Νάστος Αναστάσιος Μπάθα Σπυριδούλα

ΑΠΟ ΤΑ ΟΛΥΜΠΙΑ ΣΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΚΑ ΡΩΜΕΝΑ Ερευνητική εργασία Β Λυκείου Επιβλέποντες καθηγητές: Νάστος Αναστάσιος Μπάθα Σπυριδούλα

Α οµάδα ΟΜΑ ΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Γκαρτζώνης Σπυρίδωνας Κωσταγιαννάκης Αναστάσιος Μπεζεβέγκης Ηλίας Βόγλης Αναστάσιος Β οµάδα Αθανασίου Λαµπρινή Αθανασοπούλου Αλεξάνδρα Κωστάκου Χαρίκλεια Λλέσι Νικολέτα Βαρούχου Χριστίνα Γ οµάδα Κακοσίµος Λάζαρος Καψάλης Γεώργιος Ζάβαλης Ιωάννης Ασπρούδη Μαρκέλλα οµάδα Πάνου Μαρία Στάθης Σπυρίδωνας Ναστούλης Θωµάς Παπακώστα Ευθυµία 2

«Όπως το νερό είναι το πολυτιµότερο από τα στοιχεία, και όπως ο χρυσός προβάλλει σαν το πιο ακριβό ανάµεσα σε όλα τα αγαθά, και όπως, τέλος, ο ήλιος φωτοβολεί περισσότερο από κάθε άλλο άστρο, έτσι και τα Ολύµπια λάµπουν, σκιάζοντας κάθε άλλο αγώνα.» Πίνδαρος. 3

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ Το 776 πραγµατοποιήθηκαν οι πρώτοι επίσηµοι Ολυµπιακοί Αγώνες, οι οποίοι ήταν αφιερωµένοι στον ία, το τεράστιο άγαλµα του οποίου στεκόταν στην Ολυµπία. Το πρώτο αγώνισµα ταχύτητας πραγµατοποιήθηκε σε απόσταση 192,27 µέτρων. Η οργάνωση και η επίβλεψη της τήρησης των κανόνων ανατιθόταν στους Ελλανοδίκες, ήτοι Ελλανόδικος Επιτροπή. Αρχικά ο θεσµός ήταν κληρονοµικός και ισόβιος, αργότερα, όµως, η εκλογή τους γινόταν µε κλήρο ανάµεσα σε όλους τους Ηλείους Πολίτες. Εκλέγονταν για µια Ολυµπιάδα και η εκπαίδευσή τους διαρκούσε δέκα µήνες. Εκτός όµως από την οργάνωση των αγώνων έργο τους ήταν και η απονοµή βραβείων. Στη δικαιοδοσία τους συγκαταλέγονταν η επιβολή ποινών και ο αποκλεισµός αθλητών. Μέχρι το 632 οι Αγώνες διαρκούσαν 1 έως 3 ηµέρες, ενώ από τον 5ο αιώνα και έπειτα, η διάρκειά τους επεκτάθηκε στις 5 ηµέρες. Στην αλλαγή της χιλιετίας επεκτάθηκε ακόµα περισσότερο. Ο Φιλόστρατος, ο Παυσανίας, ο Πλούταρχος και ο Λουκιανός µας προσφέρουν τις λιγοστές πληροφορίες, που έχουµε για τα προγράµµατα των Αγώνων. 4

