Ο Lear και ο γάτος του, σχέδιο άγνωστου, 1998 Edward Lear, σχέδιο το Neal Osborn, 2011

6 153

154 Ο Lear και ο γάτος του, σχέδιο άγνωστου, 1998 Edward Lear, σχέδιο το Neal Osborn, 2011

XΩΡΙΟ ΠΟΤΑΜΟΣ (31 Δεκεμβρίου 1855) σχέδιο με υδρόχρωμα, μελάνι σέπιας και γραφίτη, σε κρεμ χαρτί, 30,5 x 20,2 εκ. (Harvard University Houghton Library) ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (10 Μαΐου 1856), σχέδιο με μελάνι και γραφίτη, σε μπλε χαρτί, 28,2 x 17,5 εκ. (Harvard University Houghton Library) 155

156

Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΛΗΨΗ (1862), ελαιογραφία σε καμβά, 45,7 x 74,0 εκ. (Yale Center for British Art, USA) Όταν άρχισα να συνθέτω το παρόν πόνημα, είχα κατά νου να μην περιλάβω σε αυτό την κερκυραϊκή περίοδο του Lear, αφού άλλωστε είχε προηγηθεί το καλοκαίρι του 2012, η θαυμάσια έκθεση Ο Edward Lear και τα Ιόνια Νησιά, που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας. Ψάχνοντας όμως το θέμα άλλαξα γνώμη, γιατί εντόπισα και άλλα έργα του Lear, που βρίσκονται στο Harvard University, το Yale Center for British Art και σε ιδιωτικές συλλογές, που δεν είχαν εκτεθεί στην ανωτέρω ενδιαφέρουσα αυτή έκθεση. Επί πλέον κατέληξα στο συμπέρασμα ότι Ήπειρος και Επτάνησα είναι συγγενείς χώροι και γι αυτό άλλωστε στην Έκθεση παρουσιάζονται έργα του που αφορούν τα Γιάννενα, το Σούλι και άλλα ηπειρωτικά τοπία. Υπήρξαν και άλλοι όμως λόγοι. Ο κυριότερος είναι ότι ο E.L. έμεινε πολύ καιρό με διακοπές στην πρωτεύουσα των Επτανήσων και έτσι κατάφερε, με την άνεση του χρόνου που είχε, να συνθέσει όχι μόνο σχέδια και σκίτσα, αλλά και αρκετές έξοχες ελαιογραφίες που θα ήταν άδικο να μην παρουσιαστούν. Πρέπει βεβαίως να αναφερθεί όπως γράφει ο Δημήτρης Σ. Βλαστός (Πρόεδρος της Επιτροπής της Έκθεσης) ότι «...πολλοί έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες, συγγραφείς και ποιητές έχουν υμνήσει, αντίστοιχα με τον Lear, την ομορφιά των Ιονίων Νήσων. Ζωγράφοι όπως ο Άγγελος Γιαλλινάς, ο Σπυρίδων Σκαρβέλης και ο Λυκούργος Κογεβίνας, συγγραφείς όπως ο βρετανός Lawrence Durell, ποιητές όπως ο Λόρδος Byron και ο Διονύσιος Σολωμός...». 157

Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΛΗΨΗ (1862) ελαιογραφία σε καμβά, 34,3 x 54,6 εκ. (Yale Center for British Art, USA) Ο Lear επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Κέρκυρα την άνοιξη του 1848, καλεσμένος από τον πρύτανη της Ιονίου Ακαδημίας Sir George Bowen (1821-1899). Έφτασε τα ξημερώματα της 19ης Απριλίου και μαγεύτηκε από την πρώτη στιγμή: «Στις 3 το πρωί αγκυροβολήσαμε στον πανέμορφο παράδεισο του μικρού λιμανιού της Κέρκυρας...», έγραφε χαρακτηριστικά στην αδερφή του Ann. Θαμπωμένος, άρχισε να περιδιαβαίνει, με ασίγαστη την επιθυμία να ζωγραφίσει: «Η μεγαλύτερη γοητεία είναι η ποικιλομορφία που προσφέρει ο τόπος, και το αστείρευτο πράσινο σε κάθε σημείο. Δεν είχα δει ποτέ μου τόσο επιβλητικούς ελαιώνες που είναι τεράστιοι. Οι άνθρωποι είναι πολύ ήσυχοι και άκακοι και υπερβολικά ευγενείς». Λίγο αργότερα, σε μια άλλη επιστολή του γράφει: «Όσο περισσότερο παρατηρώ αυτόν τον τόπο, τόσο πιο πολύ αισθάνομαι ότι κανένα άλλο μέρος του κόσμου δεν μπορεί να περικλείει τόση ομορφιά και τόση ποικιλία χρωμάτων». Ο Lear ήταν τότε τριάντα πέντε χρονών, ένας άνθρωπος που ζούσε και ταξίδευε μόνος. «Τριγυρνούσα ολόκληρο το απόγευμα και δεν έχω δει ποτέ τίποτα ωραιότερο από αυτές τις θέες. [...] Η πυκνότατη βλάστηση, οι ωραίες ελιές και τα κυπαρίσσια, όπως και τα έναντι αλβανικά βουνά, είναι εξαίσια. Όλα τα χωριά φαίνονται καθαρά και κάτασπρα, με φοίνικες να δεσπόζουν εδώ κι εκεί. [...] Μακάρι να μπορούσα να σου δώσω μια ιδέα της ομορφιάς αυτού του νησιού είναι ένας πραγματικός παράδεισος». Τα εικονιζόμενα στον πίνακα ερείπια είναι απο την Παλαιόπολη, που ήταν ο πυρήνας της αρχαίας Κέρκυρας. 158

159

ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΚΑΙ Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΣΙ ΒΙΔΟΣ (c. 1860), ελαιογραφία, σε χαρτόνι, 35,0 x 50,0 εκ. (ιδιωτική συλλογή) Κατά τους χειμώνες του 1856, 57 και 58 ο E.L. έμεινε στην Κέρκυρα σε μερικά δωμάτια που νοίκιασε σε ένα σπίτι στη συνοικία Σπανιάδα, το Condi Terrace. «Πρόκειται για το West End της Κέρκυρας...», γράφει στο φίλο του Fortescue στο Λονδίνο, στις 11 Ιανουαρίου του 1857, «...και είμαστε, λίγο πολύ, αριστοκράτες όσοι μένουμε εδώ». Το κτίριο καταστράφηκε κατά τους βομβαρδισμούς του 1943. Αργότερα μετακόμισε σε άλλο πενταόροφο κτίσμα στα μουράγια, που διασώζεται και σήμερα. Συμπτωματικά στον πρώτο όροφό του διέμενε στα 1963-64 η οικογένεια του συγγραφέα του παρόντος. Το σπίτι στη Σπιανάδα, σε σχέδιο του Lear. Το σπίτι στα μουράγια, όπως διατηρείται σήμερα. 160

ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΙΤΣΑ (20 Απριλίου 1862), σχέδιο με υδατόχρωμα, μελάνι σέπιας και άσπρο χρώμα Κίνας, σε χαρτί, 33,0 x 54,4 εκ. (Harvard University Houghton Library) Η Παλαιοκαστρίτσα - περίπου στα 20 χλμ. από το κέντρο της Κέρκυρας - γοήτευσε τους καλλιτέχνες τόσο με την φυσική της ομορφιά, όσο και με τους ομηρικούς συσχετισμούς. Αυτή ήταν η παραλία όπου ο ομηρικός Οδυσσέας συνάντησε τη Ναυσικά. Η ομορφιά της τοποθεσίας, αποτέλεσε μόνιμη πηγή έμπνευσης για τον καλλιτέχνη και τον παρακίνησε σε εξομολογήσεις όπως: «Μνήμες της Παλαιοκαστρίτσας θα βρίσκονται μαζί μου όσο ζω». Σε επιστολή προς την αδερφή του, στις 27/4/1856, έγραψε: «Η πανέμορφη αυτή τοποθεσία περιβάλλεται από μεγάλους βράχους, που πάνω στον έναν είναι ένα μοναστήρι και πάνω στον άλλο ένα κάστρο. Η ομορφιά και η γαλήνη αυτού του τοπίου είναι μια απόλαυση». Γράφοντας δε στον Fortescue, στις 20 Απριλίου του 1862, αναφέρει: «... εργάστηκα πολύ σκληρά και εξασφάλισα σχέδια από αυτό το μοναδικής ομορφιάς μέρος, γιατί οτιδήποτε γράψω ή δημοσιεύσω για την Κέρκυρα, δίχως την Παλαιοκαστρίτσα δεν θα αξίζει τίποτα. [...] Η ησυχία, η μοναξιά και η διάχυτη ομορφιά που ανακάλυψα εδώ απεικονίζονται στις θαλασσογραφίες μου. Οι ακτές της ήρεμες, οι κάβοι απόκρημνοι και φαινομενικά απροσπέλαστοι και η θάλασσα ενωμένη με τον απέραντο ορίζοντα». 161

ΛΕΥΚΙΜΗ (10 Μαΐου 1862), σχέδιο με υδρόχρωμα, μελάνι σέπιας και γραφίτη σε χαρτί, 37,2 x 54,4 εκ. (Harvard University Houghton Library) Ο Ε. Lear κάνει μια εκτενή περιγραφή της ημέρας, που πέρασε στη Λευκίμη στο ημερολόγιό του, στις 10 Μαΐου: «Στις 5.30 ο Γ. [Γιώργης Κόκαλης] εγώ και ο Δημήτρης, ένας ευγενέστατος υποχρεωτικός χωριάτης, ξεκινήσαμε και στις 9.30 καταλήξαμε στον Άγιο Νικόλαο. Υπάρχει παντού μια πλημμύρα από χρυσό, πράσινο και μπλε. Αυτό και η φρέσκια αύρα που φυσάει, η λιλά οροσειρά των βουνών της Αλβανίας με τα λιγοστά σύννεφα που διαγράφονται απαλά, ο γαλανός ουρανός και η ακόμα πιο γαλάζια θάλασσα, η μακριά και σχεδόν γαλανή πεδιάδα από ελιές και πλάι τα σκούρα κυπαρίσσια, με ενθουσίασαν». Πάνω στον πίνακα γράφει στα ελληνικά: «Λευκίμη 10 Μαΐου 1862, από τον Άγιο Νικόλαος - μεγάλοι γκρίζοι κορμοί - όλο απαλό πράσινο - ασκέλλια». Και συνεχίζει: «Εικοσιτρία μίλια νότια από την πόλη της Κέρκυρας βρίσκονται τα χωριά της Λευκίμης δίπλα σε απέραντους ελαιώνες, που είναι σχεδόν άγριοι. Πιο πέρα φαίνεται το στενό κανάλι της Κέρκυρας και τα βουνά της ενδοχώρας. Παρόλο που το τοπίο της Λευκίμης είναι λιγότερο επιβλητικό από τα άλλα μέρη του νησιού, διαθέτει ωστόσο μια γελαστή ομορφιά και πουθενά δεν βρίσκεις καλύτερα δείγματα από γέρικους παραμορφωμένους κορμούς ελιάς». 162

