Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του Ελλάδα. Εκπαίδευση και κατάρτιση

Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 Ελλάδα Εκπαίδευση και κατάρτιση

This publication is based on document SWD(2015)199. The Education and Training Monitor 2015 was prepared by the Directorate-General of Education and Culture (DG EAC), with contributions from the Directorate-General of Employment, Social Affairs and Inclusion (DG EMPL) and the Eurydice Network. DG EAC was assisted by the Education and Youth Policy Analysis Unit from the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency (EACEA), the JRC s Centre for Research on Education and Lifelong Learning (CRELL) and Institute of Prospective Technological Studies (IPTS), Eurostat and Cedefop. The Members of the Standing Group on Indicators and Benchmarks (SGIB) were consulted during the drafting phase. Manuscript completed in September 2015 Additional contextual data can be found online (ec.europa.eu/education/monitor) Η Άμεση Ευρώπη είναι μια υπηρεσία που σας βοηθά να βρείτε απαντήσεις στα ερωτήματά σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση Αριθμός δωρεάν τηλεφωνικής κλήσης (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Οι πληροφορίες παρέχονται δωρεάν, και οι κλήσεις είναι γενικώς δωρεάν (ενδέχεται όμως κάποιες κλήσεις που πραγματοποιούνται μέσω ορισμένων τηλεπικοινωνιακών φορέων ή από τηλεφωνικούς θαλάμους ή ξενοδοχεία να χρεώνονται). Cover image: Shutterstock.com Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (http://europa.eu). Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2015 ISBN 978-92-79-50742-7 doi: 10.2766/104026 Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Printed in Belgium Τυπωμενο σε χαρτι λευκασμενο χωρις στοιχειακο χλωριο (ECF)

ΕΛΛΑΔΑ 1 Belgium ΕΛΛΑΔΑ

2 ΕΛΛΑΔΑ 1. Βασικοί δείκτες και σημεία αναφοράς Ελλάδα Μέσος όρος ΕΕ Εκπαιδευτική φτώχεια και περικοπές δαπανών: προκλήσεις για τον εκπαιδευτικό τομέα Ποσοστό 15χρονων με χαμηλές επιδόσεις σε: Επενδύσεις στην εκπαίδευση Ανάγνωση Μαθηματικά Φυσικές επιστήμες Δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕγχΠ Δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση ως ποσοστό των συνολικών δημόσιων δαπανών Επίπεδο ολοκλήρωσης σπουδών των νέων σε ολόκληρη την Ευρώπη 2011 2014 2011 2014 : 22.6% 12 : 17.8% 12 : 35.7% 12 : 22.1% 12 : 25.5% 12 : 16.6% 12 4.4% 4.5% 13 5.1% 5.0% 13 8.2% 7.6% 13 10.5% 10.3% 13 Νέοι που εγκαταλείπουν Άνδρες 15.9% 11.5% u 15.2% 12.7% πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση Γυναίκες 10.0% 6.6% u 11.5% 9.5% (ηλικίας 18-24) Σύνολο 12.9% 9.0% u 13.4% 11.1% Άνδρες Ολοκλήρωση τριτοβάθμιας 26.8% 32.9% 31.0% 33.6% εκπαίδευσης Γυναίκες 31.5% 41.6% 38.7% 42.3% (ηλικίας 30-34) Σύνολο 29.1% 37.2% 34.8% 37.9% Μοχλοί πολιτικής για συμμετοχή όλων, ποιότητα και συνάφεια Προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (ECEC) (από την ηλικία των 4 ετών έως την ηλικία έναρξης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης) Συμμετοχή δασκάλων σε κατάρτιση Εκμάθηση ξένων γλωσσών Κάθε θέμα (σύνολο) Ειδική αγωγή και εκπαίδευση Πολυπολιτισμικό περιβάλλον Δεξιότητες ΤΠΕ για διδασκαλία Ποσοστό σπουδαστών σε επίπεδο ISCED 2 που μαθαίνουν δύο ή περισσότερες ξένες γλώσσες Ποσοστό σπουδαστών επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε επίπεδο ISCED 3 76.0% 76.4% 13,p 93.2% 93.9% 13 : : 13 : 84.6% 13 : : 13 : 32.4% 13 : : 13 : 13.2% 13 : : 13 : 51.0% 13 97.2% 95.8% 12 63.0% : 12 31.7% 33.7% 13 50.4% 48.9% 13 Ποσοστό απασχόλησης νέων αποφοίτων κατά μορφωτικό επίπεδο (ηλικίας 20-34 ετών που εγκατέλειψαν την εκπαίδευση 1-3 έτη πριν από το έτος αναφοράς) Μαθησιακή κινητικότητα Συμμετοχή ενηλίκων στη διά βίου μάθηση (ηλικίας 25-64) ISCED 3-4 ISCED 5-8 ISCED 3-8 (σύνολο) Κινητικότητα εισερχόμενων αποφοίτων (bachelor) Κινητικότητα εισερχόμενων αποφοίτων (master) ISCED 0-8 (σύνολο) 46.1% 38.8% 71.3% 70.8% 52.8% 47.4% 82.5% 80.5% 50.4% 44.3% 77.1% 76.1% : : 13 : : 13 : : 13 : : 13 2.5% 3.0% 8.9% 10.7% Πηγές: Eurostat (LFS, UOE, GFS) ΟΟΣΑ (PISA, TALIS). Σημειώσεις: σημείο αναφοράς EΚ 2020 τα στοιχεία αναφέρονται στον σταθμισμένο μέσο όρο της ΕΕ, καλύπτοντας διαφορετικό αριθμό κρατών μελών ανάλογα με την πηγή b= διακοπή στη χρονική σειρά, d= διαφορετικός ορισμός, p= προσωρινό, u= χαμηλή αξιοπιστία, 12 = 2012, 13 = 2013. Περισσότερες πληροφορίες διατίθενται στην αντίστοιχη ενότητα του τόμου 1 (http://ec.europa.eu/education/tools/et-monitor_el.htm). Σχήμα 1. Θέση σε σχέση με τις υψηλότερες (εξωτερικός δακτύλιος) και με τις χαμηλότερες επιδόσεις (κέντρο) Πηγή: Υπολογισμοί της ΓΔ Εκπαίδευσης και Πολιτισμού, με βάση τα στοιχεία της Eurostat (LFS 2014 και UOE 2013) και του ΟΟΣΑ (PISA 2012, TALIS 2013). Σημείωση: όλα τα στοιχεία καθορίζονται μεταξύ μέγιστου (οι υψηλότερες επιδόσεις απεικονίζονται στον εξωτερικό δακτύλιο) και ελάχιστου (οι χαμηλότερες επιδόσεις απεικονίζονται στο κέντρο του σχήματος).