Αρχικά, το αγωνιστικό πρόγραµµα περιελάµβανε µόνο το «στάδιο», τον αγώνα δρόµου, και περιοριζόταν σε µια µόνο ηµέρα. Στη 14η Ολυµπιάδα (724 ) προστέθηκε ο «δίαυλος» (διπλός αγώνας δρόµου). Στη 15η Ολυµπιάδα (720 ) καθιερώθηκε ο «δόλιχος» (αγώνας δρόµου µεγάλου µήκους), ενώ οι 18οι Ολυµπιακοί αγώνες (708 ) διευρύνονται µε το «Πένταθλο» και την πάλη. Είκοσι χρόνια αργότερα (23η Ολυµπιάδα, 688 ) προστέθηκε η «πυγµή», και αργότερα (25η Ολυµπιάδα, 680 ) η αρµατοδροµία του τέθριππου (ζυγός τεσσάρων ίππων). Τριάντα δύο χρόνια αργότερα (33η Ολυµπιάδα, 648 ) προστέθηκαν οι ιπποδροµίες και το «Παγκράτιο» που συνδυάζει πάλη και πυγµαχία. Τα αγωνίσµατα εφήβων περιορίζονταν στον αγώνα δρόµου, το Πένταθλο και την πάλη. Στην 65η Ολυµπιάδα (520 ) καθιερώνονται ο «οπλιτόδροµος» (αγώνας δρόµου ανδρών µε πολεµική στολή) και στην 66η Ολυµπιάδα (516 ) ο δρόµος και η πάλη παίδων. Στην 93η Ολυµπιάδα (408 ) καθιερώθηκε και η αρµατοδροµία µε ζυγό δύο αλόγων. Για µια µικρή περίοδο (70ή - 71η Ολυµπιάδα) έγινε πειραµατικά καθιέρωση αρµατοδροµίας µε φοράδες και µουλάρια, ενώ την 99η Ολυµπιάδα (384 ) εµφανίζονται αρµατοδροµίες τεσσάρων και αργότερα (128η Ολυµπιάδα, 268 ) δύο πουλαριών, και δώδεκα έτη αργότερα (256 ) ιππασία σε πουλάρι. Οι Ολυµπιακοί ήταν καθαρά αθλητικοί αγώνες χωρίς µουσικό διαγωνισµό όπως συνηθιζόταν στις άλλες παρόµοιες εορτές. Μια µοναδική εξαίρεση είχε γίνει επί Νέρωνα, καθώς και στην 96η Ολυµπιάδα όπου έγινε διαγωνισµός τροµπέτας, χωρίς όµως µουσικό κριτήριο. Γύρω από το Ολυµπιακό Στάδιο που µπορούσε να χωρέσει 40 60.000 θεατές, ξεφύτρωνε ένα χωριό από σκηνές που στέγαζε τους επισκέπτες. Στους αγώνες συµµετείχαν µόνο οι ελεύθεροι Έλληνες πολίτες. Για να γίνει κανείς δεκτός σε αυτούς, έπρεπε επίσης να έχει γυµναστεί σοβαρά επί δέκα µήνες και να έχει πάρει µέρος σε µία εξάσκηση 30 ηµερών πριν έναρξη των αγώνων. ικαίωµα συµµετοχής είχαν µόνο οι Έλληνες πολίτες που δεν είχαν διαπράξει φόνο ή ιεροσυλία. Η συµµετοχή στους βάρβαρους και στους δούλους ήταν απαγορευµένη. Στις µέρες των αγώνων δεν επιτρεπόταν επίσης η είσοδος στις γυναίκες (εκτός κι αν ήταν ιππείς), µε 5

εξαίρεση την Ιέρεια της Θεάς ήµητρας, Χαµύνης, η οποία µπορούσε να τους παρακολουθήσει καθισµένη στον βωµό της Θεάς. Η Καλλιπάτειρα, κόρη του Ολυµπιονίκη ιαγόρα του Ρόδιου, ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που µπήκε µέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε τους αρχαίους Ολυµπιακούς Αγώνες. Οι κανονισµοί απαγόρευαν την είσοδο και την παρακολούθηση των γυµνικών αγώνων για τις γυναίκες, αλλιώς τιµωρούνταν σε θάνατο µε κατακρήµνιση από το βραχώδες όρος Τυπαίο. Η Καλλιπάτειρα, θέλοντας να θαυµάσει το γιο της Πεισίρροδο που αγωνιζόταν στην πάλη, πήρε την τόλµη και περιφρονώντας τη σχετική απαγόρευση και την επαπειλούµενη ποινή, µεταµφιέστηκε σε γυµναστή όπου και εισήλθε και παρακολούθησε τον αγώνα. Προδόθηκε όµως από τον υπέρµετρο και δικαιολογηµένο ενθουσιασµό της για τη νίκη του γιου της. Ωστόσο, δεν της επιβλήθηκε η θανατική ποινή, καθώς η οικογένειά της είχε βγάλει σειρά Ολυµπιονικών (πατέρα, σύζυγο, αδέλφια, γιο και ανιψιό). Η ιστορία της Καλλιπάτειρας έκανε εντύπωση τόσο στους συγχρόνους της, όσο και στις µετέπειτα γενεές µέχρι που ενέπνευσε και τον Λορέντζο Μαβίλη, ο οποίος της αφιέρωσε ένα σονέτο του που θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δεκατετράστιχα ποιήµατά του. Οι αθλητές στην αρχαιότητα αγωνίζονταν µόνο για την δόξα, καθώς µοναδικό έπαθλο ήταν ο κότινος, ένα στεφάνι αγριελιάς από το ιερό δέντρο της Ολυµπίας. Το έπαθλο αυτό θεσπίστηκε κατόπιν εντολής του Μαντείου των ελφών. Ανυπολόγιστη όµως ήταν η ηθική σηµασία της νίκης. Ο Ολυµπιονίκης, όταν επέστρεφε στην πόλη απολάµβανε µεγάλες τιµές. Παραδείγµατος χάρη, κατεδαφιζόταν ένα µέρος των τειχών της πόλης και νέα είσοδο έµπαινε ο νικητής. Σε άλλες πόλεις αναγράφονταν τα ονόµατά τους σε στήλες, οι γλύπτες φιλοτεχνούσαν ανδριάντες τους και λατρεύονταν σαν ήρωες µετά τον θάνατό τους Γύρω στα 350 οι Ολυµπιακοί Αγώνες έφτασαν στο αποκορύφωµά τους. Έπειτα η Ελλάδα κατακτήθηκε από τους Ρωµαίους. Η ρωµαϊκή αυτοκρατορία έδωσε το δικό της χαρακτήρα στους Ολυµπιακούς Αγώνες. Εµφανίστηκαν νέα 6

