ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ Διάρκεια αποστολής: 29/10/2013-31/10/2013 Συμμετέχοντες στην αποστολή: Βασιλική Τσιπουρά (Δικηγόρος ΕΣΠ) Κλειώ Νικολοπούλου (Δικηγόρος ΕΣΠ) Αικατερίνη Γιαννικοπούλου (Κοινωνική Λειτουργός ΕΣΠ) Heysam Mohammad Esfahani (Διερμηνέας ΕΣΠ Αραβικά - Ελληνικά) Ashraf Amarkhel (Διερμηνέας ΕΣΠ Νταρί/ Φαρσί/ Παστού - Ελληνικά) Σκοπός αποστολής: Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες πραγματοποίησε τριήμερη αποστολή στο πλαίσιο του σχεδίου «Νομική συνδρομή σε αιτούντες άσυλο και άτομα που απολαμβάνουν διεθνούς προστασίας», το οποίο υλοποιεί στο πλαίσιο των Επειγόντων Μέτρων 2013 του Ε.Τ.Π., με σκοπό την παροχή νομικής συνδρομής στους νεοαφιχθέντες που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Κατά τη διάρκεια της αποστολής πραγματοποιήθηκαν επαφές με τις εμπλεκόμενες τοπικές αρχές και λοιπούς φορείς που δραστηριοποιούνται στον χώρο του ασύλου. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο νεοσύστατο «Κέντρο Ταυτοποίησης» στη Μόρια, όπου κρατούνται οι νεοαφιχθέντες. Ι. ΕΠΑΦΕΣ Α. ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Την 29-10-2013 τα μέλη της αποστολής επισκέφθηκαν το Λιμεναρχείο Μυτιλήνης και πραγματοποίησαν συνάντηση με τον Υπολιμενάρχη κο Γρηγορέλλη. Ο Υπολιμενάρχης προέβη σε σύντομη ενημέρωση σχετικά με τις διαδικασίες εντοπισμού, διάσωσης, σύλληψης και καταγραφής των νεοεισερχόμενων αλλοδαπών. Εκτενής αναφορά έγινε στην πρακτική που, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Υπολιμενάρχη, ακολουθείται συστηματικά, σύμφωνα με την οποία, προσεγγίζοντας τα ελληνικά χωρικά ύδατα, οι αλλοδαποί σκίζουν τα φουσκωτά σκάφη, στα οποία επιβαίνουν συχνά καθ υπέρβαση της χωρητικότητάς τους (αναφέρθηκε χαρακτηριστικά ως παράδειγμα η επιβίβαση σαράντα πέντε (45) ατόμων σε φουσκωτή βάρκα μήκους έξι (6) 1

μέτρων). Στο πλαίσιο της συζήτησης αναφορικά με τους λόγους που μπορεί να ακολουθείται αυτή η πρακτική και τις ενέργειες στις οποίες προβαίνει το Λιμεναρχείο Μυτιλήνης όταν λαμβάνει χώρα αντίστοιχο περιστατικό, εξηγήθηκε ότι πραγματοποιείται διάσωση των ανθρώπων από τη θάλασσα, ωστόσο επισημάνθηκε με έμφαση ότι μέρος των αρμοδιοτήτων του Λιμενικού Σώματος είναι και η φύλαξη των συνόρων της χώρας. Κατά τη διάρκεια των ανωτέρω διαδικασιών (εντοπισμός/ διάσωση/ σύλληψη / καταγραφή), δεν παρέχεται καμία συνδρομή διερμηνέα από το ελληνικό κράτος και κατ επέκταση οι συλληφθέντες δεν ενημερώνονται για τους λόγους σύλληψης και κράτησης και τα αντίστοιχα δικαιώματά τους. Κατ εξαίρεση, όπως επισημάνθηκε, σε περίπτωση που ασκηθεί ποινική δίωξη κατά λαθροδιακινητών ενδέχεται να συνδράμει για τους σκοπούς της προανάκρισης διερμηνέας που παραχωρούν τα τοπικά δικαστήρια κατά περίπτωση. Β. ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΛΕΣΒΟΥ Την ίδια ημέρα, 29-10-2013, τα μέλη της αποστολής πραγματοποίησαν συνάντηση με τον Αστυνομικό Διευθυντή Λέσβου, κ. Δημήτριο Κουρσουμπά και τον Προϊστάμενο του Γραφείου Αστυνόμευσης Ασφάλειας, κ. Θεόδωρο Αντωνέλλο. Συζητήθηκαν ζητήματα σχετικά με τη λειτουργία του «Κέντρου Ταυτοποίησης» (όπως αποκαλείται το εν λόγω κέντρο, στο οποίο οι διαμένοντες τελούν υπό συνθήκες κράτησης) στην περιοχή της Μόριας καθώς και την αναμενόμενη δημιουργία ΚΕ.Π.Υ. και (σε μεταγενέστερο στάδιο) κέντρου κράτησης στην ίδια περιοχή, με χωρητικότητα κατά πολύ μεγαλύτερη από το υπάρχον. Σύμφωνα με την ενημέρωση που παρασχέθηκε από τους ανωτέρω, μετά τη σύλληψη και αφού απόσχει ο Εισαγγελέας από την άσκηση ποινικής δίωξης για το αδίκημα της παράνομης εισόδου, οι νεοαφιχθέντες τοποθετούνται στο Κέντρο Ταυτοποίησης και ακολουθείται διαδικασία καταγραφής και ταυτοποίησης της εθνικότητάς τους. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι πρόκειται για οικογένεια ή άλλη ευάλωτη περίπτωση (έγκυο, σοβαρά ασθενή κλπ), ακολουθείται η πρακτική να αφήνονται αυτοί, μετά από ολιγοήμερη κράτηση στο Κέντρο Ταυτοποίησης για τους σκοπούς της καταγραφής, με υπηρεσιακό σημείωμα με το οποίο τίθεται σε αυτούς προθεσμία αναχώρησης από τη χώρα τριάντα (30) ημερών. Ειδικά όσον αφορά τους νεοεισερχόμενους πολίτες Συρίας, μόλις ταυτοποιηθεί η εθνικότητά τους, ήτοι συνήθως εντός δύο (2) τριών (3) ημερών, αφού κληθούν να υπογράψουν, καθ υπόδειξιν των αστυνομικών αρχών, υπεύθυνη δήλωση παραίτησης από 2

