Μελέτη: Διερεύνηση του υφιστάμενου ιδιοκτησιακού/νομικού καθεστώτος και πλαισίου εκμετάλλευσης

Πράξη «Εκπόνηση Σχεδίων Ερευνητικών και Τεχνολογικών Αναπτυξιακών Έργων Καινοτομίας (ΑγροΕΤΑΚ)» Τίτλος Έργου «Ολοκληρωμένη διαχείριση και αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων οπωρώνων και αυτοφυών καρποφόρων φυτών» Regeneratio Μονάδα υλοποίησης: Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Παραδοτέο 2.α Μελέτη: Διερεύνηση του υφιστάμενου ιδιοκτησιακού/νομικού καθεστώτος και πλαισίου εκμετάλλευσης Νίκος Νικήσιανης Μάρτιος 2015

Περιεχόμενα 1. Πρόλογος...5 2. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς γενικά...7 2.1 Αντικείμενο της έρευνας...7 2.2 Ιστορικό πλαίσιο...8 2.3 Θέσεις εγκαταλελειμμένων οπωρώνων...9 2.4 Μεθοδολογία...11 3. Υφιστάμενη κατάσταση...12 3.1 Νομικό πλαίσιο...12 3.2 Καθεστώς ιδιοκτησίας...18 3.3 Άδειες χρήσεις αυτοφυών φυτών...22 4. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των οπωρώνων της Ροδόπης...24 5. Συμπεράσματα - προτάσεις αξιοποίησης...35

1. Πρόλογος Το παρόν κείμενο αποτελεί το Παραδοτέο 2.α. με τίτλο «Μελέτη: Διερεύνηση του υφιστάμενου ιδιοκτησιακού/νομικού καθεστώτος και πλαισίου εκμετάλλευσης». Σύμφωνα με το ΤΔΕ, κατά την 2 η Φάση του έργου (ΦΕ 2 : «Αναλυτική μελέτη περιοχής εφαρμογής»), διερευνήθηκε αναλυτικά το υφιστάμενο ιδιοκτησιακό/νομικό καθεστώς και το πλαίσιο που διέπει την πιθανή εκμετάλλευση των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων. Αρχικά, διερευνήθηκε το γενικότερο νομικό πλαίσιο που διέπει την εκμετάλλευση κάθε θέσης, ανάλογα με το ιδιοκτησιακό καθεστώς της και αναζητήθηκαν οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να διευκρινιστεί το τελευταίο. Στη συνέχεια, αναζητήθηκαν στοιχεία για το συγκεκριμένο ιδιοκτησιακό καθεστώς όλων των καταγεγραμμένων οπωρώνων στην περιοχή πιλοτικής εφαρμογής, το Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης. Το τελικό κείμενο παραδόθηκε σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σχετική Σύμβαση στο τέλος του Μαρτίου 2015. Σημειώνεται ότι καθώς το συγκεκριμένο Παραδοτέο παραδίδεται μαζί με τα παρακάτω Παραδοτέα: - Π1.γ.: «Μελέτη: Φυτοτεχνική μελέτη για την ορθή διαχείριση των οπωροφόρων δέντρων»π1.ε: «Μελέτη: Επιλογή περιοχής εφαρμογής» - Π1.δ: «Μελέτη: Οικονομοτεχνική μελέτη για τις δυνατότητες αξιοποίησης των οπωροφόρων και των άλλων φυτών από τους τοπικούς παραγωγούς» - Π1.ε: «Μελέτη: Επιλογή περιοχής εφαρμογής» και για να αποφεύγονται εκτεταμένες αλληλεπικαλύψεις, όπου χρειάζεται γίνεται παραπομπή σε αυτά, όπως και στα δύο αρχικά Παραδοτέα του έργου, τα οποία έχουν παραδοθεί τον Δεκέμβριο 2014 και έχουν γίνει αποδεκτά από την αναθέτουσα αρχή (κάποιες αλλη λεπικαλύψεις έχουν διατηρηθεί για να διατηρεί το κάθε κείμενο τη συνοχή και την αυτονομία του): - Π1.α: «Μελέτη: Καταγραφή, χαρτογραφική αποτύπωση και αξιολόγηση εγκαταλελειμμένων οπωρώνων σε όλες τις επιλεγμένες περιοχές» - Π1.β: «Μελέτη: Συγκέντρωση και καταγραφή παραδοσιακής γνώσης γύρω από τους οπωρώνες, τα οπωροφόρα και τα προϊόντα τους»

2. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς γενικά 2.1 Αντικείμενο της έρευνας Η καλλιέργεια παραδοσιακών οπωρώνων αποτελούσε για αιώνες μία διαδεδομένη γεωργική πρακτική στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Ελλάδας. Οι ορεινοί οπωρώνες αυτοί δημιουργούνταν κυρίως γύρω από μόνιμους ή περιστασιακούς οικισμούς, καθώς και κοντά σε ορεινά χωράφια, βοσκολίβαδα και άλλους χώρους δραστηριότητας. Φιλοξενούσαν κυρίως δέντρα των γενών Prunus (κορομηλιά, δαμασκηνιά, κερασιά, βυσσινιά) και Pyrus (αχλαδιά, γκορτσιά), καθώς και μηλιές (Malus sp), κυδωνιές ( Cydonia oblonga), καρυδιές (Juglans sp.), αμπέλια (Vitis vinifera) και άλλα. Συνήθως δεν είχαν τη μορφή αμιγών καλλιεργειών ενός είδους, αλλά αποτελούνταν από δέντρα πολλών ειδών και ποικιλιών, διάσπαρτων ανάμεσα στις καλλιέργειες, τα λιβάδια, τις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και τα σπίτια. Σήμερα, η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των οπωρώνων έχει εγκαταλειφθεί, λόγω της εγκατάλειψης των περισσότερων ορεινών οικισμών και της εντατικοποίησης-εμπορευματοποίησης της αγροτικής παραγωγής. Οι οπωρώνες αυτοί ωστόσο διατηρούν, ακόμα ως ένα βαθμό τουλάχιστον, τη διατροφική, οικονομική, κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική τους σημασία επίσης έχουν μεγάλη οικολογική σημασία ως ιδιαίτερη οικοτόποι υψηλής βιοποικιλότητας και αναπόσπαστα στοιχεία του ορεινού, αγροδασικού τοπίου (βλ. αναλυτικά Παραδοτέα 1.β και 1.γ). Έτσι, προκρίνεται ο στόχος της διατήρησης των ορεινών, παραδοσιακών οπωρώνων, εγκαταλελειμμένων και καλλιεργούμενων. Η διατήρηση περιλαμβάνει τη διατήρηση των εκτάσεων που περιέχουν οπωρώνες, τη διατήρηση των δέντρων, της παραγωγής τους και των ποικιλιών τους. Η διατήρηση των καλλιεργημένων οπωρώνων, ως ζωντανή, παραγωγική καλλιέργεια, περνά μέσα από την κατάλληλη υποστήριξη των παραγωγών ώστε να συνεχίζουν και να ανανεώνουν τις καλλιέργειες τους, εφαρμόζοντας ταυτόχρονα τις κατάλληλες πρακτικές που θα διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας που ενδημεί στους οπωρώνες και γενικά τον περιβαλλοντικό τους ρόλο. Η παρούσα έρευνα ωστόσο εστιάζει στους εγκαταλελειμμένους οπωρώνες. Σύμφωνα με το σκεπτικό του παρόντος Σχεδίου, η διατήρησή τους μπορεί να συνδυάζει οργανωμένες δράσεις προστασίας και ορθής διαχείρισης, χρηματοδοτημένες από

δημόσιους φορείς και προγράμματα, μαζί με τη σταδιακή επανένταξή τους στον κύκλο των τοπικών παραγωγικών δραστηριοτήτων, ως συμπληρωματική πηγή αγαθών ή/και εσόδων. Έτσι, στόχος της παρούσας πρότασης είναι η επεξεργασία, η προώθηση και η πιλοτική εφαρμογή προτάσεων για την αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων και άλλων φυτικών ειδών, αυτοφυών ή εγκαταλελειμμένων, με σκοπό την παραγωγή νέων, καινοτόμων διατροφικών προϊόντων χαμηλού περιβαλλοντικού κόστους και υψηλής διατροφικής αξίας. Για να λάβουν χώρα ωστόσο τέτοιες δράσεις, δημόσιες ή ιδιωτικές, θα πρέπει να διευκρινιστεί το ιδιοκτησιακό και διαχειριστικό καθεστώς αυτών των εκτάσεων και να βρεθεί η κατάλληλη νομική φόρμουλα ώστε να παρέχονται με ευκολία οι σχετικές άδειες ή παραχωρήσεις χρήσης. Σήμερα, το ιδιοκτησιακό καθεστώς των περισσότερων από αυτές τις θέσεις εμφανίζεται ως εξαιρετικά ασαφές, ιδιαίτερα στις περιοχές για τις οποίες δεν έχει συνταχθεί Κτηματολόγιο και Δασικός Χάρτης. 2.2 Ιστορικό πλαίσιο Σε γενικές γραμμές, ο τρόπος καλλιέργειας, νομής, συγκομιδής και χρήσεις των παραδοσιακών οπωρώνων δεν έχει μελετηθεί αρκετά από την ιστορική και λαογραφική βιβλιογραφία της χώρας, σε σχέση τουλάχιστον με τις βασικές καλλιέργειες των σιτηρών. Εξαιρέσεις αποτελούν οι καλλιέργειες της ελιάς και του αμπελιού, φυτά πολύ σημαντικά στην αγροτική οικονομία και στη λαϊκή ζωή των κοινοτήτων. Έτσι, το ιστορικό πλαίσιο όσο αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς των παραδοσιακών οπωρώνων παραμένει μάλλον ασαφές. Από ό,τι υποδεικνύουν οι μαρτυρίες που συλλέχθησαν μέχρι τώρα στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας, πολλοί οπωρώνες και δέντρα ανήκαν σαφώς στην εκάστοτε ατομική, η ορθότερα οικογενειακή, περιουσία, των κατοίκων της κοινότητας. Αυτό ισχύει για τους οπωρώνες που βρισκόταν εντός των χωραφιών ή των οικημάτων της κάθε οικογένειας. Μεγάλο μέρος όμως βρισκόταν έξω από αυτά τα πλαίσια, περιβάλλοντας τις ιδιοκτησίες εντός του χωριού ή πέριξ των χωραφιών της, κοντά σε κοινόχρηστες υποδομές και πόρους, όπως οι ρεματιές, οι μύλοι, οι νεροτριβές κοκ, στις κοινόχρηστες εκτάσεις του χωριού κα. Σε αυτή την περίπτωση, μπορούν να θεωρηθούν ως κοινοτική ιδιοκτησία, όπως ίσχυε επίσης πολλές φορές για το