ΕΛΛΑΔΑ 3 2. Βασικά πλεονεκτήματα και προκλήσεις Τα τελευταία έτη ο τομέας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην Ελλάδα υποβλήθηκε σε αυστηρή δημοσιονομική εξυγίανση και πραγματοποιήθηκαν αρκετές σημαντικές και αυστηρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής, το οποίο διήρκεσε έως το τέλος Ιουνίου του 2015. Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει σημαντικές προσπάθειες για την αναδιοργάνωση της γενικής εκπαίδευσης και την αναβάθμιση του τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ). Η χώρα έχει επίσης δεσμευτεί να προβεί σε μεταρρυθμίσεις όσον αφορά τη διακυβέρνηση και την οργάνωση του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μολονότι είναι σημαντικό να συνεχιστούν οι εν λόγω πρωτοβουλίες, η πρόσφατη νομοθεσία υποδηλώνει μια πρόθεση επιστροφής στην εκπαιδευτική πολιτική της περιόδου πριν από το 2010. Εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά περιθώρια αύξησης της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας σε σχεδόν όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης. Το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης απαιτεί περαιτέρω εκσυγχρονισμό όσον αφορά τις επιδόσεις και τους τρόπους λειτουργίας του, ιδίως ως προς την παροχή βασικών δεξιοτήτων και την ικανότητά του να διασφαλίζει την επιτυχημένη μετάβαση των νέων στην αγορά εργασίας. Στο νέο Μνημόνιο Συνεννόησης που συνήφθη τον Αύγουστο του 2015, η εκπαίδευση αντιμετωπίζεται ως τμήμα μιας νέας εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής. Προβλέπονται μέτρα για τον εκσυγχρονισμό της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και επανεξέταση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, ακολουθούμενη από την κατάρτιση σχεδίου δράσης για την εκπαίδευση. 3. Επένδυση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση Ο τομέας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην Ελλάδα έχει πληγεί σε σημαντικό βαθμό από τις πολύ χαμηλές και μειούμενες δημόσιες δαπάνες, λόγω της αυστηρής δημοσιονομικής εξυγίανσης. Οι δαπάνες γενικής κυβέρνησης για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕγχΠ είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ (σχήμα 2). Το 2013 ανήλθαν σε ποσοστό 4,5% σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 5,0% της ΕΕ 1. Ο λόγος των δαπανών προς το ΑΕγχΠ παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητος σε όλη την περίοδο 2008-2013 δεδομένου όμως ότι κατά τη συγκεκριμένη περίοδο σημειώθηκε σωρευτική μείωση του ΑΕγχΠ της τάξης του 25%, οι δαπάνες για την εκπαίδευση μειώθηκαν τουλάχιστον κατά την ίδια αναλογία. Οι ελληνικές αρχές αναφέρουν πτώση της τάξης του 36% στη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης κατά την περίοδο 2009-2015 (ελληνική κυβέρνηση, 2015). Τέλος, η αναλογία των δαπανών για την εκπαίδευση επί του συνόλου των δημόσιων δαπανών είναι η μικρότερη στην ΕΕ, σε ποσοστό 7,6%, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 10,2% της ΕΕ. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2014), ο προϋπολογισμός του 2014 για την εκπαίδευση ήταν 5,71 δισεκατ. ευρώ (3,16% του ΑΕγχΠ), μειωμένος σε σύγκριση με τα 5,92 δισεκατ. ευρώ του 2013 (μείωση κατά περίπου 3,5%). Οι ελληνικές εθνικές αρχές αναφέρουν ακόμη χαμηλότερες δαπάνες: Έτος/Ποσό Σύνολο (σε εκατ. ευρώ) ΑΕγχΠ (τρέχουσες τιμές, εκατ. ευρώ) 2015 (προβλε πόμενο) 2014 (εκτιμώ μενο) 2013 (καταβλ ηθέν) 2012 (καταβλ ηθέν) 2011 (καταβλ ηθέν) 2010 (καταβλ ηθέν) 2009 (καταβλ ηθέν) 2008 (καταβλ ηθέν) 4,3 4,6 4,9 5,4 6,2 6,3 6,9 6,6 187,0 180,8 182,4 194,2 207,8 226,2 237,4 242,0 % ΑΕγχΠ 2,3 2,6 2,7 2,8 3,0 2,8 2,9 2,7 Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών (2015) 1 Πηγή: Eurostat, Βάση δεδομένων για τις δαπάνες γενικής κυβέρνησης κατά λειτουργία (COFOG).

4 ΕΛΛΑΔΑ Υπάρχουν διάφοροι πιθανοί λόγοι για τις μεγάλες διαφορές που παρατηρούνται στο επίπεδο των δαπανών, όπως: αλλαγές στη σύνθεση των δημόσιων δαπανών με την πάροδο των ετών αποκλίσεις μεταξύ των εγγεγραμμένων στον προϋπολογισμό και των πραγματικών δαπανών για την εκπαίδευση το γεγονός, για παράδειγμα, ότι τα στοιχεία για το 2014 αναφέρονται στην περίοδο Ιουλίου 2013-Ιουνίου 2014, ενώ το ΑΕγχΠ αναφέρεται σε ολόκληρο το έτος συχνές προσαρμογές στα αριθμητικά στοιχεία των εθνικών λογαριασμών σύμφωνα με το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα. Σχήμα 2. Δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για την εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕγχΠ 8 7 6 5 4 3 2 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 EU-28 EL DK BG RO Πηγή: Eurostat, Βάση δεδομένων για τις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης κατά λειτουργία (COFOG). 4. Αντιμετώπιση των ανισοτήτων Το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου ήταν 9% το 2014, με την Ελλάδα να σημειώνει σημαντικά καλύτερες επιδόσεις σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ (11,1%). Το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου υποχώρησε κατά 5,3 ποσοστιαίες μονάδες κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, σε σύγκριση με το 14,3% του 2007. Επίσης, η Ελλάδα έχει ήδη επιτύχει τον εθνικό στόχο του 9,7% στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Ωστόσο, ο εθνικός μέσος όρος υποκρύπτει σημαντικές διαφορές μεταξύ γεωγραφικών περιοχών (π.χ. το 2013 το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας ήταν διπλάσιο του εθνικού μέσου όρου), τύπων σχολείων και κοινωνικών ομάδων. Για παράδειγμα, το 2014 τα παιδιά που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό παρουσίασαν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, της τάξης του 27,8%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό των μαθητών που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα, το οποίο ανήλθε σε μόλις 7,3%. Τέλος, τα αγόρια είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο σε σύγκριση με τα κορίτσια (11,5% και 6,6% αντιστοίχως το 2014). Παρά τα σχετικά θετικά στοιχεία όσον αφορά την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, από την έρευνα PISA του ΟΟΣΑ για το 2012 προκύπτει ότι οι επιδόσεις της Ελλάδας στον τομέα των βασικών δεξιοτήτων είναι από τις χειρότερες στην Ευρώπη. Το ποσοστό των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις είναι υψηλότερο του μέσου όρου της ΕΕ και στα τρία πεδία που εξετάστηκαν (ανάγνωση, μαθηματικά και φυσικές επιστήμες), και είναι σημαντικά υψηλότερο όσον αφορά την ανάγνωση (ΟΟΣΑ 2013). Παρατηρείται τάση μικρής επιδείνωσης στις επιδόσεις, σε σύγκριση με τις δοκιμασίες PISA του 2009, και στασιμότητα και στα τρία πεδία κατά την τελευταία δεκαετία. Εξακολουθούν να υφίστανται μεγάλες διαφορές μεταξύ των φύλων στην ανάγνωση και στις φυσικές επιστήμες, με τις επιδόσεις των κοριτσιών να είναι ανώτερες από των αγοριών. Μεγάλες

ΕΛΛΑΔΑ 5 διαφορές παρατηρούνται επίσης στις επιδόσεις μεταξύ αυτόχθονων μαθητών και μεταναστών, καθώς και μεταξύ πρώτης και δεύτερης γενιάς μεταναστών. Στο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για το 2015 η Ελλάδα αναγνώρισε την ανάγκη θέσπισης στρατηγικού πλαισίου για την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και των χαμηλών επιδόσεων, το οποίο θα βασίζεται στην έρευνα και θα επικεντρώνεται στις πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (ελληνική κυβέρνηση, 2015). Η συμμετοχή παιδιών ηλικίας 4-6 ετών στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα είναι χαμηλή. Το 2013, στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα συμμετείχε το 76,4% των παιδιών της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 93,1% της ΕΕ. Μεταξύ του 2008 και του 2012 κατεγράφη σημαντική αύξηση (9,1 ποσοστιαίες μονάδες) στα ποσοστά συμμετοχής. Ωστόσο, το 2012 μόνο το 55,6% των παιδιών ηλικίας 4 ετών συμμετείχε στην προσχολική εκπαίδευση, σε σύγκριση με το μέσο ποσοστό 86,7% της ΕΕ. Η Αττική ήταν η μοναδική περιφέρεια της Ελλάδας όπου λιγότερα από τα μισά παιδιά ηλικίας 4 ετών συμμετείχαν στην προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στην ελληνική πρωτεύουσα, το 30,8% των παιδιών ηλικίας 4 ετών συμμετείχαν στην προσχολική εκπαίδευση, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο του μέσου όρου της ΕΕ. Όσον αφορά τα μέτρα που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και των χαμηλών επιπέδων βασικών δεξιοτήτων, από το σχολικό έτος 2013/2014 έχει τεθεί σε λειτουργία ένα νέο πληροφοριακό σύστημα («MySchool») για όλα τα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πρόκειται για μια βάση δεδομένων μαθητών και περιλαμβάνει τους απαιτούμενους δείκτες για τη μέτρηση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Τα στοιχεία διατίθενται σε συγκεντρωτική μορφή σε εθνικό, περιφερειακό, επαρχιακό, τοπικό επίπεδο και σε επίπεδο σχολικών μονάδων. Το πιλοτικό πρόγραμμα «Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας» αποσκοπεί επίσης στη βελτίωση των επιδόσεων στις βασικές δεξιότητες μέσω του ολοήμερου σχολείου και πρόσθετων μέτρων στήριξης, ενώ τώρα καλύπτει και την προσχολική εκπαίδευση. Η ευρύτερη ανάπτυξη των συγκεκριμένων ζωνών και η αποτελεσματική θέσπιση παροχής ολοήμερων υπηρεσιών εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα επαρκούς χρηματοδότησης στο μέλλον, προερχόμενης μεταξύ άλλων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Ο Σεπτέμβριος του 2014 σηματοδότησε την έναρξη του προγράμματος «Κοινωνικό Σχολείο», στόχος του οποίου είναι να επιστήσει την προσοχή εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών σε κοινωνικά ζητήματα. Βασικός σκοπός είναι να μετατραπούν τα σχολεία και τα κέντρα προσχολικής εκπαίδευσης σε χώρους στους οποίους οι μαθητές θα μπορέσουν να αναπτύξουν κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά και να κατανοήσουν την έννοια του ενεργού πολίτη. Μετά την ίδρυση, τον Δεκέμβριο του 2013, του Παρατηρητηρίου Πρόληψης για τη Σχολική Βία και τον Εκφοβισμό, κατά την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2013 διεξήχθη πανελλήνια έρευνα για το εν λόγω ζήτημα. Στις 17 Απριλίου 2014 το Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων κατέθεσε νέο σχέδιο νόμου για την ειδική εκπαίδευση. Το νομοσχέδιο αποσκοπεί στη βελτίωση της δομής και της λειτουργίας των ρυθμίσεων ειδικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Βρίσκεται σε εξέλιξη δημόσια διαβούλευση για το σχέδιο νόμου, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί στο εγγύς μέλλον. Συνολικά, εξακολουθεί να παρατηρείται έλλειψη μιας νοοτροπίας αξιολόγησης των επιδόσεων η οποία θα μπορούσε να βελτιώσει την ποιότητα της γενικής εκπαίδευσης. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να εξακολουθήσει να θεσπίζει μέτρα για τη βελτίωση της εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης των σχολείων και του εκπαιδευτικού προσωπικού, καθώς και για τη λογοδοσία και τη διαφάνειά τους. Περαιτέρω πρόκληση αποτελεί η εφαρμογή νέων μέτρων αποκέντρωσης προκειμένου να αυξηθεί η δημοσιονομική και οργανωτική αυτονομία των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε ολόκληρη τη χώρα.