την υποβολή εντός σαράντα οκτώ (48) ωρών αντιρρήσεων κατά κράτησης στις αρμόδιες διοικητικές αρχές, αφήνονται ελεύθεροι με απόφαση εξάμηνης αναβολής απομάκρυνσης. Όπως εξηγήθηκε στα μέλη της αποστολής, η ανωτέρω αναφερόμενη υπεύθυνη δήλωση παραίτησης, καίτοι λαμβάνει χώρα χωρίς την παρουσία διερμηνέα κατάλληλου για τη μεταφορά του περιεχομένου της σε γλώσσα που κατανοούν, γίνεται προς όφελός τους και συγκεκριμένα προκειμένου να αρθεί η κράτησή τους άμεσα και δη προ της παρέλευσης σαράντα οκτώ (48) ωρών. Οι λοιποί, σύμφωνα με τις δηλώσεις των ανωτέρω, κατ αναλογία προς τη νομοθεσία που αφορά στα ΚΕ.Π.Υ., κρατούνται στο Κέντρο Ταυτοποίησης για διάστημα που δεν υπερβαίνει τις είκοσι πέντε (25) ημέρες, και στη συνέχεια, είτε αφήνονται με υπηρεσιακό σημείωμα με προθεσμία αναχώρησης από τη χώρα τριάντα (30) ημερών, είτε, βάσει κριτηρίων που παραμένουν ασαφή, αποστέλλεται γι αυτούς αίτημα προς τα Κέντρα Κλειστής Φιλοξενίας Αλλοδαπών (Κ.Κ.Φ.Α.), ούτως ώστε, εάν υπάρχει θέση, να μεταχθούν εκεί. Αναφορικά με τις περιπτώσεις που καταγράφονται κατά δήλωσή τους ως ανήλικοι, απευθύνεται αίτημα αναζήτησης κατάλληλης δομής φιλοξενίας προς το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) και κρατούνται αυτοί στο Κέντρο Ταυτοποίησης εωσότου βρεθεί διαθέσιμη δομή και καταστεί εφικτή η μεταφορά τους σε αυτή. Η εξέταση των αιτημάτων ασύλου που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Αστυνομικής Διεύθυνσης Λέσβου κατά την προϊσχύουσα νομοθεσία, όπως δήλωσαν οι ανωτέρω, έχει ολοκληρωθεί σε α βαθμό και οι αστυνομικές αρχές δεν είναι πλέον επιφορτισμένες παρά με την ανανέωση των δελτίων αιτήσαντος άσυλο αλλοδαπού που εμπίπτουν στην τοπική τους αρμοδιότητα, η εξέταση των οποίων εκκρεμεί σε β βαθμό. Σε ερώτηση των μελών της αποστολής σχετικά με την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής Ελλάδας Τουρκίας, οι ανωτέρω εξήγησαν ότι αποτελεί μία εξαιρετικά χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία, η οποία δεν έχει στην πράξη ευδοκιμήσει ποτέ για τις περιπτώσεις που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Αστυνομικής Διεύθυνσης Λέσβου, ωστόσο πάντοτε απευθύνεται σχετικό αίτημα προς τις τουρκικές αρχές. Γ. ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΠΡΩΤΗΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ Την 30-10-2013, πραγματοποιήθηκε συνάντηση με την Επικεφαλής της Κινητής Μονάδας Πρώτης Υποδοχής (Κ.Μ.), κα Ευαγγελία Κουφοπαντελή, η οποία συντονίζει και επιβλέπει το έργο της. 3

Η ανωτέρω ενημέρωσε τα μέλη της αποστολής ότι η Κ.Μ. η οποία πραγματοποιεί δράσεις εντός του Κέντρου Ταυτοποίησης στη Μόρια, ξεκίνησε στο νησί στις 13-10-2013 και είναι επί του παρόντος διμελής, αποτελούμενη από την ίδια, ως Επικεφαλής, και έναν (1) καταγραφέα, ενώ αναμένεται να προσέλθουν και άλλοι καταγραφείς οι οποίοι θα επιλεγούν από το προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας. Όπως σημειώθηκε, η δική της παρουσία στην Κ.Μ. στη Μόρια δεν είναι συνεχής, καθώς ως Επικεφαλής της Κ.Μ. απαιτείται να μεταβαίνει κάθε εβδομάδα στις αντίστοιχες εγκαταστάσεις της Χίου. Εν προκειμένω, τον απαιτούμενο από τις διαδικασίες πρώτης υποδοχής ιατρικό έλεγχο και ψυχοκοινωνική στήριξη των κρατουμένων έχει αναλάβει για λογαριασμό της Κ.