κοινοτικό δάσος ή τους κοινοτικούς βοσκοτόπους. Ένα τέτοιο καθεστώς φαίνεται ότι ισχύει πολλές φορές στους πλέον παραγωγικούς, εκτεταμένους οπωρώνες, όπως είναι κατεξοχήν οι καστανεώνες, ή οι εκτάσεις με καρυδιές. Στην περίπτωση ιδιαίτερα που αποτελούσαν κοινοτική ιδιοκτησία, οι οπωρώνες μπορούν να χαρακτηριστούν ως ένα συνεκτικό στοιχείο της κοινότητας και ως ένα κρίσιμο στοιχείο στη συγκρότηση του πλαισίου των παραγωγικών κοινωνικών σχέσεων. Επίσης, εμπνεόμενη από το ιστορικό αυτό πλαίσιο, και όπως αναφέρεται αναλυτικά στο Παραδοτέο 1.ε (Οικονομικοτεχνική Μελέτη), η αξιοποίηση και επανένταξη των οπωρώνων στην παραγωγή σήμερα, προτείνεται να γίνει μέσα από συνεργατικές-συνεταιριστικές μορφές παραγωγής, καθώς και μέσα δίκτυα άμεσης ανταλλαγής. Οι προτάσεις αυτές συνεπώς μπορούν να αξιοποιήσουν την προηγούμενη ιστορική εμπειρία. 2.3 Θέσεις εγκαταλελειμμένων οπωρώνων Με βάση την επιτόπια έρευνα που διεξήγαμε σε όλες τις περιοχές μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής γενικές κατηγορίες εγκαταλελειμμένων οπωρώνων: 1. Θέσεις οπωρώνων που βρίσκονται μέσα και γύρω από κατοικημένους οικισμούς. Παρότι δεν υφίστανται συστηματική δάσωση, οι οπωρώνες αυτοί μπορούν να θεωρούνται ως ένα βαθμό εγκαταλελειμμένοι, αφού τα δέντρα μένουν τις περισσότερες φορές χωρίς συστηματική καλλιέργεια και οι καρποί τους δεν συγκομίζονται τακτικά. Το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς είναι ασαφές, αλλά για τις ανάγκες του παρόντος Σχεδίου θεωρούνται γενικά ως ιδιωτικής ιδιοκτησίας, αφού βρίσκονται εντός ή γύρω από ιδιόκτητη γη. 2. Θέσεις οπωρώνων μέσα και γύρω από ενεργές ορεινές γεωργικές εκμεταλλεύσεις (αγροτικές και κτηνοτροφικές). Όπως και παραπάνω, παρότι δεν υφίστανται συστηματική δάσωση, οι οπωρώνες αυτοί μπορούν επίσης να θεωρούνται ως ένα βαθμό εγκαταλελειμμένοι, αφού τα δέντρα μένουν τις περισσότερες φορές χωρίς συστηματική καλλιέργεια και οι καρποί τους δεν συγκομίζονται τακτικά. Για το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς ισχύει ότι αναφέρθηκε παραπάνω για την κατηγορία 1.

3. Θέσεις οπωρώνων μέσα και γύρω από εγκαταλελειμμένες ορεινές γεωργικές εκμεταλλεύσεις (αγροτικές και κτηνοτροφικές). Οι οπωρώνες αυτοί υφίστανται δάσωση κάποιου βαθμού και οι οπωρώνες αυτοί θεωρούνται εγκαταλελειμμένοι, αφού τα δέντρα μένουν χωρίς συστηματική καλλιέργεια και οι καρποί τους δεν συγκομίζονται τακτικά. Το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς είναι ασαφές κάποιοι από αυτούς πρέπει να θεωρούνται ακόμα ως ιδιωτικής ιδιοκτησίας, αφού βρίσκονται εντός ή γύρω από ιδιόκτητη γη ακόμα και αν αυτή δεν χρησιμοποιείται πια. Άλλοι βρίσκονται σε εκτάσεις κοινόχρηστες, δημόσιες ή κοινοτικές/δημοτικές. 4. Θέσεις οπωρώνων που βρίσκονται μέσα και γύρω από εγκαταλελειμμένους οικισμούς. Οι οπωρώνες υφίστανται συστηματική δάσωση και θεωρούνται εγκαταλελειμμένοι, αφού τα δέντρα μένουν χωρίς συστηματική καλλιέργεια και οι καρποί τους δεν συγκομίζονται τακτικά. Για το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς ισχύει ότι αναφέρθηκε παραπάνω στην κατηγορία 3. 5. Λοιπές θέσεις, όπως ανοίγματα στο δάσος, ξέφωτα μικρά λιβάδια, παρόχθια βλάστηση στα ορεινά ρέματα, βλάστηση στα πρανή αγροτικών, δασικών και επαρχιακών οδών κοκ, που περιέχουν μικρούς αριθμούς οπωροφόρων δέντρων. Οι οπωρώνες υφίστανται δάσωση διαφορετικών βαθμών και θεωρούνται εγκαταλελειμμένοι, αφού τα δέντρα μένουν χωρίς συστηματική καλλιέργεια και οι καρποί τους δεν συγκομίζονται τακτικά. Το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς είναι ιδιαίτερα ασαφές οι περισσότεροι από αυτούς θεωρούνται δασική γη και είναι δημόσιοι. Από τις παραπάνω κατηγορίες, οι τυπικές θέσεις εγκαταλελειμμένων οπωρώνων είναι η 3 (Θέσεις οπωρώνων μέσα και γύρω από εγκαταλελειμμένες ορεινές γεωργικές εκμεταλλεύσεις) και 4 (Θέσεις οπωρώνων που βρίσκονται μέσα και γύρω από εγκαταλελειμμένους οικισμούς). Ιδιαίτερα οι οπωρώνες των εγκαταλελειμμένων οικισμών αποτελούν την πιο τυπική, και ενδιαφέρουσα από ιστορική και πολιτισμική σκοπιά, μορφή εγκαταλελειμμένων οπωρώνων και κατά κανόνα περιέχουν και το μεγαλύτερο αριθμό και ποικιλία δέντρων.

2.4 Μεθοδολογία Η παρούσα μελέτη λοιπόν εξετάζει αρχικά το νομικό πλαίσιο που ισχύει για το ιδιοκτησιακό διαχειριστικό καθεστώς γενικά των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων. Στη συνέχεια, περιγράφει αναλυτικά το ιδιοκτησιακό καθεστώς στην περιοχή πιλοτικής εφαρμογής του έργου, το Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης. Για το σκοπό αυτό αντλήθηκαν στοιχεία από: - Αρμόδιες υπηρεσίες και αρχές, όπως τo Εθνικό Κτηματολόγιο, τα Τμήματα Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού των Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής των δύο Π.Ε. της περιοχής (Δράμας και Ξάνθης), ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης και τα αρμόδια Δασαρχεία της περιοχής (Δράμας, Ξάνθης, Νευροκοπίου και Σταυρούπολης). - Επιτόπια έρευνα και παρατηρήσεις. Τέλος, κατατίθενται προτάσεις προς την κατεύθυνση της δυνατότητας αξιοποίησης και διατήρησης των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων.