ΛΕΥΚΙΜΗ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (1863), επιχρωματισμένη λιθογραφία, 16,0 x 23,5 εκ. (συλλογή Πάνου Τσιλίκη, Γιάννενα) Όποτε η κατάθλιψή του γινόταν ανυπόφορη, ένιωθε έντονη την ανάγκη να αποσυρθεί στην ύπαιθρο. Κατά την δεύτερη πολύμηνη παραμονή του στην Κέρκυρα, από το χειμώνα του 1861 ως το τέλος της άνοιξης του 1862, ο Lear ξεκινάει με ευφορία: «Το νησί είναι ωραιότερο από ποτέ και δεν μπορώ να φανταστώ πιο παραμυθένια θέα» - έτσι γράφει στην Έμιλι, σύζυγο του λόρδου Άλφρεντ Τένισον. Όμως, καθώς ο χειμώνας προχωράει, παρά το σκληρό του πρόγραμμα, που αρχίζει με τη μελέτη των νέων ελληνικών από τις πέντε το πρωί, αν και η μελαγχολία του συνεχώς βαθαίνει, όπως γράφει στο ημερολόγιό του. «Η παραμονή των Χριστουγέννων είναι μια στενάχωρη μέρα αλλά και ποτέ δεν ένιωθα στεναχώρια το χειμώνα, εδώ που τα λέμε, σε όποιον τόπο κατέληγα για να εγκατασταθώ». Στα μέσα του Μαρτίου η φασαρία των γειτόνων του «στριγκή μουσική» και ένα σκυλί που συνέχεια γάβγιζε κοντεύει να τον τρελάνει και σημειώνει στο ημερολόγιό του ότι «είναι βέβαιο πως αυτή η ζωή δεν αντέχεται...». Αποτυπώνει την απελπισία του στο ανοησιολόγημα : «Ήταν ένας γέρος στης Κέρκυρας το νησί / που δεν ήξερε ποτέ με τι ν ασχοληθεί / κι έτρεχε όλη μέρα από δω και από κει / μέχρι που ο ήλιος τον έκανε σοκολατί». 163

Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΔΕΚΑ (1862), ελαιογραφία σε καμβά, 34,3 x 54,6 εκ. (Yale Center for British Art, USA) Το 1863 λίγο πριν τα Επτάνησα ενσωματωθούν στην Ελλάδα, ο E.L. εξέδωσε στο Λονδίνο ένα λεύκωμα με τίτλο Views in the Seven Ionian Islands (Απόψεις από τα Επτά Ιόνια Νησιά). Το έργο περιλαμβάνει 22 συνολικά λιθογραφίες (που χάραξε ο ίδιος ο ζωγράφος), εννέα της Κέρκυρας, από τρεις της Αγίας Μαύρας, της Λευκάδας, της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου και από μία των Παξών και των Κυθήρων. Στο τέλος του βιβλίου του καταχωρεί 300 ονόματα συνδρομητών του, ανάμεσα στα οποία και εκείνο του πρίγκιπα της Ουαλίας. Ο βιογράφος του Lear, Peter Levi, γράφει ότι: «...το έργο αυτό του Edward Lear είναι το ωραιότερο από όλα τα περιηγητικά του βιβλία που έχει γράψει». Κατά την παραμονή του στην Κέρκυρα είχε πάντοτε στο μυαλό του το γάμο. Γράφει σε μια επιστολή του, στις 27 Απριλίου 1862: «Θέλησα να παντρευτώ μια νεαρή έξυπνη, όμορφη, αλλά και χοντρή ελληνίδα, που είχε προίκα είκοσι πέντε ελαιόδεντρα, μερικές κατσίκες και ένα σπίτι». Ο Lear είχε συγκεκριμένη άποψη για τη μεταθανάτια ζωή: «Αν κατέληγα στον παράδεισο...», γράφει στο ημερολόγιο του «...και έβλεπα ότι περιβάλλομαι από χιλιάδες ευγενείς αγγέλους... θα τους έλεγα: Αφήστε με σας παρακαλώ στην ησυχία μου. [...]Δώστε μου μόνο μια ωραία θέα της θάλασσας και λόφους, κοιλάδες και πεδιάδες, ατελείωτη τροπική βλάστηση, μερικά κόσμια χερουβείμ για να μου μαγειρεύουν και να συγυρίζουν το σπίτι μου και αφού συνηθίσω, μετά από δύο τουλάχιστον εκατομμύρια χρόνια ας πούμε, χαρίστε μου, τότε, και μια γυναίκα που να μοιάζει με άγγελο» 164