Μ. η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Γιατροί του Κόσμου». Τα μέλη της αποστολής πραγματοποίησαν συνάντηση με την τοπική συντονίστρια της οργάνωσης «Γιατροί του Κόσμου», κα Λατσούδη, η οποία ενημέρωσε την αποστολή ότι το τοπικό κλιμάκιο στελεχώνεται από έναν (1) ια τρό, έναν (1) νοσηλευτή, δύο (2) διερμηνείς μερικής απασχόλησης φαρσί και αραβικών και μία (1) δικηγόρο, επίσης μερικής απασχόλησης, ενώ πρόκειται να ενισχυθεί από έναν (1) κοινωνικό λειτουργό και έναν (1) ψυχολόγο. Περαιτέρω, τα μέλη της αποστολής ενημερώθηκαν από τη συντονίστρια της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Δράση για τη Μετανάστευση και την Ανάπτυξη ΜΕΤΑδραση», κα Αντώνογλου, ότι ο συγκεκριμένος φορέας παρέχει υπηρεσίες διερμηνείας για την εξυπηρέτηση των αναγκών της Κ.Μ. αλλά και του Περιφερειακού Γραφείου Ασύλου. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε ότι οι παρόντες διερμηνείς, καλύπτουν τις ανάγκες της Κ.Μ. για τις γλώσσες φαρσί, νταρί, ουρντού, γαλλικά και αραβικά και είναι πλήρους απασχόλησης, ενώ για τις ανάγκες της Κ.Μ. που δεν καλύπτονται από τους εκεί διερμηνείς, εξασφαλίζονται υπηρεσίες διερμηνείας μέσω τηλεδιάσκεψης («τηλεδιερμηνεία»). Οι ανάγκες του Περιφερειακού Γραφείου Ασύλου καλύπτονται αποκλειστικά μέσω τηλεδιερμηνείας, καθώς, όπως εξηγήθηκε, κατ αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται αποτελεσματικότερα η ουδετερότητα την οποία καλείται να επιδεικνύει ο διερμηνέας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της συνέντευξης. Την ίδια ημέρα, τα μέλη της αποστολής πραγματοποίησαν συνάντηση και με τα παρευρισκόμενα στο Κέντρο μέλη της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.), κκ. Κουτσοχέρα και Δέμελη, υπεύθυνες πρώτης ενημέρωσης των κρατουμένων. Ειδικότερα, ο ρόλος της Υ.Α. συνίσταται στην παροχή σε αυτούς ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματά τους, με έμφαση στη διεθνή προστασία, τις διαθέσιμες στο Κέντρο Ταυτοποίησης υπηρεσίες, αλλά και τη δυνατότητα εθελούσιου επαναπατρισμού μέσω του Δ.Ο.Μ.. Πέραν τούτου, η Υ.Α. παρέχει στους κρατουμένους υπνόσακους και 4

ορισμένα βασικά είδη προσωπικής υγιεινής (σαπούνι, οδοντόκρεμα, οδοντόβουρτσα, πετσέτα, απορρυπαντικό ρούχων κλπ). Δ. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΣΥΛΟΥ ΛΕΣΒΟΥ Την 30-10-2013 τα μέλη της αποστολής πραγματοποίησαν συνάντηση με την κα Μουρμούρη, Προϊσταμένη του Περιφερειακού Γραφείου Ασύλου Λέσβου. Το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου στεγάζεται στο Κέντρο Ταυτοποίησης και είναι τοπικά αρμόδιο για τις περιοχές της Λέσβου, της Λήμνου και του Αγίου Ευστράτιου. Σύμφωνα με τη σχετική ενημέρωση, η έναρξη λειτουργίας του εν λόγω Περιφερειακού Γραφείου Ασύλου έγινε την 15-10-2013 και μέχρι την ημέρα εκείνη είχαν πραγματοποιηθεί μόλις τέσσερις (4) καταγραφές αιτημάτων ασύλου, όλες από κρατουμένους στο Κέντρο Ταυτοποίησης. Το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου είναι επανδρωμένο πέραν της Προϊσταμένης από έναν (1) χειριστή και μία (1) καταγραφέα, ενώ αναμένεται ενίσχυση του Γραφείου με την άφιξη περισσότερου προσωπικού σε αβέβαιο χρονικό ορίζοντα. Όσοι ελεύθεροι επιθυμούν να υποβάλουν αίτημα ασύλου, θα πρέπει να μεταβούν στο Κέντρο Ταυτοποίησης, χωρίς να τίθεται ζήτημα κινδύνου σύλληψης από τις αστυνομικές αρχές. Σχετικά με τη στέγαση του Περιφερειακού Γραφείου Ασύλου στο Κέντρο Ταυτοποίησης, ήτοι σε ένα κέντρο κράτησης, σχήμα οξύμωρο, εξηγήθηκε ότι αυτή είναι αναπόφευκτη ελλείψει άλλων εγκαταστάσεων. Την 31-10-2013 ξεκίνησαν πράγματι οι πρώτες καταγραφές αιτημάτων ασύλου έξι (6) ελεύθερων αλλοδαπών, πολιτών Πακιστάν, οι οποίοι παρουσιάστηκαν αρχικά ενώπιον της Αστυνομικής Διεύθυνσης Λέσβου προκειμένου να υποβάλουν το αίτημά τους και από εκεί παραπέμφθηκαν στο Κέντρο Ταυτοποίησης. Σημειωτέον ότι ο τόπος κατοικίας των αιτούντων καταγράφεται κατά δήλωσή τους, χωρίς να προαπαιτείται η προσκόμιση κάποιου αποδεικτικού της κατοικίας εγγράφου (π.χ. μισθωτηρίου συμβολαίου κατοικίας ή υπεύθυνης δήλωσης φιλοξενίας). Αναφορικά με τις καταγραφές αιτημάτων και την έκδοση αποφάσεων επ αυτών από την Υπηρεσία, προτεραιότητα δίνεται στις περιπτώσεις των κρατουμένων, καθώς και στις περιπτώσεις οικογενειακής συνένωσης. Η ενημέρωση για τη διαδικασία ασύλου λαμβάνει χώρα από το προσωπικό του Περιφερειακού Γραφείου μέσω των διερμηνέων που εξασφαλίζει η «ΜΕΤΑδραση», αλλά και μέσω φυλλαδίων που διανέμονται στους ενδιαφερόμενους, ενώ υπάρχει δυνατότητα 5