αθλήµατα, όπως αρµατοδροµίες, ξιφοµαχίες, πάλη ανθρώπων µε θηρία. Οι αγώνες αρχίζουν να φθείρονται µετά την ρωµαϊκή εισβολή το 146 και αρχίζουν να µετατρέπονται σε δηµόσια θεάµατα. Οι αθλητές και οι κριτές εξαγοράζονται και φυσικά χάνεται η οµορφιά και η αίγλη του θεσµού. Οι Ολυµπιακοί Αγώνες ανοίχτηκαν σε όλους, και όχι µόνο στους Έλληνες. Γεννηµένοι για να ευχαριστήσουν τους Θεούς των αρχαίων Ελλήνων, οι Ολυµπιακοί αγώνες της αρχαιότητας πέθαναν εν τέλει για θρησκευτικούς λόγους. Με την επικράτηση του Χριστιανισµού, ο αυτοκράτορας Ανατολής και ύσης, Θεοδόσιος Α, θεωρώντας πως οι αγώνες ήταν ένα υπόλειµµα της ειδωλολατρείας αποφάσισε να τους καταργήσει. Έτσι οι αγώνες της 286ης Ολυµπιάδας το 393 µ.χ. υπήρξαν οι τελευταίοι της αρχαιότητας. Είναι γνωστό ότι κατά τον 17ο αιώνα γινόταν κάποια γιορτή, η οποία έφερε το όνοµα «Ολυµπιακοί αγώνες» στην Αγγλία. Παρόµοιες εκδηλώσεις ακολούθησαν στους επόµενους αιώνες στην Γαλλία και Ελλάδα οι οποίες όµως ήταν µικρής έκτασης και σίγουρα όχι διεθνείς. Η ανακάλυψη των Ολυµπιακών Αγώνων από τους Ευρωπαίους συνδέεται µε την γενικότερη στροφή του ουµανισµού στον αρχαίο ελληνικό πολιτισµό και την έναρξη του φιλελληνισµού. εκατρείς αιώνες µετά την ολοκληρωτική καταστροφή της Ολυµπίας, ανάµεσα στο 1875 και στο 1881, µια οµάδα Γερµανών αρχαιολόγων, κάτω από τη διεύθυνση του ιστορικού Έρνστ Κούρτιους, έβγαζε στο φως τα ερείπια της Ολυµπίας, ξεθάβοντας 130 αγάλµατα και πολυάριθµα ίχνη της µεγάλης εποχής. Αυτή η ανακάλυψη προκάλεσε στην Ευρώπη µία αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για τους Ολυµπιακούς Αγώνες. 7

Ο Κουµπερτέν το 1892 ανακοίνωσε την ιδέα και προσπάθησε να βρει υποστηρικτές. Σε ένα συνέδριο στο πανεπιστήµιο της Σορβόννης στο Παρίσι που έγινε από τις 16 µέχρι τις 23 Ιουνίου, το 1894 παρουσίασε τις ιδέες του σε ένα διεθνές ακροατήριο. Την τελευταία µέρα του συνεδρίου αποφασίστηκε να διεξαχθούν οι πρώτοι µοντέρνοι Ολυµπιακοί αγώνες το 1896 στην Αθήνα, την πόλη και την χώρα που τους γέννησε. Έτσι γεννήθηκε η ιεθνής Ολυµπιακή Επιτροπή ( ΟΕ) για να διοργανώσει τους Αγώνες µε πρώτο πρόεδρο τον Έλληνα ηµήτριο Βικέλα. 8

9

Ιστορική Ένταξη των αγωνισµάτων στις αρχαίες Ολυµπιάδες ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΧΡΟΝΟΣ ΑΘΛΗΜΑ 1 η 776 Π.Χ. ρόµος Σταδίου 14 η 724 Π.Χ. ίαυλος (2 στάδια) 15 η 720 Π.Χ. όλιχος (7-24 στάδια) 18 η 708 Π.Χ. Πένταθλο και άλη 23 η 668 Π.Χ. Πυγµή 25 η 680 Π.Χ. Τέθρι ο 33 η 648 Π.Χ. Παγκράτιο και αγώνας ί ου κέλητος 37 η 632 Π.Χ. ρόµος και άλη αίδων 38 η 628 Π.Χ. Πένταθλο αίδων (µοναδική φορά) 41 η 616 Π.Χ. Πυγµή αίδων 65 η 520 Π.Χ. Ο λίτης δρόµος (2-4 στάδια) 70 η 500 Π.Χ. Α ήνη (αρµατοδροµία) (444 Π.Χ. ) (84 η κατάργηση) 93 η 408 Π.Χ. Συνωρίς ί ων 96 η 396 Π.Χ. Αγώνας σαλ ιγκτών και κηρύκων 99 η 384 Π.Χ. Τέθρι ο ώλων 128 η 268 Π.Χ. Συνωρίς ώλων 10