3. Υφιστάμενη κατάσταση 3.1 Νομικό πλαίσιο Ο βασικός νόμος που διέπει το ιδιοκτησιακό και διαχειριστικό καθεστώς των παραπάνω θέσεων είναι ο πρόσφατος Νόμος 4280 του 2014 «Περιβαλλοντική αναβάθμιση και ιδιωτική πολεοδόμηση Βιώσιμη ανάπτυξη οικισμών Ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Αρ. Φύλλου 159, 8 Αυγούστου 2014). Στη συνέχεια περιγράφονται οι βασικές προβλέψεις του παραπάνω νόμου που άπτονται των θεμάτων της παρούσας μελέτης. Ανάδειξη και αναβίωση εγκαταλελειμμένων, μικρών και φθινόντων οικισμών Με τα άρθρα 16-24 (Μέρος Α3) του παραπάνω νόμου αναγνωρίζονται ως ειδικοί κατηγορία οικισμών οι εγκαταλελειμμένοι, μικροί και φθίνοντες οικισμοί προβλέπουν μία σειρά διατάξεων για την ανάδειξη και αναβίωση τους. Ως εγκαταλελειμμένος ορίζεται ο οικισμός που εμφανίζεται με μηδενικό πληθυσμό στην απογραφή του 1981 της ΕΛΣΤΑΤ και προϋφίσταται του έτους 1923 και βρίσκεται εντός των περιοχών της παραγράφου 3 του άρθρου 1, δηλαδή στο σύνολο της χερσαίας χώρας συμπεριλαμβανομένων των νήσων Κρήτης, Εύβοιας και Ρόδου και εξαιρουμένων των περιοχών Αττικής, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Πάτρας, Βόλου, Λάρισας και Ηρακλείου Κρήτης, που καταλαμβάνονται από τα αντίστοιχα όρια αρμοδιότητας των προβλεπόμενων ρυθμιστικών σχεδίων. Ως μικρός και φθίνον ορίζεται ο οικισμός που βρίσκεται εντός των παραπάνω περιοχών και πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις: αα) κατά την τελευταία απογραφή (2011) της ΕΛΣΤΑΤ εμφανίζει ως μόνιμο πληθυσμό μικρότερο των εκατόν πενήντα (150) κατοίκων, ββ) δεν εμφανίζει πληθυσμιακή αύξηση μεγαλύτερη του δέκα τοις εκατό (10%) από την αντίστοιχη απογραφή του μόνιμου πληθυσμού του έτους 1981, και γγ) είτε προϋφίσταται του έτους 1923 είτε έχει οριοθετηθεί με τις ισχύουσες διατάξεις.

Για τους παραπάνω οικισμούς προβλέπεται κάτω από προϋποθέσεις η έκδοση Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικής Αναβάθμισης και Ανάπτυξης (Ε.Σ.ΠΕΡ.Α.Α.) το οποίο ορίζει τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης και ορίζονται κίνητρα για την αναβίωσή τους. Εξάλλου, προβλέπεται η καταγραφή σε ψηφιακή βάση δεδομένων, των ορίων που έχουν καθορισθεί, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις, των οικισμών προ του 1923 ή των οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκους. Ρυθμίσεις δασικής νομοθεσίας Στο Κεφάλαιο Γ του νόμου επαναπροσδιορίζεται η δασική νομοθεσία με σκοπό «τον καθορισμό των συγκεκριμένων μέτρων προστασίας για τη διατήρηση, ανάπτυξη και βελτίωση των δασών, των δασικών εκτάσεων και των δημοσίων χορτολιβαδικών και βραχωδών εκτάσεων, σύμφωνα με την αρχή της αειφορίας και σε συνάρτηση με το ιδιαίτερο νομικό καθεστώς που διέπει την ιδιοκτησία και την εκμετάλλευση αυτών, όπως και ο προσδιορισμός κατά περίπτωση των όρων και προϋποθέσεων υπό τις οποίες οι προστατευτέες εκτάσεις μπορεί στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης να μεταβάλουν την κατά προορισμό χρήση τους ή να εξυπηρετούν και άλλες χρήσεις, για λόγους επιβαλλόμενους από το δημόσιο συμφέρον». Οι διατάξεις αυτές αναφέρονται εδώ, γιατί, όπως θα φανεί, οι περισσότερες από τις θέσεις των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων εμπίπτουν σήμερα στην κατηγορία της δασικής γης. Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο 34 «μέχρι την ανάρτηση του δασικού χάρτη, ο χαρακτηρισμός μίας περιοχής ή τμήματος της επιφανείας της γης ως υπαγομένης ή μη στις περιπτώσεις του άρθρου 3 του παρόντος νόμου (σσ δασική έκταση) και ο καθορισμός των ορίων τούτων για την εφαρμογή των διατάξεων αυτού, όπως και ο προσδιορισμός της κατηγορίας στην οποία ανήκει κατά τις στο άρθρο 4 διακρίσεις, ενεργείται μετά από αίτηση οποιουδήποτε έχοντος έννομο συμφέρον ή και αυτεπαγγέλτως με πράξη του κατά τόπον αρμοδίου δασάρχη ή του Διευθυντή Δασών εάν στο νομό δεν υφίσταται Δασαρχείο». Έτσι, ο χαρακτηρισμός μίας περιοχής αποτελεί διαδικασία της δασικής υπηρεσίας (που γίνεται είτε αυτεπάγγελτα από την ίδια είτε από αίτημα πολίτη), κατά την οποία αποφασίζεται αν μια εκτός σχεδίου έκταση γης αποτελεί δασική ή όχι έκταση. Σημειώνεται ότι ο χαρακτήρας που

δίνεται σε μια έκταση δεν έχει πάντα σχέση με τη μορφή που έχει αυτή σήμερα. Ο χαρακτήρας μιας έκτασης καθορίζεται κυρίως και από τη μορφή που είχε στο παρελθόν (δηλαδή το 1945 ή 1960 ή και νωρίτερα)- και σε κάποιες περιπτώσεις και από τη μορφή (αν αυτή είναι δασική) που απέκτησε αργότερα. Συνεπώς μια έκταση δασικής μορφής στο παρελθόν και καθαρή σήμερα, είναι προφανές ότι αποτελεί δασικού χαρακτήρα έκταση. Αντίστοιχα μια έκταση αγροτική παλαιότερα και δασική σήμερα αν δεν εμπίπτει σε κάποιες ευνοϊκές ρυθμίσεις, μπορεί να χαρακτηρίζεται ως δασική. Η Πράξη Χαρακτηρισμού αποτελεί το έγγραφο του δασαρχείου το οποίο αναφέρει το χαρακτηρισμό της εκτός σχεδίου έκτασης και συνοδεύεται από το σχετικό χάρτη. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, κάθε εκτός σχεδίου πόλης έκταση που είναι δασική, αυτομάτως θεωρείται και δημόσια εκτός αν ο ιδιοκτήτης αποδείξει ότι διαθέτει τίτλους αναγνωρισμένους τίτλους κυριότητας που ανάγονται στο 1885. Κάθε πολίτης έχοντας έννομο συμφέρον μπορεί να προσφύγει κατά πράξης χαρακτηρισμού με την οποία διαφωνεί, ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής που καλείται «Επιτροπή Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων» και η οποία εξετάζει το αίτημα του και επανεξετάζει τον αποδιδόμενο από το δασαρχείο χαρακτηρισμό απορρίπτοντας τον ή ουσιαστικά επικυρώνοντας τον. Κατά τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και η Δευτεροβάθμια Επιτροπή μετά την πρωτοβάθμια. Οι Πράξεις Χαρακτηρισμού και οι αποφάσεις των Επιτροπών Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων (Ε.Ε.Δ.Α.) αναρτώνται σε ειδικό ιστότοπο του Υπουργείου Περιβάλλοντος (http://dp.ypeka.gr/). Γεωργική εκμετάλλευση δημόσιων δασικών εκτάσεων (αρ. 47) Στις χρήσεις που επιτρέπονται στις εκτάσεις που έχουν κηρυχθεί οριστικά ως δασικές περιλαμβάνεται υπό όρους και η γεωργική εκμετάλλευση (άρθρο 47). Συγκεκριμένα, η «εκχέρσωση δασών προς απόδοση σε αγροτική οποιασδήποτε φύσης καλλιέργεια απαγορεύεται. Κατ εξαίρεση επιτρέπεται η από γεωργικούς συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών ή φυσικά πρόσωπα εκχέρσωση δασικών εκτάσεων ή η χρήση από αυτούς ασκεπούς έκτασης ή διάκενου εντός δάσους ή δασικής έκτασης, εμβαδού έως 30 στρέμματα όταν πρόκειται για φυσικά πρόσωπα, για γεωργική ή δενδροκομική καλλιέργεια ή για φύτευση σε ανάμειξη αγρίων και οπωροφόρων ή καρποφόρων δένδρων ή για φύτευση δασικών ειδών για την απόδοση

προϊόντων, ιδίως, κάστανων, καρυδιών και τρούφας, ή για δημιουργία αμπελώνων ή φυτειών αρωματικών φυτών. Επιτρέπεται, επίσης, η δια εμβολιασμού εξημέρωση άγριων οπωροφόρων ή καρποφόρων δένδρων». Επίσης, οι δημόσιες εκτάσεις της περίπτωσης α της παραγράφου 5 του άρθρου 3, ως και οι κοινόχρηστες και διαθέσιμες εποικιστικές δασικές εκτάσεις μπορούν να διατεθούν σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα για δενδροκομική ή γεωργική καλλιέργεια και εκμετάλλευση. Με αυτό τον τρόπο, δίνεται η δυνατότητα για ήπια αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων που αποτελούν σήμερα δασική γη. Η έγκριση για τη γεωργική εκμετάλλευση χορηγείται εφόσον διαπιστωθεί, κατόπιν σχετικής οικονομοτεχνικής μελέτης βιωσιμότητας της γεωργικής εκμετάλλευσης, ότι οι εδαφολογικές και οικολογικές συνθήκες συνηγορούν υπέρ αυτού του τρόπου εκμετάλλευσης χωρίς να παραβλάπτεται η λειτουργία του δασικού οικοσυστήματος, από την απώλεια του φυσικού του στοιχείου. Η μελέτη συντάσσεται από ιδιώτη γεωτεχνικό επιστήμονα, σε περίπτωση δε που αυτός δεν είναι δασολόγος, απαιτείται συνυπογραφή αυτής και από δασολόγο, περιέχεται δε σε αυτήν ειδικό κεφάλαιο για την τυχόν οικολογική αναβάθμιση του φυσικού οικοσυστήματος λόγω της συγκεκριμένης εκμετάλλευσης. Επίσης, πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω προϋποθέσεις: - α) Οι εκτάσεις δεν εμπίπτουν στις περιπτώσεις β της παρ. 1 και α και ζ της παρ. 2 του άρθρου 4 του παρόντος νόμου. - β) Η κλίση του εδάφους είναι μικρότερη του είκοσι πέντε τοις εκατό (25%) και το βάθος του εδάφους κατάλληλο για γεωργική καλλιέργεια και - γ) Δεν υφίσταται κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους ή άλλως να είναι δυνατή η λήψη των απαραίτητων προστατευτικών μέτρων. Εξάλλου, στο ίδιο άρθρο προβλέπεται ότι για λόγους δημοσίου συμφέροντος, δάση, δασικές εκτάσεις και εκτάσεις που εκχερσώθηκαν για γεωργική χρήση, πριν τεθεί σε ισχύ το Σύνταγμα του 1975 και διατηρούν τη χρήση αυτή μέχρι σήμερα, δεν υπάγονται στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, απαγορευμένης κάθε άλλης χρήσης από τον κάτοχό τους. Οι κάτοχοι τέτοιων