άσκησης προσφυγής κατά απορριπτικής απόφασης α βαθμού από το προσωπικό του ίδιου του Περιφερειακού Γραφείου Ασύλου. Σε ερωτήσεις των μελών της αποστολής αναφορικά με τον τρόπο χειρισμού ασυνόδευτων ανηλίκων που επιθυμούν να υποβάλουν αίτημα ασύλου, καθώς και τις διαδικασίες παραπομπής και πιστοποίησης αιτούντων που είτε δηλώνουν είτε υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι πρόκειται περί θυμάτων βασανιστηρίων, δεν εδόθη σαφής απάντηση με την αιτιολογία ότι δεν έχουν ανακύψει ακόμα ζητήματα αυτής της φύσεως. Ε. ΜΟΝΑΔΑ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΑΣΥΝΟΔΕΥΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ «Η ΘΕΟΜΗΤΩΡ» Την 30-10-2013 τα μέλη της αποστολής μετέβησαν στην Αγιάσο, προκειμένου να επισκεφτούν την μονάδα φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων «Η Θεομήτωρ», για την οποία είχαν ενημερωθεί ότι έχει διακόψει τη λειτουργία της από τον Απρίλιο του 2013, λόγω διακοπής της χρηματοδότησής της. Παρόλα αυτά, δεκαεννέα (19) παιδιά εξακολουθούν να μένουν εκεί. Τα μέλη της αποστολής κατόρθωσαν να συναντηθούν και να συνομιλήσουν με το νεοεκλεγέντα Πρόεδρο του Ιδρύματος «Θεομήτωρ», κ. Τσουκαρέλλη και τους δύο Αντιπροέδρους, κκ. Νικολαΐδη και Αϊβαλιώτη. Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) του Ιδρύματος είχε αναλάβει τα καθήκοντα του προ μίας μόλις εβδομάδος και τη δεδομένη χρονική στιγμή είχε ξεκινήσει προσπάθειες καταγραφής των παιδιών που εξακολουθούν να διαμένουν στη δομή, καθώς και διερεύνησης σχετικά με το ποια εξ αυτών έχουν στο μεταξύ ενηλικιωθεί. Τα μέλη του Δ.Σ. εξέφρασαν τους προβληματισμούς τους αναφορικά με την καθυστέρηση έγκρισης του βασικού προγράμματος χρηματοδότησης της δομής (Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων) και τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η δομή. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ότι τα παιδιά σιτίζονται από επιπλέον μερίδες που ετοιμάζονται στο ίδρυμα «Η Θεομήτωρ». Εντούτοις, λόγω της έλλειψης πόρων, το φαγητό περιορίζεται σε όσπρια και ζυμαρικά, ενώ δεν είναι ποσοτικά επαρκές. Επιπλέον, η δομή εκτείνεται σε μία συνολική έκταση 3.500 τ.μ., με αποτέλεσμα το κόστος συντήρησής της να είναι εξαιρετικά μεγάλο και να έχουν προκύψει σοβαρά κτιριακά ζητήματα. Ενδεικτικά, καθώς το κόστος για την λειτουργία του λέβητα σε ολόκληρη την εγκατάσταση ανέρχεται σε ποσό ύψους 5.000 ευρώ, το ίδρυμα αδυνατεί να ανταπεξέλθει οικονομικά, με αποτέλεσμα να είναι αμφίβολη η παροχή θέρμανσης και ζεστού νερού. 6

Σε κάθε περίπτωση το μέλλον της εν λόγω μονάδας φιλοξενίας ανηλίκων και η τύχη των διαμένοντων εκεί παιδιών παραμένουν ασαφή και αβέβαια. ΙΙ. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Το επονομαζόμενο «Κέντρο Ταυτοποίησης», συνολικής χωρητικότητας ενενήντα οκτώ (98) ατόμων, λειτουργεί προσωρινά, στη Μόρια, μέχρι τη δημιουργία ΚΕ.Π.Υ., το οποίο σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των τοπικών αρχών αναμένεται να λειτουργήσει τέλη του 2013 - αρχές του 2014. Κατά την διάρκεια της αποστολής η σύνθεση του πληθυσμού στο Κέντρο διαμορφώθηκε ως εξής: Στις 29/10/2013 κρατούνταν συνολικά εβδομήντα οκτώ (78) αλλοδαποί, εκ των οποίων πενήντα τέσσερις (54) πολίτες Αφγανιστάν, δεκαπέντε (15) πολίτες Ερυθραίας, δύο (2) πολίτες Λαϊκής Δημοκρατίας Κονγκό (Λ.Δ.