165

ΤΟ ΑΓΓΕΛΟΚΑΣΤΡΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΙΤΣΑ(Απρίλιος 1862), σχέδιο με υδρόχρωμα, πέννα και μελάνι, σε χαρτί, 16,0 x 23,0 εκ. (ιδιωτική συλλογή) Οι επισκέψεις του E. Lear στην Παλιαοκαστρίτσα ήταν συχνές. Σε μια επιστολή του προς τον φίλο του Fortescue έγραφε: «Η ησυχία είναι απόλυτη, αν εξαιρέσουμε το βούισμα των ατέλειωτων κυμάτων 550 πόδια κάτω μου, που όλα τους σκάνε στους πελώριους βράχους οι οποίοι ορθώνονται κατακόρυφα πάνω από τη θάλασσα, η οποία απόλυτα ήρεμη και γαλάζια, εκτείνεται αδιάλειπτα προς τα δυτικά, έως ότου φτάνει τον ουρανό, τον ανέφελο ουρανό, εκτός ίσως από ένα σύννεφο με λιλά μπορντούρα στον ορίζοντα. Στα αριστερά μου έχω έναν από τους πολλούς κόλπους στο χρώμα της ουράς του παγωνιού, όπου αντικατοπτρίζονται οι τεράστιοι κόκκινοι βράχοι, που είναι στεφανωμένοι με πουρναριές και μυρτιές. Επάνω τους, όλο και πιο ψηλά, δεσπόζει ο τρανός βράχος του Σαν Άντζελο [όρος Παντοκράτορας] με τα ερείπια του παλιού κάστρου στην κορυφή του, 1.400 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Θαρρώ ότι τούτη η ζωή είναι εντελώς διαφορετική από την πυρετική, ενοχλητική ελαφρότητα της πόλης της Κέρκυρας και έχω την εντύπωση - για να μην πω τη βεβαιότητα - πως ξανανιώνω ένα χρόνο την ώρα». 166

ΧΩΡΟΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (18 Ιουνίου 1856), σχέδιο με μολύβι, πένα και υδρόχρωμα, σε χαρτί, 28,5 x 43,0 εκ. (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αθήνα) Στις 19 Ιουνίου του 1856 ο Ε. Lear έγραψε στην αδερφή του: «Νομίζω ότι μάλλον δε θα μπορείς να προφέρεις ολόκληρη τη διεύθυνση του μέρους απο όπου σου γράφω, και έτσι καλύτερα να το ονομάσεις και εσύ Χόκους Πόκους, όπως όλοι οι άγγλοι εδώ. Λοιπόν το Χόκους Πόκους είναι ένα χωριό 14 μίλια από την Κέρκυρα, χτισμένο πάνω σε έναν διπλό βραχώδη λόφο, στη μέση μιας κοιλάδας γεμάτης με εξαίσιες πορτοκαλιές και κυπαρίσσια... Όλοι οι βορεινοί λόφοι κατηφορίζουν προς την θάλασσα πέρα από την οποία φαίνονται οι παλιοί μου φίλοι, τα βουνά της Χειμάρρας... Επειδή ήθελα να δω αυτή την πλευρά ζήτησα από τον Κόμη Βούλγαρη να μου παραχωρήσει το σπίτι του. Κουβάλησα ένα σωρό πράγματα μαζί μου, γιατί αυτά τα ελληνικά εξοχικά σπίτια είναι άδεια εκτός από καρέκλες και τραπέζια.υ.γ. Υπάρχουν επίσης και μερικές μύγες». Όταν - μετά την έξωση του Όθωνα - στη λίστα των υποψηφίων για τον ελληνικό θρόνο συμπεριελήφθηκε ο πρίγκιπας Alfred, γιος της Βικτωρίας, ο Lear σκέφτηκε να ζητήσει από την πρώην μαθήτριά του να του απονεμηθεί ο τίτλος βασιλιάς Lear, επίσημος αρχι-ανοησιο-φλυαροποιός και πρώτος ζωγράφος. 167

Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΛΗΨΗ (1863), ελαιογραφία, 34,5 x 54,0 εκ. (ιδιωτική συλλογή) O E.L. κατά την παραμονή του στην Κέρκυρα μετέτρεψε το πιο ευρύχωρο δωμάτιο του διαμερίσματός του σε προσωπική του γκαλερί, όπου δεχότανε επισκέψεις τρεις φορές την εβδομάδα. Εκεί - εκτός από τα εκτεθειμένα έργα - οι υποψήφιοι αγοραστές μπορούσαν να επιλέξουν θέματα της αρεσκείας τους, ξεφυλλίζοντας τα ντοσιέ του με τα προσχέδια, και να παραγγείλουν σχετικoύς πίνακες. Σύντομα καθιερώθηκε σαν ο ζωγράφος της μόδας. Σε επιστολές προς φίλους του στην Αγγλία, καυχιέται ότι σε όλες τις αίθουσες των Ανακτόρων των Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Γεωργίου, όπου ήταν και η κατοικία του Ύπατου Αρμοστή, έβλεπε κανείς απόψεις δικές του. Αυτό που τον ικανοποιούσε ιδιαίτερα ήταν το γεγονός ότι τα έσοδα από τις πωλήσεις των έργων καλύπτανε εντελώς τις ανάγκες του. Με τον γνωστό χιουμοριστικό του τρόπο σχολίαζε την αλματώδη άνοδο της επαγγελματικής επιτυχίας του: «Θεούλη μου, μακάρι να μπορούσα να ζωγραφίζω γρηγορότερα και καλύτερα, να είχα 20 ζευγάρια χέρια, για να μην πω και μια προβοσκίδα ελέφαντα, για να πιάνω τα πινέλα όταν πέφτουν κάτω...». Κάποιες φορές, η τεράστια ζήτηση μετέτρεπε την καλλιτεχνική του έμπνευση σε μηχανική παραγωγή. Το Νοέμβριο του 1862 υποχρεώθηκε, προκειμένου να πραγματοποιήσει μια έκθεση με μικρά έργα - προσιτά σε «μικρούς καπιταλιστές» -, να κάνει 40 πίνακες μέσα σε 40 ημέρες. Επικαλούμενος την ανοησιολογική αρχαιοφιλία του, τα βάφτισε: Οι Τεσσαράκοντα Τύραννοι. 168

Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (c. 1856), ολοκληρωμένη υδατογραφία (λεπτομέρεια), σε γκρί χαρτί, 31,4 x 47,3 εκ. (Υale Center for British Art, USA) 169

ΤΟΠΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΦΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΔΕΚΑ (1861), λιθογραφία, 15,5 x 23,5 εκ. (συλλογή Πάνου Τσιλίκη, Γιάννενα) Η καθημερινότητα των μελών της βρετανικής παροικίας στην Κέρκυρα αποτελούσε μικρογραφία της κοινωνικής ζωής των απανταχού βρετανικών αποικιών: αδιάκοπες προσκλήσεις, πικνίκ και ιππασία στην εξοχή, κυνήγι, χοροί, φιλανθρωπικά bazaars, κρουαζιέρες στα Επτάνησα και, ασφαλώς, αγώνες cricket. Για το Lear όλα αυτά συνόψιζαν «ό,τι απεχθανόταν στην Αγγλία - εκτός από τον καιρό». Ωστόσο, όπως αντιλαμβανόμαστε από τα ημερολόγιά του, παρά την απέχθειά του για τις εκδηλώσεις της παροικίας του, συμμετείχε στους «χορούς και τα ανόητα picnic, που οργάνωνε η σύζυγος του Ύπατου Αρμοστή», προσπαθώντας να επωφεληθεί από τις ευκαιρίες που προσφέρουν στους καλλιτέχνες παρόμοιες εκδηλώσεις. Η γνωριμία του με διακεκριμένους βρετανούς επισκέπτες, όπως, π.χ., με τον Sir Percy Florence Shelley, τον μοναχογιό του ποιητή, τον Henry Holland, γνωστό περιηγητή και προσωπικό γιατρό της Βικτωρίας, και το συνταγματάρχη William Martin Leake, κορυφαίο συγγραφέα ελληνικών οδοιπορικών, αποτελούσε ευχάριστη παρένθεση στα ανιαρά αυτά κοσμικά καλέσματα. Όποτε κατόρθωνε να αποφύγει τις κοινωνικές υποχρεώσεις του, απολάμβανε ένα ήσυχο δείπνο με τον πολυάσχολο Fr. Lushington, ή δεχόταν - με ευχαρίστηση - τις προσκλήσεις της αγγλοϊταλικής οικογένειας Cortazzi. Ας σημειωθεί ότι η δεύτερη κόρη της οικογένειας, η Helena, ήταν μια από τις δύο γυναίκες που ο Lear σκέφτηκε να τους κάνει πρόταση γάμου. 170

ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΜΠΕΝΙΤΣΕΣ (c.1860), ελαιογραφία, σε καμβά, 35,0 x 55,0 εκ. (Victoria and Albert Museum, Λονδίνο) ΟΙ ΕΛΑΙΩΝΕΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (c. 1861), ελαιογραφία, σε χαρτόνι, 24,7 x 34,8 εκ. (Victoria and Albert Museum, Λονδίνο) 171

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (1856), ολοκληρωμένη υδατογραφία, σε χαρτί, 17,8 x 37,5 εκ. (ιδιωτική συλλογή) Η αμεσότητα των σκίτσων του Ed. Lear, προσθέτουν ασφαλώς μια επί πλέον διάσταση στην αίσθηση της αυθεντικότητας, αν και αυτά όπως γράφει ο συγγραφέας Seline Bullocke δεν έχαιραν οποιασδήποτε εκτίμησης κατά τη διάρκεια της ζωής του καλλιτέχνη μας. Τα περισσότερα λειτουργούσαν σαν οδηγοί μεγαλυτέρων συνθέσεων για τις επόμενες παραγγελίες φιλότεχνων πελατών του, που θα ολοκληρώνονταν στο εργαστήριό του. Σημειώσεις και σχόλια που δήλωναν με σαφήνεια συγκεκριμένα στοιχεία, όπως το είδος του φωτός, την ώρα της ημέρας που φιλοτέχνησε το σκίτσο, την ένταση των χρωμάτων, καθώς και τυχόν προσαρμογές που θα έπρεπε να γίνουν στις αναλογίες, συνήθως γράφονταν από τον Lear με μολύβι επάνω στο σχέδιο, όπως θα διαπιστώσει ένας προσεκτικός αναγνώστης του παρόντος λευκώματος. Σήμερα η ακαδημαϊκή αξιολόγηση αποδίδει ίση - αν όχι και μεγαλύτερη - σπουδαιότητα στο σκίτσο, γιατί αποκαλύπτει τις αρχικές επιδιώξεις του καλλιτέχνη, αν και - δυστυχώς - όπως επισημαίνει η Katharine Baetjet, «οι σύγχρονοι του Lear έβρισκαν τα σκίτσα όχι και τόσο σημαντικά και απλώς τα θεωρούσαν πρωτογενή σχεδιάσματα βάσει των οποίων θα μπορούσαν οι ενδιαφερόμενοι συλλέκτες να παραγγείλουν κάτι πολύ πιο ολοκληρωμένο και καλύτερα δουλεμένο». Στην ίδια λογική κινήθηκε και ο Ε. Lear, ρίχνοντας όλο το βάρος του στα μεγάλα πανοράματα ρομαντικών τοπίων, που απεικονίζουν το βάθος και την καθαρότητα της φύσης. Τελικά έγινε διάσημος όχι από τις ελαιογραφίες του, αλλά από τα σκίτσα του. 172

173

Edward Lear, φωτογραφία, 1866 Edward Lear, φωτογραφία, c 1860 174