ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α Κείμενο: «Η μουσική εξημερώνει» Μουσικήν [...] πᾶσι μέν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δέ καί ἀναγκαῖον. [...] Παρά μόνοις γάρ Ἀρκάσι πρῶτον μέν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατά νόμους τούς ὕμνους καί παιᾶνας, οἷς ἕκαστοι κατά τά πάτρια τούς ἐπιχωρίους ἥρωας καί θεούς ὑμνοῦσι μετά δέ ταῦτα [...]πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [...] Καί τῶν μέν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μή γιγνώσκειν οὐδέν αἰσχρόν ἡγοῦνται, τήν γε μήν ᾠδήν οὔτ ἀρνηθῆναι δύνανται διά τό κατ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν, οὔθ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διά τό τῶν αἰσχρῶν παρ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο.[ ] Ταῦτα τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς και περιουσίας χάριν, ἀλλά θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν, θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν, ἥτις παρέπεται διά την τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατά τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν. Β Παρατηρήσεις: 1. Να μεταφραστεί το κείμενο στα Νέα Ελληνικά. (μονάδες 4) 2. Τι ήθελαν να πετύχουν οι Αρκάδες καθιερώνοντας την καλλιέργεια της μουσικής και του τραγουδιού; Τι πιστεύουμε σήμερα για την επίδραση της μουσικής; 3. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου. 4. άσμα, άρνηση, ηγέτης, αυστηρός, ύπαρξη: Με ποιους τύπους του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής; 5. ὁ παῖς, ἡ γυνή, ὁ ἥρως: Να σχηματίσετε την κλητική ενικού και την γενική και δοτική πληθυντικού αριθμού των παραπάνω ουσιαστικών.
6. χορεύουσι: Να γίνει χρονική και εγκλιτική αντικατάσταση του ρήματος στο πρόσωπο και στη φωνή που βρίσκεται. (μονάδες 3) 7. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί: Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο ἧλθες ἠγγείλω ἔκρινεν ἡγοῦνται γένωνται ἐπιχειροῖ εἰπόντων 8. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί: (μονάδες 3) Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός πλείστης εὐθύμῳ γλυκεῖα ἀμείνονας ἀληθέστατος
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Μετάφραση Κειμένου: Είναι ωφέλιμο για όλους τους ανθρώπους να ασκούνται στη μουσική, για τους Αρκάδες, όμως είναι και απαραίτητο. Γιατί μόνο στους Αρκάδες τα παιδιά, πρώτα, από τη νηπιακή τους ηλικία συνηθίζουν να τραγουδούν, σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς, τους ύμνους και τους παιάνες, με τους οποίους εξυμνεί ο καθένας τους κατά τα πατροπαράδοτα τους τοπικούς ήρωες και θεούς. Έπειτα χορεύουν, με μεγάλο συναγωνισμό, κάθε χρόνο στα θέατρα με την συνοδεία των αυλητών του Διονύσου. Και δεν θεωρούν καθόλου ντροπή να παραδεχτούν ότι δεν γνωρίζουν κάτι από τα άλλα μαθήματα, δεν μπορούν όμως να αρνηθούν πως ξέρουν το τραγούδι γιατί υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουν, ούτε, εάν το παραδεχτούν, μπορούν να απαλλαγούν από αυτό γιατί αυτό θεωρείται ντροπή στα μέρη τους. Και μου φαίνεται ότι οι παλιοί τα θέσπισαν αυτά, όχι για να καλλιεργήσουν την φιληδονία και την επίδειξη πλούτου, αλλά επειδή παρατηρούσαν τον προσωπικό μόχθο του καθενός και με λίγα λόγια την επίπονη και σκληρή ζωή τους κι επειδή ακόμα παρακολουθούσαν την αυστηρότητα των ηθών, η οποία έρχεται γι αυτούς ως συνέπεια εξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν και που επικρατεί στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής. 2. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο ο ανθρώπινος χαρακτήρας διαπλάθεται με βάση τις συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτύσσεται. Γι αυτό το λόγο οι Αρκάδες καλλιέργησαν τη μουσική, το χορό και το τραγούδι και προσπαθούσαν να πετύχουν την μουσική καλλιέργεια και στα παιδιά τους. Πίστευαν ότι η μουσική και το τραγούδι όχι μόνο ψυχαγωγούν και ξεκουράζουν τον άνθρωπο από την επίπονη και κοπιαστική εργασία, αλλά συνάμα τον εξημερώνουν και τον εκπολιτίζουν. Και σήμερα είναι γενικά παραδεχτό ότι η μουσική επηρεάζει τον ψυχισμό του ανθρώπου, καθώς δεν συνδέεται μόνο με την εκτόνωση και την ψυχαγωγία, αλλά και με την καλλιέργεια και τον εξευγενισμό της ψυχής. Γι αυτό η διδασκαλία της είναι αναπόσπαστο τμήμα της παιδείας όλων των λαών της γης. 3. Συντακτική αναγνώριση των υπογραμμισμένων λέξεων του κειμένου: ἀσκεῖν: τελικό απαρέμφατο, λειτουργεί ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση «ὅφελος (ἐστί)» οἱ παῖδες: υποκείμενο στο ρήμα «ἐθίζονται» ᾄδειν: τελικό απαρέμφατο, λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα «ἐθίζονται» φιλοτιμίᾳ: δοτική του τρόπου στο «χορεύουσι» τῶν μαθημάτων: γενική διαιρετική πάντας: υποκείμενο στο απαρέμφατο «μανθάνειν» παρ αὐτοῖς: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τόπο
4. Άσμα: ἄδειν Άρνηση: ἀρνηθῆναι Ηγέτης: ἡγοῦνται Αυστηρός: αὐστηρίαν Ύπαρξη: ὑπάρχουσαν 5. ὁ παῖς ἡ γυνή ὁ ἥρως κλητική ενικού ὧ παῖ ὧ γύναι ὧ ἥρως γενική πληθυντ. τῶν παίδων τῶν γυναικῶν τῶν ἡρώων δοτική πληθυντ. τοῖς παισί τοῖς γυναιξί τοῖς ἥρωσι 6. Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Ενεστώτας χορεύουσι χορεύωσι χορεύοιεν χορευόντων Παρατατικός ἐχόρευον Μέλλοντας χορεύσουσι Αόριστος ἐχόρευσαν Παρακείμενος κεχορεύκασι Υπερσυντέλικος ἐκεχορεύκεσαν 7. Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική Απαρέμφατο ἧλθες ἔλθῃς ἔλθοις ἐλθέ ἐλθεῖν ἐπιχειρεῖ ἐπιχειρῇ ἐπιχειροῖ ἐπιχειρείτω ἐπιχειρεῖν ἠγγείλω ἀγγείλῃ ἀγείλαιο ἀγγεῖλαι ἀγγείλασθαι ἐγένοντο γένωνται γένοιντο γενέσθων γενέσθαι ἔκρινε κρίνῃ κρίναι κρινάτω κρῖναι εἷπον εἴπωσι(ν) εἴποιεν εἰπόντων εἰπεῖν ἡγοῦνται ἡγῶνται ἡγοῖντο ἡγείσθων ἡγεῖσθαι 8. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός πολλῆς πλείονος πλείστης εὐθύμῳ εὐθυμοτέρῳ εὐθυμοτάτῳ ἀγαθούς ἀμείνονας ἀρίστους γλυκεῖα γλυκυτέρα γλυκυτάτη ἀληθής ἀληθέστερος ἀληθέστατος