Κ.), ένας (1) πολίτης Μπαγκλαντές, ένας (1) πολίτης Αλγερίας και έξι (6) Παλαιστίνιοι της Συρίας. Στις 30/10/2013 αφίχθησαν επιπλέον στο Κέντρο είκοσι δύο (22) πολίτες Αφγανιστάν, ενώ την ίδια ημέρα τέσσερα (4) άτομα, άπαντες αιτούντες άσυλο, μετήχθησαν στα κρατητήρια της Αστυνομικής Διεύθυνσης Λέσβου. Ανάμεσα στους κρατουμένους υπήρχαν οκτώ (8) γυναίκες, εκ των οποίων οι πέντε (5) πολίτες Αφγανιστάν και οι τρεις (3) Παλαιστίνιες από τη Συρία. Μεταξύ των Αφγανών γυναικών υπήρχε ένα (1) πεντάχρονο κορίτσι, που συνοδευόταν από την οικογένειά του, ενώ οι υπόλοιπες Αφγανές συνοδεύονταν από τους συζύγους τους και οι δύο (2) εξ αυτών συνόδευαν και ανήλικα τέκνα. Μεταξύ των Παλαιστίνιων από την Συρία, οι δύο (2) ήταν αδελφές και συνόδευαν τον ανήλικο αδελφό τους ενώ η άλλη (1) ήταν μαζί με τον (ενήλικο) ανιψιό της. Επίσης, μεταξύ των κρατουμένων υπήρχε ένας πολίτης Αφγανιστάν, καταγεγραμμένος από την Ελληνική Αστυνομία ως ασυνόδευτος ανήλικος και ένας ακόμα ανήλικος πολίτης Αφγανιστάν, συνοδευόμενος από τον ενήλικο αδελφό του. Από τους ανωτέρω κρατουμένους, μόλις τέσσερις (4) είχαν αιτηθεί ασύλου και συγκεκριμένα οι δύο (2) πολίτες Λ.Δ.Κ., ο πολίτης Αλγερίας και ο πολίτης Μπαγκλαντές. Επιβάλλεται να σημειωθεί ότι οι ανωτέρω πολίτες Λ.Δ.Κ. είχαν αιτηθεί ασύλου αρχικώς στο Κ.Κ.Φ.Α. Κομοτηνής, η εξέταση του οποίου εκκρεμούσε σε β βαθμό, από το οποίο είχαν όμως παραιτηθεί κατά τη συμπλήρωση δώδεκα (12) μηνών κράτησης προκειμένου να αφεθούν ελεύθεροι. Κατ επέκταση το ασκηθέν ενώπιον του Περιφερειακού Γραφείου Ασύλου αίτημα ασύλου αυτών συνιστά μεταγενέστερο αίτημα κατά τις κείμενες διατάξεις, 7

το οποίο κατά το χρόνο της αποστολής εκκρεμούσε στο στάδιο του παραδεκτού. Αναφορικά με το αίτημα του πολίτη Αλγερίας, σημειωτέον ότι βάσει του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 343/2003 («Δουβλίνο ΙΙ») εκκρεμούσε αποστολή αιτήματος ανάληψης ευθύνης αυτού προς τις αρμόδιες αρχές του Λουξεμβούργου, λόγω προηγούμενης υποβολής αιτήματος ασύλου στο κράτος αυτό. Την 29-10-2013 τα μέλη της αποστολής πραγματοποίησαν συνάντηση σε γραφείο που παραχώρησαν οι υπεύθυνοι του Κέντρου με τους αιτούντες άσυλο, (πλην του πολίτη Μπαγκλαντές, λόγω αδυναμίας επικοινωνίας μαζί του σε γλώσσα που να κατανοεί), κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιήθηκε εκτενής ενημέρωση και παρασχέθηκε νομική συνδρομή σε επίπεδο συμβουλευτικής. Την 31-10-2013 πραγματοποιήθηκε από τα μέλη της αποστολής σύντομη (λόγω χρονικής στενότητας σύμφωνα με τα κάτωθι εκτιθέμενα) ενημέρωση στο σύνολο των κρατουμένων αναφορικά με τους λόγους της κράτησής τους, τα δικαιώματά τους ως κρατουμένων, το δικαίωμά τους για υποβολή αίτησης διεθνούς προστασίας και τις σχετικές διαδικασίες. Αξιοσημείωτο είναι ότι, πέραν των ανωτέρω τεσσάρων (4) αιτούντων άσυλο, οι υπόλοιποι κρατούμενοι δεν επιθυμούσαν να υποβάλουν αίτημα ασύλου ενώπιον των αρμόδιων ελληνικών αρχών, είτε διότι επιθυμία τους ήτο να μεταβούν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα προκειμένου να υποβάλουν αίτημα διεθνούς προστασίας εκεί, είτε φοβούμενοι ότι η διάρκεια της κράτησής τους θα διαρκούσε περισσότερο για τους σκοπούς της ολοκλήρωσης της εξέτασης του αιτήματός τους. Αντιθέτως, όπως είχαν πληροφορηθεί, εφόσον δεν έκαναν αίτημα ασύλου θα κρατούνταν στο Κέντρο Ταυτοποίησης για διάστημα όχι μεγαλύτερο των είκοσι πέντε (25) ημερών, αγνοώντας βέβαια ότι υπήρχε πιθανότητα να μεταχθούν ακολούθως σε άλλο κέντρο κράτησης της επικράτειας. Α. ΑΡΝΗΣΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Κατά την άφιξη των μελών της αποστολής στο Κέντρο Ταυτοποίησης, ο Επόπτης του Κέντρου (αστυνομική αρχή) απαγόρευσε την ακώλυτη επικοινωνία τους με τους κρατουμένους, επικαλούμενος διαταγή του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, σύμφωνα με την οποία απαγορευόταν στα μέλη της αποστολής να εισέλθουν στους χώρους κράτησης, ενώ επιτρεπόταν να συνομιλήσουν σε ειδικό χώρο (γραφείο) αποκλειστικά με όσους είχαν ήδη υποβάλει αίτημα ασύλου ενώπιον της αρμόδιας αρχής. Εν όψει των υποχρεώσεων της οργάνωσης στο πλαίσιο των υλοποιούμενων προγραμμάτων και δεδομένης της πολιτειακής υποχρέωσης για παροχή νομικής συνδρομής 8