6 ΕΛΛΑΔΑ 5. Εκσυγχρονισμός της σχολικής εκπαίδευσης Το ελληνικό σύστημα σχολικής εκπαίδευσης χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό συγκεντρωτισμού. Ενώ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να δρουν με σχετική αυτονομία σε ζητήματα που αφορούν τη διδασκαλία, η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην οποία οι σχετικές εκπαιδευτικές αρχές λαμβάνουν αποφάσεις επί όλων σχεδόν των θεμάτων που αφορούν τη διδασκαλία, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής των μεθόδων διδασκαλίας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2013). Επιπλέον, στην Ελλάδα μόνο το 40% περίπου των μαθητών ηλικίας 15 ετών ήταν εγγεγραμμένο σε σχολεία των οποίων οι διευθυντές δήλωναν ότι μεριμνούν συχνά ώστε να διασφαλίζεται ότι οι δραστηριότητες επαγγελματικής εξέλιξης των εκπαιδευτικών συνάδουν με τους διδακτικούς στόχους του σχολείου. Η Ελλάδα θα επωφεληθεί από τη συμμετοχή της στην επόμενη έρευνα TALIS του ΟΟΣΑ προκειμένου να αξιολογηθεί αντικειμενικά η ποιότητα της διδασκαλίας στη χώρα. Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού παραμένει σχετικά ελκυστικό από οικονομική άποψη, ιδίως δεδομένου του συνολικού υψηλού ποσοστού ανεργίας. Το 2012 οι μισθοί των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης αντιστοιχούσαν στο 89% του εισοδήματος των εργαζομένων αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με πλήρη ετήσια απασχόληση, ενώ το εισόδημα των εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ανερχόταν στο 93%. Ο μέσος όρος στην ΕΕ για τις αντίστοιχες κατηγορίες εργαζομένων ήταν 71% και 90% (ΟΟΣΑ, 2014). Ωστόσο, το μισθολογικό επίπεδο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης και η μισθολογική εξέλιξη παραμένουν σχετικά περιορισμένα, π.χ. το 2012 οι έλληνες εκπαιδευτικοί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση λάμβαναν το 63,6% του μέσου όρου της ΕΕ στην αρχή της σταδιοδρομίας τους και το 77,6% στο τέλος της σταδιοδρομίας τους. Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με τα χαμηλότερα επίπεδα ψηφιακών δεξιοτήτων στην ΕΕ. Η χώρα καταλαμβάνει την 23η θέση μεταξύ των 28 κρατών μελών όσον αφορά την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου, και την 25η θέση όσον αφορά τη χρήση του διαδικτύου (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015α). Το 2014 το 33% του πληθυσμού δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ το διαδίκτυο, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο του 18% της ΕΕ. Το 2012 το 65% των Ελλήνων διέθετε ελάχιστες ή καθόλου ψηφιακές δεξιότητες σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 47% της ΕΕ. Τα επίπεδα δεξιοτήτων στις ΤΠΕ μεταξύ του εργατικού δυναμικού είναι επίσης χαμηλά. Για παράδειγμα, το 2012 έως και το 55% του εργατικού δυναμικού είχε ελάχιστες ή καθόλου ψηφιακές δεξιότητες σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 39% της ΕΕ. Επίσης, στην Ελλάδα σημειώνονται χαμηλότερα ποσοστά καθημερινής χρήσης του διαδικτύου («συχνοί χρήστες»), με το 49% του πληθυσμού να δηλώνει ότι το 2014 συνδεόταν στο διαδίκτυο καθημερινά, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 65% της ΕΕ. Απαιτείται σημαντικό έργο για τη βελτίωση της ψηφιακής εκπαίδευσης και κατάρτισης, διότι η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων μπορεί να επιβραδύνει τη διαδικασία ανάπτυξης της ελληνικής ψηφιακής οικονομίας και να παρεμποδίσει την οικονομική ανάπτυξη εν γένει. Μεταξύ του 2011 και του 2014 εξορθολογίστηκε σημαντικά η πρωτοβάθμια και η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα. Παλαιότερα, ο αριθμός διδακτικών ωρών της Ελλάδας συγκαταλεγόταν μεταξύ των μικρότερων στον ΟΟΣΑ, όπως και ο αριθμός μαθητών ανά τμήμα. Επιπλέον, πολυάριθμες οργανωτικές αγκυλώσεις παρεμπόδιζαν την ορθολογική κατανομή του προσωπικού. Με την αύξηση του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα και του αριθμού των διδακτικών ωρών η Ελλάδα βρίσκεται πλέον εγγύτερα στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Θεσπίστηκαν επίσης άλλα μέτρα εξορθολογισμού, όπως η ενοποίηση των δικτύων σχολικής και προσχολικής εκπαίδευσης, μια νέα ηλεκτρονική βάση δεδομένων για τις σχολικές μονάδες, νομικές αλλαγές που παρέχουν τη δυνατότητα για μεγαλύτερη κινητικότητα του προσωπικού και μείωση του αριθμού των έκτακτων εκπαιδευτικών. Συνεπώς, το μισθολογικό κόστος και τα λειτουργικά έξοδα έχουν μειωθεί σημαντικά, γεγονός που έχει οδηγήσει σε μείωση των δαπανών για τους ανθρώπινους πόρους της τάξης του 24% περίπου ωστόσο, οι αλλαγές αυτές έχουν σημαντικό αντίκτυπο και στο διδακτικό προσωπικό. Για παράδειγμα, βάσει του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων

ΕΛΛΑΔΑ 7 εκτιμάται ότι το 2015 υπήρχαν περίπου 25 000 κενές θέσεις εκπαιδευτικών στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Όσον αφορά την ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση των εκπαιδευτικών, την περίοδο 2013-2014 αναλήφθηκε σειρά δράσεων, σύμφωνα με την εισαγωγή αναθεωρημένων προγραμμάτων σπουδών στην Ελλάδα. Στις δράσεις αυτές περιλαμβάνονταν έργα που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, όπως το υψηλού επιπέδου έργο «Ψηφιακό σχολείο» (πλαίσιο 1). Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για το 2015, η εκπαίδευση και η κατάρτιση των εκπαιδευτικών θεωρείται μέρος της βελτίωσης της ποιότητας και της αποδοτικότητας της εκπαίδευσης. Ωστόσο, φαίνεται ότι το πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε τον Μάιο του 2015 2 ανατρέπει μια σειρά βασικών βελτιώσεων στον τομέα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ιδίως όσον αφορά την αυτονομία των σχολείων και την ανάγκη για εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση σχολείων και εκπαιδευτικών. Στο Μνημόνιο Συνεννόησης του Αυγούστου του 2015 προβλέπεται πλήρης επανεξέταση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία θα διενεργηθεί από τον ΟΟΣΑ και από διεθνείς εμπειρογνώμονες έως τον Απρίλιο του 2016 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015β). Οι συστάσεις που θα διατυπωθούν κατά την εν λόγω επανεξέταση πρόκειται να αποτελέσουν τη βάση για τις αναγκαίες νομοθετικές και κανονιστικές αλλαγές που θα πραγματοποιηθούν έως τον Ιούνιο του 2016. Πλαίσιο 1. Το έργο «Ψηφιακό σχολείο», μέρος της πρωτοβουλίας «Νέο σχολείο» Η πιο γνωστή μεταρρύθμιση που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα για την εισαγωγή των ΤΠΕ στα σχολεία είναι το έργο «Ψηφιακό σχολείο». Το έργο, το οποίο εγκαινιάστηκε το 2010, αποσκοπεί στην καλύτερη ενσωμάτωση των ΤΠΕ στα προγράμματα σπουδών και στις μεθόδους διδασκαλίας. Έχει τρεις βασικούς στόχους: δημιουργία ενιαίου ψηφιακού περιβάλλοντος το οποίο θα εξασφαλίσει καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα όχι μόνο στα μαθήματα γενικής παιδείας αλλά και, ειδικότερα, στις ΤΠΕ καλύτερη κατανομή των πόρων, ενσωματώνοντας τις ΤΠΕ ως εργαλείο αποτελεσματικής διοίκησης και διαχείρισης του εκπαιδευτικού συστήματος, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε κεντρικό επίπεδο καλύτερη προσβασιμότητα, με τη χρήση ψηφιακών πόρων που θα παρέχουν ισότιμη πρόσβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα. Τα αποτελέσματα που αναμένεται να προκύψουν από την εφαρμογή του έργου είναι τα ακόλουθα: αύξηση της χρήσης των ΤΠΕ στην αίθουσα διδασκαλίας από τους εκπαιδευτικούς (από 36% σε 75%) περισσότερα σχολεία με σύνδεση υψηλής ταχύτητας στο διαδίκτυο (από 30% σε 65%) περισσότερα σχολεία με δικό τους δικτυακό τόπο (από 37% σε 70%) περισσότεροι μαθητές με δικούς τους λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (από 44% σε 75%) λιγότεροι μαθητές ανά υπολογιστή (από 17 σε 8). Προκειμένου να στεφθεί με επιτυχία η εφαρμογή του Ψηφιακού σχολείου τέθηκαν τρεις προτεραιότητες: 1) βελτίωση των υποδομών 2) παραγωγή ψηφιακού υλικού το οποίο να περιλαμβάνει νέα προγράμματα σπουδών και ηλεκτρονικά βιβλία 3) βελτίωση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Για την επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων, τίθενται σταδιακά σε εφαρμογή οι ακόλουθες 2 Νόμος υπ αριθ. 4327 της 14ης Μαΐου 2015, «Επείγοντα μέτρα για την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση».

8 ΕΛΛΑΔΑ δράσεις: δημιουργία εκπαιδευτικής πλατφόρμας και ψηφιακού περιεχομένου παροχή διαδραστικών μέσων και εξοπλισμού αιθουσών διδασκαλίας, καθώς και συνδέσεων υψηλής ταχύτητας στο διαδίκτυο για όλα τα σχολεία παροχή στήριξης σε ψηφιακές δράσεις και υποδομές κατάρτιση εκπαιδευτικών στη χρήση των ΤΠΕ (για περίπου 60 000 εκπαιδευτικούς). Το έργο βρίσκεται επί του παρόντος στο στάδιο της υλοποίησης και αναμένεται να ολοκληρωθεί σταδιακά. Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος σε ορισμένους τομείς, όπως τα ηλεκτρονικά βιβλία για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, π.χ. το Φωτόδεντρο (http://photodentro.edu.gr) και τα διαδραστικά βιβλία (http://ebooks.edu.gr/) είναι ήδη εν μέρει λειτουργικά. Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες όσον αφορά την εγκατάσταση εξοπλισμού ΤΠΕ σε όλα τα σχολεία και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Η πλήρης και έγκαιρη υλοποίηση του έργου «Ψηφιακό σχολείο» είναι καίριας σημασίας για το μέλλον του τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ελλάδα. Το έργο συγχρηματοδοτείται από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Εκπαίδευση και διά βίου μάθηση» του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ψηφιακή Σύγκλιση» του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης για την Ελλάδα. Το περιεχόμενο του έργου διατίθεται στη διεύθυνση http://dschool.edu.gr. 6. Εκσυγχρονισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Το ποσοστό ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι σχεδόν ίσο με τον μέσο όρο της ΕΕ (37,2%, σε σύγκριση με το 37,9% της ΕΕ των 28 το 2014). Επίσης, η Ελλάδα υπερβαίνει κατά πολύ τον εθνικό στόχο του 32% της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Ωστόσο, το ποσοστό ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παραμένει πολύ χαμηλό για τα άτομα που έχουν γεννηθεί εκτός Ελλάδας, καθώς ανερχόταν σε μόλις 8,4% το 2014 (ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ ήταν 28,6%), σε σύγκριση με το 41,3% των σπουδαστών που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα. Το ποσοστό των γυναικών που ολοκληρώνουν την ανώτατη εκπαίδευση (41,6%) είναι σημαντικά υψηλότερο από εκείνο των ανδρών (32,9%). Ωστόσο, η Ελλάδα εξακολουθεί να εμφανίζει πολύ χαμηλά επίπεδα απασχολησιμότητας των πρόσφατων αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 3, με ποσοστό μόλις 47,4% το 2014, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 80,5% της ΕΕ. Τέλος, η Ελλάδα παρουσιάζει σχετικά ισορροπημένα επίπεδα εισερχόμενων και εξερχόμενων φοιτητών, καθώς το ποσοστό εισερχόμενης κινητικότητας ανερχόταν σε 3,8%, και το ποσοστό της εξερχόμενης σε 4,5% κατά το ακαδημαϊκό έτος 2011/2012 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015γ). Την περίοδο 2013-2014 η Ελλάδα προέβη σε συνολική μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης και της οργάνωσης του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο του σχεδίου Αθηνά, ολοκληρώθηκε μια διαδικασία εξυγίανσης των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αναδιοργανώνοντας τον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας, ενώ παράλληλα αντιμετωπίστηκαν τα ζητήματα της αύξησης του αριθμού των γνωστικών πεδίων και της χωρικής διασποράς τμημάτων και σχολών. Στο πλαίσιο του σχεδίου Αθηνά, καταργήθηκαν δύο πανεπιστήμια (το Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας). Επίσης συγχωνεύτηκε μεγάλος αριθμός τμημάτων πανεπιστημιακών και τεχνολογικών ιδρυμάτων. Το σχέδιο Αθηνά μείωσε κατά 123 τον αριθμό των τμημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ελληνικό Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, 2015), γεγονός που επηρέασε περισσότερο τα τεχνολογικά ιδρύματα (ΤΕΙ). Βασικός στόχος του σχεδίου Αθηνά ήταν η αναβάθμιση των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσα από τον εξορθολογισμό των επιστημονικών πεδίων και την ενίσχυση των βασικών τμημάτων και ιδρυμάτων, καθιστώντας τα περισσότερο καινοτόμα και δημιουργώντας θύλακες αριστείας. Πρόθεση της κυβέρνησης ήταν επίσης η καλύτερη σύνδεση του ακαδημαϊκού τομέα με τις ανάγκες περιφερειακής ανάπτυξης. 3 Άτομα ηλικίας 20-34 ετών τα οποία ολοκλήρωσαν την εκπαίδευση ένα έως τρία έτη πριν από το έτος αναφοράς.