δημόσιων εκτάσεων υποβάλουν αίτημα εξαγοράς στο αρμόδιο Δασαρχείο ή στην αρμόδια Διεύθυνση Δασών, εάν δεν υφίσταται Δασαρχείο και κάτω από συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις μπορούν να εξαγοράσουν την κατοχή του. Δενδροκομική εκμετάλλευση καστανοτεμαχίων (αρ. 38) Σε καστανοτεμάχια που βρίσκονται μέσα σε δημόσια δάση και δασικές εκτάσεις ή σε δημοτικές ή διακατεχόμενες δασικού χαρακτήρα εκτάσεις, και στα οποία φύονται περισσότερα από πέντε (5) κατά στρέμμα εξημερωμένα ή μη καστανοδένδρα μπορεί να παραχωρηθεί αντί τιμήματος χρήσης το δικαίωμα της δενδροκομικής εκμετάλλευσης αυτών σε μόνιμους κατοίκους του οικείου Ο.Τ.Α., κατά προτεραιότητα δε, σε κατ επάγγελμα γεωργούς ή κτηνοτρόφους. Ο δικαιούχος προβαίνει σε περιποίηση των καστανοδένδρων, σε εμβολιασμούς αυτών, σε καθαρισμό της άγριας βλάστησης, σε συμπληρωματικές φυτεύσεις καστανοδένδρων και σε άλλα δασοκομικά ή διαχειριστικά μέτρα, σύμφωνα με τους όρους της παραχώρησης κατόπιν μελέτης, που έχει συνταχθεί από δασολόγο. Σε περίπτωση μη τήρησης των όρων αυτών ο δικαιούχος κηρύσσεται έκπτωτος και επιβάλλεται σε αυτόν διοικητικό πρόστιμο αναγόμενο σε 3.000 ευρώ ανά στρέμμα. Αγροί που άλλαξαν μορφή (αρ. 39) Εκτάσεις που εμφανίζονται στις αεροφωτογραφίες του 1945, ή, εφόσον αυτές δεν είναι ευκρινείς του 1960, με αγροτική μορφή που δασώθηκαν μεταγενέστερα επί των οποίων το Δημόσιο δεν θεμελιώνει δικαιώματα κυριότητας βάσει τίτλου, αναγνωρίζονται ως ιδιωτικές με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης μετά από εισήγηση του αρμοδίου δασάρχη ή του Διευθυντή Δασών εάν δεν υφίσταται Δασαρχείο στο νομό, εφόσον ο ιδιώτης προσκομίσει τίτλους ιδιοκτησίας οι οποίοι ανάγονται πριν από την 23 η Φεβρουαρίου 1946 και έχουν μεταγραφεί. Όσες από τις εκτάσεις έχουν σήμερα μορφή δασικής έκτασης και στερούνται των παραπάνω τίτλων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αποκλειστικά και μόνο για γεωργική και δενδροκομική εκμετάλλευση κατόπιν αδείας του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης μετά από εισήγηση του οικείου δασάρχη ή του Διευθυντή Δασών εάν δεν υφίσταται Δασαρχείο

στο νομό, χορηγούμενης της άδειας επί τη βάσει αιτήσεως του προσώπου που προβάλλει δικαιώματα κυριότητας επί των εκτάσεων αυτών, δυνάμει τίτλου ιδιοκτησίας μεταγενεστέρου μεν της 23 ης Φεβρουαρίου 1946, όχι όμως νεότερου των δέκα ετών μέχρι την ημέρα δημοσίευσης του παρόντος. Στην περίπτωση που η συγκεκριμένη έκταση έχει κηρυχθεί αναδάσωσης ανακαλείται. αναδασωτέα, η πράξη Ο ειδικότερος χαρακτηρισμός της έκτασης ως δάσους ή δασικής, προκειμένης της εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου αυτού, διενεργείται, εάν μεν υπάρχει κυρωμένος δασικός χάρτης από την Επιτροπή Δασολογίου Περιφερειακής Ενότητας της παρ. 5 του άρθρου 26 του ν. 3889/2010, άλλως με πράξη χαρακτηρισμού, κατά τη διαδικασία του άρθρου 14, η οποία εκδίδεται ακόμη και στην περίπτωση που η συγκεκριμένη έκταση έχει κηρυχθεί αναδασωτέα ή έχει χαρακτηριστεί μη τελεσίδικη κατά τη διαδικασία του άρθρου 14, ως δασικού χαρακτήρα. Ίδρυση δασικών φυτωρίων Διάθεση δασικών σπόρων (αρ. 45) Επιτρέπεται η ίδρυση δασικών φυτωρίων για παραγωγή και διάθεση των αποθεμάτων, αντί τιμήματος, δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού για δασοπονικούς σκοπούς από τις Δασικές Υπηρεσίες, καθώς και η ίδρυση δασικών φυτωρίων για παραγωγή και εμπορία δασικού πολλαπλασιαστικού υλικού για δασοπονικούς και μη σκοπούς από φυσικά ή νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου κατόπιν άδειας της Διεύθυνσης Αναδασώσεων και Ορεινής Υδρονομίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Σύνοψη Συνοψίζοντας τα παραπάνω, αν ένας εγκαταλελειμμένος οπωρώνας εμφανίζεται σήμερα ως δασική έκταση, υπάρχουν οι εξής δυνατότητες για την αξιοποίησή του: - αν κάποιος ιδιώτης επικαλεστεί τίτλους ιδιοκτησίας και αναγνωριστεί η ισχύς τους, μπορεί να τον εκμεταλλευτεί για δενδρώδεις καλλιέργειες, σύμφωνα με όσα ορίζονται παραπάνω.

- Αν δεν υπάρχουν έγκυροι τίτλοι ιδιοκτησίας, τότε το Δημόσιο μπορεί να παραχωρήσει τη χρήση τους για τους ειδικούς σκοπούς της καλλιέργειας οπωροφόρων, όπως περιγράφεται παραπάνω. Ειδικό καθεστώς υπάρχει για τους καστανεώνες. 3.2 Καθεστώς ιδιοκτησίας Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των παραπάνω θέσεων σήμερα είναι εξαιρετικά ασαφές. Η οριστική διασαφήνιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος κάθε θέσης μπορεί να γίνει μόνο με τη λειτουργία Κτηματολογίου και τη σύνταξη Δασικού Χάρτη για κάθε περιοχή ενδιαφέροντος. Το Εθνικό Κτηματολόγιο είναι ένα ενιαίο σύστημα πληροφοριών που καταγράφει τις νομικές, τεχνικές και άλλες πρόσθετες πληροφορίες για τα ακίνητα και τα δικαιώματα πάνω σ αυτά, με την ευθύνη και την εγγύηση του Δημοσίου. Συγκεκριμένα, το Εθνικό Κτηματολόγιο καταγράφει την γεωγραφική περιγραφή (μορφή, θέση και μέγεθος) του ακινήτου και όλες τις πράξεις που δημιουργούν, μεταβιβάζουν, αλλοιώνουν ή καταργούν δικαιώματα πάνω σε αυτό. Αποκαλύπτει και καταγράφει συστηματικά τη Δημόσια ακίνητη περιουσία. Η σύνταξη του κτηματολογίου ("κτηματογράφηση") μιας περιοχής ορίζεται ως η διαδικασία καταγραφής των εμπράγματων ή άλλων εγγραπτέων δικαιωμάτων (π.χ. πλήρης ή ψιλή κυριότητα, επικαρπία, προσημείωση ή άλλο εμπράγματο βάρος, κ.λπ.) που έχουν τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα σε ακίνητα μιας συγκεκριμένης περιοχής της χώρας και η σύνδεση των δικαιωμάτων αυτών με συγκεκριμένο(α) ακίνητο(α), όπως αυτά ορίζονται και απεικονίζονται κατόπιν διαδικασιών ελέγχου και τεχνικής επεξεργασίας στα κτηματολογικά διαγράμματα. Κατά την καταγραφή ενός εμπράγματου δικαιώματος καταγράφονται επίσης και μια σειρά νομικών πληροφοριών (ληξιαρχικά στοιχεία και στοιχεία ταυτότητας του δικαιούχου, τρόπος απόκτησης του δικαιώματος, στοιχεία της πράξης με την οποία έχει αποκτηθεί το δικαίωμα κ.λπ.). Επιπροσθέτως, τα γεωτεμάχια απεικονίζονται στα κτηματολογικά διαγράμματα κατά απόλυτο τρόπο με συγκεκριμένες συντεταγμένες κορυφών στο Εθνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς (ΕΓΣΑ 87), οριογραμμές και εμβαδά. Συνεπώς, η διαδικασία κτηματογράφησης αποσκοπεί αφενός στη συλλογή, επεξεργασία και καταγραφή των εμπράγματων και άλλων εγγραπτέων δικαιωμάτων

