Mια Φορά κι Ένα Καιρ Ήταν Ένας Η/Υ

07. 26 p 50_53 8/28/08 9:57 PM Page 50 Mια Φορά κι Ένα Καιρ Ήταν Ένας Η/Υ ηµήτριος Μητάκος 1, Κωσταντίνος Σιασιάκος 2 1 Σχολικ ς Σ µβουλος 3 ης Ε.Π.Ν. Βοιωτίας 2 Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων dmitakos@sch.gr, siassiakos_k@ideke.edu.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται οι παιδαγωγικές διαστάσεις της διδακτικής αξιοποίησης του παραµυθιο στο µάθηµα τ σο της γλώσσας σο και διαθεµατικά και αναπτ σσεται προβληµατισµ ς σχετικά µε τη χρήση της Τεχνολογίας των πολυµέσων απ µαθητές και εκπαιδευτικο ς στο σχολικ περιβάλλον. Προτείνεται η χρήση των διαδραστικών λογισµικών πως «Η Θάλασσα των παραµυθιών» αλλά και ιστοσελίδων πως των «µ θων των αδελφών Γκριµ». Η παιδαγωγική αξιοποίηση των ανωτέρω αποτελεί ένα πολλά υποσχ µενο εκπαιδευτικ µέσο. Επιπλέον, προβάλλονται και αναδεικν ονται παράλληλα µε τα αναµφισβήτητα παιδαγωγικά πλεονεκτήµατα, η εννοιολογική δοµή των παραµυθιών τ σο µέσα στο σχολικ περιβάλλον σο και σε επίπεδο ελε θερου χρ νου των µαθητών. Τέλος, παρουσιάζονται προτάσεις διδασκαλίας και κριτήρια αξιοποίησης των δυνατοτήτων των ΤΠΕ στον τοµέα της λαϊκής παράδοσης και της διαχείρισης της καινοτοµίας στα σχολεία. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: ιδασκαλία παραµυθιο, ιδακτικές πρακτικές, ιαδραστικά λογισµικά ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΟΡΙΣΜΟΙ Ο Μέγας διατείνεται τι «Το παραµ θι είναι ένα απ τα είδη του έντεχνου λ γου, τα οποία αποτελο ν την πνευµατική ζωή του λαο» (Μέγας, 1976). Τα παραµ θια είναι λαϊκά δηµιουργήµατα λων των καιρών. Ο κ σµος των παρα- µυθιών είναι φανταστικ ς, δεν υπ κειται σε λογικ έλεγχο, δεν έχει σχέση µε την καθηµερινή ζωή, κινείται στη σφαίρα του ονείρου και του παραλ γου. Τα πρ σωπα και οι καταστάσεις έχουν ακραίες διαστάσεις, πολ µεγάλα ή πολ µικρά, πολ ωραία ή πολ άσχηµα, και οι ήρωες πολ καλοί ή πολ κακοί. Το παραµ θι κατέχει εξέχουσα θέση στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας για την παιδαγωγική, αλλά και την πολιτισµική του αξία (Λαλογιάννη, 1999). Ιδιαίτερα το ελληνικ παραµ θι συντείνει στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονο- µιάς της χώρας µας, µέσα απ τη γνωριµία του χώρου, των σκέψεων και των συνηθειών του παρελθ ντος ( ουνδουλάκη-ουσταµανωλάκη, 1982). Το παρα- µ θι εισάγει το παιδί στον κ σµο της πραγµατικ τητας µέσα απ ένα µυθικ κ σµο και έτσι συντείνει: στη γλωσσική ανάπτυξη (προφορικ ς λ γος, αφήγηση) στην ανάπτυξη της φαντασίας στην ανάπτυξη της δηµιουργικής και της αναλογικής σκέψης στην αισθητική καλλιέργεια στη διαµ ρφωση θετικών αξιών και στάσεων µέσα απ αλλεπάλληλες ταυτίσεις ή απορρίψεις ηρώων