ΕΛΛΑΔΑ 9 Στο μέλλον, το σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα μπορούσε να επωφεληθεί από την εξασφάλιση καλύτερης αντιστοίχισης μεταξύ των αποτελεσμάτων της ανώτατης εκπαίδευσης και των μελλοντικών αναγκών της ελληνικής οικονομίας σε δεξιότητες (π.χ. με χρήση του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, το οποίο παρακολουθεί την κατάσταση στην αγορά εργασίας), καθώς και από την ανάπτυξη επαγγελματικώς εστιασμένων ευκαιριών τριτοβάθμιας ΕΕΚ. Η συμμετοχή 8 500 αποφοίτων ιδρυμάτων πανεπιστημιακής και τεχνολογικής εκπαίδευσης σε ένα πρόγραμμα πρακτικής κατάρτισης που υλοποιείται από τον ελληνικό Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, το οποίο πραγματοποιήθηκε χάρη στη μεταφορά 45 εκατ. ευρώ από το εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς που συγχρηματοδοτείται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Το 2014 συνεχίστηκε η εφαρμογή των διατάξεων των Νόμων 4009/2011 και 4076/2012 που αφορούν τον οργανωτικό και διοικητικό εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, η ελληνική Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση διενήργησε εξωτερική αξιολόγηση των πανεπιστημίων, καταρτίστηκαν νέα οργανογράμματα και εσωτερικοί κανονισμοί για τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και συγκροτήθηκαν συμβούλια πανεπιστημίων. Κατά την περίοδο 2013/2014 διενεργήθηκε εξωτερική αξιολόγηση στο 85% των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η εν λόγω αξιολόγηση αναμενόταν να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2014, και τα αποτελέσματα επρόκειτο να δημοσιοποιηθούν. Στη συνέχεια, η πλειονότητα των μέχρι πρότινος συγκεντρωτικών εξουσιών και αρμοδιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης δημοσιονομικών και ανθρώπινων πόρων, επρόκειτο να ανατεθεί de facto στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, ο Νόμος 4327/2015 φαίνεται να ανατρέπει ορισμένες καίριες βελτιώσεις στη διακυβέρνηση και τη λειτουργία του τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων του περιορισμού των εξουσιών που διαθέτουν τα συμβούλια των πανεπιστημίων και της κατάργησης του χρονικού ορίου διατήρησης της φοιτητικής ιδιότητας (Βουλή των Ελλήνων, 2015). Η δημόσια διαβούλευση για το εν λόγω νέο πολυνομοσχέδιο για την ανώτατη εκπαίδευση ολοκληρώθηκε στις 29 Ιουνίου 2015, αλλά δεν τέθηκε υπό συζήτηση στη Βουλή. Στο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για το 2015, η κυβέρνηση φάνηκε ότι δίνει ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στην ισότιμη πρόσβαση, καθιστώντας την βασικό ζήτημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ελληνική κυβέρνηση, 2015). Πρόκειται για θετική εξέλιξη, δεδομένου ότι είναι η πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια που οι ελληνικές αρχές εξετάζουν δημόσια το συγκεκριμένο ζήτημα. Έχουν ήδη γίνει βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, με την ψήφιση του Νόμου 4283/2014 τον Σεπτέμβριο του 2014, βάσει του οποίου παρέχεται στα άτομα με αναπηρία μεγαλύτερη πρόσβαση στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η επανεξέταση που προβλέπεται στο Μνημόνιο Συνεννόησης του Αυγούστου του 2015 περιλαμβάνει την ανώτατη εκπαίδευση. Η επανεξέταση πρόκειται να υποβληθεί έως τον Απρίλιο του 2016, και οι αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές έως τον Ιούνιο του 2016. 7. Εκσυγχρονισμός της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, και προώθηση της εκπαίδευσης ενηλίκων Η συμμετοχή στην αρχική ΕΕΚ εξακολουθεί να κυμαίνεται σε μέτρια επίπεδα στην Ελλάδα, με ποσοστό 33,7% το 2013, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 48,9% της ΕΕ. Η Ελλάδα εμφανίζει επίσης πολύ χαμηλό ποσοστό απασχόλησης των πρόσφατων αποφοίτων ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 4, της τάξης του 38,8% το 2014 σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 70,8% της ΕΕ. Η συμμετοχή των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση στην Ελλάδα παραμένει πολύ χαμηλή, και εμφανίζει τάσεις στασιμότητας συν τω χρόνω. Το 2014 ανήλθε στο 3,0%, σε σύγκριση με τον 4 Άτομα ηλικίας 20-34 ετών τα οποία ολοκλήρωσαν την εκπαίδευση ένα έως τρία έτη πριν από το έτος αναφοράς.

10 ΕΛΛΑΔΑ μέσο όρο του 10,7% της ΕΕ. Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως τα άτομα με χαμηλή ειδίκευση (επίπεδο ISCED 0-2) με ποσοστό συμμετοχής μόλις 0,4% το 2014, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 4,4% της ΕΕ ή οι ηλικιωμένοι και όσοι ζουν σε απομονωμένες, απομακρυσμένες και αραιοκατοικημένες περιοχές έχουν μικρότερη πρόσβαση σε κατάρτιση (σχήμα 3). Τον Σεπτέμβριο του 2016 η έρευνα PIAAC του ΟΟΣΑ θα παράσχει, για πρώτη φορά, άμεσα και αξιόπιστα στοιχεία για το επίπεδο των βασικών δεξιοτήτων των ενηλίκων στην Ελλάδα. Οι εργασίες εκσυγχρονισμού του τομέα της ΕΕΚ ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 2013 με τον Νόμο 4186/2013 για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην εν λόγω νομοθετική πράξη προβλέπεται, από τον Σεπτέμβριο του 2016, προαιρετικό τελικό έτος μαθητείας για τους μαθητές της ανώτερης δευτεροβάθμιας επαγγελματικής εκπαίδευσης. Αυτό το επιπλέον έτος οδηγεί σε υψηλότερο επίπεδο επαγγελματικών προσόντων (ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων επιπέδου 5). Οι ελληνικές αρχές είναι πλέον, καταρχήν, έτοιμες να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου αυτού, ενώ η κυβέρνηση αναμένεται να εκσυγχρονίσει και να διευρύνει την επαγγελματική εκπαίδευση και τις περιόδους μαθητείας, συμπεριλαμβάνοντας τα ακόλουθα: δημιουργία πλαισίου για τη διασφάλιση ποιότητας θέσπιση μηχανισμού παρακολούθησης για την ανάπτυξη τοπικών συμπράξεων σε τουλάχιστον έξι περιφέρειες σταδιακή συμμετοχή εργοδοτών και φορέων ιδιωτικής χρηματοδότησης στην ΕΕΚ εντοπισμός μελλοντικών αναγκών σε δεξιότητες αντιστοίχιση μεταξύ της παροχής ΕΕΚ και των αναγκών της αγοράς εργασίας. Οι συγκεκριμένες επενδυτικές προτεραιότητες έχουν συμπεριληφθεί στον προγραμματισμό των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020. Ωστόσο, έχουν σημειωθεί σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση της εν λόγω μεταρρύθμισης, και το γεγονός αυτό υπονομεύει την πλήρη εφαρμογή της έως τον Σεπτέμβριο του 2016. Οι απόφοιτοι των μεταδευτεροβάθμιων μη τριτοβάθμιων ινστιτούτων επαγγελματικής κατάρτισης (ΙΕΚ) που ξεκίνησαν πρακτική άσκηση μεταξύ του 2008 και του Ιουνίου του 2015 και την ολοκλήρωσαν πριν από το τέλος Δεκεμβρίου 2015 δικαιούνται επιδότηση. Το εν λόγω έργο, που χρηματοδοτείται μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, περιλαμβάνει την υλοποίηση προγραμμάτων για προαιρετική πρακτική άσκηση αποφοίτων δημόσιων και ιδιωτικών ινστιτούτων επαγγελματικής κατάρτισης, με στόχο την ανάπτυξη δεσμών μεταξύ της αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης και της αγοράς εργασίας. Το πρόγραμμα πρακτικής άσκησης αποσκοπεί στη βελτίωση της ένταξης των σπουδαστών ινστιτούτων επαγγελματικής κατάρτισης στην αγορά εργασίας, μέσω της ενίσχυσης των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων των αποφοίτων. Το πρόγραμμα αναμένεται να απευθυνθεί σε περίπου 9 200 σπουδαστές. Το σχέδιο έκθεσης αντιστοίχισης του ελληνικού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων με το ευρωπαϊκό προβλέπει αναβάθμιση των επαγγελματικών προσόντων που αποκτώνται μέσω της φοίτησης σε ινστιτούτα επαγγελματικής κατάρτισης στο επίπεδο 5. Τον Σεπτέμβριο του 2014 το Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, με το σύνθημα «Έτοιμοι στα 18 μας», εγκαινίασε τη λειτουργία των Σχολών Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ). Πρόκειται για ένα νέο είδος εκπαιδευτικού ιδρύματος που απευθύνεται σε όσους έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση και παρέχει αναγνωρισμένη πιστοποίηση σε εθνικό επίπεδο και κατάρτιση σε 56 ειδικότητες. Οι σχολές αποσκοπούν στην παροχή αρχικής κατάρτισης σε άτομα που έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική τυπική εκπαίδευση. Οι σπουδές διαρκούν τρία έτη, με δύο έτη επαγγελματικής κατάρτισης και ένα έτος μαθητείας. Η φοίτηση στις δημόσιες σχολές επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι δωρεάν. Μακροπρόθεσμα, ο αριθμός των συμμετεχόντων σε προγράμματα μαθητείας θα αυξηθεί, μολονότι δεν έχει αποσαφηνιστεί η πηγή της χρηματοδότησης για την εν λόγω αύξηση. Συνεπώς, η Ελλάδα έχει αναλάβει μια σημαντική