131 η 256 Π.Χ. Αγώνας ώλου κέλητος 145η 200 Π.Χ. Παγκράτιο αίδων 11

Αρχαία Ολυµπιακά Αγωνίσµατα 12

Αγώνες δρόµου Στάδιο ίαυλος όλιχος - Οπλίτης δρόµος Ο απλός αγώνας δρόµου, το «στάδιον» ήταν το πρώτο αγώνισµα που καθιερώθηκε. Μέχρι τους 15ους Ολυµπιακούς αγώνες οι αθλητές που έπαιρναν µέρος φορούσαν µια µικρή ποδιά, ενώ αργότερα αγωνίζονταν εντελώς γυµνοί, επιδεικνύοντας την επίδοσή τους στο πολεµικό βάδισµα και τρέξιµο. Τέρµα ήταν το σηµείο που βρίσκονταν το βραβείο, ενώ οι θεατές στέκονταν δεξιά και αριστερά κατά µήκος της αµµώδους διαδροµής που είχε µήκος εξακοσίων Ολυµπιακών ποδιών (περ. 192 µέτρα). Οι αθλητές ανταγωνίζονταν σε οµάδες τεσσάρων. Οι επί µέρους νικητές ανταγωνίζονταν µεταξύ τους, επίσης σε οµάδες τεσσάρων. Στον «δίαυλο» οι αθλητές έτρεχαν την διπλή διαδροµή επιστρέφοντας στο σηµείο της αφετηρίας, ενώ στον «δόλιχο» η διαδροµή ήταν δώδεκα «δίαυλοι», δηλαδή 24 «στάδια». Η διαδροµή του «οπλιτόδροµου» είχε µήκος δύο «σταδίων», και οι πολεµιστές αρχικά φορούσαν τον πλήρη εξοπλισµό (περικεφαλαία, κνηµίδες, ασπίδα) και αργότερα ήταν γυµνοί και κρατούσαν µόνο ασπίδα. Οι έφηβοι αγωνίζονταν µόνο στο απλό «στάδιο», δηλαδή στον αγώνα δρόµου µιας διαδροµής. Ο Παυσανίας µνηµονεύει επίσης τον αγώνα δρόµου των «Ηλείων παρθένων», οι οποίες έπαιρναν µέρος ντυµένες µε έναν κοντό χιτώνα, τον δεξιό ώµο γυµνό και τα µαλλιά λυτά. 13

Πάλη Η πάλη ήταν πολύ δηµοφιλές άθληµα. Σύµφωνα µε τον µύθο ο Θησέας ήταν αυτός που ανακάλυψε την τεχνική της πάλης, έτσι ώστε ο νικητής να µην είναι εξαρτηµένος µόνο φυσική του σωµατική δύναµη, αλλά τεχνική, την ευελιξία και την γρηγοράδα των κινήσεών του. Ο έφηβος Κρατίνος φηµίστηκε όχι µόνο για την νίκη του, αλλά και για την καλαισθησία των κινήσεων του. Στην πάλη διακρίνουµε δύο αγωνίσµατα. Στο πρώτο ο αθλητής είχε σκοπό να ρίξει τον αντίπαλο τρεις φορές µε τους ώµους στο χώµα, ενώ στο δεύτερο ο αγώνας συνεχιζόταν ακόµα και στο έδαφος, µέχρι που ο νικηµένος αναγκαζόταν να παραδεχτεί την ήττα του σηκώνοντας το χέρι. 14

Πυγµαχία Η πυγµαχία ήταν βίαιο και συχνά θανατηφόρο αγώνισµα. Τα χέρια ήταν ενισχυµένα µε χοντρά δερµάτινα λουριά από τον αγώνα µέχρι τις γροθιές, ενώ τα δάχτυλα έµεναν ακάλυπτα για να κλείνουν σχηµατίζοντας γροθιά. Τα λουριά µπορεί να ήταν ενισχυµένα µε σβολάκια από µολύβι ή καρφιά. Σε περίπτωση που ο αγώνας κρατούσε πολύ ώρα χωρίς νικητή, οι αγωνιστές έπρεπε να κάνουν την ονοµαζόµενη «κλίµακα». ηλαδή οι πυγµάχοι έστεκαν ακίνητοι χωρίς να αµύνονται ή να αποφεύγουν το χτύπηµα, ενώ εναλλακτικά αντάλλασσαν χτυπήµατα µέχρι που ένας από τους δυο κατέρρεε. Αν και πολλές µαρτυρίες έχουµε για τα φοβερά και αιµατηρά τραύµατα του αγωνίσµατος, η τέχνη της πυγµαχίας ήταν άλλη. Νικητής ήταν αυτός που κατόρθωνε να µην χτυπηθεί. Ακόµα καλύτερα ήταν αυτός που κατόρθωνε να µην χτυπηθεί αλλά ούτε και να χτυπήσει τον αντίπαλο, κάνοντάς τον απλά να καταρρεύσει εξουθενωµένος από τις άκαρπες επιθετικές προσπάθειές του. 15