ανά ακίνητο και, αφετέρου, στη συλλογή και επεξεργασία στοιχείων που θα επιτρέψουν την κατά το δυνατόν ακριβέστερη απεικόνιση των γεωτεμαχίων στο κτηματολογικό διάγραμμα. Σήμερα Κτηματολόγιο λειτουργεί σε ορισμένες ακόμα περιοχές της χώρας. Συγκεκριμένα, από το 2014, εντάσσονται σταδιακά σε προγράμματα Κτηματογράφησης, οι υπόλοιπες περιοχές της χώρας, που δεν έχουν κτηματογραφηθεί, σύμφωνα με το πρόγραμμα των 107 περιοχών του 2008, που αφορούσε στις πρωτεύουσες νομών, καθώς και με τα παλαιότερα προγράμματα. Από τις 107 περιοχές, των οποίων η συλλογή δηλώσεων ξεκίνησε στις 17 Ιουνίου του 2008, πολλές έχουν προχωρήσει στα επόμενα στάδια της κτηματογράφησης (πχ ανάρτηση κτηματολογικών στοιχείων), ενώ σε αρκετές από αυτές λειτουργούν Κτηματολογικά Γραφεία (αρχικές εγγραφές). Εξάλλου, η κατάρτιση των Δασικών Χαρτών έχει ως αντικείμενο την οριοθέτηση και καταγραφή των δασών και δασικών εκτάσεων, που διέπονται από το ειδικό προστατευτικό πλαίσιο των διατάξεων της δασικής νομοθεσίας, κατά τρόπο ακριβή, διαφανή και οριστικό. Ειδικότερα, η κατάρτιση Δασικών Χαρτών έχει ως αντικειμενικό σκοπό το διαχρονικό (σήμερα και στο παρελθόν) και χωρικό (γεωγραφικό) προσδιορισμό και αποτύπωση των δασών και δασικών εκτάσεων. Η όλη διαδικασία συνίσταται στην έρευνα των εκτάσεων που είτε σήμερα είτε στο παρελθόν καλύπτονται από δασική βλάστηση, στην κωδικοποίηση των στοιχείων και στην ορθή απεικόνιση τους επί κατάλληλου χαρτογραφικού υλικού, σύμφωνα με τις ισχύουσες τεχνικές προδιαγραφές κατάρτισης δασικών χαρτών (ΦΕΚ 1811, Τεύχος Β, 10-09-2007). Από τη στιγμή που συνταχθεί και αναρτηθεί ο Δασικός Χάρτης μίας περιοχής, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που έχει έννομο συμφέρον, μπορεί να υποβάλει αντιρρήσεις κατά το περιεχομένου του δασικού χάρτη. Ειδικότερα, αντίρρηση μπορεί να υποβληθεί είτε επειδή μια έκταση έχει χαρακτηριστεί δασική (ενώ δεν είναι) ή και αντίστροφα επειδή κάποια έκταση έχει παραλειφθεί να χαρακτηριστεί δασική (ενώ είναι). Μέχρι σήμερα, δασικοί χάρτες έχουν συνταχθεί ή συντάσσονται για ορισμένες ακόμα περιοχές της χώρας (βλ. χάρτη):

Μετά τη λειτουργία του Κτηματολογίου και τη σύνταξη του Δασικού Χάρτη, μπορεί να διευκρινιστεί με σαφήνεια αν κάθε οπωρώνας ανήκει σε ιδιοκτήτη ή στο δημόσιο και αν θεωρείται ή όχι δασική έκταση. Στη συνέχεια, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να προβεί στις αντίστοιχες ενέργειες για την αξιοποίησή του (βλ. παρακάτω). Δυστυχώς, η περιοχή πιλοτικής εφαρμογής του παρόντος Σχεδίου (Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ρόδόπης), δεν διαθέτει ακόμα Κτηματολόγιο και Δασικό Χάρτη. Για τις περιοχές όπου δεν υπάρχει ακόμα κτηματολόγιο και δασικός χάρτης, το καθεστώς κάθε θέσης μπορεί να εξεταστεί μόνο μέσα από τις εξής διόδους: - Αν υπάρχει καταγεγραμμένο από τα αρμόδια Τμήματα Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού των Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. της περιοχής. - Αν έχει δηλωθεί κάποια αγροτική εκμετάλλευση προς ενίσχυση ή επιδότηση, μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων). - Αν εκδοθεί για αυτό Πράξη Χαρακτηρισμού από το Αρμόδιο Δασαρχείο (βλ. παραπάνω). Σύνοψη Συνοψίζοντας, για τις ανάγκες τέλος της παρούσας μελέτης, και σε σχέση με το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, οι εγκαταλελειμμένοι οπωρώνες μπορούν να χωριστούν στις παρακάτω γενικές κατηγορίες: - Ιδιωτικοί: ανήκουν σε ορισμένο και γνωστό ιδιώτη. Σε αυτή την περίπτωση, η εκμετάλλευσή τους προϋποθέτει την παραχώρηση άδειας χρήσης από τον ιδιοκτήτη, με ιδιωτικό συμφωνητικό. Επιπλέον, αν έχουν χαρακτηριστεί ως δασική έκταση, η εκμετάλλευσή τους απαιτεί τις σχετικές άδειες από τους αρμόδιους φορείς (βλ. παραπάνω). - Δημόσιοι: ανήκουν στο Δημόσιο και διαχειρίζονται από το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το κτηματικό καθεστώς τους σημαίνεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες (Τμήματα Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού) ως

«κοινό», «κοινόχρηστο» και «διαθέσιμο». Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται και όσες θέσεις έχουν δασωθεί, χαρακτηρίζονται σήμερα δασική έκταση και η διαχείριση της οποίας ανήκει στην αρμοδιότητα των αρμόδιων Δασαρχείων (χαρακτηρίζονται από τα Τμήματα Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού ως «Ορεινός Όγκος»). Η εκμετάλλευσή τους απαιτεί τις σχετικές άδειες από τους αρμόδιους φορείς (βλ. παραπάνω). - Δημοτικοί/κοινοτικοί: είναι αυτοί που ανήκουν στον εκάστοτε Δήμο που υπάγεται πλέον η εκάστοτε κοινότητα. Η εκμετάλλευσή τους απαιτεί τη σχετική άδεια/παραχώρηση από το Δήμο. Επιπλέον, αν έχουν χαρακτηριστεί ως δασική έκταση, η εκμετάλλευσή τους απαιτεί τις σχετικές άδειες από τους αρμόδιους φορείς (βλ. παραπάνω). 3.3 Άδειες χρήσεις αυτοφυών φυτών Πέρα από την κανονική καλλιέργεια των οπωροφόρων δέντρων, το ισχύον νομικό πλαίσιο επιτρέπει, κάτω από όρους, τη δυνατότητα συλλογής και εμπορίας άγριων καρπών και φυτών. Στο βαθμό συνεπώς που ο εγκαταλελειμμένος οπωρώνας δεν ενταχθεί σε ένα από τα παραπάνω καθεστώτα για να γίνεται νόμιμα η καλλιέργεια και εκμετάλλευσή του, οι καρποί του θα μπορούσαν να συλλέγονται ως καρποί άγριων και αυτοφυών φυτών. Το νομικό πλαίσιο που διέπει αυτή τη δυνατότητα βασίζεται σε παλιό Προεδρικό Διάταγμα Π.Δ.67/1981 (ΦΕΚ 23/Α/81) «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της Ερεύνης επ αυτής», στην κείμενη δασική νομοθεσία και συγκεκριμένα στις διατάξεις των άρθρ. 66 παρ. 1, άρθρ. 112, 176 και 177, άρθρ. 258 παρ.6, άρθρ. 268 παρ. 3, άρθρ. 287 παρ. 22, του Ν.Δ. 86/69 «Περί δασικού κώδικα» και τις διατάξεις του άρθρου 19 του Ν.998/79 «Περί προστασίας των δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας», όπως αυτό τροποποιήθηκε και ισχύει, στον πρόσφατο νόμο 3937/2011 «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις», καθώς και σε μία σειρά ΥΑ για την εμπορία των ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας ( αριθ. 99098/5881/16-10-06 Κ.Α. Υπ. Οικονομικών και Οικονομίας Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων «Εμπορία των ειδών της άγριας πανίδας και της αυτοφυούς χλωρίδας» ΦΕΚ 1570 Β /2006, αριθ. 115276/44/05-01-2011 Κ.Α. Υπ. Οικονομικών,