ΕΛΛΑΔΑ 11 πρωτοβουλία για την αναβάθμιση και τη διεύρυνση της ΕΕΚ και των περιόδων μαθητείας αλλά το ζήτημα της πλήρους και έγκαιρης υλοποίησής της παραμένει ανοικτό. Ταυτόχρονα, και πάλι στο επίπεδο της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, παρέχονται προγράμματα διττής μάθησης σε επαγγελματικές σχολές του ΟΑΕΔ (ΕΠΑΣ), που εποπτεύονται από το ελληνικό Υπουργείο Εργασίας. Στόχος της κυβέρνησης είναι η σταδιακή ενσωμάτωση των συγκεκριμένων επαγγελματικών σχολών στο επονομαζόμενο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα (να παρασχεθεί, δηλαδή, η δυνατότητα στους σπουδαστές να προχωρήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση). Αρκετές δημοφιλείς ειδικότητες, μεταξύ των οποίων ειδικότητες του τομέα της υγείας και του τομέα των εφαρμοσμένων τεχνών, θα ενταχθούν εκ νέου σε προγράμματα ΕΕΚ εντός του σχολείου σε μεταδευτεροβάθμιο επίπεδο. Τέλος, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για το 2015 αναγνωρίζει σαφώς την ανάγκη να βελτιωθεί η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα της ΕΕΚ, ιδίως μέσω της συνεργασίας με τους ενδιαφερόμενους φορείς, της ανάπτυξης αποτελεσματικού μηχανισμού πρόβλεψης δεξιοτήτων και της θέσπισης εθνικού συστήματος διασφάλισης της ποιότητας. Επίσης, το Μνημόνιο Συνεννόησης του Αυγούστου του 2015 περιλαμβάνει σειρά βασικών μέτρων για τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό της ΕΕΚ στην Ελλάδα. Η βελτίωση της πρόσβασης στη διά βίου μάθηση, με ιδιαίτερη έμφαση στις πλέον ευάλωτες ομάδες και με πρόβλεψη μέτρων για την αναγνώριση προαποκτηθεισών ικανοτήτων, αποτελεί προτεραιότητα για τον προγραμματισμό των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων για την περίοδο 2014-2020. Κατά τη συνεδρίασή του της 28ης Μαΐου 2013 το Συμβούλιο Διά Βίου Μάθησης ενέκρινε το εθνικό πρόγραμμα διά βίου μάθησης (2013-2015). Στο πρόγραμμα καθορίζεται το μεσοπρόθεσμο στρατηγικό πλαίσιο για τη διά βίου μάθηση στην Ελλάδα, το οποίο θέτει ως πολιτική προτεραιότητα την εκπαίδευση και την κατάρτιση ενηλίκων. Ωστόσο, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για το 2015 αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να χρειάζεται ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό και σφαιρικό όραμα για τη μελλοντική ανάπτυξη της διά βίου μάθησης. Επίσης, η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που εξακολουθούν να επεξεργάζονται το οικείο εθνικό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων, διασφαλίζοντας τη σύνδεση των επαγγελματικών προσόντων με τα μαθησιακά αποτελέσματα και προετοιμάζοντας την αντιστοίχισή τους με το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων. Σχήμα 3. Συμμετοχή ενηλίκων στη διά βίου μάθηση βάσει του επιπέδου εκπαίδευσης (2014) 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Πηγή: Eurostat Total ISCED 0-2 ISCED 3-4 ISCED 5-8 EU-28 Greece

12 ΕΛΛΑΔΑ Παραπομπές Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013), «Αριθμοί κλειδιά για εκπαιδευτικούς και διευθυντές σχολείων», http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/key_data_series/151el.pdf Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), «National Sheets on Education Budgets in Europe, 2014, Eurydice Facts and Figures on education and training», http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/facts_and_figures/national_budgets.pdf Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015α), Πίνακας αποτελεσμάτων του Ψηφιακού Θεματολογίου,http://ec.europa.eu/digital-agenda/digital-agenda-scoreboard Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015β), Μνημόνιο Συνεννόησης με την Ελλάδα το οποίο υπεγράφη στις 19 Αυγούστου 2015, http://ec.europa.eu/economy_finance/assistance_eu_ms/greek_loan_facility/index_el.htm Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015γ), «The European Higher Education Area in 2015: Implementation Report Bologna Process», http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports/182en.pdf Ελληνική κυβέρνηση (2015), «Εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΡ) για το 2015», http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/csr2015/nrp2015_greece_el.pdf Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού (2015), Παρουσίαση Σχεδίου «Αθηνά», http://www.minedu.gov.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=9325 Υπουργείο Οικονομικών (2015), Εκθέσεις κρατικού προϋπολογισμού, 2010-15, http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye/pagethemes?p_param=a0702&r_param=sel15&y_param=ts&mytabs=0 Βουλή των Ελλήνων (2015), Νόμος 4327/2015 «Επείγοντα μέτρα για την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και άλλες διατάξεις» της 14ης Μαΐου 2015, http://www.hellenicparliament.gr/nomothetiko-ergo/anazitisi-nomothetikou-ergou?law_id=bee4cab7-9a6e- 4ee3-9a8f-a48a015a7b65 ΟΟΣΑ (2013), «PISA 2012 αποτελέσματα: What Students Know and Can do. Student Performance in Mathematics, Reading and Science» (τόμος I), http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/pisa-2012-resultsvolume-i.pdf ΟΟΣΑ (2014), «Education at a Glance», http://www.oecd.org/edu/education-at-a-glance-2014.pdf Σχόλια και ερωτήματα σχετικά με την παρούσα έκθεση είναι ευπρόσδεκτα και μπορούν να υποβληθούν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην ακόλουθη διεύθυνση: Krzysztof KANIA krzysztof.kania@ec.europa.eu ή EAC-UNITE-A2@ec.europa.eu

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 13 Belgium ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σημαντικότερα σημεία της διεθνικής ανάλυσης Σημαντικότερα σημεία της ανά χώρα ανάλυσης

14 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1. Σημαντικότερα σημεία της διεθνικής ανάλυσης Η παρούσα έκδοση της έκθεσης παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, που είναι η πρώτη που συντάχθηκε υπό την Επιτροπή Juncker, δημοσιεύεται σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία έχει για ακόμη μια φορά καταστεί εμφανής η ανάγκη της Ευρώπης για μακροπρόθεσμες λύσεις σε μια διογκούμενη κοινωνική κρίση. Η εκπαίδευση είναι το θεμέλιο της μελλοντικής οικονομικής ζωτικότητας της Ευρώπης, καθώς προάγει την απασχολησιμότητα, την παραγωγικότητα, την καινοτομία και το επιχειρηματικό πνεύμα του αυριανού ενεργού πληθυσμού. Ωστόσο, η παροχή των κατάλληλων εφοδίων για την απασχόληση αποτελεί ένα μόνο μέρος του ζητήματος. Η εκπαίδευση διαδραματίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας. Τα άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού. Η αποτελεσματική εκπαίδευση σχετίζεται με την κατάργηση των αποκλεισμών, εξασφαλίζει σε κάθε πολίτη την ευκαιρία να αναπτύξει τα ταλέντα του και να αισθανθεί μέρος ενός κοινού μέλλοντος. Για να δημιουργηθούν αποτελεσματικά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να δοθεί έμφαση στην εξάλειψη των αποκλεισμών, ως αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης επιδίωξης για αριστεία, ποιότητα και συνάφεια. Αυτοί οι στόχοι αντικατοπτρίζονται δεόντως στον πρωταρχικό στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την εκπαίδευση. Ωστόσο, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, παρατηρείται για τρίτο συνεχόμενο έτος ανησυχητική μείωση των επενδύσεων στην εκπαίδευση, η οποία θέτει σε κίνδυνο την πορεία της ΕΕ προς την υλοποίηση αυτών των στόχων. Τα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκαν περικοπές δαπανών επί τουλάχιστον τρία συναπτά έτη είναι οι Κάτω Χώρες, η Φινλανδία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο με τις τέσσερις τελευταίες να αποδεικνύονται οι πλέον προβληματικές από δημογραφικής πλευράς. Από την έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 προκύπτει ότι, για τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των δαπανών, ζωτική σημασία έχουν η αμοιβαία μάθηση και η χάραξη πολιτικής βάσει στοιχείων. Κατάργηση των αποκλεισμών Η εκπαιδευτική ένδεια, ή το ποσοστό των νέων που δεν κατορθώνουν να ολοκληρώσουν το ελάχιστο επίπεδο εκπαίδευσης, συνιστά μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην Ευρώπη του σήμερα. Παρόλο που η εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζει ισότιμους όρους για όλους, οι ευκαιρίες και τα αποτελέσματα καθορίζονται ακόμη σε μεγάλο βαθμό από το κοινωνικοοικονομικό και το μεταναστευτικό υπόβαθρο των ατόμων. Ως αποτέλεσμα, κανένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν έχει κατορθώσει να μειώσει κάτω από το 15% το ποσοστό των νέων ηλικίας 15 ετών με χαμηλή κοινωνικοοικονομική θέση που παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις. Επίσης, στη Βουλγαρία, την Κύπρο, τη Ρουμανία, την Ελλάδα, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία, περισσότεροι από τους μισούς μαθητές με χαμηλή κοινωνικοοικονομική θέση δεν είναι σε θέση να λύσουν πολύ στοιχειώδη μαθηματικά προβλήματα. Η εγκατάλειψη του σχολείου πριν από την ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι άλλη μια ένδειξη της εκπαιδευτικής ένδειας. Όπως ακριβώς και οι χαμηλές επιδόσεις σε βασικές δεξιότητες, το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση 11,1% σήμερα στην ΕΕ επηρεάζεται σημαντικά από το οικογενειακό υπόβαθρο των μαθητών. Επιπλέον, το 60% περίπου των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο είναι στη συνέχεια είτε ανενεργοί είτε άνεργοι, γεγονός που αποδεικνύει πως η εκπαιδευτική ένδεια έχει μακροπρόθεσμες και σοβαρές επιπτώσεις. Η διεύρυνση της πρόσβασης στην ανώτατη εκπαίδευση γίνεται δυσκολότερη λόγω της διατήρησης των αποκλεισμών στα πρώτα έτη της σχολικής φοίτησης. Το ποσοστό ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ΕΕ ανέρχεται αυτή τη στιγμή σε 37,9%, αλλά η κοινωνική διάσταση της ανώτατης εκπαίδευσης εξακολουθεί να αποτελεί ζήτημα. Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την πρόσβαση των υποεκπροσωπούμενων ομάδων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μεταξύ άλλων η επιτυχία και η συμμετοχή τους σε προηγούμενα στάδια της εκπαίδευσης. Συγχρόνως, καθώς ο πληθυσμός των σπουδαστών χαρακτηρίζεται από ολοένα μεγαλύτερη ανομοιογένεια, η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να αποτρέπει τους περισσότερο μειονεκτούντες σπουδαστές από το να εγκαταλείπουν το σύστημα πριν αποφοιτήσουν.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 15 Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η εκπαίδευση μπορεί να εξασφαλίσει ίσους όρους για όλους αφορά την πρόοδο προς την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τους μαθητές που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό. Οι ετερόχθονες που φθάνουν στη νέα χώρα διαμονής τους πριν από την αρχή της υποχρεωτικής εκπαίδευσης παρουσιάζουν ίδια σχεδόν ποσοστά πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τους αυτόχθονες. Ωστόσο, οι ετερόχθονες μαθητές που εγκαθίστανται στη χώρα διαμονής κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης παρουσιάζουν λιγότερο καλές επιδόσεις και χρειάζονται στοχευμένη στήριξη. Πολλοί ενήλικες, καθώς δεν κατορθώνουν να αποκτήσουν επαρκές επίπεδο γνώσεων, δεξιοτήτων, ικανοτήτων και προδιαθέσεων στη πλαίσιο της αρχικής εκπαίδευσης, εγκλωβίζονται σε χαμηλής ποιότητας θέσεις εργασίας που προσφέρουν είτε ελάχιστες ευκαιρίες για εξέλιξη σταδιοδρομίας είτε ελάχιστα κίνητρα για περαιτέρω μάθηση. Ένας στους τέσσερις ενήλικες στην Ευρώπη πέφτει στην παγίδα της χαμηλής ειδίκευσης η οποία περιορίζει την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, ενώ ταυτόχρονα κλείνει τον δρόμο προς περαιτέρω εκπαίδευση ή κατάρτιση. Στην έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 προσδιορίζονται τρία είδη μοχλών πολιτικής που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην κατάργηση των αποκλεισμών στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης της Ευρώπης, αντιμετωπίζοντας έτσι την εκπαιδευτική ένδεια. Όλα ξεκινούν από την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, η οποία συμβάλλει στη μείωση του αντίκτυπου της κοινωνικοοικονομικής θέσης στις μελλοντικές εκπαιδευτικές επιδόσεις. Είναι σημαντικό να λαμβάνονται μέτρα προσέγγισης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θετικής διάκρισης, για παράδειγμα με γλωσσικά προγράμματα, στοχευμένη στήριξη σε μειονεκτικές περιοχές, ποσοτικούς στόχους για μειονεκτούσες ομάδες και καθοδήγηση σχετικά με την κατ οίκον μάθηση. Δεύτερον, οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς. Η ανάγκη για κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε τομείς όπως οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, τα πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα και η εξατομικευμένη μάθηση πρέπει να καλυφθεί με την προσφορά κινήτρων για συνεχή επαγγελματική εξέλιξη χωρίς εμπόδια. Η αρχική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών πρέπει να καλύπτει θέματα που αφορούν την εκπαιδευτική ένδεια, συμπεριλαμβανομένων των χαμηλών επιδόσεων σε βασικές δεξιότητες και των παραγόντων κινδύνου που συνδέονται με την πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου. Τρίτον, το σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να διευκολύνει την πιο ευέλικτη μετάβαση, είτε μεταξύ των επιπέδων της εκπαίδευσης, μεταξύ της επαγγελματικής και της γενικής εκπαίδευσης είτε μεταξύ της αγοράς εργασίας και της εκπαίδευσης ενηλίκων. Οι μειονεκτούντες εκπαιδευόμενοι επωφελούνται ιδιαίτερα από τις διαπερατές δομές, τις μη παραδοσιακές οδούς εισόδου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την εκπαίδευση δεύτερης ευκαιρίας. Η διά βίου μάθηση είναι ουσιώδης για τα 66 εκατομμύρια ενήλικες που, στην καλύτερη