Παγκράτιο Το δυσκολότερο άθληµα στους Ολυµπιακούς αγώνες ήταν αναµφισβήτητα το παγκράτιο. Ήταν συνδυασµός της πάλης και της πυγµαχίας. Ο νικητής έπρεπε να νικήσει συνδυάζοντας την ευελιξία αλλά και την δύναµη της γροθιάς, συµβολίζοντας έτσι τον ηρωικό αγώνα του άοπλου πολεµιστή στην µάχη. Σε αντίθεση µε την καθεαυτού πυγµαχία, οι αθλητές του παγκρατίου αγωνίζονταν µε γυµνά χέρια και δεν χτυπούσαν µε την γροθιά, αλλά µε τα δάχτυλα της πυγµής. υο θρυλικοί αθλητές του παγκρατίου έµειναν στην ιστορία, ο Θεαγένης και ο Πολυδάµας. 16

Πένταθλο Το πένταθλο αποτελείτο από πέντε επί µέρους αγωνίσµατα, τροχάδην, άλµα, πάλη, δισκοβολία και ακόντιο. Οι αθλητές του πένταθλου ήταν φηµισµένοι για την καλαισθησία του αρµονικά γυµνασµένου σώµατός τους. Η διεξαγωγή του πένταθλου άρχιζε µε την ρίψη δίσκου ή µε το άλµα, και συνέχιζε µε την ρίψη ακοντίου, τον αγώνα δρόµου και την πάλη. Η προκαταρκτική εξάσκηση που γινότανε στα αθλητικά γυµναστήρια συµπεριλάµβανε τέσσερις κατηγορίες άλµατος, το άλµα ύψους (επί τόπου), άλµα ύψους (µε φόρα), άλµα µήκους και άλµα βάθους, ενώ στους Ολυµπιακούς αγώνες µνηµονεύεται µόνο το άλµα µήκους. Το άλµα συνοδευόταν από τους ήχους της φλογέρας που έπαιζε το «Πύθιο άσµα». Η εκκίνηση γινόταν από µια ελαστική σανίδα, τον «βατήρα», ενώ οι αθλητές χρησιµοποιούσαν ένα βοηθητικό όργανο, τους «αλτήρες». Ο κανονισµός του αθλήµατος επέβαλε στον αθλητή να προσγειωθεί όρθιος και να σταθεί ακίνητος ακριβώς στο σηµείο της επαφής του µε το έδαφος. Το σηµείο της πιθανής προσγείωσης ήταν ανασκαµµένο για να είναι το χώµα λίγο πιο µαλακό. Συχνά συναντάµε σε σχετικές αγγειογραφίες την αξίνα η οποία χρησίµευε για την εκσκαφή του σκληρού ξηρασία καλοκαιρινού εδάφους, ή για να σηµαδεύουν στο χώµα την επίδοση. Η δισκοβολία ήταν αγώνισµα βολής που εξελίχτηκε ρίψη πέτρας στην µάχη, και διεξάγονταν αρχικά µε απλές πέτρες κάπως µεγάλων διαστάσεων, όπως συµπεραίνουµε από ένα αρχαιολογικό εύρηµα στον χώρο της Ολυµπίας. Ο 17

Όµηρος µνηµονεύει επίσης τον λίθινο δίσκο των Φαιάκων. Η τεχνική ρίψης δίσκου είναι απαθανατισµένη σε πολλές αγγειογραφίες, ανάγλυφα και ανδριάντες, το πιο φηµισµένο από αυτά είναι ο παγκόσµια γνωστός δισκοβόλος του Μύρωνα. Το ακόντιο ήταν επίσης εµπνευσµένο από το αντίστοιχο πολεµικό ή κυνηγετικό όπλο, αν και στην προκειµένη µορφή ήταν ειδικά κατασκευασµένο για αποκλειστική αθλητική χρήση. Ήταν κοντύτερο, λεπτότερο και ελαφρότερο, ενώ κατέληγε σε µακρύ µυτερό άκρο. Στην µέση του κονταριού ήταν προσαρµοσµένη η «αγκύλη», που ήταν λουράκι ή θηλιά για να υποβοηθάει τον αθλητή στην εξακόντισή του, χωρίς όµως να είναι εξακριβωµένη η ακριβής λειτουργία της αγκύλης. Επίσης δεν είναι γνωστό αν το ακόντιο ήταν άθληµα βολής ή σκοποβολής. Τα αγωνίσµατα δρόµου και πυγµαχίας παρουσιάστηκαν πιο πάνω. 18