07. 26 p 50_53 8/28/08 9:57 PM Page 51 MIA ΦOPA KI ENA KAIPO HTAN ENAΣ H/Y 51 στη διατήρηση της πολιτισµικής κληρονοµιάς στην άσκηση της παρατήρησης και της ακρ ασης. ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Το παραµ θι µε τα φανταστικά, τα απίθανα, τα αδ νατα και τα υπερφυσικά στοιχεία έχει σκοπ να τέρψει και να διεγείρει τη φαντασία (Βασιλαράκης, 1992). εν καταλήγει κατ ανάγκη σε ηθικ δίδαγµα, αλλά η λη, η αφήγηση διδάσκει το παιδί ηθικά και αισθητικά και τονίζει την υπεροχή του καλο πάνω στο κακ. ε συνδέεται µε ορισµένο τ πο και χρ νο, αλλά κινείται πάντοτε σε µια πλασµατική ατµ σφαιρα του παρελθ ντος. Αυτ δείχνει και η αρχή του παραµυθιο : «Μια φορά κι έναν καιρ...». Το παραµ θι δίνει συνήθως ένα ευτυχισµένο τέλος στην ιστορία, µε τη φράση «κι έζησαν αυτοί καλά κι εµείς καλ τερα», µε λυτρωτική και καθαρτική επίδραση στη ψυχολογία του παιδιο. Η πρ τασή µας βασίζεται στο αξίωµα τι «η νέα γενιά των µαθητών πρέπει να εξοικειωθεί απ νωρίς µε τη χρήση πολυµεσικών εφαρµογών και τη διασ νδεση διαφορετικών εικ νων. Πρέπει να προετοιµάσουµε τα παιδιά έτσι ώστε να αντεπεξέλθουν αποτελεσµατικά σε έναν πολυµεσικ καταιγισµ πληροφοριών έτσι πως απαιτεί η νέα τεχνολογική πραγµατικ τητα» (Moshell, 1995). Ο συνδυασµ ς της λαϊκής µας παράδοσης µε την τεχνολογία πιστε ου- µε τι προσφέρει στα παιδιά µια αξι λογη εφαρµογή η οποία ενώνει το παρελθ ν µε το µέλλον. Με την διδακτική χρήση των παραµυθιών µέσα απ πολυµεσικές εφαρµογές πιστε ουµε τι µπορο µε: να προετοιµάσουµε τα παιδιά στο πως να σκέφτονται και να ενεργο ν αποτελεσµατικά µέσα σε ένα σ νθετο κ σµο που τα πάντα αλληλεπιδρο ν µεταξ τους (Jonshon, 2004) να συνδυάσουµε αρµονικά την πλουσι τατη ελληνική λαϊκή µας παράδοση µε τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και να ψυχαγωγήσουµε τους µαθητές. Εξάλλου, στ χος δεν είναι το να προβληµατίσουµε τα παιδιά µε περιττές πληροφορίες οι οποίες θα τα έκαναν να βαρεθο ν γρήγορα και να εγκαταλείψουν την ηλεκτρονική εφαρµογή, αλλά µε άµεσο και σαφή τρ πο να τους διατηρήσουµε αµείωτη την προσοχή. Η βασική αρχή υλοποίησης της εφαρµογής είναι: αµεσ τητα, σαφήνεια, αποφυγή περιττών πληροφοριών και λανθασµένων κινήσεων. «ΠΑΡΑΜΥΘΕΝΙΟ» ΨΗΦΙΑΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Με την παρο σα εργασία προτείνουµε ευρ τερα την παιδαγωγική χρήση των ηλεκτρονικών µέσων πως αξι λογων διαδικτυακών τ πων µε αγγλ φωνες κυρίως αναφορές, οι οποίες και µπορο ν να αξιοποιηθο ν θαυµάσια στα πλαίσια διδασκαλίας των ξένων γλωσσών, αλλά εστιάζουµε κυρίως στην έκδοση DVD-ROM «Η θάλασσα των παραµυθιών». Το συγκεκριµένο εκπαιδευτικ λογισµικ είναι µια ολοκληρωµένη ηλεκτρονική πολ γλωσση έκδοση. Είναι µια διαδραστική εφαρµογή που µοιάζει µε υπερµεσικ περιβάλλον µε ηχητικά ντοκουµέντα και βίντεο παραστάσεων που ηθοποιοί αφηγο νται ή και δραµατοποιο ν λαϊκά παραµυθία απ λα τα µέρη της Ελλάδος. Ο µαθητής µπορεί να διαβάσει το παραµ θι και να δει κάποια στοιχεία. Στο υπερµεσι-