Ανταγωνιστικότητας και ΝαυτιλίαςΠεριβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής «Αγορά και πώληση των ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας που κινδυνεύουν με εξαφάνιση κ.λ.π..» ΦΕΚ 80 τ2/31-01-2011). Με βάση τις παραπάνω διατάξεις και αποφάσεις, τα Δασαρχεία της χώρας βγάζουν συχνά Δασικές Ρυθμιστικές Διατάξεις με τοπική ισχύ, που περιγράφουν αναλυτικά τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται όσο αφορά τη συλλογή αυτοφυών καρπών και φυτών. Οι διατάξεις αυτές επικεντρώνουν στα αρωματικά και φαρμακευτικά βότανα, τα οποία κινδυνεύουν από τη μαζική συλλογή τους, ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρονται και σε άγριους καρπούς, όπως κάστανα. Η συνηθισμένη πρόβλεψη είναι ότι επιτρέπεται κατά την εποχή της ωρίμανσης η συλλογή άγριων εδώδιμων καρπών ή για φαρμακευτική χρήση καρπών, απαγορευμένης της κλάδευσης των θάμνων και δένδρων, μέχρι του ποσού των δύο (2) κιλών κατ άτομο κατ έτος (ή παραπάνω αν πρόκειται για κάστανα) και μόνο για ατομική χρήση. Για εμπορική χρήση επιτρέπεται η συγκομιδή μεγαλύτερων ποσοτήτων μόνο μετά από άδεια του οικείου Δασαρχείου. Επίσης, η συλλογή απαγορεύεται σε κάθε περίπτωση από περιοχές που εμπίπτουν σε ειδικό καθεστώς προστασίας βάσει συγκεκριμένων διατάξεων (περιοχές απόλυτης προστασίας, περιοχές NATURA, αναδασωτέες εκτάσεις κ.α.) οι οποίες απαγορεύουν τη συλλογή όλων ή κάποιων ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας ή όπου υπάρχει κίνδυνος υποβάθμισης της βιοποικιλότητας και προστασίας του οικοσυστήματος. Στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης, παρόμοια διαταγή έχει εκδώσει το Δασαρχείο Δράμας από 9-3-2009 (Αριθμ. Πρωτ.: 1649), η οποία μέχρι την έκδοση νεωτέρας βρίσκεται σε ισχύ. Σε αυτήν προβλέπεται η δυνατότητα συλλογής αρωματικών φυτών και καστάνων για κάλυψη ατομικών αναγκών.

4. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των οπωρώνων της Ροδόπης Για την οριοθέτηση της περιοχής έρευνας χρησιμοποιήθηκαν τα όρια του Εθνικού Πάρκου Δάσους Οροσειράς Ροδόπης, αλλά ερευνήθηκαν κυρίως τα τμήματα που εντάσσονται στον κύριο ορεινό όγκο της παραπάνω Οροσειράς, αφαιρέθηκε δηλαδή από την επικράτεια του Εθνικού Πάρκου ένα μικρό μέρος νότια και δυτικά του ποταμού Νέστου. Συνολικά, καταγράφτηκαν 146 θέσεις σε 144.750 hect με τις παρακάτω μεθόδους (αναλυτικά για τη μεθοδολογία καταγραφής βλ. Παραδοτέο 1.α): Πίνακας 1. Καταγεγραμμένες θέσεις οπωρώνων στην Οροσειρά Ροδόπης Περιοχη μελέτης Έκταση (hect) Μέθοδος καταγραφής Αριθμός Οπωρώνων Σύνολο Επιτόπια έρευνα 50 Οροσειρά Ροδόπης 144.750 Βιβλιογραφία 62 Δορυφορικές εικόνες 20 146 Μη εγκαταλελειμμένοι 14 Η υπό εξέταση περιοχή δεν διαθέτει ακόμα ούτε Κτηματολόγιο, ούτε Δασικό Χάρτη. Για τη διερεύνηση του ιδιοκτησιακού της καθεστώς συνεπώς μπορούσαν να αξιοποιηθούν μόνο τα στοιχεία που διέθεταν τα Τμήματα Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού των Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής των δύο Π.Ε. της περιοχής (Δράμας και Ξάνθης), καθώς και οι παρατηρήσεις από την επιτόπια έρευνα που διεξήχθη στην περιοχή. Σημειώνεται ότι παρόμοια στοιχεία είχε ζητήσει από τις ίδιες υπηρεσίες πρόσφατα και ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης, για την εκτέλεση έργου κλαδέματος που έχει προγραμματίσει. Συγκεκριμένα, ο Φορέας ζήτησε στοιχεία για το καθεστώς ιδιοκτησίας 89 θέσεων που είχαν εντοπιστεί στο πλαίσιο παλιότερου προγράμματος LIFE που έλαβε χώρα στην περιοχή. Καθώς ο ερευνητής είναι σε συνεργασία με το Φορέα και για να μην φορτώνεται οι δημόσιες υπηρεσίες με περιττές εργασίες, αξιοποιήθηκαν τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή του ο

Φορέας και από τις αρμόδιες υπηρεσίες ζητήθηκαν μόνο συμπληρωματικά στοιχεία για νέες θέσεις που εντοπίσαμε εμείς. Και τα δύο τμήματα απαντήσανε εγκαίρως, αναφέροντας αν τα σημεία ανήκουν σε κάποιο τεμάχιο και τι είδους είναι αυτό. Όσα σημεία δεν ανήκουν σε κάποιο τεμάχιο εμπίπτουν σε περιοχή χαρακτηρισμένη ως «Ορεινός όγκος» η διαχείριση της οποίας ανήκει στην αρμοδιότητα των κατά τόπους Δασαρχείων. Στο έγγραφό τους σημειώνουν επίσης ότι η γεωαναφορά των διανομών έγινε με επίθεση σε ορθοφωτοχάρτες έτους 2007-2009, ωστόσο η ακριβεία θεωρείται αρκετά καλή. Επισημαίνουν ακόμα τα παραπάνω στοιχεία του πίνακα αφορούν μόνο τα συγκεκριμένα σημεία που μας αποστείλατε και δεν αφορούν τη συνολική έκταση που καταλαμβάνει ο κάθε οπωρώνας καθώς αυτή μπορεί να εμπίπτει και σε άλλα τεμάχια. Τέλος, ενημερώνουν ότι η Διεύθυνσή τους δεν έχει προβεί σε οποιαδήποτε παρέμβαση σχετικά με τους εν λόγω οπωρώνες. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας καταγράφονται στον παρακάτω πίνακα και εικόνα. Πίνακας 2. Ιδιοκτησιακό καθεστών οπωρώνων Ε.Π.Ο.Ροδόπης α/α Θέση οπωρώνα Περιοχή/Τοπωνύμιο Προέλευση Τεμαχίου Χαρακτηρισμός Ιδιοκτησιακού καθεστώτος Έγγραφο 1 1 Δημάρι Συνοικισμός 2 2 Κοτύλη Συνοικισμός 3 3 Αιμόνιο Συνοικισμός 4 4 Πάχνη Συνοικισμός 5 5 Ωραίο Συνοικισμός 6 6 Κύκνος Συνοικισμός 7 7 Σταμάτι Συνοικισμός 8 8 Θεοτόκος Συνοικισμός 9 9 Θεοτόκος Ορεινός όγκος Ξάνθης 1ο 10 10 Θεοτόκος Ορεινός όγκος Ξάνθης 2ο 11 11 Ρεύμα Συνοικισμός 12 12 Ρεύμα Ορεινός όγκος Ξάνθης 1ο 13 13 Ασβεστόπουλος Ορεινός όγκος Ξάνθης 1ο 14 14 Παππαδιά Ορεινός όγκος Ξάνθης 1ο

15 15 Παπαδιά Ορεινός όγκος Ξάνθης 2ο Γιάλας - Κόκκινα 16 16 Χώματα Ορεινός όγκος Ξάνθης 1ο 17 17 Καλλιθέα Καλλιθέας Κοινόχρηστο - χέρσο Ξάνθης 1ο, 11 18 18 Καλλιθέα Καλλιθέας Κοινόχρηστο - χέρσο Ξάνθης 1ο, 10 19 19 Καλλιθέα Καλλιθέας Κοινόχρηστο - χέρσο Ξάνθης 1ο, 9 20 20 Καλλιθέα Καλλιθέας Κοινόχρηστο - χέρσο Ξάνθης 1ο, 7 21 21 Καλλιθέα Καλλιθέας Κοινόχρηστο - χέρσο Ξάνθης 1ο, 5-6 22 23 Καλλιθέα Συνοικισμός 23 24 Μαργαρίτι Συνοικισμός 24 25 Μαργαρίτι Άγνωστο 25 26 Μαργαρίτι 26 27 Καστανίτης 27 28 Καλό Νερό Μαργαρίτη Κοινόχρηστο - Χερσολίβαδο Ξάνθης 1ο, 12 Καστανίτη Συνοικισμός Σ.Α.Α.Κ. Ξάνθης 1ο, 4 Καλού Νερού Κοινόχρηστο - Χερσολίβαδο Ξάνθης 1ο, 3 28 29 Καλό Νερό Καλού Νερού Κληρούχος Ξάνθης 1ο, 2 29 30 Δαφνώνας Συνοικισμός 30 31 Δασικό Χωριό Συνοικισμός 31 32 Ερείπια Ερύμανθου Ορεινός όγκος Ξάνθης 2ο 32 33 Λιβαδίτης Λιβαδίτη 33 34 Λιβαδίτης Λιβαδίτη Συνοικισμός- Κοινόχρηστο 34 35 Λιβαδίτης - Καλύβα Άγνωστο 35 36 Λιβαδίτης - Καλύβα Άγνωστο Κοινόχρηστο - Βοσκή Ορεινή Ξάνθης 2ο, 4 Ξάνθης 1ο, 13 36 37 Καλύβας Διαθέσιμο Ξάνθης 2ο, 3 37 38 Λιβαδίτης - Καλύβα Άγνωστο 38 39 Άνω Συνοικισμός Καλύβας Κληρούχος Ξάνθης 1ο, 14 39 40 Καλύβα Καλύβας Κοινό - Χερσολίβαδο Ξάνθης 2ο, 2 Καλύβα, Κάτω 40 41 Συνοικισμός Καλύβας Κοινό - Χερσολίβαδο Ξάνθης 2ο, 1 41 42 Άνω Καριόφυτο Συνοικισμός 42 43 Κάτω Καρυόφυτο Συνοικισμός 43 44 Νεοχώρι Συνοικισμός