στους πρόσφυγες, η οποία πραγματοποιείται επί του παρόντος αποκλειστικά από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, επιχειρήθηκε επικοινωνία με την τοπική Αστυνομική Διεύθυνση καθώς και με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη προκειμένου να διευθετηθεί το ανωτέρω ζήτημα, ωστόσο οι προσπάθειες απέβησαν άκαρπες και πράγματι μέχρι και το μεσημέρι της 31-10-2013, τελευταίας ημέρας της αποστολής, δεν είχε καταστεί εφικτό να συνομιλήσουν τα μέλη της αποστολής με τους κρατούμενους, πλην των τεσσάρων (4) μοναδικών αιτούντων άσυλο. Εν τέλει, επετράπη στα μέλη της αποστολής, «όλως εξαιρετικώς», όπως με έμφαση επεσημάνθη από τον Επόπτη του Κέντρου, η επικοινωνία με το σύνολο των κρατουμένων, κατόπιν παρεμβάσεως του Υποστράτηγου κ. Εμμανουήλ Κατριαδάκη, ο οποίος συγκυριακά πραγματοποιούσε επίσκεψη στο Κέντρο τις πρωινές ώρες της 31-10-2013. Η εν λόγω επικοινωνία με τους κρατουμένους, η οποία διήρκησε περί τις τρεις (3) ώρες, δεδομένου του εξαιρετικά περιορισμένου πλέον εναπομείναντος χρόνου της αποστολής, έλαβε χώρα, κατόπιν σχετικής υπόδειξης των αστυνομικών αρχών, με τα μέλη της αποστολής να στέκονται πίσω από το συρματόπλεγμα που περιέκλειε τον προαύλιο χώρο, και τους κρατουμένους από την άλλη πλευρά, μέσα στον προαύλιο χώρο κράτησης, άπαντες κάτω από τον ήλιο και σε όρθια θέση. Το αίτημα των μελών της αποστολής για παραχώρηση κατάλληλου προς τον σκοπό της επικοινωνίας με τους κρατούμενους χώρο δεν έγινε δεκτό. Β. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ Συνθέτοντας το σύνολο των πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν από τις επιμέρους αρχές, με τις οποίες τα μέλη της αποστολής ήρθαν σε επαφή, αναδείχθηκε το πρόβλημα των πολλαπλών και εν δυνάμει διαφορετικών μεταξύ τους καταγραφών των νεοεισερχομένων αλλοδαπών. Συγκεκριμένα, λαμβάνουν χώρα οι εξής καταγραφές: Κατά τη διαδικασία της σύλληψης, η αντίστοιχη πραγματοποιούσα την σύλληψη (η κατά περίπτωση Αρχή που πραγματοποιεί τη σύλληψη) (Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης ή Αστυνομική Διεύθυνση Λέσβου), προβαίνει σε καταγραφή των στοιχείων των συλληφθέντων αλλοδαπών στο πλαίσιο της διαδικασίας της προανάκρισης και ο σχετικός συνταχθείς φάκελος αποστέλλεται στην Εισαγγελία. Σε δεύτερο χρόνο πραγματοποιείται καταγραφή από την Κ.Μ. και στη συνέχεια διεξάγεται καταγραφή με πρωταρχικό σκοπό την ταυτοποίηση της εθνικότητας των νεοαφιχθέντων από την Ελληνική Αστυνομία με τη σύμπραξη της FRONTEX. Επιπλέον, σε περίπτωση που κάποιος υποβάλει αίτημα ασύλου, 9

ακολουθεί μία ακόμα καταγραφή από το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου. Όπως μας ενημέρωσε η Επικεφαλής της Κ.Μ. αλλά και η Αστυνομική Διεύθυνση Λέσβου, οι αποφάσεις επιστροφής και κράτησης καθώς και τα υπηρεσιακά σημειώματα εκδίδονται με τα στοιχεία της καταγραφής της Κ.Μ.. Εντούτοις, κατά τη διενεργηθείσα αποστολή (διάρκεια της αποστολής) διεπιστώθη ότι στην πράξη αφενός δεν ακολουθείται πάντα η ανωτέρω αναφερόμενη χρονική σειρά στις επιμέρους καταγραφές λόγω πρακτικών δυσλειτουργιών που αφορούν στις αρμόδιες αρχές, αφετέρου η έκδοση των προαναφερόμενων αποφάσεων της Αστυνομικής Διεύθυνσης δεν φαίνεται να ακολουθεί πάντα την καταγραφή της Κ.Μ.. Ειδικότερα, σημειώθηκαν τα ακόλουθα εξαιρετικά προβληματικά περιστατικά: α) Μεταξύ των κρατουμένων στο Κέντρο, συμπεριλαμβάνονταν έξι (6) Παλαιστίνιοι της Συρίας, οι οποίοι κρατούνταν εκεί από 23-10-2013. Οι εν λόγω είχαν στην κατοχή τους Συριακά ταξιδιωτικά έγγραφα στα οποία αναφερόταν η Παλαιστινιακή τους καταγωγή. Κατά παρέκκλιση της προβλεπόμενης διαδικασίας, προηγήθηκε η καταγραφή της Ελληνικής Αστυνομίας / FRONTEX εκείνης της Κ.