16 ΠΕΡΙΛΗΨΗ περίπτωση, έχουν ολοκληρώσει την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά μόνο το 4,4% αυτών συμμετέχει σε προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων. Ποιότητα Η διεύρυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την κατάρτιση αποτελεί κρίσιμη πτυχή της εξάλειψης των αποκλεισμών. Ωστόσο, για να αναπτυχθούν αποτελεσματικά και αποδοτικά συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, πέραν των επιπέδων ολοκλήρωσης, στην ποιότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Παρά την αυξανόμενη χρήση των πλαισίων προσόντων και την έμφαση στα μαθησιακά αποτελέσματα, οι διεθνείς αξιολογήσεις συνεχίζουν να αποκαλύπτουν σημαντικές αποκλίσεις στα επίπεδα ικανοτήτων μεταξύ των χωρών. Στην έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 επισημαίνονται τέσσερις τομείς προώθησης πολιτικής. Πρώτον, η ποιότητα πρέπει να εξασφαλίζεται ήδη από τα αρχικά στάδια. Παρότι η προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα είναι σχεδόν καθολική σε αυξανόμενο αριθμό κρατών μελών της ΕΕ, ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά όσον αφορά την ποιότητα της παροχής ή τις απαραίτητες αλληλεπιδράσεις μεταξύ παιδιών, προσωπικού, αρχών και γονέων. Πολλά κράτη μέλη (Βέλγιο, Γερμανία, Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Γαλλία, Ιταλία, Κύπρος, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Ηνωμένο Βασίλειο -Ουαλία και Β. Ιρλανδία-) δεν παρέχουν εκπαιδευτικές κατευθυντήριες γραμμές για ολόκληρη τη φάση της προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας. H προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα στερείται συνεκτικού οράματος, ιδίως όσον αφορά τη διακυβέρνηση και τις ανάγκες χρηματοδότησης. Δεύτερον, η ποιότητα συνεπάγεται την αντιμετώπιση των χαμηλών επιδόσεων στις βασικές δεξιότητες και την καταβολή προσπαθειών ώστε να βοηθηθούν οι μαθητές να ενισχύσουν τις ικανότητες που χρειάζονται σε μια ολοένα περισσότερο διεθνή και ανταγωνιστική αγορά εργασίας. Μεταξύ των πολλών παραδειγμάτων που θα μπορούσαν να αναφερθούν, η έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 εξετάζει τη γνώση ξένων γλωσσών και τις διαθέσιμες υποδομές για διδασκαλία και εκμάθηση γλωσσών. Το αυξανόμενο ποσοστό των μαθητών που στο σπίτι μιλούν γλώσσα διαφορετική από τη γλώσσα στην οποία διδάσκονται δημιουργεί την ανάγκη να αναπτύξουν τα κράτη μέλη νέες προσεγγίσεις στη διδασκαλία και εκμάθηση γλωσσών, αξιοποιώντας την υπάρχουσα ποικιλομορφία ώστε να αυξηθούν η επίγνωση και οι μεταγλωσσικές δεξιότητες. Το 18% των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και το 10,3% των μαθητών στη γενική ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση εξακολουθούν να μη μαθαίνουν καμία ξένη γλώσσα. Αυτά τα ποσοστά πρέπει να μειωθούν και τα μαθησιακά αποτελέσματα να βελτιωθούν προκειμένου να καταρριφθούν οι γλωσσικοί φραγμοί στη μαθησιακή και εργασιακή κινητικότητα.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 17 Τρίτον, η ποιότητα μπορεί να προαχθεί καλύτερα μέσω της καινοτομίας και των ψηφιακών τεχνολογιών. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, παραδείγματος χάριν, αυτό σχετίζεται με τις μεθόδους διδασκαλίας, την εφαρμογή καλύτερων μεθόδων αξιολόγησης και τη δημιουργία νέων μορφών πιστοποίησης. Τα μαζικά ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα (MOOC) και άλλες ψηφιακές εξελίξεις θέτουν υπό αμφισβήτηση τον ρόλο και τη διάρθρωση των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Εξάλλου, η ανάλυση μαζικών δεδομένων από ψηφιακές εμπειρίες μάθησης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση τόσο των διαδικασιών όσο και των αποτελεσμάτων, και μπορεί να συντελέσει στη μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης. Τέλος, όλες αυτές οι προσπάθειες βελτίωσης της ποιότητας στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης της Ευρώπης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ικανότητες των εκπαιδευτικών και από τον καθορισμό υψηλών προτύπων για την αρχική τους εκπαίδευση, την προετοιμασία εισόδου τους στο επάγγελμα και τη συνεχή επαγγελματική τους εξέλιξη. Αυτός είναι ο τέταρτος τομέας προώθησης πολιτικής για τη βελτίωση της ποιότητας, όπως προσδιορίζεται στην έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015. Ο τομέας αυτός αφορά επίσης τους διευθυντές σχολείων, οι οποίοι πρέπει να διαθέτουν τον χρόνο και τα μέσα για να ενθαρρύνουν τους εκπαιδευτικούς να συνεργάζονται, να διαφοροποιούν τη διδασκαλία τους και να βελτιώνουν την εξατομικευμένη μάθηση και την καθοδήγηση των μαθητών καθ όλη την εκπαιδευτική τους σταδιοδρομία. Συνάφεια Αναγνωρίζοντας την ανεργία των νέων ως διαρκή πρόκληση για την Ευρώπη, η έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 προσδιορίζει τρεις τομείς προώθησης πολιτικής για τη βελτίωση της συνάφειας με την αγορά εργασίας. Πρώτον, συνδυάζοντας τη μάθηση στο σχολείο και στο πλαίσιο εργασίας, η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ) ενισχύει τη συνάφεια με την αγορά εργασίας. Εξασφαλίζει έναν συνεχή κύκλο ανάδρασης μεταξύ των απαιτήσεων των εργοδοτών, αφενός, και του σχεδιασμού και της αξιολόγησης των προγραμμάτων σπουδών, των επαγγελματικών προτύπων και της εξέτασης των σπουδαστών, αφετέρου. Οι μαθητείες είναι το γνωστότερο παράδειγμα συνδυασμένης μάθησης στο σχολείο και στην εργασία. Ωστόσο, από την ανάλυση προκύπτει ότι τόσο τα αποτελέσματα της ΕΕΚ όσο και η πρόσβαση σε ποιοτική ΕΕΚ διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Επίσης, η μάθηση στον χώρο εργασίας δεν είναι εξίσου διαδεδομένη σε όλα τα συστήματα ΕΕΚ, παρά τη σημασία της για την ενίσχυση της συνάφειας. Για την ΕΕΚ, η ποιότητα και η συνάφεια συνδέονται στενά. Στα περισσότερα κράτη μέλη, ωστόσο, υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης όσον αφορά την ΕΕΚ, και η καλύτερη αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων είναι επίσης πιθανό να αυξήσει την ελκυστικότητα. Δεύτερον, σε σύγκριση με την ΕΕΚ, οι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες απασχόλησης (80,5%) από τους νέους με πτυχία ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (70,8%). Ωστόσο, ενώ οι πιθανότητες απασχόλησης βελτιώνονται με αργούς ρυθμούς για όσους διαθέτουν προσόντα ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα ποσοστά απασχόλησης για τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι στάσιμα. Επιπλέον, από τα περιορισμένα διαθέσιμα διεθνικά δεδομένα προκύπτει ότι εξακολουθεί να παρατηρείται επαγγελματική αναντιστοιχία για τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το 25% των οποίων εργάζεται σε θέσεις για τις οποίες παραδοσιακά θεωρείται ότι δεν απαιτείται πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτά τα στοιχεία θέτουν υπό αμφισβήτηση τη συνάφεια των δεξιοτήτων και των προσόντων με την αγορά εργασίας. Πρόκληση για τα κράτη μέλη αποτελεί η ευαισθητοποίηση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τους ως προς τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να επιτευχθεί αυτό, οι οποίοι όμως παραμένουν αναξιοποίητοι στην Ευρώπη. Και πάλι, η αμοιβαία μάθηση και η χάραξη πολιτικής βάσει στοιχείων αποδεικνύονται καίριας σημασίας. Βελτιώσεις μπορούν να επιτευχθούν μέσω της καλύτερης και συστηματικής χρήσης των πληροφοριών που προέρχονται από μελέτες πρόβλεψης των αναγκών της αγοράς εργασίας ή παρακολούθησης των αποφοίτων. Μια άλλη βελτίωση θα ήταν να ενσωματωθεί η μάθηση στον χώρο εργασίας πιο σταθερά σε όλη την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως συμβαίνει ήδη σε κάποια μέρη της Ευρώπης.

18 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τέλος, οι δεξιότητες και τα προσόντα δεν διατηρούν για πάντα τη συνάφειά τους. Ο τρίτος τομέας προώθησης πολιτικής αναγνωρίζει ότι η αναβάθμιση δεξιοτήτων και η απόκτηση νέων δεξιοτήτων θα είναι απαραίτητες προκειμένου να εξασφαλιστεί η διατήρηση της συνάφειας των δεξιοτήτων του ενεργού πληθυσμού με τη μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας. Από την έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 προκύπτει σαφώς ότι τα κράτη μέλη πρέπει να επανεξετάσουν τις παρεμβάσεις τους στην εκπαίδευση ενηλίκων, ώστε να βελτιώσουν τη συμμετοχή στην κατάρτιση μετά την αρχική εκπαίδευση που ανέρχεται σήμερα στο 10,7% σε όλη την Ευρώπη. 2. Σημαντικότερα σημεία της ανά χώρα ανάλυσης Ο τόμος 2 της έκθεσης παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του 2015 περιλαμβάνει 28 επιμέρους εκθέσεις ανά χώρα και είναι διαθέσιμος στο διαδίκτυο (http://ec.europa.eu/education/tools/et-monitor_el.htm). Η δομή των εκθέσεων ανά χώρα είναι παρόμοια με αυτήν του τόμου 1, αλλά οι εκθέσεις συμπληρώνουν τη διεθνική ανάλυση με ειδικά ανά χώρα στοιχεία και πληροφορίες που αφορούν τα μέτρα πολιτικής και τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις. AT BE Το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου στην Αυστρία είναι κάτω του μέσου όρου της ΕΕ. Το σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) της χώρας είναι άρτια προσαρμοσμένο στην αγορά εργασίας, γεγονός που έχει συμβάλει στην επίτευξη ενός από τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων στην ΕΕ. Παρόλα αυτά, οι ετερόχθονες μαθητές έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο σε σχέση με τους αυτόχθονες μαθητές και οι εκπαιδευτικές επιδόσεις εξακολουθούν να εξαρτώνται σημαντικά από την κοινωνικοοικονομική θέση των γονέων. Η ανώτατη εκπαίδευση στερείται σταθερού στρατηγικού προσανατολισμού και η χρηματοδότησή της είναι ανεπαρκής. Το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παραμένει υψηλό και αρχίζει να διαπιστώνεται έλλειψη αποφοίτων στους τομείς των μαθηματικών, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Το βελγικό εκπαιδευτικό σύστημα συνεχίζει να παρουσιάζει καλές επιδόσεις κατά μέσο όρο. Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα είναι σχεδόν καθολική για τα παιδιά άνω των τριών ετών, και το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου παρουσιάζει πτωτική τάση. Το ποσοστό των δημόσιων δαπανών για την εκπαίδευση είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ, ενώ και οι τρεις γλωσσικές κοινότητες πραγματοποιούν