44 45 Ιωνικό Ιωνικού Κοινόχρηστο - Χερσολίβαδο Ξάνθη 1ο, 1 45 46 Σιδηρόπετρα Άγνωστο 46 47 Χωράφια Ιωνικού Συνοικισμός 47 48 Σιδηρόπετρα Αμισηνού Διαθέσιμο Δράμα 1ο, 19 48 49 Στέρνα Συνοικισμός 49 50 Θόλος Συνοικισμός Κοινόχρηστο - 50 51 Πουρναρόρεμα Θόλου Ορεινή Βοσκή Δράμας 2ο, 8 51 52 Κρήνη Συνοικισμός 52 53 Αμισηνό Αμισηνού Συνοικισμός (εγκαταλελειμμένος) Δράμας 2ο, 9 53 54 Ποταμάκι Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 54 57 Καταρράκτες Βαρβάρας Αγίας Διπόταμων Κληρούχος Δράμας 2ο, 16 55 58 Κάτω Ποταμάκι Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 56 59 Τραχώνι Ορεινός όγκος Δράμας 2ο 57 60 Τραχώνι Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 58 61 Γαλιανά Διπόταμων Κοινό - Ορεινή Βοσκή Δράμα 1ο, 23 59 62 Διπόταμα Διπόταμων Κληρούχος Δράμα 1ο, 22 Δράμα 1ο, 60 63 Άγιος Νικόλαος 61 64 Διπόταμο 62 65 Μυλονοχώρι Διπόταμων Διπόταμων Διπόταμων 63 66 Βουνοπλαγιά Σίλλης 64 67 Σίλλη Σίλλης 65 68 Πρασινάδα Πρασινάδας Ναός 66 69 Μεταμορφώσεως Πρασινάδας 67 70 Πρασινάδα Πρασινάδας 68 71 Καλύβια Πρασινάδας Πρασινάδας Κληρούχος Κοινό - Ορεινή Βοσκή Συνοικισμός (εγκαταλελειμμένος) Δημοτικό (Δήμος Παρανεστίου) - Ρέμα Συνοικισμός (εγκαταλελειμμένος) Κληρούχος Κοινό - Χερσολίβαδο Κοινό - Χερσολίβαδο Κοινόχρηστο - Χερσολίβαδο 21 Δράμα 1ο, 20 Δράμας 2ο, 14 Δράμα 1ο, 18 Δράμας 2ο, 10 Δράμα 2ο, 13 Δράμα 2ο, 12 Δράμα 2ο, 11 Δράμα 1ο, 17 69 72 Καλύβια Πρασινάδας Ορεινός όγκος Δράμας 2ο 70 73 73. Μικρή Στάμνα Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 71 74 74. Άνω Περιβόλια Ορεινός όγκος Δράμας 1ο

72 75 Ερ. Πεύκης Ορεινός όγκος Δράμας 2ο 73 76 Ερ. Πεύκης Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 74 77 Ερ. Πεύκης Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 75 78 Ερ. Πεύκης Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 76 79 Ερ. Ζαρκαδιάς Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 77 80 Ερ. Ζαρκαδιάς Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 78 81 Ερ. Ζαρκαδιάς Ορεινός όγκος Δράμας 2ο Ερ. Τριγώνου - 79 82 Διαβολόρεμα Άγνωστο 80 83 Διαβολόρεμα Ορεινός όγκος Δράμας 2ο 81 84 Ρέμα Φαρασινό Ορεινός όγκος Δράμας 2ο 82 85 Ερ. Φαρασινού Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 83 86 Ερ. Φαρασινού Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 84 87 Ρέμα Αγροκτήματος Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 85 88 Ερ. Θερμιών Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 86 89 Ερ. Θερμιών Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 87 90 Μαντριά Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 88 91 Μανριά Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 89 92 Αλίκιοϊ Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 90 93 Αγγινάρα Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 91 94 Μεγάλο Ρέμα Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 92 95 Ερ. Θερμιών Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 93 96 Ερ. Πολυγέφυρου Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 94 97 Ερ. Πολυγέφυρου Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 95 98 Μεσοχώρι Συνοικισμός 96 99 Ξάγναντο Συνοικισμός 97 100 Τέμενος Συνοικισμός 98 101 Καρποφόρο Συνοικισμός 99 102 Ερ. Πολύσυκου Άγνωστο 100 103 Μικροχώρι Άγνωστο 101 104 Ερ. Περιβολίτσας Συκιδίου 102 105 Ερ. Συκιδίου Συκιδίου 103 106 Ερ. Συκιδίου Συκιδίου Κοινότητα - Χερσολίβαδο Δράμας 2ο, 7 Κοινότητα - Χερσολίβαδο Δράμας 2ο, 6 Κοινότητα - Χερσολίβαδο 104 107 Ερ. Συνοικισμού Κλειστών Κληρούχος 105 108 Ερ. Πλακόστρωτου 106 109 Ερ. Δίχαλου Πλακόστρωτου Μαγνησίου Κοινότητα - Συνοικισμός Δράμα 1ο, 15 Δράμα 1ο, 13 Δράμα 1ο, 14 Δημοτικό (Δήμος Δράμας - Σχολείο) Δράμας 2ο, 4

107 110 Ερ. Δίχαλου Πλακόστρωτου Κοινότητα - Χερσολίβαδο Δράμας 2ο, 5 108 111 Λιβάδια Μαγνησίου Μαγνησίου Κληρούχος Δράμας 2ο, 3 109 112 Κόκκινα Κόκκινων Διαθέσιμο Δράμας 2ο, 2 110 113 Καστανιά Άγνωστο 111 114 Καλλίκαρπο Συνοικισμός 112 115 Σιδηρόνερο Συνοικισμός 113 116 Σιδηρόνερο Σιδηρόνερου Άλσος (Υπάγεται στο Δασαρχείο Δράμας) Δράμα 1ο, 6 114 117 Σιδηρόνερο Σιδηρόνερου Διαθέσιμο 115 118 Οροπέδιο Συνοικισμός 116 119 Παππάδες Συνοικισμός 117 120 Ερ. Κλειστών Ορεινός όγκος Δράμας 1ο Κοινόχρηστο - 118 121 Ερ. Κλειστών Κλειστών χερσολίβαδο 119 122 Σκαλωτή Συνοικισμός 120 123 Σκαλωτή 121 124 Σκαλωτή 122 125 Σκαλωτή 123 126 Σκαλωτή 124 127 Λιβάδι Σκαλωτής Σκαλωτής Σκαλωτής Σκαλωτής Δράμα 1ο, 12 Κοινόχρηστο - χερσολίβαδο Δράμα 1ο, 9 Δράμα 1ο, Κληρούχος 10 Κοινόχρηστο - χερσολίβαδο Δράμα 1ο, 8 Κοινόχρηστο - χερσολίβαδο Δράμα 1ο, 7 Καλλίκαρπου Κοινό - Χερσολίβαδο Δράμα 2ο, 1 125 128 Υδατοκαλλιέργειες Καλλίκαρπου Καλλίκαρπου Κοινό - Ρέμα Δράμα 1ο, 3 126 129 Ερ. Βουνοχωρίου Άγνωστο 127 130 Βαθύρεμα Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 128 131 Βαθύρεμα Ορεινός όγκος Δράμας 2ο 129 132 Ελατιά Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 130 133 Πόρτσανη Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 131 134 Μαυροχώρι Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 132 135 Αγριοκερασιά Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 133 136 Παγονέρι Παγονερίου Κληρούχος Δράμα 1ο, 1 134 137 Λακκούδα Λακκούδας 135 138 Μικρομηλιά Συνοικισμός 136 139 Διπλοχώρι Άγνωστο Συνοικισμός (εγκαταλελειμμένος) Δράμα 1ο, 2

137 140 Δέλτα Συνοικισμός 138 141 Καλ. Τσιλλιγγίρη Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 139 143 Ερείπια Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 140 144 Μοναστήρι Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 141 145 Ερ. Λειμώνος Ορεινός όγκος Δράμας 1ο 142 146 Παππάδες Συνοικισμός 143 147 Ερ. Συκιδίου Συκιδίου Κοινότητα - Χερσολίβαδο Δράμα 1ο, 16 144 148 Σιδηρόνερο Σιδηρόνερου Κοινόχρηστο - χέρσο Δράμα 1ο, 5 145 149 Ερ. Πούλιοβου Ορεινός όγκος Δράμας 2ο 146 150 Ερ. Αντίλαλου Ορεινός όγκος Δράμας 2ο

Εικόνα 1. Καταγεγραμμένες θέσεις οπωροφόρων στην Οροσειρά Ροδόπης (για την ερμηνεία των σημειών βλ. παραπω πίνακα).