07. 26 p 50_53 8/28/08 9:57 PM Page 52 52 HMHTPIOΣ MHTAKOΣ KAI KΩNΣTANTINOΣ ΣIAΣIAKOΣ κ περιβάλλον υπάρχει δυνατ τητα αναζήτησης παραµυθιών µε µεταδεδοµένα, π.χ. γεωγραφική περιοχή, περιέχεται πρωτ τυπο φωτογραφικ υλικ των περιοχών πως πιθανά αυτ απεικονίζεται στο παραµ θι και διαδραµατίζονται σκηνές. Το ψηφιοποιηµένο-ψηφιακ υλικ αφορά περίπου 150 παραµ θια τα οποία και παρουσιάζονται δραµατοποιηµένα απ επαγγελµατίες ηθοποιο ς. λα τα παραµ θια έχουν οργανωθεί και καταχωρηθεί σε µια βάση δεδο- µένων. Επίσης υπάρχει και µια δε τερη βάση δεδοµένων η οποία περιέχει τους ρους που εµφανίζονται στο γλωσσάρι. Για το σκοπ αυτ έχει µοντελοποιηθεί η δοµή της παρουσίασης των παραµυθιών. Έτσι για κάθε ένα απ τα παραµ θια υπάρχει: αναγνωριστικ παραµυθιο, τίτλος παραµυθιο, κείµενο παραµυθιο, λίστα φωτογραφιών και γκραβο ρων παραµυθιο, αφήγηση παραµυθιο, video παραµυθιο, λίστα µε σχετικο ς συνδέσµους. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΑΡΟΜΟΙΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ: ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΩΝ Α ΕΛΦΩΝ Grimm Θα πρέπει να αναφέρουµε εδώ τι η αναζήτησή µας στις ελληνικές ιστοσελίδες για κάτι παρ µοιο υπήρξε αρκετά φτωχή σε αντίθεση µε το έντυπο υλικ στο οποίο υπάρχει αρκετή ποικιλία. Βρήκαµε µως αρκετές ιστοσελίδες στο εξωτερικ απ τις οποίες αναφερ µαστε σε εκείνη που µας άρεσε περισσ τερο και βρίσκεται πιο κοντά στην προαναφερθείσα υλοποίηση. Τα παραµ θια των αδερφών Grimm. Σε λη την εφαρµογή υπάρχει καθοδήγηση µε ήχο. Στις επιλογές του κεντρικο menu υπάρχει δυνατ τητα επιλογής παραµυθιο, καθώς και κάποια διαδραστικά παιχνίδια. Μπορεί κάποιος χρήστης µεγαλ τερος σε ηλικία να επιλέξει να διαβάσει την ιστορία των αδερφών Grimm (http://www. grimmfairytales.com/en/main). Αξίζει να σηµειωθεί η δυνατ τητα που παρέχεται απ το interface, αφο ο χρήστης έχει επιλέξει το παραµ θι που θέλει να ακο σει, που υπάρχει σκίτσο στα αριστερά που συµβουλε ει τα µικρά παιδιά στο διάστηµα που περιµένουν να φορτωθεί το παραµ θι, να µη δίνουν ποτέ ταν τους ζητείται µέσω Internet τα προσωπικά τους στοιχεία. Με πολ έξυπνο και διασκεδαστικ τρ πο αφυπνίζει τα παιδιά για κάποιους τυχ ν «κινδ νους» του Internet. ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟ ΙΑΓΡΑΜΜΑ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Οι εκπαιδευτικοί θα µπορο σαν να ακολουθήσουν ενδεικτικά τα παρακάτω στάδια: 1. Επιλογή του παραµυθιο (γίνεται ευκαιριακά µε αναφορά σε κάποιο γεγον ς ή µε βάση τα ενδιαφέροντα των παιδιών). Μαζί µε τους µαθητές αποφασίζουµε ποιο παραµ θι θα πο µε. Ως πηγή άντλησης του θέµατος µπορο ν να αποτελέσουν: Η µελέτη αρκετών παραµυθιών και κειµένων της παιδικής λογοτεχνίας απ τους µαθητές, τ σο στο Σχολείο (ιδίως απ τη σχολική βιβλιοθήκη) αλλά και κατά τη διδασκαλία του µαθήµατος της Νεοελληνικής Γλώσσας, σο και τον ελε θερο χρ νο που έχουν στη διάθεση τους. Η χρήση του DVD «Η θάλασσα των παραµυθιών» Η επίσκεψη σχετικών ιστοτ πων Οι αφηγήσεις παραµυθιών απ τον οικογενειακ κ κλο των µαθητών. Η παρακολο θηση παιδικών εκποµπών απ την τηλε ραση.

07. 26 p 50_53 8/28/08 9:57 PM Page 53 MIA ΦOPA KI ENA KAIPO HTAN ENAΣ H/Y 53 2. Στοχοθεσία. Ο δάσκαλος θέτει τους στ χους, τι θέλει να πετ χει µε τη διδασκαλία. 3. Αφήγηση απ το δάσκαλο. Η αφήγηση γίνεται µε φυσικ τρ πο και καθαρή άρθρωση. Μπορεί να γίνει και µε ανάγνωση ή µε παρακολο θηση σχετικο βίντεο (π.χ. απ το DVD). Ο χρ νος αφήγησης δε µπορεί να ξεπεράσει τα 10-15 λεπτά. 4. Επεξεργασία (λ ση αποριών, ερωτήσεων, χαρακτηρισµοί ηρώων). 5. Έκφραση (δηµιουργία αντίστοιχων παραµυθιών, δραµατοποίηση, ζωγραφιές σκηνών απ τους µαθητές, επιλογή άλλης αρχής, ή άλλου τέλους, ονοµατοδοσία). Στη διδακτική εµπλοκή του παραµυθιο δεν προσδοκο µε κυρίως γνωστικά οφέλη αλλά τίθενται στ χοι σε επίπεδο δεξιοτήτων και συµπεριφορών. Εφαρµ ζουµε κυρίως τη διηγηµατική µορφή διδασκαλίας (αφήγηση-δραµατοποίηση). Τ σο πριν σο και µετά την αφήγηση εφαρµ ζουµε τις συνεργατικές οµαδικές µεθ δους προετοιµάζοντας ή και αξιολογώντας το µαθησιακ αποτέλεσµα. ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΣΥΝΟΨΗ Τα παραµ θια είναι µια ενδιαφέρουσα απ δειξη της δηµιουργικής φαντασίας των ονείρων που σηµαδε ει την εποχή µας. Η φαντασία ενυπάρχει µέσα στη διατ πωση, µέσα στην ταχυδακτυλουργία, τη µαγεία των λέξεων και αποτελεί βασικ στάδιο της ψυχολογικής εξέλιξης και ωριµ τητας του παιδιο. Το λαϊκ παραµ θι έχει τη δ ναµη να µεταβάλλει τη γλώσσα και την επικοινωνία σε γιορτή και σε παιχνίδι.τώρα στο κατώφλι της νέας ψηφιακής εποχής καλο - µαστε να διασώσουµε και να υποστηρίξουµε το παραµ θι µε νέα µέσα και σε νέα δεδοµένα. Η επικαιροποιηµένη χρήση του παραµυθιο µε τα ελληνικά λαϊκά µοτίβα και παραδ σεις παράλληλα µε τα υπάρχοντα κ µικς θα δώσει την ώθηση στο παιδί να παίξει µε τη γλώσσα του. Οι κοινωνικές µεταβολές ως προς τη δοµή της οικογένειας, η λο και περισσ τερο σπανίζουσα εµπλοκής της γιαγιάς η οποία θα φέρει το παιδί σε επαφή µε το λαϊκ πολιτισµ, την τοπική ιστορία, την τοπολαλιά, αλλά και το παραµ θι, προτείνουµε να εξισορροπηθεί στο βαθµ που αυτ µπορεί να είναι εφικτ απ την ευεργετική χρήση της σχετικής εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Οι προϋποθέσεις εφαρµογής τις οποίες αναφέραµε αποτελο ν εχέγγυο βέλτιστης λειτουργίας και αποφυγής αρνητικών συνεπειών για αυτή τη χρήση. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βασιλαράκης Ι. (1992), Γλώσσα και πράξη της Παιδικής Λογοτεχνίας, Gutenberg - Αθήνα. ουνδουλάκη-ουσταµανωλάκη Ε., (1982), Παραµ θια της Κρήτης, Κέδρος Αθήνα. Λαλογιάννη Κ., (1999) Εισαγωγή στην Παιδική και Νεανική Λογοτεχνία της Ευρώπης, Β λος. Μέγας Γ. Α, 1976. Εισαγωγή εις την Λαογραφίαν, Αθήναι 1976. Moshell, M. J. et al. (1995) Virtual Academy: the educational model Institute for Simulation and Training, University of Central Florida, Doc. VC95.4 Jonshon, A. (2004) The learning game- researchers study video gaming- principles that apply to education. http://wistechnology.com/article.php?id=243.