Αρµατοδροµία Η αρµατοδροµία διεξάγονταν σε ιδιαίτερο στάδιο, το «ιπποδρόµιο», αγνώστων σήµερα διαστάσεων. Το µοναδικό ιπποδρόµιο που διασώζεται σήµερα στην Ελλάδα βρίσκεται στο Λύκαιο όρος και έχει µήκος 300 µέτρα, ή ενάµιση σταδίου, και πλάτους εκατό µέτρων. Το ιπποδρόµιο της Ολυµπίας πρέπει κατά τα λεγόµενα του Παυσανία να είχε µεγαλύτερο πλάτος. Ο µηχανισµός εκκίνησης ήταν εφεύρεση του Κληοίτα, την οποία τελειοποίησε ο Αριστείδης. Στο ένα άκρο του ιπποδροµίου ήταν κτισµένος ο στρογγυλός βωµός του Ταράξιππου, αφού τα άλογα πάθαιναν απροσδόκητα πανικό όταν περνούσαν από το σηµείο αυτό. Οι αρµατοδροµίες ξεκινούσαν µε τις πρώτες ηλιαχτίδες τα χαράµατα και διαρκούσαν µέχρι το απόγευµα. 19

Ολυµπιάδα έτος νικητής στο στάδιο νικητής στον δίαυλο νικητής στην πάλη νικητής στην πένταθλο νικητής στην πυγµαχία νικητής στην αρµατοδροµία 1η 776 Κόροιβος 2η 772 Αντίµαχος Ήλιδα 3η 768 Ανδροκλής ο Μεσσήνιος 4η 764 Πολυχάρης Μεσσηνία 5η 760 Αισχίνης από την Κόρινθο 6η 756 Οιβώτας από την ύµη 7η 752 αικλής ο Μεσσήνιος 8η 748 Αντικλής ο Μεσσήνιος 9η 744 Ξενοκλής ο Μεσσήνιος 10η 740 οτάδας από την Μεσσηνία 20

11η 736 Λεοχάρης ο Μεσσήνιος. 12η 732 Οξυθέµης από την Κορώνεια 13η 728 ιοκλής ο Κορίνθιος 14η 724 άσµων ο Κορίνθιος. Ύπενος ο Πίσιος 15η 720 16η 716 Πυθαγόρας Λακωνία. 17η 712 Πόλος από την Επίδαυρο. 18η 708 Τέλλης από την Σικυώνα. Ευρύβατος Λακωνία. Λάµπης Λακωνία. 19η 704 Μήνων από τα Μέγαρα. 20η 700 Αθηράδας Λακωνία. 21η 696 Παντακλής 21

Αθήνα. 22η 692 Παντακλής Αθήνα. 23η 688 Ικάριος από την Υπηρεσία. Ονόµαστος από την Σµύρνη. 24η 684 Κλεοπτόλεµος Λακωνία. 25η 680 Θάλπης από την Λακωνία. Πάγοντας Θήβα. 26η 676 Καλλισθένης Λακωνία. 27η 672 Ευρυβάτης Αθήνα. 28η 668 Χιόνης από την Λακωνία. 29η 664 Χιόνης 30η 660 Χιόνης. 31η 656 Χιόνης. 22

32η 652 Κρατίνος ο Μεγαρίων. 33η 648 Γύγης Λακωνία. Μύρωνας γιος του Ανδρέα, τύραννος της Σικυώνας. 34η 644 Στόµας ο Αθηναίος. 35η 640 Σφαίρος από την Λακωνία. 36η 636 Φρύνων ο Αθηναίος. 37η 632 ανδρών: Ευρυκλείδας Λακωνία., εφήβων: Πολυνείτης Ήλιδα εφήβων: Ιπποσθένης Λακωνία 38η 628 Όλυνθος από την Λακωνία. εφήβων: Ευτελίδας Λακωνία 39η 624 Ρίψοκλος από την Λακωνία. 40η 620 Ολυνθέος από την Λακωνία. 23

41η 616 Κλεώνδας Θήβα. εφήβων: Φιλότας από την Σύβαρις. 42η 612 Λυκώτας από την Σπάρτη. 43η 608 Κλέων από την Επίδαυρο. 44η 604 Γέλων από την Λακωνία. 24

Ελλανοδίκες Ανώτατοι κριτές και δικαστές στους Ολυμπιακούς Αγώνες που αρχικά εκλέγονταν από ένα μέλος δύο οικογενειών της Πίσας και της Ήλιδας. Από το 580 το προνόμιο επεκτάθηκε σε όλους τους κατοίκους της Ηλείας, οι οποίοι εκλέγονταν με κλήρο. Το 480 ο αριθμός των Ελλανοδικών αυξήθηκε σε εννέα, το 476 σε δέκα, το 368 σε δώδεκα. Το 364 οι Ελλανοδίκες μειώθηκαν σε οκτώ, αλλά από το 348 και εξής αυξήθηκαν και πάλι σε δέκα, ένας από κάθε φυλή των Ηλείων. Οι Ελλανοδίκες καλούνταν στην Ήλιδα δέκα μήνες πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων. Στον οίκο των Ελλανοδικών ή ''Ελλανοδικαιώνα'' έπαιρναν μαθήματα για τους κανονισμούς των αγώνων, τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους. Έτσι, στη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων επέβλεπαν την τήρηση των διατάξεων και απένειμαν τα βραβεία στους νικητές. Έπαιρναν θέση στην εξέδρα των Ελλανοδικών, στη νότια πλευρά του σταδίου της Ολυμπίας. Φορούσαν πορφυρό ένδυμα, την ''πορφυρίδα'', και κρατούσαν στο χέρι κλαδί φοίνικα. Οι αποφάσεις των Ελλανοδικών μπορούσαν να κριθούν, ύστερα από έφεση, μόνον από τη Βουλή των Ηλείων, η οποία συνερχόταν στο βουλευτήριο της Ολυμπίας. Υφιστάμενοι των Ελλανοδικών ήταν οι ''Αλύται'', οι οποίοι εκτελούσαν αστυνομικά καθήκοντα μέσα στον αγωνιστικό χώρο. 25

Βραβεία και Τιµές Στην Ολυµπιάδα οι αθλητές αγωνίζονταν για τον κότινο, που ήταν ένα απλό στεφάνι αγριελιάς. Οι Ολυµπιακοί αγώνες µέσα από τα µάτια ενός αρχαίου θεατή Για να ταξιδέψουµε στο χρόνο πρέπει να γνωρίζουµε την ιστορία Αν ταξιδεύαµε στο 776 (η πρώτη ιστορικώς µαρτυρούµενη ολυµπιάδα) θα βλέπαµε τους αγώνες να διαρκούν µία µόνο ηµέρα µε µοναδικό αγώνισµα το δρόµο στάδιο. Οι αθλητές τρέχουν γυµνοί. Πηγές από τα κείµενα στον Φλάβιο Φιλόστρατο στον Θουκυδίδη στον ιστορικό Πολύβιο στον περιηγητή Παυσανία και στα δίχτυα του Ίντερνετ. 26

Αποκλεισµός των παραβατών Οι ποινές στην Ολυµπία ήταν τριών ειδών: χρηµατικό πρόστιµο, αποκλεισµός από τους αγώνες και σωµατικές ποινές. Από το χρηµατικό ποσό που επιβαλλόταν ως πρόστιµο στους παραβάτες, ένα µέρος πήγαινε στο ταµείο του θεού, υπέρ του ιερού, και το άλλο υπέρ του αδικηµένου ανταγωνιστή. Ας δούµε όµως τι έγινε µε τους Σπαρτιάτες που κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας κατέλαβαν δύο µικρές πόλεις, το Λέπρεο και το Φύρκο. Η ποινή γι αυτούς ήταν δύο µήνες για κάθε παραβάτη στρατιώτη και, επειδή οι στρατιώτες της Σπάρτης ήταν 1.000,έπρεπε να πληρωθεί πρόστιµο 2.000 µηνών. Οι Σπαρτιάτες δικαιολογούνται πως δεν γνώριζαν ότι οι σπονδές είχαν αρχίσει (η άγνοια νόµου όµως σχήµατι, δήθεν άγνοια εν προκειµένω, απογορεύεται ).Οι Ηλείοι τους προτείνουν να τους επιστραφεί το Λέπρεο και αυτοί να παραιτηθούν από το δικό τους µερίδιο, ώστε να καταβληθεί µόνο το µερίδιο του θεού. Οι Σπαρτιάτες όµως δεν υποχωρούν και οι Ηλείοι τους αποκλείουν από τους αγώνες, µε αποτέλεσµα οι πρώτοι να δεχτούν να εκκενώσουν το Λέπρεο και να πληρώσουν µόνο το µερίδιο του θεού. Οι Σπαρτιάτες ήξεραν καλά ότι σε επικουρία και ενίσχυση των Ηλείων θα προσέτρεχε και το µαντείο των ελφών,για να τους εξαναγκάσει να πληρώσουν το πρόστιµο. Θυµούνται καλά το πάθηµα των αιώνιων αντιπάλων τους, των Αθηναίων, οι οποίοι, όταν φέρθηκαν υπεροπτικά και αρνήθηκαν να πληρώσουν απέχοντας από τους Ολυµπιακούς Αγώνες, το Μαντείο των ελφών τους διαµήνυσε ότι χρησµό δεν θα πάρουν (ουδόλως, ουδαµώς και ουδέποτε),παρά µόνο εάν εκπληρώσουν το θέληµα του Ολυµπίου ιός. ΕΠΙ ΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΟΥΣ Επιφωνήµατα και φράσεις επιδοκιµασίας : «Ίθι καλλίδροµε», (εµπρός καλλίδροµε) «Ίθι µεγάλε»,(εµπρός µεγάλε) «Τήνελλα καλλίνικοι»,( έκφραση που έλεγαν στους νικητές κατά την επίδοση του έπαθλου ) «ευ γε νικητά»,( µπράβο νικηταρά) «ευοί ωκύποδα»,( µπράβο γοργοπόδαρε) «Ζήθι της πόλεώς µας, πρωταθλητά και ευεργέτα» 27

ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΩΝ ΡΩΜΕΝΩΝ ΟΙ ΠΑΝΤΡΕΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΝΤΟΣ ΟΙ ΠΑΡΘΕΝΕΣ ΚΟΡΕΣ «Υπανδρος γυνή µηδεµία εισίτω» έλεγαν οι ραβδούχοι φύλακες του ολυµπίου ιερού. Ετσι απαγορεύουν ρητώς και διά ροπάλου στις γυναίκες να µπουν στο στάδιο και να παρακολουθήσουν τους αγώνες. Η απαγόρευση όµως δεν ίσχυε για τις νέες κοπέλες. Το δηλώνει και ο Παυσανίας, όταν µιλάει για τον αποκλεισµό των γυναικών εκτός όµως των παρθένων ( αλλ ουχί των παρθένων).κατ αυτό τον τρόπο, οι αγνές κόρες της αρχαίας εποχής αναδεικνύονται οφθαλµολάγνοι πρώτης τάξεως, συµφώνως του νόµου, στα ολύµπια αθήτικά δρώµενα. Η µόνη γυναίκα που παρακολουθούσε τους αγώνες είναι η ιέρια της ήµητρας Χαµύνης, στην οποία δινόταν αυτό το αξίωµα από τους Ηλείους κάθε τέσσερα χρόνια. ΓΥΜΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ Οι αθλητές σε όλα τα αγωνίσµατα αγωνίζονταν γυµνοί. Κατά τον Παυσανία, ο πρώτος αθλητής που αγωνίστηκε γυµνός ήταν ο Όρσιππος από τα Μέγαρα, νικητής σταδιοδρόµος στη 15η ολυµπιάδα ( 720 ). Κατά την διάρκεια του δρόµου, το ζώµα του Όρσιππου έπεσε κατά γης, αλλά αυτός συνέχισε τον αγώνα και νίκησε. Βέβαια εκφράζεται η υποψία ότι το ζώµα δεν έπεσε από µόνο του αλλά βοήθησε και ο Όρσιππος για να γίνει αυτό, έτσι ώστε να µπορεί να τρέξει ελεύθερος. Η Καλλιπάτειρα, κόρη του Ολυµπιονίκη ιαγόρα του Ρόδιου, ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που µπήκε µέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε τους αρχαίους Ολυµπιακούς Αγώνες. Οι κανονισµοί απαγόρευαν την είσοδο και την παρακολούθηση των γυµνικών αγώνων για τις γυναίκες, αλλιώς τιµωρούνταν σε θάνατο µε κατακρήµνιση από το βραχώδες όρος Τυπαίο. Η Καλλιπάτειρα, θέλοντας να θαυµάσει το γιο της Πεισίρροδο που αγωνιζόταν στην πάλη, πήρε την τόλµη και περιφρονώντας τη σχετική απαγόρευση και την επαπειλούµενη ποινή, µεταµφιέστηκε σε γυµναστή όπου και εισήλθε και παρακολούθησε τον αγώνα. 28

Προδόθηκε όµως από τον υπέρµετρο και δικαιολογηµένο ενθουσιασµό της για τη νίκη του γιου της. Ωστόσο, δεν της επιβλήθηκε η θανατική ποινή, καθώς η οικογένειά της είχε βγάλει σειρά Ολυµπιονικών (πατέρα, σύζυγο, αδέλφια, γιο και ανιψιό). Η ιστορία της Καλλιπάτειρας έκανε εντύπωση τόσο στους συγχρόνους της, όσο και στις µετέπειτα γενεές µέχρι που ενέπνευσε και τον Λορέντζο Μαβίλη, ο οποίος της αφιέρωσε ένα σονέτο του που θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δεκατετράστιχα ποιήµατά του. Μετά το επεισόδιο της Καλλιπάτειρας θεσπίστηκε να µπαίνουν και οι γυµναστές γυµνοί στο στάδιο κατά την διαρκεί των αγώνων. 29

Πηγές: http//www.wikipedia.org Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος( Herman Bengtson) 30