Επεξήγηση πίνακα Στήλη 1: Αρίθμηση (α/α) Στήλη 2: Κωδικός θέσης (σημείου) του κάθε οπωρώνα στη χαρτογράφηση (βλ. και χάρτη) Στήλη 3: Περιοχή/Τοπωνύμιο: Αναφέρεται η περιοχή, ο κοντινότερος οικισμός, ή το τοπωνύμιο της περιοχής, σύμφωνα με τους χάρτες της ΓΥΣ. Στήλη 4: Αναφέρεται η προέλευση του κάθε τεμαχίου (σε ποιο αγρόκτημα ανήκει, όπως αυτά διαμορφώθηκαν σε παλαιότερους αναδασμούς. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. συνημμένα έγγραφα). Στήλη 5: Χαρακτηρισμός Ιδιοκτησιακού Καθεστώτος, σύμφωνα με τα συνημμένα έγγραφα (για αναλυτικότερη επεξήγηση βλ. παρακάτω). Στήλη 6: Το έγγραφο από το οποίο προκύπτουν οι παραπάνω πληροφορίες, όπου: - Δράμα 1 ο : το έγγραφο υπ. αριθμ. Πρωτ. 22895 από 12-1-2015 του Τμήματος Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. Δράμας, προς το Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, με θέμα «Ιδιοκτησιακό καθεστώς οπωρώνων» (ο αριθμός μετά το κόμμα αναφέρεται στη σειρά που παρατίθενται τα στοιχεία για κάθε οπωρώνα στο έγγραφο. Στους οπωρώνες που ανήκουν στο «Ορεινό Όγκο» δεν αναφέρεται σειρά, αφού το καθεστώς τους περιγράφεται σε όλους μαζί). - Ξάνθη 1 ο : το έγγραφο υπ. αριθμ. Πρωτ. 1475 από 12-2-2015 του Τμήματος Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. Ξάνθης, προς το Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, με θέμα «Ιδιοκτησιακό καθεστώς σε θέσεις υλοποίησης δράσης στο ΕΠΟΡ από το ΦΔΟΡ» (ο αριθμός μετά το κόμμα αναφέρεται στη σειρά που παρατίθενται τα στοιχεία για κάθε οπωρώνα στο έγγραφο. Στους οπωρώνες που ανήκουν στο «Ορεινό Όγκο» δεν αναφέρεται σειρά, αφού το καθεστώς τους περιγράφεται σε όλους μαζί). - Δράμα 2 ο : το έγγραφο υπ. αριθμ. Πρωτ. 4042 από 27-3-2015 του Τμήματος Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. Δράμας, προς το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, με θέμα «Ιδιοκτησιακό καθεστώς

οπωρώνων» (ο αριθμός μετά το κόμμα αναφέρεται στη σειρά που παρατίθενται τα στοιχεία για κάθε οπωρώνα στο έγγραφο. Στους οπωρώνες που ανήκουν στο «Ορεινό Όγκο» δεν αναφέρεται σειρά, αφού το καθεστώς τους περιγράφεται σε όλους μαζί). - Ξάνθη 2 ο : το έγγραφο υπ. αριθμ. Πρωτ. 5607 από 31-3-2015 του Τμήματος Τοπογραφίας, Εποικισμούς & Αναδασμού της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. Ξάνθης, προς το Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, με θέμα «Ιδιοκτησιακό καθεστώς σε θέσεις υλοποίησης δράσης στο ΕΠΟΡ από το ΦΔΟΡ» Ο αριθμός μετά το κόμμα αναφέρεται στη σειρά που παρατίθενται τα στοιχεία για κάθε οπωρώνα στο κάθε έγγραφο. Στους οπωρώνες που ανήκουν στο «Ορεινό Όγκο» δεν αναφέρεται σειρά, αφού το καθεστώς τους περιγράφεται σε όλους μαζί. Επεξήγηση ιδιοκτησιακού καθεστώτος Στον παραπάνω πίνακα εμφανίζονται οι εξής κατηγορίες στη στήλη του ιδιοκτησιακού καθεστώτος: Ιδιοκτησίας Δήμου: - Δημοτικό: 2 θέσεις. Υπάγεται στους Δήμους Δράμας και Παρανεστίου. - Κοινότητα: 6 θέσεις. Διακρίνονται σε θέσεις χερσολίβαδου ή συνοικισμού. Πρόκειται κυρίως για θέσεις σε εγκαταλελειμμένους οικισμούς. Ανήκουν στον εκάστοτε Δήμο που υπάγεται πλέον η κοινότητα που αναφέρεται στην ονομασία του αγροκτήματος. Ιδιοκτησίας του δημοσίου (τεμάχια): - Διαθέσιμο: 4 θέσεις. Ανήκουν στο Δημόσιο και διαχειρίζονται από το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος. - Κοινό: 8 θέσεις. Οι θέσεις διακρίνονται σε Ορεινή Βοσκή, Χερσολίβαδα και Ρέματα. Ανήκουν στο Δημόσιο και διαχειρίζονται από το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος. - Κοινόχρηστο: 16 θέσεις. Διακρίνονται σε χέρσα, χερσολίβαδα και ορεινές βοσκές. Ανήκουν στο Δημόσιο και διαχειρίζονται από το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος. Ιδιοκτησίας του δημοσίου (δασική έκταση): - Ορεινός Όγκος: 50 θέσεις. Δεν ανήκουν σε κάποιο τεμάχιο, οπότε είναι αδιευκρίνιστης ιδιοκτησίας. Στο βαθμό που αποτελούν δασική έκταση, όπως ισχύει για τις περισσότερες, θεωρούνται δημόσια έκταση και διαχειρίζονται από τα κατά τόπους Δασαρχεία, εκτός αν

σύμφωνα με τα παραπάνω- διεκδικηθούν από ιδιοκτήτη. Για τον οριστικό τους χαρακτηρισμό απαιτείται σύνταξη Δασικού Χάρτη ή Πράξη Χαρακτηρισμού από το Δασαρχείο. - Άλσος: 1 θέση. Υπάγεται στο Δασαρχείο Δράμας. Ιδιωτικοί: - Κληρούχος: 10 θέσεις. Ανήκουν σε ιδιώτες. Οπωρώνες εντός ορίων Συνοικισμών (Δημοτικής, ιδιωτικής ή δημόσιας ιδιοκτησίας) - Συνοικισμός: 34 θέσεις. Πρόκειται κυρίως για θέσεις που έχουν καταγραφεί εντός και γύρω από κατοικημένους οικισμούς που βρίσκονται εντός των ορίων του ΕΠΟΡ. - Συνοικισμός (εγκαταλελειμμένος) : 3 θέσεις. Πρόκειται κυρίως για θέσεις που καταγράφονται στα έγγραφα ως συνοικισμός αλλά από την επιτόπια έρευνα προκύπτει εμφανώς ότι είναι εγκαταλελειμμένοι και γύρω από κατοικημένους οικισμούς που βρίσκονται εντός των ορίων του ΕΠΟΡ. Άγνωστης ιδιοκτησίας: - Άγνωστο: 11 θέσεις. Θέσεις το καθεστώς των οποίων δεν εξακριβώθηκε ακόμη. Πρόκειται κυρίως για εγκαταλελειμμένους οικισμούς.

5. Συμπεράσματα - προτάσεις αξιοποίησης Ανακεφαλαιώνοντας όλα τα παραπάνω, το νομικό και ιδιοκτησιακό πλαίσιο που διέπει σήμερα την πιθανή αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων είναι ασαφές, συγκεχυμένο και περίπλοκο. Αυτό όμως δεν αποκλείει τη δυνατότητα αξιοποίησής τους, μέσα από μία σειρά κατάλληλων ενεργειών. Συνοπτικά: - Οι περισσότερες θέσεις αναφέρονται ως «Ορεινός Όγκος». Για τη νόμιμη αξιοποίησή τους χρειάζεται Πράξη Χαρακτηρισμού από το αρμόδιο Δασαρχείο. Στο βαθμό που χαρακτηριστούν δασική γη και δεν τα διεκδικήσει ιδιοκτήτης (κάτι που αναμένεται να είναι ο κανόνας για τα περισσότερα), η διαχείρισή τους περνά στο αρμόδιο Δασαρχείο, το οποίο μπορεί να δώσει άδειες γεωργικής καλλιέργειας όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Αν υπάρξει ιδιοκτήτης, αλλά χαρακτηριστεί δασική γη, τότε αυτός μπορεί να το εκμεταλλευτεί ως δενδρώδης καλλιέργειας, με τους όρους που αναφέρθηκαν παραπάνω ανάλογα με το αν θεωρηθεί ή όχι δασική γη (ή φυσικά να το παραχωρήσει σε τρίτο). Αν τέλος υπάρχει ιδιοκτήτης και αποδειχθεί γεωργική γη, τότε η καλλιέργεια προχωρά κανονικά. - Άλλη μεγάλη κατηγορία είναι οι θέσεις που ανήκουν σε δημόσια κτήματα (κοινά, κοινόχρηστα και διαθέσιμα). Για την εκμετάλλευση των θέσεων αυτών, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η σχετική παραχώρηση ή εξαγορά από το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος. - Άλλη κατηγορία είναι οι θέσεις που ανήκουν σε δημοτικά κτήματα (δημοτικά ή κοινοτικά κτήματα ή οπωρώνες εντός συνοικισμών σε κοινοτικές εκτάσεις εκτός ιδιοκτησιών). Για την εκμετάλλευση των θέσεων αυτών, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η σχετική παραχώρηση ή εξαγορά από τον αρμόδιο Δήμο. - Τέλος, μερικές θέσεις είναι γνωστού ιδιοκτήτη (κληρούχου), ο οποίος μπορεί να τα εκμεταλλευτεί ή να τα παραχωρήσει σε τρίτο. Κλείνοντας, και με βάση πάντα όσα καταγράφτηκαν ως εδώ, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε κάποιες ευσύνοπτες προτάσεις για την καλύτερη αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων οπωρώνων: