέργειας. εξασφαλίζουν τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, που δεν μπορεί να συνθέσει ο οργανισμός. μεταφέρουν τις απαραίτητες λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D, E, K. εμποδίζουν την απώλεια θερμότητας από το σώμα και έτσι συμβάλλουν στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σε φυσιολογικά επίπεδα. Χημεία Γ Γυμνασίου Σελίδα 32