Μ., με αποτέλεσμα, ενώ τελικά (και συγκεκριμένα την 30-10-2013, ήτοι επτά (7) ημέρες μετά τη σύλληψή τους) καταγράφηκαν από την Κινητή Μονάδα ως Σύριοι, οι αστυνομικές αρχές εξακολουθούσαν να λαμβάνουν υπόψη την καταγραφή τους ως ανιθαγενών (Παλαιστίνιων) από την Ελληνική Αστυνομία / FRONTEX. Ως εκ τούτου, δεν ακολουθήθηκε στην περίπτωσή τους η εγκύκλιος διαταγή του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας που αφορά στους Σύριους και αφενός δεν αφέθηκαν άμεσα ελεύθεροι, μη θεωρούμενοι ως Σύριοι πολίτες, αφετέρου, όταν αφέθηκαν (και συγκεκριμένα την 31-10-2013 κατόπιν προφορικής επί τόπου παρέμβασης του Υποστράτηγου κου Κατριαδάκη), δεν εκδόθηκαν αποφάσεις εξάμηνης αναβολής απομάκρυνσης, αλλά υπηρεσιακά σημειώματα με προθεσμία τριάντα (30) ημερών για αναχώρηση από τη χώρα, στα οποία αναφέρονταν ως «ανιθαγενείς». β) Κρατούμενος Αφγανικής καταγωγής, εμφανώς ανήλικος, καταγράφηκε αρχικά από την Ελληνική Αστυνομία / FRONTEX ως ανήλικος, στη συνέχεια όμως, κατά την καταγραφή του από την Κ.Μ. καταχωρήθηκε ως ενήλικος. Η Αστυνομική Διεύθυνση Λέσβου είχε ήδη απευθύνει αίτημα τοποθέτησής του σε κατάλληλη δομή φιλοξενίας ανηλίκων προς το Ε.Κ.Κ.Α., καθώς όμως στη συνέχεια η καταγραφή της Κ.Μ. (η οποία είναι και η επικρατούσα κατά τα ανωτέρω) διαφοροποιήθηκε ως προς την ανηλικότητα, η έκβαση της διαδικασίας τοποθέτησης του εν λόγω κρατουμένου σε δομή φιλοξενίας είναι σήμερα αμφίβολη. Εξάλλου, οι εμπλεκόμενες αρχές περιορίζονται στη δήλωση του κρατουμένου και δεν προβαίνουν σε περαιτέρω ενέργειες για την πιστοποίηση της ανηλικότητας, ακόμα 10

και όταν αυτή είναι προφανής, αγνοώντας τις διεθνείς και εθνικές υποχρεώσεις που ενέχει η χώρα αναφορικά με τα δικαιώματα και το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Γ. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ Το Κέντρο Ταυτοποίησης, περιλαμβάνει δέκα (10) οικίσκους (containers). Τρείς (3) εξ αυτών φιλοξενούν το προσωπικό της αστυνομίας, το προσωπικό της Κ.Μ. και τους συνεργαζόμενους φορείς και οι υπόλοιπες επτά (7) φιλοξενούν τους νεοαφιχθέντες. Κάθε οικίσκος διαθέτει κουζίνα, ντους με τουαλέτα και 2 υπνοδωμάτια, τα οποία περιλαμβάνουν δεκατέσσερα ( 14) συνολικά κρεβάτια. Μπροστά από τους οικίσκους υπάρχει στενός χώρος, κοινός σε όλους, για προαυλισμό, ο οποίος είναι ελεύθερος στη διάρκεια της μέρας. Έως την ημέρα άφιξης της αποστολής, κανένας οικίσκος δεν διέθετε κλιματισμό, παρ όλα αυτά, τη δεύτερη μέρα της επίσκεψης, παρελήφθησαν τα κλιματιστικά μηχανήματα, τα οποία επρόκειτο να εγκατασταθούν τις επόμενες ημέρες. Καθώς δεν επετράπη η είσοδος των μελών της αποστολής στους οικίσκους, οι συνθήκες υγιεινής καταγράφηκαν σύμφωνα με τις δηλώσεις των αρχών και των συνεργαζόμενων φορέων, αλλά και αναφορές από μέρους των κρατουμένων με τους οποίους επετεύχθη σύντομη επικοινωνία την τελευταία ημέρα της αποστολής σύμφωνα με τα προαναφερόμενα. Αναφέρθηκε ότι πραγματοποιείται καθαριότητα στους χώρους τρείς ( 3) φορές την ημέρα, από συνεργείο καθαρισμού. Μόλις εισέρχονται οι νεοαφιχθέντες στο Κέντρο, διανέμεται από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες ο προαναφερθείς υπνόσακος και βασικά είδη προσωπικής υγιεινής, ενώ τα κλινοσκεπάσματα παρέχονται από την Ελληνική Αστυνομία, η οποία δήλωσε ότι πραγματοποιεί προσπάθεια αποστολής αυτών για καθαρισμό σε καθαριστήριο. Το νερό στους οικίσκους θεωρείται πόσιμο. Σίτιση προβλέπεται τρεις ( 3) φορές την ημέρα, η οποία μοιράζεται σε πακέτα, ωστόσο από τους κρατούμενους δε θεωρείται επαρκής. Ρουχισμός παρέχεται από τοπικές εθελοντικές οργανώσεις, ο οποίος αναφέρθηκε ότι υπερκαλύπτει τις ανάγκες του κόσμου, παρ' όλα αυτά, δεν μπορεί ο καθένας να επιλέξει ο ίδιος ό,τι χρειάζεται και ως αποτέλεσμα πολλές φορές τα ενδύματα που χορηγούνται, κυρίως στις γυναίκες, είναι ακατάλληλα γι αυτές σύμφωνα με τις απαιτήσεις της θρησκείας τους. Επιπλέον, δεν έχει διαμορφωθεί συγκεκριμένος χώρος για τους κρατουμένους όπου να μπορούν να τελούν τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις. Ο Επόπτης του Κέντρου ισχυρίστηκε ότι βρίσκονται στη διαδικασία εξεύρεσης χαλιών για την προσευχή των μουσουλμάνων. Επιτρέπεται η επικοινωνία των 11

κρατουμένων με τις οικογένειές τους από τα προσωπικά τους κινητά τηλέφωνα, ωστόσο δεν έχουν όλοι την οικονομική δυνατότητα για να αξιοποιήσουν αυτή τη δυνατότητα. Η ιατρική περίθαλψη καλύπτεται από την οργάνωση «Γιατροί του Κόσμου», η οποία διαθέτει κατά τα ανωτέρω έναν (1) ιατρό παθολόγο και έναν (1) νοσηλευτή. Δημιουργούν ιατρικό φάκελο για κάθε νεοεισερχόμενο και προβαίνουν στις απαραίτητες εξετάσεις. Όταν υπάρχει ανάγκη παραπέμπουν στο νοσοκομείο Μυτιλήνης. Το προηγούμενο χρονικό διάστημα είχε παρασχεθεί ιατρική φροντίδα σε ένα άτομο με άσθμα, αφού προηγουμένως είχε νοσηλευτεί επί τέσσερις ( 4) ημέρες στο νοσοκομείο με λοίμωξη στο αναπνευστικό σύστημα, αλλά και ένα (1) περιστατικό ψώρας, το οποίο απομονώθηκε για τρεις (3) ημέρες και έλαβε φαρμακευτική αγωγή, καθώς και διαβητικά άτομα, για τα οποία το προσωπικό των Γιατρών του Κόσμου σύστησε ειδικό διαιτολόγιο. Την τελευταία ημέρα της αποστολής, στο βαθμό που κατέστη εφικτή σχετική επικοινωνία με μέρος των κρατουμένων, αναφέρθηκε από Αφγανή γυναίκα, που μόλις είχε αφιχθεί, πιθανότητα κύησης και ενημερώθηκε σχετικά η υπεύθυνη του προγράμματος των Γιατρών του Κόσμου, οι οποίοι είχαν ήδη προβεί στις απαραίτητες ενέργειες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κατάλληλες ειδικότητες για την παροχή ψυχοκοινωνικής στήριξης στους κρατούμενους, ούτε δυνατότητα παραπομπής τους σε ανάλογο πλαίσιο. Αναφέρθηκαν περιπτώσεις με διαταραχές στον ύπνο, πονοκεφάλους και επιβαρημένη συναισθηματική κατάσταση, οι οποίες δεν μπορούν να υποστηριχθούν. Περαιτέρω, σε ερώτημα από τα μέλη της αποστολής σχετικά με τα θύματα βασανιστηρίων, αναφέρθηκε ότι δεν ακολουθείται συγκεκριμένη διαδικασία, ούτε γίνεται κάποια ενημέρωση ή εξειδικευμένη παραπομπή σε περίπτωση που δηλωθεί κάτι ανάλογο. Τέλος, υπήρξε καταγγελία από μέρος των ατόμων που συνελήφθησαν στις 30-10- 2013, σχετικά με τη συμπεριφορά των αστυνομικών αρχών απέναντί τους, καθώς τους ανάγκασαν να παραμείνουν όρθιοι σε όλη τη διάρκεια της μετακίνησής τους προς το Κέντρο Ταυτοποίησης, ενώ επιβλήθηκαν με δυνατές φωνές ακόμα και σε ανήλικο κοριτσάκι, ηλικίας πέντε (5) ετών. Επίσης, αναφέρθηκε από κρατουμένους ότι σε κάθε αλλαγή βάρδιας των αστυνομικών γίνεται καταμέτρησή τους, κατά τη διάρκεια της οποίας τους βγάζουν έξω στον προαύλιο χώρο, ακόμη και μέσα στη νύχτα, την ώρα που κοιμούνται. Καταγγέλθηκε από ένα ζευγάρι ότι έκοψαν το ρεύμα στον οικίσκο τους στη διάρκεια της προηγούμενης νύχτας διότι όταν τους κάλεσαν να βγουν έξω για καταμέτρηση εκείνοι δεν είχαν ακούσει το σχετικό κάλεσμα και παρέμειναν εντός του οικίσκου. Όσον αφορά τις ευάλωτες περιπτώσεις, την 31-10-2013, τα μέλη της αποστολής ήρθαν σε επαφή με πέντε (5) οικογένειες, όλοι πολίτες Αφγανιστάν, μεταξύ των οποίων ένα 12

ζευγάρι, που σύμφωνα με δήλωσή τους, βρίσκονταν ήδη δεκατέσσερις (14) ημέρες σ το Κέντρο, ενώ οι υπόλοιποι είχαν αφιχθεί την 30-10-2013, και πραγματοποιήθηκε συμβουλευτική. Ανάμεσά τους, υπήρχαν δύο (2) αδέλφια, ο ένας εκ των οποίων ανήλικος, ηλικίας δεκαπέντε (15) ετών. Επιπλέον, την ίδια ημέρα, τα μέλη της αποστολής αναζήτησαν τον εμφανώς ανήλικο κρατούμενο Αφγανικής καταγωγής, για τον οποίο είχε προκύψει το ανωτέρω αναφερόμενο ζήτημα διαφορετικής καταγραφής της ηλικίας του από την Ελληνική Αστυνομία / FRONTEX και την Κ.Μ.. Ενημερώθηκε για τα δικαιώματά του και για τη δυνατότητα διαμονής του σε κέντρο φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανήλικους, καθώς και τη σημασία του να δηλώσει την πραγματική του ηλικία, προκειμένου να λάβει την προστασία που δικαιούται. 13